Toespraak van Jaap Smit, commissaris van de Koning in Zuid- Holland, bij de beëdiging van Liesbeth Spies als burgemeester van Alphen aan den Rijn, 15 december 2014 ----------------------------------------------------------------------------------------- Mevrouw de burgemeester, dames en heren, Alphen aan den Rijn is deze dagen volop in het nieuws. Vorige maand werd in de polder Gnephoek de Afrikaanse woestijngrasmus gesignaleerd. Een unicum, want het was voor het eerst in Noordwest-Europa. Honderden vogelspotters van dichtbij en van ver trokken de Alphense polder in voor dit ornithologische hoogtepunt. U weet hoe het is gegaan: helaas maakte de uitbraak van de vogelgriep een einde aan de opwinding. De polder werd gesloten voor vogelaars. En ook de beroemde vogeldierentuin van deze stad, Avifauna, moest enkele dagen dicht. Ik moet u zeggen dat ik voor het spotten van een woestijngrasmus niet speciaal naar Alphen zou rijden. Voor het unieke feit dat hier vandaag wordt gevierd, ligt dat geheel anders. Liesbeth Spies, de eerste kroonbenoemde burgemeester van het nieuwe Alphen aan den Rijn, de zesde stad van de provincie Zuid- Holland, treedt aan. Daar moet en wil ik als commissaris natuurlijk bij zijn: de beëdiging is een bestuurlijk hoogtepunt. En een bijkomende bijzonderheid is dat mevrouw Spies hier is geboren en getogen. Tenzij er straks een zeer zeldzame zeehond in de Zegerplas zwemt, is dit zeker het Alphense nieuws van deze dag. Misschien had u verwacht dat ik de nadruk zou leggen op het gegeven dat de ambtsketen van Alphen aan den Rijn nu voor het eerst om de schouders van een vrouw hangt. Vanuit historisch oogpunt is dat zeker van belang, maar als we toekomstgericht kijken en dat is een goede bestuurlijke gewoonte dan gaat het vooral om de vraag met welke burgemeester aan het roer deze stad vooruit kan. 1
Man of vrouw is daarbij niet van belang, het gaat om de beste kandidaat en de match. Graag citeer ik de voorzitter van de vertrouwenscommissie, die liet optekenen: Wij hebben in de spiegel gekeken en ons afgevraagd: wie past bij ons? ( ) Liesbeth Spies past bij Alphen, we kijken uit naar haar komst. Zij wordt ons boegbeeld naar buiten. (einde citaat) In reactie op haar benoeming zei mevrouw Spies blij en gelukkig te zijn dat Alphen zoveel vertrouwen in haar stelt. Alphen aan den Rijn krijgt een zeer ervaren bestuurder in huis. Er is binnen onze provincie maar één andere burgemeester die ook minister was: Jozias van Aartsen. En landelijk gezien komen daar alleen de burgemeesters van Almere en Amsterdam bij. Mevrouw Spies maakt dus deel uit van een zeer select gezelschap. Zij kan bovendien bogen op een korte periode als gedeputeerde van de provincie Zuid-Holland en op een termijn van ongeveer acht jaar als lid van de Tweede Kamer. Het afgelopen halfjaar vervulde zij als waarnemer het burgemeestersambt te Stichtse Vecht. Daar heeft zij met zichtbaar genoegen, flair en deskundigheid haar rol gepakt. U zult begrijpen dat ik de keuze van de gemeenteraad van Alphen aan den Rijn voor Liesbeth Spies van harte ondersteun. Daarom wil ik graag mijn felicitaties overbrengen. Allereerst aan mevrouw Spies en haar geliefden en vervolgens ook aan het college - eindelijk geen mannenbolwerk meer! -, de gemeenteraad, de ambtelijke organisatie en alle inwoners van Alphen aan den Rijn. Mijn hartelijke dank gaat uit naar de twee waarnemend burgemeesters die de laatste jaren Alphen aan den Rijn mede hebben bestuurd: Bas Eenhoorn, die ook in hete tijden koel bleef, en Tjerk Bruinsma, die als eerste burgemeester na de fusie zijn rol op zijn bekende, authentieke wijze heeft ingevuld. Alphen aan den Rijn gaat vanaf nu door met Liesbeth Spies als burgemeester. 2
Ik heb er geen bezwaar tegen als de lat voor de nieuwe burgemeester hoog wordt gelegd. U mag wat verwachten, we hebben het immers wel over een gemeente met een omvang van meer dan 100.000 inwoners. Bovendien geldt voor elke burgemeester dat die integer moet zijn en van onbesproken gedrag en uiteraard een leider, verbinder en visionair. De burgemeester moet het goed doen in de media, niet te vergeten de sociale. Verder moet hij of zij weten om te gaan met emoties, bij mooie momenten en ook als er troost en medeleven nodig is. Dit stond in andere woorden ook allemaal in uw profielschets. Bij al die hooggespannen verwachtingen hoort - en daar wil ik u nadrukkelijk op wijzen - voor de nieuwe burgemeester de nodige handelingsruimte. Daar past bij dat u zich rekenschap geeft van de bijzondere positie van de burgemeester. Zij is voorzitter van de gemeenteraad, lid en voorzitter van het college van B&W, eenhoofdig bestuursorgaan, boegbeeld van de gemeente en burgermoeder. Ga er maar aan staan, het is geen eenvoudige opgave. In het verleden was het zo dat het gezag van een burgemeester als het ware aan het ambt kleefde. Tegenwoordig moet gezag en waardering keer op keer worden verdiend. Ik houd u daarom voor dat het cruciaal is dat de burgemeester bij die veelheid van taken en rollen en in een veranderende wereld kan rekenen op steun en vertrouwen van de gemeenteraad. Hoe gaat dat lopen in Alphen aan den Rijn? In de door uzelf opgestelde profielschets staan niet alleen de eisen en wensen richting nieuwe burgemeester genoemd, maar ook een typering van de manier waarop in de gemeenteraad met elkaar wordt omgegaan. De raad van Alphen is, zo staat te lezen, wars van betutteling en wat eigenzinnig. Daar is op zich niet veel mis mee: een raad met visie zou elke gemeente zich wensen. 3
Minder positief bent u over de onderlinge relaties en de manier van werken. In de profielschets staan letterlijk termen als lastige bestuurscultuur en weinig diplomatieke intermenselijke bejegening. Ik prijs uw zelfkennis, geachte raadsleden, maar ik kan mij niet voorstellen dat datgene wat u opschrijft, ook datgene is waar u de komende tijd mee door wilt gaan. U wilt toch zeker een gemeenteraad zijn die zijn bestuurlijke verantwoordelijkheid op professionele wijze invult? Dit is het uitgelezen moment die weg in te slaan. Laat ik er geen doekjes om winden: stop met het uitvechten van oude vetes, scheid het zakelijke en het persoonlijke en kies de politieke arena voor het beslechten van politiek-inhoudelijke meningsverschillen. Het is vooral een kwestie van houding en gedrag. Een sterke wil is prima, maar die moet gepaard gaan met discipline, respect en samenwerking op inhoud. Dus nogmaals mijn pleidooi: geef elkaar de ruimte en schenk dat vertrouwen. Dit is een belangrijke voorwaarde om er hier in Alphen aan den Rijn een succes van te maken. U krijgt van mij, uiteraard, ruimte en vertrouwen om daar aan te werken, maar tegelijkertijd zeg ik u dat ik de vinger aan de pols zal houden: het nieuwe Alphen aan den Rijn moet slagen. Mevrouw de burgemeester, dames en heren, er ligt groot aantal belangrijke opgaven op het Alphense bord. Ik ga op de vier belangrijkste kort in. Als eerste is er de opdracht verder te bouwen aan de nieuwe gemeente. U hebt de ambitie uitgesproken niet alleen voor de inwoners te werken, maar ook met. Dat is een bijzonder lovenswaardig voornemen en op verschillende terreinen zijn al goede stappen gezet. In het kader van het zogenoemde kernenbeleid is het van belang dat in de afzonderlijke kernen Aarlanderveen, Alphen aan den Rijn, Benthuizen, Boskoop, Hazerswoude-Dorp, Hazerswoude-Rijndijk, 4
Koudekerk aan den Rijn en Zwammerdam ruimte voor eigenheid en gemeenschapszin blijft bestaan. Het vullen van die kernenagenda s, zoals ik ze maar even noem, is een interessante en flinke klus en voor een fusiegemeente en haar inwoners ook een essentiële opdracht. Dan de tweede opgave. Nog ruim twee weken en alle Nederlandse gemeenten, en dus ook Alphen aan den Rijn, zijn als eerste overheid verantwoordelijk voor de uitvoering van taken op het gebied van zorg, jeugd en werk. Een verantwoordelijkheid die hier in Alphen aan den Rijn intensief is voorbereid. De laatste tijd zien we in de media vaak berichten over mogelijke hobbels, problemen en verschillen tussen gemeenten. Ik ben blij dat er ook aandacht is voor de nieuwe kansen om de zorg en andere taken dichtbij de mensen in de wijken te regelen. Het zal hoe dan ook spannend worden hoe de praktijk er straks gaat uitzien, zeker als lastige keuzes zich aandienen. Goede communicatie, als gemeente en als gemeenschap, is van groot belang. Want keuzes, ook lastige, moeten wel worden gedragen. De derde opgave is de economische ontwikkeling van Alphen aan den Rijn. Onze economie veert op na jaren stagnatie, maar het herstel is nog broos. Binnen Alphen aan den Rijn vallen uiteraard de Greenport Boskoop en het grote segment ondernemingen in de handel en logistiek op. Het is zaak de komende jaren ruimte te geven aan deze sectoren en dat op een duurzame wijze te doen. Ook de toerismesector van deze gemeente in het Groene Hart wordt alom erkend als potentiële groeier. Daarmee kom ik op de laatste opgave, waar ik vandaag iets over wil zeggen: de bestuurlijke positie van deze gemeente. Die is bijzonder interessant. Alphen aan den Rijn ligt als stevige 100.000-plusgemeente tussen twee metropolen, ten noorden en ten zuiden, Leiden in het westen en het weidse Groene Hart in het oosten. 5
Wat we kunnen vaststellen, is dat de regionale samenwerkingsverbanden van gemeenten, zeker ook in Holland- Rijnland en Midden-Holland, aan betekenis inboeten. Dat is logisch als gemeenten sterker worden. Alphen aan den Rijn is de grootste gemeente van het Groene Hart. Van Alphen mag dan ook een leidende, sturende en aanjagende rol worden verwacht als het gaat om de positionering en ontwikkeling van dit gebied. Afgelopen zomer tekenden Alphen aan den Rijn, Gouda en Woerden - de drie grootste gemeenten in het Groene Hart - gezamenlijk een convenant. Met duidelijke ambities, zoals inzetten op economische groei, bereikbaarheid en de verbinding met de metropolen, die groot belang hebben bij een sterk Groene Hart. In het convenant stond ook het voornemen nadrukkelijk te zoeken naar partnerschappen met andere gemeenten, onderwijs- en kennisinstellingen en het bedrijfsleven. Sinds de zomer heb ik over het convenant niet zo veel meer vernomen. De plannen steun ik van harte en ik ga ervan uit dat de gemeente Alphen aan den Rijn, onder leiding van de nieuwe kroonbenoemde burgemeester Liesbeth Spies, in dit dossier het voortouw neemt en vasthoudt. Van Alphen aan den Rijn mag ook in dit opzicht veel worden verwacht. Dames en heren, vandaag start een nieuw en spannend hoofdstuk in de geschiedenis van Alphen aan den Rijn. Aan de slag, zou ik zeggen, er is veel te doen. Ik wens u allen, en vandaag vooral mevrouw Spies, bij al het werk veel succes. 6