Omgaan met integriteitsrisico s in context van Wft en Wwft Michael van Woerden Amsterdam, december 2011
Anti- witwassen & terrorismefinanciering Internationale standaarden UN, FATF, OFAC, Basel Committee, EU-richtlijnen Wet op het Financieel Toezicht Besluit prudentiële regels Wft Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft Wetboek van Strafrecht (WvSr) Wet ter Voorkoming van Witwassen en Financieren van Terrorisme (Wwft) Voorschriften & Gedragscodes sector- en brancheorganisaties
Witwassen definitie (art. 420 bis WvSr) Een voorwerp dat onmiddellijk of middellijk afkomstig is uit enig misdrijf verwerven, voorhanden hebben, overdragen of omzetten of ervan gebruik maken of van een voorwerp dat onmiddellijk of middellijk afkomstig is uit enig misdrijf de werkelijke aard, de herkomst, de vindplaats, de vervreemding of verplaatsing verbergen of verhullen, dan wel verbergen of verhullen wie de rechthebbende is.
Witwassen - in essentie Illegaal vermogen uit misdrijf (ook fiscale misdrijven) Creëren schijn van legale herkomst Doorbreken paper trail Met alle mogelijke middelen Loterij Fingeren omzet (pizzeria, hotels) Verzekeringsuitkering Groot aantal financiële transacties Oppompen waarde vermogen (aandelen, vastgoed) Crimineel is bereid waarde op te geven (liever 1 legale euro dan 100 zwarte euro s
Witwassen - fasen Plaatsing (placement): voor het eerst in het financiële systeem brengen Versluiering (layering): opeenvolging van soms complexe financiële transacties met als doel de oorsprong van het vermogen te verhullen Integratie (integration): het vermogen terugbrengen in de bovenwereld
Witwassen - methode Proces van witwassen plaatsing versluiering integratie Methode voorwenden van inkomsten voorwenden van leningen voorwenden van waardefluctuaties voorwenden van vermogensoverdracht
Witwassen - methode Het voorwenden van legale inkomsten Ter versluiering wordt gebruik gemaakt van activiteiten die veel contant geld genereren. Klassieke voorbeelden: handel in tweedehands auto s en antiek, horeca en belwinkels In werkelijkheid is het inkomen afkomstig van strafbare activiteiten, zoals handel in drugs, wapens, of gestolen betaaimiddelen
Witwassen - methode Het voorwenden van legale leningen Gelden, verdiend met illegale activiteiten door (ogenschijnlijk onafhankelijke) derde partij Onder noemer van financiering aan de feitelijk rechthebbende ter beschikking gesteld In de praktijk is de ogenschijnlijk onafhankelijke derde partij vaak een Nederlandse of buitenlandse rechtspersoon, opgericht door of in opdracht van de feitelijk rechthebbende
Witwassen - methode Het voorwenden van waardefluctuaties Illegaal verworven inkomen en/of vermogen krijgt ogenschijnlijk legale herkomst onder de noemer van vermogensstijging Veelal wordt gebruikgemaakt van moeilijk objectief te waarderen activa (zoals onroerende zaken, antiek, kunst en aandelen)
Witwassen - methode Het voorwenden van vermogensoverdracht Illegaal verkregen inkomen en/of vermogen Voorgesteld als overgedragen vermogen met een legale herkomst Bijvoorbeeld: erfenis, schenking of winnend staatslot
Terrorismefinanciering Definitie opzettelijk verwerven of voorhanden hebben van voorwerpen met geldswaarde, bestemd tot het begaan van een terroristisch misdrijf opzettelijk verschaffen van middelen met geldswaarde tot het plegen van een terroristisch misdrijf; of het verlenen van geldelijke steun, alsmede het opzettelijk werven van geld ten behoeve van een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van terroristisch misdrijven. Artikel 83 WvSr.
Terrorismefinanciering: kenmerken Herkomst Legaal Reguliere ondernemingen Geldinzameling Geldlening Polisverpanding Illegaal Vermogensmisdrijven Afpersing / ontvoering Drugshandel Smokkel Bestemming Legaal Politiek / sociale / humanitaire doelen Levensonderhoud Ondersteunen militaire infrastructuur Illegaal Terroristische acties Rekrutering / training Logistiek (safehouses) Bron: Rapportage Terrorismefinanciering en terrorismebestrijding FEC; 2003
Wetgeving - Wwft Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme (Wwft, 15 juli 2008) Achtergrond: Implementatie 3 e EU witwasrichtlijn / Uitvoeringsrichtlijn Uitvoering FATF Aanbevelingen & Basels Comité van Toezichthouders Wwft is opvolger van de Wet MOT en de WID Zie ook: DNB Leidraad Wwft en SW (april 2011)
Wwft - hoofdpunten uitvoering van cliëntenonderzoek vaststelling verificatiedocumenten vastlegging- en bewaring risicogebaseerde cliëntacceptatie transactiemonitoring herkenning ongebruikelijke transacties meldingsplicht van ongebruikelijke transacties strafrechtelijke en civielrechtelijke vrijwaring toezicht en toezichtbevoegdheden
Wwft reikwijdte (art. 1) Financiële instellingen (niet: psf-en en schadeverz.) Gatekeepers (accountants, advocaten, notarissen) Makelaars Handelaren in waarden vanaf 15 000 Creditcardmaatschappijen Casino s Toezichthouders: Bureau Financieel Toezicht (vrije beroepsbeoefenaren) Belastingdienst Holland Midden / Unit MOT AFM en DNB Zie: http://www.bureauft.nl (Bureau Financieel Toezicht)
Wwft cliëntenonderzoek Vrijstelling artikel 3, lid 3 Vereenvoudigd cliëntenonderzoek artikel 6 + 7 Cliëntenonderzoek artikel 3 Aanvullend cliëntenonderzoek artikel 8 Tijdstip: vooraf artikel 4 Verbod tot aangaan/continuering van zakelijke relatie of uitvoering transactie artikel 5 Correspondentbankrelatie met shell bank artikel 5 lid 3
Cliëntenonderzoek doel en inhoud Beoogd resultaat Identificatie cliënt + verificatie van identiteit Identificatie / verificatie uiteindelijke rechthebbende Bij rechtspersonen: inzicht in eigendoms- en zeggenschapsstructuur Vaststelling doel en beoogde aard van zakelijke relatie Doorlopende controle zakelijke relatie en transacties; (met kennis over cliënt, risicoprofiel, en evt. onderzoek bron van vermogen)
Risico-indicatoren (I) Landen Internationale sanctiewetgeving Non Cooperative Countries and Territories ( NCCT ) TI Corruption Perception Index Zwarte lijsten van FATF, FSF en OECD Branches Handelaren in goederen van grote waarden Horeca, telefoonwinkels e.d. Branches met grote hoeveelheden (contant) geld, laagdrempelig weinig tot geen toezicht Personen en bedrijven UN, OFAC of EU lijsten
Risico-indicatoren (II) Constructies met rechtspersonen Ongebruikelijke constructies met rechtspersonen uit belastingparadijzen Functies Politically exposed persons (PEP s) Functievermenging / belangenverstrengeling Inkomen en/of vermogen Weigeren transparantie herkomst inkomen en/of vermogen Vreemde/ongebruikelijke herkomst inkomen en/of vermogen
Risico-indicatoren (III) Vastgoed: zie Beleidsregel 16 februari 2011 (nr 2641) Beleidsregel DNB - Integriteitbeleid ten aanzien van zakelijke vastgoedactiviteiten Art. 3:10 en 3:17 lid2 onderdeel b Wft Art. 143 Pensioenwet Art. 8 Wwft Artikel 3 Beleidsregel 2641: 1. DNB merkt een zakelijke relatie die een Wwft-instelling aangaat met een derde die in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf zakelijke vastgoedactiviteiten verricht aan als een zakelijke relatie die naar zijn aard een hoger risico op witwassen met zich meebrengt als bedoeld in artikel 8, 1 e lid, Wwft. 2. DNB merkt een transactie die een Wwft-instelling verricht ten behoeve van of met een cliënt die in de uitoefening van zijn of haar beroep of bedrijf zakelijke vastgoedactiviteiten verricht aan als een transactie die naar zijn aard een hoger risico op witwassen met zich meebrengt als bedoeld in artikel 8, 1 e lid, van de Wwft.
Vraag 1. Premier Rutten sluit een pensioenovereenkomst in de zin van de Pensioenwet. 2. Tony Blair stort een koopsom ad 100.000 voor een levensverzekering bij een Nederlandse levensverzekeraar. Is aanvullend cliëntenonderzoek is aangewezen?
Vereenvoudigd cliëntenonderzoek laag risico cliënten: o.a. bepaalde financiële ondernemingen volgens de Wft / bepaalde beursgenoteerde vennootschappen / Nederlandse overheidsinstanties levensverz. premie < 1.000/jr / koopsom < 2.500 producten mbt pensioen a.b.i. art. 1 van de Pensioenwet elektronisch geld onder voorwaarden. NB: Regulier onderzoek bij vermoeden witwassen en TF Informatie omtrent inschatting van laag risico bewaren
Aanvullend cliëntenonderzoek hoger risico non-face to face identificatie correspondent banking politiek prominente personen ( PEP ) overige omstandigheden Aanvullende maatregelen: zie categorie in art. 8, leden 2-4 bijv. eerste betaling via bank in EU PEP: buitenlandse overheidsfunctionarissen, hun familie en geassocieerden tot 1 jaar na einde positie (wordt 5 jaar)
Vraag Een belastingadviseur wordt door gevraagd om een bedrijf te assisteren bij het treffen van een schikking met de Belastingdienst over omzet uit het boekjaar 2008. Tijdens de advies-werkzaamheden constateert hij dat er met betrekking tot het boekjaar 2009 sprake is van belastingfraude en mogelijk witwassen. Moet hij/zij dit melden en bij wie?
Meldplicht ongebruikelijke transacties Ongebruikelijk: systeem van indicatoren Verrichte en voorgenomen transacties NB Voorstel: alles waarvan in kader dienstverrichting van kennis genomen Het Meldpunt (FIU Nederland) Meldgegevens / nader informatieverzoek Meldpunt Termijn: 14 dagen Gevolgen melding voor instelling Vrijwaring (civiel en strafrechtelijk) Geheimhouding / verbod op tipping off
Uitvoering verdachte transactie Overeenkomst niet aantastbaar (art. 36 Wwft) Medeplegen / medeplichtigheid witwassen Vrijwaring indien gemeld (art. 19 Wwft) Meldgegevens geen grondslag voor opsporing / vervolging / bewijs Evt. bewijs uit andere bronnen (bekentenis drugshandelaar)
Toezicht en toezichthouders DNB: banken, levensverzekeraars, trustkantoren AFM: beleggingsondernemingen, fin. dienstverleners BFT: accountants, belastingadv., advocaten, notarissen Belastingdienst Holland/Midden: makelaars, bepaalde handelaren in grote waarden Bevoegdheden: Dwangsom, bestuurlijke boete, aanwijzing, verder afd. 5.2. AWB (o.a. inzagerecht / medewerkingsplicht) NB: meldplicht toezichthouders aan Meldpunt/FIU Nederland
Sanctiewet 1977 Kernverplichtingen: Controleren (ook AO/IC maatregelen) Bevriezen Melden (aan toezicht en FIU Nederland; zie meldformat DNB) Reikwijdte: Wwft, nl. ook psf-en en schadeverzekeraars Combined Targeted Financial Sanctions List Sanctieregelingen terrorisme
Overzicht onderzoeksplicht Wft * customer due diligence art. 14 BPR * klantbestand op match art. 16 BPR met sanctielijst Wwft cliëntenonderzoek art. 3 Wwft Sanctiewet 77 AO/IC-maatregelen art. 2 Reg. controle administratie toezicht identiteit sanctielijst Sanctiewet Aanleiding: - Art.14 BPR + Wwft: klantcontact - Art.16 BPR / Sanctiewet: sanctielijst/circulaire toezichthouders
Overzicht meldplicht Wft Uitkomst onderzoek 16 BPR art. 16 BPR toezichthouder Wwft Ongebruikelijke transactie art. 16 Wwft FIU Ned Sanctiewet * Hit sanctielijst toezicht art. 3 Reg. toez. sanctiew * Hit sanctielijst bij verzoek art. 2 Besluit tot fin. dienst FIU Ned. Meld. Trans. Fin. Terror.
Office of Foreign Asset Control - OFAC Handhaving economische sancties (OFAC lijst) Bedrijven uit VS + buitenlandse dochters, branch-offices in V.S. + transacties in US dollars Blokkeren van transacties (tegoeden op G-rekening) Verboden (niet uitvoeren) Licenties Rapportage aan OFAC
Vastlegging data relatieonderzoek, KYR-checklists incl. motivatie, monitoring, filtering, etc.) periodieke review (frequentie hangt af van risicograad) aanpassing risico profiel bij relevante veranderingen doorlopende transactie monitoring Relatie achtergrondonderzoek Standaard onderzoek Risico assessment & classificatie Laag Verhoogd Onacceptabel Acceptatie van de relatie Goedkeuring Uitgebreid onderzoek Relatie niet aangaan Inclusief identificatie & verificatie van relatie Bij verhoogd risico: toetsing van de uiteindelijk belanghebbende ( UBO ) Altijd verhoogd risico in geval van Publicly Exposed Person ( PEP ) Afbreken / afzien van relatie bij weigering tot verstrekken informatie Zonodig FIU melding i.g.v. onacceptabel risico
Oefening Verantwoordelijkheid nemen Consistentie Verantwoording afleggen Duidelijkheid Voorbeeldgedrag Uitvoerbaarheid Bespreekbaarheid Transparantie Risico-assessment Gedragscode Dossierbeheer Controle Etc. integere bedrijfscultuur Procedures Branchevoorschriften Gids toezichthouders KYR proces beleid
Vragen? Michael van Woerden michael@wellervanwoerden.nl www.wellervanwoerden.nl