Themadag Werkgroep Exoten 3-- BELANGRIJKE OORZAKEN EN VECTOREN VAN INTRODUCTIE INVASIEVE MACROINVERTEBRATEN: HOE, WAAR EN WAAROM? Pieter Boets, Koen Lock & Peter Goethals Ghent University(UGent) Laboratory of EnvironmentalToxicology and AquaticEcology Jozef Plateaustraat B-9 Gent, Belgium pieter.boets@ugent.be Aquatic Ecology Wereldwijde introductie en verspreiding EUROPE S Vlaanderen STUDIEGEBIED DATA COLLECTIE Data Vlaamse Milieumaatschappij: Biologie Fysico-chemie Hydro-morfologie Eigen verzamelde veldgegevens OVERZICHT EXOTISCHE MACROINVERTEBRATEN IN VLAANDEREN Voornamelijk zoet en brak water Marien: zie soortenlijst Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) Phylum/ Eerste Familie Species Oorsprong Orde waarneming ANNELIDA Ficopomatus Sabellida Serpulidae Asia 95 enigmaticus Terebellida Ampharetidae Hypania invalida Ponto-Caspian OVERZICHT EXOTISCHE MACROINVERTEBRATEN IN VLAANDEREN Phylum/ Eerste Familie Species Oorsprong Orde waarneming CRUSTACEA Amphipoda Corophidae Chelicorophium curvispinum Ponto-Caspian 99 Crangonictidae Crangonyx pseudogracilis North-America 99 Synurella ambulans Ponto-Caspian 3 Gammaridae Dikerogammarus villosus Ponto-Caspian 997 Echinogammarus berilloni South-Europe 95 Echinogammarus trichiatus Ponto-Caspian 9 Gammarus roeseli South-Europe 937 Gammarus tigrinus North-America 99 Talitridae Orchestia cavimana Ponto-Caspian 97 Decapoda Astacidae Astacus leptodactylus East-Europe 98 Pacifastacus leniusculus North-America 98 Atyidae Athyaephyra desmaresti South-Europe 895 Cambaridae Procambarus clarkii North-America 8 Orconectes limosus North-America 977 Panopeidae Rhithropanopeus harrisii North-America 99 Palaemonidae Palaemon macrodactylus Southeast-Asia 999 Varunidae Eriocheir sinensis Southeast-Asia 933 Isopoda Asellidae Proasellus coxalis South-Europe 998 Proasellus meridianus South-Europe 95 Janiridae Jaera istri Ponto-Caspian Mysidae Hemimysis anomala Ponto-Caspian 999 Mysida Limnomysis benedeni Ponto-Caspian 5
Themadag Werkgroep Exoten 3-- OVERZICHT EXOTISCHE MACROINVERTEBRATEN Phylum/ Orde IN VLAANDEREN Familie Species Oorsprong Eerste waarneming MOLLUSCA Architaenioglossa Viviparidae Viviparus viviparus East-Europe <87 Neotaenioglossa Hydrobiidae Lithoglyphus naticoides Ponto-Caspian 9 Potamopyrgus antipodarum New Zealand 97 Pulmonata Planorbidae Menetus dilatatus North-America 998 Ferrissia fragilis North-Africa 937 Physidae Physella acuta North-America 89 Unionoida Unionidae Sinanodonta woodiana Asia 999 Veneroidea Corbiculidae Corbicula fluminalis Asia 99 Corbicula fluminea Asia 99 Dreissenidae Dreissena polymorpha Ponto-Caspian 83 Dreissena rostriformis bugensis Ponto-Caspian 9 Mytilopsis leucophaeta North-America 835 Mactridae Rangia cuneata North-America PLATYHELMINTHES Seriata Dugesiidae Dugesia tigrina North-America Dendrocoelidae Dendrocoelum romanodanubiale Ponto-Caspian EXOTISCHE MACROINVERTEBRATEN Verdeling over verschillende phyla 8% 8% 3% 3% 33% 3% Ponto-Caspian North America Asia 5% 5% South- and East- Europe New-Zealand 5% Annelida Crustacea Mollusca Platyhelminthes Oorsprong % Africa Percentage of samples % 8% % % % % Small Large stream stream (n=959) (n=98) Small river (n=78) Large river (n=7) River type Boets et al. (submitted) Biological Invasions Polder water (n=) Lake (n=5) SBCI Canonical Correspondence analysis (CCA) showing the relationship between the environmental variables and the most frequently encountered alien species
Themadag Werkgroep Exoten 3-- BELANG VAN ECOLOGISCHE EN CHEMISCHE WATERKWALITEIT Alle data Goede chemische waterkwaliteit Slechte chemische waterkwaliteit DRIE CASE STUDIES TOEGELICHT. Haven van Gent CASE STUDIE : DE HAVEN VAN GENT 3. Zeehavens. De Polders Boets et al. () Hydrobiologia 3: 55- Dissolved O (mg/l) NO 3- (mg N/L) 8 5 5 CASE STUDIE : DE HAVEN VAN GENT 989 99 993 995 997 999 3 5 7 99 99 99 99 Chemische waterkwaliteit 998 ph opo 3-(mg P/L) 8,5 8, 7,5 7,,5,5,,5,,5, 989 99 993 995 997 999 3 5 7 99 993 995 997 999 3 5 7 CASE STUDIE : DE HAVEN VAN GENT Evolutie macroinvertebraten gemeenschap <989 99 993 995 998 999 5? 3
Themadag Werkgroep Exoten 3-- CASE STUDIE : DE HAVEN VAN GENT CASE STUDY : DE HAVEN VAN GENT Distributie macrocrustaceeën Conductivity µs/cm 8 group group group 3 average Conductivity 8 Median 5%-75% Non-Outlier Range Downstream 989 99 993 995 997 999 3 5 7 Upstream CASE STUDY : DE HAVEN VAN GENT CASE STUDY : DE HAVEN VAN GENT Average abundance.. Abundantie Crustacea en Mollusca Indigenous Crustacea Alien Crustacea. Average abundance Indigenous Mollusca Alien Mollusca Average # taxa 8 99 Taxa samenstelling alien Crustacea alien Mollusca indigenous 99 99 99 998 8 Average Multimetric Macroinvertebrate Index Flanders CASE STUDIE : DE HAVEN VAN GENT Biologische waterkwaliteit,5,,3,,, 989 99 excluding alien species including alien species 993 995 997 999 3 5 7 9 MMIF classes.9-. high quality.7-.89 good quality.5-.9 moderate quality.3-.9 poor quality.-.9 bad quality CASE STUDIE : DE POLDERS Chemische waterkwaliteit
Themadag Werkgroep Exoten 3-- CASE STUDIE : DE POLDERS Chemische waterkwaliteit Prevalence,9,8,7,,5,,3,, CASE STUDIE : DE POLDERS Prevalence,8,,, CASE STUDIE : DE POLDERS EUROPE Zeebrugge Blankenberge Ostend THE NETHERLANDS Nieuwpoort A B C Bruges Canal Ghent-Ostend BELGIUM 5 km Boets et al. () Journal of Crustacean Biology 3: 7-77 Boets et al. () Helgoland Marine Research : 75-87 A km Alien macro-crustacea (%) 8 B km C Class Class km Class Class 3 Class Abundance Number of species Biomass 5
Themadag Werkgroep Exoten 3-- Average # species per sample 9 8 7 5 3 alien indigenous 5,,,,,,,8,.5-5 5-8 8-3 >3 Salinity (PSU) Hoe worden exoten geïntroduceerd? Scheepvaart Aquacultuur herintroductie programma s Handel Hobby Waar zijn exoten succesvol? Gedegradeerde/vervuilde habitats Kanalen (gemodificeerde waterlopen) Havens Brakke polders Waarom zijn exoten succesvol? Veranderende milieuomstandigheden Karakteristieken inherent aan de soort Hogere propagule pressure klimaatsopwarming
Themadag Werkgroep Exoten 3-- Wat kunnen we er aan doen? Strengere wetgeving Betere controle Bewustmaking Watch lists BEDANKT VOOR DE AANDACHT! Vragen? en natuurlijke habitats kunnen dienen als een soort van buffer tegen de verdere verspreiding van exotische soorten 7