Brainport Monitor 2010 Van crisis naar kracht
Colofon Copyright 2010 Brainport Development De Brainport Monitor is een jaarlijkse uitgaven van Brainport Development Contactgegevens: Brainport Development Emmasingel 11 5611 AZ Eindhoven www.brainportdevelopment.nl www.brainport.nl Contactpersoon: Jasmijn Rompa j.rompa@brainportdevelopment.nl 2 Brainport Monitor 2010
Van crisis naar kracht - 3
Brainport Monitor 2010 People De effecten van de crisis laten zien dat de arbeidsmarkt in Brainport conjunctuurgevoelig is. 6% 4% 2% 0% Werkloosheid % van de beroepsbevolking) 2008 2009 ZOB ZON NL Het percentage werklozen is toegenomen in 2009. Toch ligt het werkloosheidspercentage in Zuidoost-Brabant (ZOB) licht lager dan in Nederland. Technology Brainport blijft goed presteren op het gebied van patenten en uitgaven aan private R&D. Europese patenten gemiddelde per mln inwoners 2000-20052005 -Top 5 EU 1-Oberbayern (DE) 2-Noord-Brabant (NL) 3-Stuttgart (DE) 4-Stockholm (SE) 5-Helsinki (FI) 0 500 1000 Noord-Brabant scoort hoog in Europa op het aantal patenten per miljoen inwoners. Van alle Nederlandse patenten wordt meer dan de helft gegenereerd in Zuidoost-Brabant Bruto arbeidsparticipatie naar leeftijd - Zuidoost Brabant 100% 50% 0% 15-25 25-55 55-65 totaal 2008 2009 De beroepsbevolking is in Zuidoost-Brabant (ZOB) in 2009 gedaald. Dit in tegenstelling tot Nederland. De participatie onder jongeren is licht gedaald en onder ouderen gestegen. Publieke R&D uitgaven (% BRP) Totale R&D uitgaven 2005 1,0% 0,5% 0,0% 1,7% 1,9% 3,1% 8,1% 0% 5% 10% Private R&D uitgaven (% BRP) Zuidoost- Brabant* Noord- Brabant Nederland EU15 In Zuidoost-Brabant wordt 8% van het bruto regionaal product besteed aan R&D, waarvan 7% privaat en 1% publiek. Daarmee scoort de regio ver boven de Lissabondoelstelling van 2% privaat en 1% publiek, en ver boven Nederlandse regio s. 34% 32% 30% 28% 26% Hoger opgeleiden % van de beroepsbevolking 2008 2009 ZOB ZON NL Samnewerking bij innovatie % van innovatieve bedrijven 60% 40% 20% 0% ZOB ZON 2004 2006 NL Het opleidingsniveau van de beroepsbevolking in Zuidoost- In Zuidoost-Brabant is het aantal innovatieve bedrijven dat Brabant ligt hoger dan in Nederland (NL). samenwerkt bovengemiddeld en ook sterk stijgend. Bronnen: CBS 2010, NOWT 2010, CBS CIS 2004/2006, EIM 2010, LISA 2009, Eurostat 2009 4 Brainport Monitor 2010
Brainport Monitor 2010 Business De prestaties van het bedrijfsleven in Brainport zijn wisselend. 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Groei toegevoegde waarde 2007-2008 ZOB ZON De toegevoegde waarde is sinds 2007 in Zuidoost-Brabant met 4% iets minder hard gestegen dan in Nederland. NL Speerpuntsectoren De competitiviteit van de speerpuntsectoren is goed, ze leveren een grote bijdrage aan de economie. Aandeel Zuidoost-Brabant in Nederlandse speerpuntsectoren -% van Nederland 10% 5% 0% 7.884 vestigingen 64.893 banen 704 netto oprichtingen Van alle netto oprichtingen in de vijf speerpuntsectoren in Nederland bevindt zich 1 op de 11 in Zuidoost-Brabant. Van alle Nederlandse banen in de speerpuntsectoren is dit 1 op de 12 en van alle vestigingen 1 op 15. Aandeel van provincies in totale Nederlandse export (2006) 29% 21% 23% 9% 18% Noord- Brabant Limburg Noord-Holland Zuid-Holland 20,0% 10,0% 0,0% -10,0% -20,0% Groei speerpuntsectoren 2008-2009 Automot ive Design vestigingen Food High tech banen Life Tec Noord-Brabant is de provincie in Nederland met de grootste exportwaarde ( 56,7 mld). Daarmee is de provincie een belangrijke motor van de Nederlandse economie. Het aantal vestigingen in de speerpunten Automotive, Design, High tech systems & Materials en Life Tec is hard gegroeid het afgelopen jaar. Het aantal banen in Design is het hardst gegroeid en en Automotive flink gedaald. 800 600 400 200 0-200 Netto aantal prichtingen in speerpuntsectoren Zuidoost-Brabant 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Basics Gebruik van openbaar vervoer in Zuidoost-Nederland is laag. Afgelegde afstand per persoon per dag (km) Brabant & Limburg (2003) 0,6 2,4 0,6 Auto (bestuurder) 2,2 Auto (passagier) Trein 8,3 15,8 Bus/ tram/ metro Fiets/ bromfiets/ snorfiets Lopen Het netto aantal oprichtingen is sinds 2002 in Zuidoostnetto oprichtingen in de regio en leggen weinig kilometers af. Met name het openbaar speerpuntsectoren groeide harder dan het totaal. vervoer wordt weinig gebruikt vergeleken met andere regio s. Inwoners van Zuidoost-Brabant werken vaak in hun eigen Brabant flink gestegen. Het aantal Bronnen: CBS 2010, NOWT 2010, CBS CIS 2004/2006, EIM 2010, LISA 2009, Eurostat 2009 Van crisis naar kracht - 5
Inhoud Inhoud... 6 Highlights en conclusie... 7 Inleiding... 9 Dashboard Europese vergelijking... 11 Kwantitatieve analyse... 12 PEOPLE... 13 TECHNOLOGY... 27 BUSINESS... 37 BASICS... 60 Kwalitatieve analyse... 69 PEOPLE... 73 TECHNOLOGY... 75 BUSINESS... 79 Bijlagen... 82 6 Brainport Monitor 2010
Highlights en conclusie PEOPLE De effecten van de crisis laten zien dat de arbeidsmarkt in Brainport conjunctuurgevoelig is. In 2010 steeg het aantal niet werkende werkzoekenden in Zuidoost-Brabant relatief harder dan in Nederland. Een groot deel van deze werkzoekenden is hoger opgeleid en valt in een jonge leeftijdscategorie. Toch is het aantal werklozen in Europees perspectief laag. Opvallend is verder dat de beroepsbevolking in Zuidoost-Brabant is gedaald. Met name onder jongeren (15-35 jaar) nam de arbeidsparticipatie af. Ook het aandeel hoger opgeleiden in de beroepsbevolking in Zuidoost-Brabant nam af. Een mogelijke verklaring voor deze twee feiten is dat jongeren langer doorstuderen. Universiteiten in Zuidoost-Nederland blijken, in verhouding tot het aantal studenten dat zijn ingeschreven, veel internationale studenten te verwelkomen. En ook studeren er veel studenten uit Zuidoost-Nederland tijdelijk in het buitenland. Uit onderzoeksrapporten blijkt dat een van de grootste zwaktes in het Nederlandse kennisen innovatiesysteem zit bij de hoogopgeleiden. De brain drain zorgt voor een uitstroom van kenniswerkers naar het buitenland. Hoewel er een tekort is aan hoogopgeleiden, geeft de toenemende instroom door universiteiten hoop voor de toekomst. Het tekort aan bètatechnici is groot, in Zuidoost-Brabant, dit komt door een toenemende vraag en een grote uitstroom de komende jaren. In Brainport zijn de arbeidsmarktperspectieven vooral goed voor hoger (vanaf MBO) geschoolde technici. TECHNOLOGY Op het domein Technology presteert Brainport goed op de verschillende indicatoren, zowel in nationaal als Europees perspectief. Zo scoort Brainport bij de top regio s in Europa voor wat betreft uitgaven aan R&D. Echter, de verhouding tussen publiek bestede R&D (200 mln) en privaat bestede R&D (1,8 mld) is scheef. Universiteiten in Zuidoost-Nederland, met name de TU/e en de UM scoren hoog op het aantal publicaties en internationale copublicaties. Op het gebied van patenten en copatenten doet Brainport het in Europa goed. Ook de bedrijven zijn innovatief; ze werken meer dan in Nederland samen bij innovatie en halen een bijzonder groot aandeel van de omzet uit de verkoop van nieuwe producten. Binnen de literatuur ligt de nadruk steeds meer op de competitieve prestaties van regio s. Overheden stellen daarbij passend regionaal beleid op. Dit beleid richt zich op de clusters waarin de regio uitblinkt. In Nederland lopen de kennisinvesteringen terug, zowel publiek als privaat, terwijl het rendement van deze investeringen hoog is. De helft van de economische groei komt voort uit investeringen in kennis. Een steeds groter deel van de R&D uitgaven worden gedaan door bedrijven. Uit rapporten blijkt dat de R&D uitgaven door bedrijven beter blijken te renderen dan de uitgaven door de overheid. Toch benadrukken verschillende rapporten het belang van publiek beheer van technologieontwikkeling, keling, voornamelijk in de beginfase van innovaties. BUSINESS De Business-indicatoren indicatoren die inzicht geven in de prestaties van het bedrijfsleven in Brainport laten een wisselend beeld zien. De economie in Zuidoost-Brabant is in het crisisjaar 2009 met 7,6% gekrompen, harder dan in Nederland. De groei in toegevoegde waarde blijft met 4% iets achter bij de Van crisis naar kracht - 7
Nederlandse groei. En ook het aantal openstaande vacatures daalde in 2010 harder dan nationaal. Positief is de export; Noordkwart van het Brabant is goed voor bijna een Nederlandse totaal. Hiervoor zorgt voornamelijk de metaalindustrie, die een derde van de export voor haar rekening neemt. Ook het aantal netto oprichtingen nam in 2009 in Zuidoost-Brabant sterk toe. Daarentegen bleef het aantal snelle groeiers achter bij dat van Nederland. Binnen de high tech sector, kenmerkend voor de Brainport toptechnologie regio, vindt een verschuiving van medium en high tech industrie naar high tech service plaats. In de high tech service sector nam in 2009 het aantal netto oprichtingen en het aantal banen toe. Vergeleken bij de toptechnologie regio s in Europa is de werkgelegenheid in medium en high tech in Brainport vrij laag. Uit onderzoeksrapporten blijkt dat voor het bedrijfsleven valorisatie, het omzetten van kennis naar kunde naar kassa een belangrijke factor is. Hoewel het stimuleren van ondernemerschap onder de beroepsbevolking effect lijkt te hebben, wordt in tal van rapporten het innovatief ondernemen en het aantal startende technische bedrijven als Nederlandse tekortkoming aangehaald. Er is sprake van een kennisparadox; hoewel Nederland veel toponderzoekers kent, komt hier weinig commercieel voordeel uit. Speerpuntsectoren De competitiviteit van de speerpuntsectoren is goed, ze leveren een grote bijdrage aan de economie. Samen vertegenwoordigen Automotive, Design, Life Tec, Food en High tech systems & Materials 16% van het totaal aantal banen in de private sector in Brainport. Daarnaast stuwen deze sectoren de werkgelegenheid in andere sectoren. Gekeken naar het aantal werknemers groeiden de sectoren Life Tec en Design hard, en ook in de grote sector High tech systems & Materials nam het aantal werknemers toe. Daarentegen daalde het aantal banen in de sector Automotive in 2009 flink. Geteld in het aantal vestigingen gen waren de sectoren High tech systems & Materials en Design succesvol, wat ook terug te zien is in het hoge aantal netto oprichtingen. Opvallend is dat de Design sector floreert, wat blijkt uit het groeiend aantal vestigingen en banen. De grootste speerpuntsector High tech systems & Materials biedt werk aan meer dan 40.000 mensen, dat is 11% van alle banen in Zuidoost-Brabant. Ondanks de crisis is deze sector in 2009 een stabiele groeier gebleven. BASICS Een uiteenlopend aantal indicatoren is geanalyseerd om een compleet beeld van het leefklimaat in Zuidoost-Brabant te kunnen geven. Mobiliteitsgegevens laten zien dat inwoners van Zuidoost-Brabant minder kilometers per dag afleggen dan de inwoners in de rest van Nederland, en in verhouding minder gebruik maken van het openbaar vervoer en de fiets. Een groot deel van de bevolking van Zuidoost-Brabant werkt en woont in dezelfde regio, blijkt uit pendelcijfers. Eindhoven Airport is de snelst groeiende regionale luchthaven, ook in 2009 is het aantal passagiers gestegen. In verhouding tot Nederland is de leefbaarheid in Zuidoost- Brabant bovengemiddeld, zo blijkt uit overlastcijfers. Alleen wat betreft vermogensdelicten doet Brainport het minder goed. Op het gebied van amusement scoort Brainport redelijk goed; de evenementen zijn druk bezocht en er zijn veel sterrenrestaurants. 8 Brainport Monitor 2010
Inleiding De Brainport Monitor 2010 geeft een beeld van de economische kracht van Brainport en analyseert trends en ontwikkelingen.» De Brainport Monitor De Brainport Monitor 2010 is de vierde editie van de jaarlijkse Brainport Monitor. De monitor laat de economische vooruitgang en veranderende competitieve positie van Brainport zien. De 35 macro-economische indicatoren en 38 onderzoeksrapporten in het rapport geven een samenhangend beeld van de verschillende dimensies van het regionale ecosysteem. De indicatoren en rapporten zijn geclusterd in vier domeinen: People, Technology, Business en Basics. De regio Brainport is geen geografisch strak begrensde regio. De kern bevindt zich echter in de regio Eindhoven, de 21 gemeenten van het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE). Zuidoost-Brabant is de naam die de regio heeft in statische databases. Deze monitor presenteert statistische gegevens en daarom wordt de Brainport regio aangeduid met de naam Zuidoost-Brabant (ZOB). Omdat Brainport de spil vormt van de toptechnologie regio Zuidoost-Nederland (ZON)- het oostelijke deel van de provincie Noordprovincie Limburg - worden waar mogelijk ook deze cijfers Brabant en de gehele meegenomen. De situatie Deze monitor is opgesteld aan het einde van een crisisperiode. Deze crisis heeft Brainport hard geraakt. Veel bedrijven uit Brainport zijn immers actief in conjunctuurgevoelige markten als machinebouw, semiconductors en automotive. De impact van de crisis is in deze monitor slechts gedeeltelijk terug te vinden. Er zijn dan ook tussen grafieken grote verschillen te zien: sommige geven een positief beeld, andere laten een duidelijke terugval in 2009 zien. Dat komt door het simpele feit dat statistieken vaak één of twee jaar achterlopen. Deze monitor kan niet worden gebruikt om de volledige impact van de crisis in kaart te brengen. Het geeft een (gedeeltelijk) beeld van de gevolgen. Wel geeft de monitor een goed beeld van trends en structurele ontwikkelingen. Juist aan het eind van een crisisperiode is dat perspectief hard nodig. De crisis dwingt bedrijven, kennisinstellingen, overheden en organisaties als Brainport Development immers met nieuw beleid in te spelen op de crisis. Daarbij is kennis van structurele ontwikkelingen hard nodig. Deze monitor kan daarin voorzien.» De domeinen De Brainport monitor verdeelt zowel de kwantitatieve indicatoren als de kwalitatieve rapporten over 4 domeinen. Samen beschrijven de vier domeinen het volledige regionale ecosysteem. Hieronder staan de vier domeinen verder uitgelegd. People Centraal in het domein People staan mensen, werk en de fit tussen mensen en werk. De arbeidsmarkt staat hierbij centraal en er is ook aandacht voor het ontwikkelen van competenties es en een leven lang leren. Binnen dit thema zijn kenniswerkers, opleidingsniveau en de arbeidsmarkt belangrijke aandachtsgebieden. Technologie Het domein Technology is gericht op het versterken en aantrekken van onderzoekscentra en het stimuleren van innovatie, novatie, samenwerking en kennisoverdracht. Aandachtsgebieden die in de Brainport Monitor naar voren komen zijn onder andere de uitgaven aan Research & Van crisis naar kracht - 9
Development, patenten en wetenschappelijke publicaties. Business Het domein Business houdt zich bezig met het bedrijfsleven en netwerken zowel binnen de regio als internationaal. Binnen dit domein wordt gekeken naar bruto regionaal product, economische groei, export, starters, snelle groeiers, banen en bedrijven binnen de vijf speerpuntsectoren van Brainport. Dit zijn High Tech Systems & Materials, Automotive, Life Tec, Design en Food. Basics Het domein Basics spitst zich toe op de randvoorwaarden voor een sterke regio. Hierbij is aandacht voor infrastructuur, een gunstig vestigingsklimaat en internationale samenwerking, zoals met steden en regio s over de grens in TTR ELAt-verband. Aandachtspunten zijn mobiliteit, goede bereikbaarheid, aantrekkelijke stadscentra en woonomgevingen en een onderscheidend cultuuraanbod.» Indeling De monitor bestaat uit meerdere delen. Allereerst worden de highlights en conclusies van de monitor gepresenteerd in de stijl van een management summary. De inleiding geeft uitleg over de monitor, de regio, de huidige economische situatie en de domeinen waaromheen het rapport is opgebouwd. Vervolgens geeft het dashboard de prestatie van Brainport in Europees perspectief. Dit deel vergelijkt Brainport met de 20 best presterende regio s uit het Regional Innovation Scoreboard 2006 (RIS 2006 top 20). Ook de EU15 waarden (het gemiddelde van de landen die tot 1 mei 2004 lid van de EU waren) worden hierin meegenomen. De Europese vergelijking is zinvol omdat die inzicht geeft in de prestatie van de regio in vergelijking met andere innovatieve regio s in Europa. Vervolgens geeft het rapport een uitgebreide kwantitatieve analyse. Dit deel vergelijkt de prestaties van Brainport op uiteenlopende macro-economische indicatoren met de nationale prestaties. Per indicator worden de gegevens grafisch weergegeven. Voor iedere indicator wordt aangegeven wat het belang ervan is en wordt uitleg gegeven hoe de regio presteert. Daarnaast wordt vergeleken met een aantal andere regio s. Deze regio s verschillen per domein. Binnen het domein People wordt ook ingezoomd op de twee grote steden in de regio, Eindhoven en Helmond. In het domein Technology wordt de provincie Noord-Brabant vergeleken met de individuele regio s uit de top 20 van het Europees Regionaal Innovatie Scorebord 2006, de score van de RIS 2006 top 20 zelf en de EU15. Binnen het domein Business wordt Zuidoost-Brabant vergeleken met Groot-Amsterdam, Groot-Rijnmond, s Gravenhage en Utrecht. De vergelijking met de Nederlandse regio s is zinvol omdat die inzicht geeft in de prestaties van de verschillende typen economieën. Het laatste deel van de monitor is een kwalitatieve analyse.. Dit deel analyseert de onderzoeksrapporten en beleidsstudies die het afgelopen jaar zijn verschenen. Ook dit deel is onderverdeeld in de vier genoemde domeinen. Binnen die domeinen is geclusterd rond voor thema s die voor Brainport belangrijk zijn, als kenniswerkers, R&D, valorisatie en campussen. 10 Brainport Monitor 2010
Dashboard Europese vergelijking» Brainport presteert wisselend ten opzichte van de RIS top 20, maar boven het EU15 gemiddelde. * De indicator werkloosheid is een negatieve indicator en daarom omgedraaid; Brainport heeft een lage werkloosheid, en scoort hoog Bron: Eurostat, 2009; berekeningen Brainport Verandering t.o.v. het voorgaande jaar: Verbetering Verslechtering Het dashboard vergelijkt de prestaties van Brainport in Europese context. In totaal zijn er 13 indicatoren, verdeeld over de vier domeinen. Het dashboard laat de prestatie op elke indicator zien ten opzichte van de 20 best presenterende regio s uit het Regional Innovation Scoreboard Vergelijking met RIS-gemiddelde en EU-15 gemiddelde: RIS-bereik Noord-Brabant EU-15 gem. 2006. Ook het gemiddelde van de EU15 landen staat (waar mogelijk) in de figuur. Dit figuur laat de complexe internationale verhoudingen zien. Waar Brainport in Europese context hoog scoort, kan het ten opzichte van het voorgaand jaar achteruit zijn gegaan. Van crisis naar kracht - 11
Kwantitatieve analyse 12 Brainport Monitor 2010
PEOPLE Centraal in het domein People staan mensen, werk en de fit tussen mensen en werk. De arbeidsmarkt staat hierbij centraal en er is ook aandacht voor het ontwikkelen van competenties en een leven lang leren. Binnen dit thema zijn kenniswerkers, opleidingsniveau en de arbeidsmarkt belangrijke aandachtsgebieden. Indicatoren 1 Bevolking 2 Migratie 3 Buitenlandse nationaliteiten 4 Beroepsbevolking 5 Arbeidsparticipatie 6 Werkloosheid 7 Hoger opgeleiden 8 Leven lang leren 9 Internationale studenten Van crisis naar kracht - 13
Bevolking» De bevolkingsgroei in Zuidoost-Brabant blijft achter bij Nederland.» De centrumsteden Eindhoven en Helmond groeien bovengemiddeld. Waarom is deze indicator belangrijk? De economie drijft allereerst op mensen. De demografische ontwikkeling is een belangrijke lange termijn factor voor het aanbod van arbeid en voor de consumptie door vraag van inwoners naar producten en diensten. Hoe staat Brainport ervoor? 112% 110% 108% 106% 104% 102% Ontwikkeling bevolking (2000=100) Eindhoven Helmond Zuidoost- Brabant Zuidoost- Nederland Nederland De regio Zuidoost-Brabant telt begin 2010735.164 inwoners. Eindhoven telt 213.809 inwoners, Helmond heeft er 88.2911. In de steden Helmond en Eindhoven groeit de bevolking harder dan in de regio als geheel. Zuidoost- Brabant groeide de laatste jaren minder sterk dan Nederland. Zuidoost-Nederland loopt nog verder achter op de nationale bevolkingsgroei. Verder blijkt uit de leeftijdsopbouw dat de regio ook vergrijst: het aandeel 65+ in de bevolking neemt in de afgelopen 10 jaar toe met 3,1% tot 16,0%. In Nederland neemt het aandeel met 1,7% toe tot 15,3%. 100% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Bron: CBS; bewerking indexwaarde Brainport Leeftijdsopbouw bevolking Zuidoost-Brabant 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2000 2005 2010 < 20 jaar 20-65 jaar > 65 jaar Bron: CBS 14 Brainport Monitor 2010
Migratie van en naar de regio» Het positieve migratiesaldo in Zuidoost-Brabant daalt in 2009. Waarom is deze indicator belangrijk? Deze indicator vormt een onderdeel van de vorige indicator, bevolking. Dit onderdeel is belangrijk omdat een regio die in staat is om talent aan te trekken uit andere delen van het land en andere regio's in de wereld blijkbaar aantrekkelijk is voor mensen om er te wonen en te werken. Deze twee zaken versterken de dynamiek en de competitiviteit van de regio. 2000 1500 1000 500 0-500 -1000-1500 Migratiesaldo ten opzichte van het buitenland 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Eindhoven Helmond Zuidoost-Brabant Hoe staat Brainport ervoor? Een netto totaal van 1.023 mensen kwamen in 2009 vanuit het buitenland naar Zuidoost- Brabant. Binnen Nederland bedroeg het netto migratie saldo naar Zuidoost-Brabant 320 mensen. Het positieve migratiesaldo van zowel de gemeenten Eindhoven en Helmond, als de regio daalde het afgelopen jaar. Opvallend aan de curve is de golfbeweging die de migratiesaldi laten zien. Bron: CBS Migratiesaldo ten opzichte van de rest van Nederland 2000 1500 1000 500 0-500 -1000-1500 -2000 Bron: CBS 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Eindhoven Helmond Zuidoost-Brabant 2009 Van crisis naar kracht - 15
Buitenlandse nationaliteiten» In Zuidoost-Brabant is het aandeel van de Aziatische bevolking in de niet-nederlandse nationaliteiten hoger dan in Nederland. Waarom is deze indicator belangrijk? De indicator buitenlandse nationaliteiten geeft inzicht in het aantal kenniswerkers van buitenaf dat zich hier heeft gevestigd. Vooral de Amerikaanse en Aziatische nationaliteiten dragen hieraan bij. Deze indicator geeft de diversiteit en dynamiek in de regio weer. Daarnaast is het een maatstaf voor het internationale karakter van de regio. Hoe staat Brainport ervoor? 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Verdeling niet-nederlandse nationaliteiten (% van totale bevolking) (2009) Zuidoost-Brabant Zuidoost-Nederland Nederland Afrikaans Amerikaans Aziatisch EU (excl. NL) Van de niet-nederlandse nationaliteiten komt veruit de meerderheid uit de EU. Opvallend is dat het aandeel Aziaten in Zuidoost-Brabant met 0,6% hoger ligt dan in Nederland (0,5%). Dit kan duiden op een hoger aantal kenniswerkers in de regio. Het aandeel van de Afrikaanse en Amerikaanse bevolking ligt in Zuidoost-Brabant lager dan in Nederland. De trendgrafiek laat duidelijk zien dat in de afgelopen jaren het aantal Aziatische nationaliteiten binnen de totale bevolking is toegenomen in Zuidoost-Brabant. Bron: CBS 220% 200% 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% Ontwikkeling buitenlandse nationaliteiten in Zuidoost-Brabant (2000=100) 2000 2001 Totaal Aziatisch 2002 2003 2004 Afrikaans 2005 EU (excl. NL) 2006 Bron: CBS; berekening indexwaarde Brainport 2007 2008 Amerikaans 2009 16 Brainport Monitor 2010
Beroepsbevolking» Sinds 1999 is de beroepsbevolking in de regio met 6,5% gestegen, landelijk met 11%. Waarom is deze indicator belangrijk? De lokaal aanwezige beroepsbevolking vertegenwoordigt de belangrijke productiefactor arbeid. De ontwikkeling van de beroepsbevolking is een indicator voor het lokaal aanwezige arbeidspotentieel. Hoe staat Brainport ervoor? De beroepsbevolking in Zuidoost-Brabant groeide van 321.000 in 1999 naar 342.000 in 2009, een toename van 6,5%. De Nederlandse beroepsbevolking groeide in dezelfde periode met 11%. De regio blijft dus achter bij het Nederlandse gemiddelde. Opvallend is dat de beroepsbevolking in 2009 is afgenomen, hiermee wordt de stijgende lijn vanaf 2004 plots verstoord. Het aandeel van Zuidoost-Brabant in de Nederlandse beroepsbevolking is gelijk gebleven op 4,4%. Opvallend is dat hat aandeel van de beroepsbevolking van Zuidoost-Brabant afneemt ten opzichte van het Nederlandse totaal, van 4,54% in 1999 naar 4,36% in 2009. Voor Zuidoost- Nederland geldt een afname van 18,2% naar 17,6% in tien jaar tijd. 120% 115% 110% 105% 100% 95% 90% Ontwikkeling beroepsbevolking (1999=100) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 ZOB ZON NL Bron: CBS; berekening indexwaarde Brainport 2006 2007 2008 2009 Aandeel beroepsbevolking in Nederlands totaal 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 1999 2004 2009 Zuidoost-Brabant Zuidoost-Nederland Bron: CBS Van crisis naar kracht - 17
Arbeidsparticipatie» De regionale arbeidsparticipatie ligt onder het nationaal gemiddelde.» In 2009 nam de arbeidsparticipatie in Zuidoost-Brabant af. Waarom is deze indicator belangrijk? De bruto arbeidsparticipatie geeft weer in hoeverre het lokaal aanwezige arbeidspotentieel daadwerkelijk deelneemt of wil deelnemen aan de arbeidsmarkt. 74% 72% 70% 68% 66% Bruto arbeidsparticipatie naar regio Hoe staat Brainport ervoor? In 2009 is de participatie in Zuidoost-Brabant en Zuidoost- Nederland met 70,0% en 70,2% iets lager dan het nationaal gemiddelde van 71,2%. In Zuidoost-Brabant is de bruto arbeidsparticipatie 2009 behoorlijk afgenomen. De arbeidsparticipatie is in de twee jongste leeftijdsgroepen afgenomen en onder de oudste groep sterk toegenomen. Sinds 1999 is de arbeidsparticipatie onder 55-65 jarigen met 17,9% toegenomen. 64% 62% 60% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Zuidoost-Brabant Zuidoost-Nederland Nederland Bron: CBS 100% 80% 60% 40% Bruto arbeidsparticipatie naar leeftijd - Zuidoost-Brabant 20% 0% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 15 tot 25 jaar 25 tot 35 jaar 45 tot 55 jaar 55 tot 65 jaar 35 tot 45 jaar Bron: CBS 18 Brainport Monitor 2010
Werkloosheid Vooraf: werkloosheid bij CWI en CBS De Brainport Monitor gebruikt CBS en CWI gegevens over de werkloosheid. Zowel het CBS als het CWI publiceert gegevens over de arbeidsmarkt. CBS geeft cijfers over de werkloze beroepsbevolking, de cijfers van het CWI hebben betrekking op de niet-werkende werkzoekenden. Deze cijfers kunnen niet zonder meer met elkaar vergeleken worden omdat de groepen waarop de cijfers betrekking hebben maar gedeeltelijk overlappen. Veel werklozen die niet bij het CWI staan ingeschreven zijn mensen die geen uitkering kunnen krijgen, zoals herintreders, schoolverlaters en mensen die tijdelijk werk zoeken. Niet-werkende werkzoekenden die niet in de CBS cijfers zitten zijn mensen die al wel aan de slag zijn maar nog niet zijn uitgeschreven bij het CWI. Daarnaast behoren tot deze groep de mensen die minder dan twaalf uur per week willen werken en mensen die niet actief zoeken (bijvoorbeeld mensen die vrijgesteld zijn van sollicitatieplicht). Ook de meetmethoden van CBS en CWI verschillen. In onderstaande tabel worden de verschillen in definitie en meetmethode samengevat. Term Werkloze beroepsbevolking Bron CBS Cijfers Gebaseerd op een steekproef onder alle Nederlanders Leeftijd 15-64 jarigen Kenmerken - nu zonder werk of met werk voor minder dan 12 uur per week -actief op zoek naar betaald werk voor 12 uur of meer -op korte termijn beschikbaar Niet-werkende werkzoekenden CWI Gebaseerd op registratie van inschrijving Geen leeftijdsgrens -nu zonder werk -op zoek naar een baan -geen urengrens en geen onderscheid tussen werkend en niet-werkend Van crisis naar kracht - 19
Werkloosheid» Het werkloosheidspercentage in Zuidoost-Brabant ligt sinds 1999 bijna altijd onder het Nederlands gemiddelde. Waarom is deze indicator belangrijk? De ontwikkeling van het werkloosheidspercentage en het aantal niet werkende werkzoekenden geeft een indicatie voor de situatie op de arbeidsmarkt. Daarmee is het een basisindicator voor de economie. Daarnaast geeft deze indicator samen met de ontwikkeling van het aantal vacatures een beeld van de mate waarin vraag en aanbod op de arbeidsmarkt op elkaar aansluiten. 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Werkloosheid (% van de beroepsbevolking) 1999 2000 2001 Zuidoost-Brabant 2002 2003 2004 2005 2006 Zuidoost-Nederland 2007 2008 2009 Nederland Hoe staat Brainport ervoor? Volgens cijfers van het CBS was in 2009 4,8% van de beroepsbevolking werkloos. De grafiek met CBS informatie laat zien dat het werkloosheidspercentage van Zuidoost-Brabant sinds 2005 onder het Nederlands gemiddelde ligt. Bron: CBS Ontwikkeling NWW (2002=100) 180% 160% 140% 120% In december 2009 telde Zuidoost-Brabant 23.686 niet werkende werkzoekenden (NWW), veel meer dan eind 2009 toen 16.829 mensen werkloos waren, een opvallende stijging in de grafiek. De trend in de regio is vergelijkbaar met de Nederlandse trend, waarbij de werkloosheid in de regio iets hoger ligt. De grafiek laat daarmee de conjunctuurgevoeligheid van de regio zien. 100% 80% 60% Bron: CWI 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Zuidoost-Brabant 2006 2007 2008 Nederland 2009 2010 20 Brainport Monitor 2010
Werkloosheidsduur» In 2010 nam het aantal werklozen dat minder dan 3 jaar werkloos was fors toe.» Het aantal langdurig werklozen neemt af. Waarom is deze indicator belangrijk? De indicator werkloosheidsduur geeft inzicht in de samenstelling van de populatie werklozen. Dit resulteert in een beter zicht op de situatie op de arbeidsmarkt. Daarnaast geeft deze indicator samen met de ontwikkeling van het aantal vacatures een beeld van de mate waarin vraag en aanbod op de arbeidsmarkt op elkaar aansluiten. Hoe staat Brainport ervoor? Tot 2009 nam de groep mensen die tussen 0 en 3 jaar werkloos waren af. In 2010 is dit aantal, zowel regionaal als nationaal, flink toegenomen. De grootste toename zat in de groep werkzoekenden die tussen 6 en 12 maanden werkloos was. De toename in de regio ten opzichte van 2009 was 120%. Ook nationaal zat hier de grootste toename: 59%.Dit is het gevolg van de economische depressie. Het aantal antal werklozen dat langer dan 3 jaar werkloos is, neemt de laatste jaren af, zowel regionaal als nationaal. Opvallend is dat dit ook geldt voor het crisisjaar 2010. NWW naar duur - Zuidoost-Brabant 10.000 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 2004 2005 2007 2008 2009 2010 < 6 mnd 6-12 mnd 1 tot 3 jaar > 3 jaar Bron: CWI NWW naar duur - Nederland 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 2004 2005 2007 2008 2009 2010 < 6 mnd 6-12 mnd 1 tot 3 jaar > 3 jaar Bron: CWI Van crisis naar kracht - 21
Werkloosheid naar opleidingsniveau» Het aantal hoger opgeleiden werkzoekenden in de regio is fors gestegen.»de grootste groep werkzoekenden heeft een mbo/havo/vwo diploma. Waarom is deze indicator belangrijk? De indicator werkloosheid naar opleidingsniveau iveau geeft inzicht in de samenstelling van de populatie werklozen. Dit geeft een beter zicht op de situatie op de arbeidsmarkt. Daarnaast geeft deze indicator samen met de ontwikkeling van het aantal vacatures een beeld van de mate waarin vraag en aanbod op de arbeidsmarkt op elkaar aansluiten. Hoe staat Brainport ervoor? Tot 2009 nam het aantal nietwerkende werkzoekenden op bijna alle onderwijsniveaus af. In 2010 is hierin verandering gekomen en de werkzoekenden met mbo/havo/vwo, bachelor en master niveau hadden het in de regio het zwaarst. Het aantal werkzoekenden met deze opleidingsniveaus niveaus is in 2010 ten opzichte van 2009 met respectievelijk 63%, 68% en 78% gestegen. Nationaal nam het aantal werkzoekenden op mbo/havo/vwo niveau het sterkst toe t.o.v. 2009, met 41%. Uitzondering is het basisonderwijs: dit aantal blijft nagenoeg gelijk. Duidelijk is dat het aantal werkzoekenden in 2010 met een opleidingsniveau vanaf vmbo fors is gestegen. 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 Bron: CWI 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 Bron: CWI NWW naar opleidingsniveau Zuidoost-Brabant basisonderwijs vmbo mbo/havo/vwo bachelor master 2005 2007 2008 2009 2010 NWW naar opleidingsniveau - Nederland basisonderwijs vmbo mbo/havo/vwo bachelor master 2005 2007 2008 2009 2010 22 Brainport Monitor 2010
Werkloosheid naar leeftijd» Onder 15-40 jarigen nam het aantal werkzoekenden in de regio het sterkst toe. Waarom is deze indicator belangrijk? De indicator werkloosheid naar leeftijd geeft inzicht in de samenstelling van de populatie werklozen. Dit resulteert in een beter zicht op de situatie op de arbeidsmarkt. Daarnaast geeft deze indicator samen met de ontwikkeling van het aantal vacatures een beeld van de mate waarin vraag en aanbod op de arbeidsmarkt op elkaar aansluiten. Hoe staat Brainport ervoor? NWW naar leeftijd - Zuidoost-Brabant 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 15 tot 25 jaar* 25 tot 40 jaar** 40 tot 50 jaar 50 jaar en ouder Doe grote toename van het aantal niet-werkende werkzoekenden in 2010 is vooral terug te leiden tot de jongere leeftijdsgroepen. Onder 15-40 jarigen nam het aantal werkzoekenden met gemiddeld 65% toe. De verdeling van het aantal niet werkende werkzoekenden over de leeftijdscategorieën geeft voor Nederland hetzelfde beeld als voor de regio. Ook nationaal is het aandeel van 25-40 jarigen in het totaal het grootst, met ongeveer 30%. Zuidoost-Brabant telde in 2010 1.869 jongeren en 8.345 ouderen onder de NWW. Voor zowel de regio als voor Nederland geldt dat het aandeel ouderen (50+) in de NWW vanaf 2008 afneemt en het aandeel jongeren (15-25) toeneemt. Opvallend is dat dit effect zich ook voordoet in crisistijd. * Voor 2004 en 2005: 15 tot 27 jaar ** Voor 2004 en 2005: 27 tot 40 jaar Bron: CWI aandeel ouderen NWW 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Bron: CWI Aandeel ouderen en jongeren in NWW 2004 2005 2006 2007 ZOB; ouderen ZOB; jongeren 2008 2009 2010 NL; ouderen NL; jongeren 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Van crisis naar kracht - 23
Hoger opgeleiden» Van de beroepsbevolking in Zuidoost-Brabant is 32,2% hoger opgeleid. Waarom is deze indicator belangrijk? In een economie waarin kennis een steeds meer bepalende rol krijgt, wordt het opleidingsniveau van de beroepsbevolking ook van steeds groter gewicht. Het opleidingsniveau van de populatie (met name het % met een tertiaire opleiding) geeft een indicatie voor de mate waarin de regio competitief kan opereren op het gebied van mensen in de kenniseconomie. 34% 32% 30% 28% 26% 24% 22% 20% Hoger opgeleiden (% van de beroepsbevolking) 1999 2000 2001 Zuidoost-Brabant 2002 2003 2004 2005 2006 Zuidoost-Nederland 2007 2008 2009 Nederland Hoe staat Brainport ervoor? Van de beroepsbevolking in Zuidoost-Brabant is in 2009 32,2% hoger opgeleid, een lichte daling ten opzichte van 2008. Daarmee scoort de regio 0,3% boven het Nederlandse gemiddelde van 31,8%. Bron: CBS 24 Brainport Monitor 2010
Leven Lang leren»de deelname aan leven lang leren in Noord-Brabant blijft achter lopen bij Nederland. Waarom is deze indicator belangrijk? De participatie in leven lang leren geeft een indicatie voor verwachte positieve veranderingen in het opleidingsniveau in de regio. Daarnaast is het een indicator voor de bereidheid van de inwoners om zichzelf verder te ontwikkelen en te anticiperen op veranderingen in het aanbod van banen. Hoe staat Brainport ervoor? In 2008 is het aandeel van inwoners dat deelneemt aan een leven lang leren in Noord-Brabant met 16,4% lager dan in Nederland (17,3%). De deelname aan leren lang leven in Europa ligt beduidend lager (10,6%). Wel volgt Noord- Brabant in grote lijnen de trend van Nederland en de EU27. 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% Leven lang leren (% van de actieve bevolking) 1999 2000 2001 2002 Noord-Brabant 2003 2004 2005 Nederland 2006 Bron: Eurostat 2010, berekening percentage Brainport 2007 EU27 2008 Van crisis naar kracht - 25
Internationale studenten» Van alle buitenlandse studenten met een beurs die in Nederland gaan studeren kiest 6% voor de TU/e en 24% voor een universiteit in Zuidoost-Nederland (TU/e, UvT, UM). Waarom is deze indicator belangrijk? De indicator internationale studenten laat de internationale mobiliteit van universitaire studenten zien, zowel voor buitenlandse studenten die hier komen studeren als voor Nederlandse studenten in het buitenland. Deze indicator geeft het vermogen van de regio om buitenlandse studenten aan te trekken. In de toekomst kunnen deze studenten banen vinden in de regionale economie; de brain gain. Hoe staat Brainport ervoor? 600 500 400 300 200 100 0 Internationale studenten - aantal verleende Erasmusbeurzen (2009) TU/e UM UvT UVA VU EUR UU KUN RUG UL WUR UT TUD Uitgaande studenten Inkomende studenten Van alle inkomende studenten met een Erasmus-beurs, studeert 24% in Zuidoost- Nederland (TU/e, UM, UvT), en 6% aan de TU/e. In verhouding is dit veel, gezien de grootte van de universiteit (2,9% van alle Nederlandse studenten studeert hier). De onderste grafiek laat het aantal verleende beurzen zien, verrekend naar het aantal studenten per universiteit. Van alle Nederlandse studenten die elders gaan studeren komt 3,4 % van de TU/e. Van de andere universiteiten in Zuidoost-Nederland scoort Maastricht goed; 12,4 % van de buitenlandse studenten studeert hier en van de studenten die in het buitenland gaan studeren komt 22,5% uit Maastricht. Bron: Europese Commissie Internationale universiteiten - aantal verleende beurzen verrekend naar studentenaantal universiteit (2009) 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,00 TU/e UM UvT UT TUD Uitgaand Inkomend Bron: Europese Commissie Overige unis 26 Brainport Monitor 2010
TECHNOLOGY Het domein Technology is gericht op het versterken en aantrekken van onderzoekscentra en het stimuleren van innovatie, samenwerking en kennisoverdracht. Aandachtsgebieden die in de Brainport Monitor naar voren komen zijn onder andere de uitgaven aan Research & Development, patenten en publicaties. Indicatoren 10 Totale R&D uitgaven 11 Publieke R&D uitgaven 12 Private R&D uitgaven 13 Top 30 bedrijfsuitgaven R&D 14 Publicaties 15 Patenten 16 Copatenten 17 Samenwerking bij innovatie 18 Omzet uit innovatie Van crisis naar kracht - 27
R&D uitgaven» Zuidoost-Brabant geeft jaarlijks 2 miljard aan R&D uit. Noord-Brabant staat daardoor in de Europese top. Waarom is deze indicator belangrijk? De R&D uitgaven zijn een maat voor de R&D capaciteit van de regio. De R&D capaciteit geeft op haar beurt een indicatie van het innovatiepotentieel dat in de regio aanwezig is. Hoe staat Brainport ervoor? De regio Zuidoost-Brabant is de R&D hotspot in Noord-Brabant en Nederland. De provincie Noord-Brabant staat in de RIS 2006 top 20 op de elfde plaats met 3,1% van het BRP, net boven de Lissabon doelstelling van 3%. Totale R&D uitgaven (% van het bruto regionaal product) (2005) 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% ZOB Noord-Brabant Nederland EU15 Bron: Eurostat, CBS R&D uitgaven (2005)-Top 15 EU regio's (% van het bruto regionaal product) 1 - Braunschweig (DE) 2 -Stuttgart(DE) 3 - Pohjois-Suomi (FI) 4 - Oberbayern (SE) 5 -Tübingen (DE) 6 -Karlsruhe(DE) 7 -Berlin(DE) 8 - Länsi-Suomi (FI) 9 -Dresden (DE) 10 -Helsinki(FI) 11 - Noord-Brabant (NL) 12 - Darmstadt (DE) 13 - Rheinhessen-Pfalz (DE) 14 -Köln(DE) 15 - Mittelfranken (DE) 0 1 2 3 4 5 6 7 Bron: Eurostat 28 Brainport Monitor 2010
Publieke R&D uitgaven» Noord-Brabant blijft op publieke R&D ver achter bij andere toptechnologie regio s in Europa. Waarom is deze indicator belangrijk? De uitgaven aan publieke R&D zijn een maat voor de R&D die door academische instituten wordt gedaan. Dit publieke onderzoek stimuleert privaat onderzoek, bijvoorbeeld door gezamenlijk onderzoek, licenties en verkoop van patenten. Hoe staat Brainport ervoor? In Zuidoost-Brabant bedragen de publieke R&D uitgaven 200 mln. Als percentage van het bruto regionaal product zit de regio met 0,9% iets boven het provinciale en landelijk gemiddelde. Over de tijd daalden de publieke R&D uitgaven in Nederland als percentage van het BRP. Ook in Noord-Brabant was sprake van een lichte daling. Ook blijft Noord-Brabant in Europa achter bij andere topregio s. 1,0% 0,9% 0,8% 0,7% 0,6% 0,5% 0,4% 0,3% 0,2% 0,1% 0,0% Publieke R&D uitgaven (% van het bruto regionaal product) (2005) ZOB Bron: Eurostat, CBS 1 - Braunschweig (DE) 2 -Berlin(DE) 3 -Dresden (DE) 4 -Karlsruhe(DE) 5 - Östra Mellansverige (SE) 6 - Köln (DE) 7 -Praha(CZ) 8 -Helsinki (FI) 9 -Stockholm(SE) 10 - Sydsverige (SE) 11 - Manner-Suomi (FI) 12 - Oberbayern (DE) 13 - Västsverige (SE) 14 -Eastern(UK) 15 - South East UK) Noord-Brabant Nederland EU15 Publieke R&D uitgaven 2005 -Top 15 EU regio's (% van het bruto regionaal product) 19 - Noord-Brabant (NL) 0 0,5 1 1,5 2 2,5 Bron: Eurostat Van crisis naar kracht - 29
Private R&D uitgaven» Zuidoost-Brabant geeft jaarlijks 1,8 miljard aan private R&D uit. Hierdoor staat Noord-Brabant in de Europese top. Waarom is deze indicator belangrijk? Private R&D is essentieel voor de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten, die op er op hun beurt voor zorgen dat bedrijven competitief blijven. Uitgaven aan R&D geven een indicatie van de investeringen van bedrijven op de lange termijn. Hoe staat Brainport ervoor? In Zuidoost-Brabant en Noord- Brabant zijn de private uitgaven aan R&D als % van het BRP de laatste jaren licht gedaald, terwijl het landelijk gemiddelde iets gestegen is. In Zuidoost-Brabant geven bedrijven 1,8 mld euro aan R&D uit. Hiermee is de regio Zuidoost-Brabant goed voor een derde van de private R&D uitgaven in Nederland. Vergeleken bij de best scorende Europese regio s uit de RIS top 20 staat de provincie Noord- Brabant op de achtste plaats. 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Private R&D uitgaven (% van het bruto regionaal product) (2004-'06) Zuidoost-Brabant Zuidoost-Nederland 2004 2006 Bron: CBS CIS- enquête 2004/2006 Private R&D uitgaven 2005 -Top 15 EU regio's (% van het bruto regionaal product) 1 -Stuttgart(DE) 2 - Braunschweig (DE) 3 - Oberbayern (DE) 4 - Sydsverige (SE) 5 -Stockholm(SE) 6 -Tübingen (DE) 7 -Eastern (UK) 8 - Noord-Brabant (NL) 9 -Darmstadt (DE) 10 - Östra Mellansverige (SE) 11 - Manner-Suomi (FI) 12 - Etelä-Suomi (FI) 13 - Karlsruhe (DE) 14 -Berlin(DE) 15 -Dresden (DE) Nederland 0 1 2 3 4 5 6 Bron: Eurostat 30 Brainport Monitor 2010
Top 30 bedrijfsuitgaven R&D»De top 3 bedrijven die het meest uitgeven aan R&D zijn in Zuidoost-Brabant gevestigd. Waarom is deze indicator belangrijk? De top 30 bedrijfsuitgaven aan R&D geven een beeld van de recente uitgaven aan Research & Development door bedrijven. De geografische spreiding van de investerende bedrijven geeft een beeld van de concentratie van onderzoek en ontwikkeling. Hoe staat Brainport ervoor? De totale uitgaven aan R&D door de top 30 investerende bedrijven zijn in 2009 afgenomen t.o.v. 2008. Totaal gaven de 30 bedrijven in 2009 2,6 miljard euro aan R&D uit; 1,4 miljard hiervan werd besteed door bedrijven die in Zuidoost-Brabant gevestigd zijn. De top 3 bedrijven die het meest in R&D investeren zijn gevestigd in Zuidoost-Brabant. Ook bedrijven in Zuidoost- Nederland zijn sterk vertegenwoordigd in de top 30. Andere, innoverende bedrijven in de regio die niet voorkomen in deze lijst zijn: DAF, Dalsa, Intervet, MSD, Sabic, Scheuten, Solland, Tom Tom, Virage en VDL. 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 Locatie Top 30 bedrijven met hoogste uitgaven R&D (in mln) 0 2005 Zuidoost-Brabant 2006 Bron: Technisch Weekblad, 2010 1-Philips 2-ASML 3-NXP 4-DSM 5-Oce 6-Unilever 7-KPN/getronics 8-Corud Ned 9-Thales 10-AkzoNobel 11-Crucell 12-Stork 13-RijkZwaan 14-FEI Electron Optics 15-IHC Merwede 2007 Rest Zuidoost-Nederland Bedrijfsuitgaven aan R&D 2009 - Top 15 bedrijven (uitgaven in miljoen) 0 200 400 2008 2009 Rest NL 600 800 Bron: Technisch Weekblad, 2010 Van crisis naar kracht - 31
Publicaties» De universiteiten in Zuidoost-Nederland zijn goed voor 12.900 publicaties tussen 2005 en 2008; hiervan zijn 5.600 internationale co-publicaties. Waarom is deze indicator belangrijk? De productie van nieuwe, wetenschappelijke kennis wordt hier uitgedrukt in het aantal publicaties. Hiermee kan tot op zekere hoogte de omvang, samenstelling en productiviteit van het Nederlandse onderzoekstelsel worden afgemeten. Deze indicator richt zich ook op de aantallen onderzoekspublicaties die in internationale, wetenschappelijke, technische tijdschriften en vakbladen verschijnen. Publicatie output per universiteit (2005-2008) 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 Totale output Internationale co-publicaties TU/e UM UvT Hoe staat Brainport ervoor? De drie universiteiten in Zuidoost-Nederland zijn goed voor 12.900 publicaties in de periode 2005-2008, een aandeel van 5.600 zijn internationale co-publicaties. Vooral de universiteiten Maastricht en Tilburg scoren hierbij goed. De onderstaande figuur geeft het aantal publicaties verrekend naar universiteitsgrootte, in studenten. Vergeleken bij het Nederlands gemiddelde en de technische universiteiten in Delft en Twente presteert de TU/e goed. Zowel op totale output als op internationale copublicaties. Bron: NOWT, Wetenschaps- en Technologieindicatoren 2010 Publicatie output en internationale copublicaties per student (2005-2008) 2008) 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 TU/e UM UvT TUD UT Rest NL Totale output Internationale co-publicaties Bron: NOWT, Wetenschaps- en Technologieindicatoren 2010 32 Brainport Monitor 2010
Patenten» Noord-Brabant is de nummer 2 van Europa op het aantal patenten per miljoen inwoners. Waarom is deze indicator belangrijk? Patenten weerspiegelen de ontdekking en wettelijke bescherming van innovatieve ideeën. Het aantal patenten geeft een indicatie van de mate van R&D activiteit in de regio, of sector, of cluster, of bedrijf en van het aantal ideeën met commerciële potentie. Hoe staat Brainport ervoor? Het gemiddeld aantal patenten per miljoen populatie per jaar over de periode 2000-2005 is hoog in Noord-Brabant. De regio is met gemiddeld 854 patenten per miljoen inwoners de nummer 2 van Europa en scoort ver boven het Nederlandse gemiddelde. Patenten gemiddelde per mln inwoners 2000-2005 -Top 15 EU regio's 0 200 400 600 800 1000 1-Oberbayern (DE) 2-Noord-Brabant (NL) 3-Stuttgart (DE) 4-Stockholm (SE) 5-Helsinki (FI) 6-Rheinhessen-Pfalz (DE) 7-Île de France (FR) 8-Hamburg (DE) 9-Darmstadt (DE) 10-Karlsruhe (DE) 11-Luxembourg (LU) 12-Tübingen (DE) 13-Vorarlberg (AT) 14-Köln (DE) 15-Hovedstaden (DK) Bron: EPO Worldwide Patent Statistical Database; bewerking KU Leuven Van crisis naar kracht - 33
Copatenten» Noord-Brabant is met gemiddeld 25 copatenten per miljoen inwoners de nummer 8 van Europa. Waarom is deze indicator belangrijk? Copatenten weerspiegelen de ontdekking en wettelijk bescherming van innovatieve ideeën die door meerdere onderzoekers gezamenlijk zijn gedaan. Het aantal copatenten geeft een indicatie van de mate van R&D samenwerking binnen de regio en samen met andere regio s. Hoe staat Brainport ervoor? Het gemiddeld aantal copatenten per miljoen populatie per jaar voor de periode 2000-2005 is relatief hoog in Noord-Brabant. De regio is met gemiddeld 25 copatenten per miljoen inwoners de nummer 8 van Europa. Als percentage van het totaal aantal patenten dat in Noord-Brabant wordt gegenereerd is het aantal copatenten laag: 2,9%. Copatenten gemiddelde per mln inwoners 2000-2005 -Top 15 EU regio's 1-Oberbayern (DE) 2-Île de France (FR) 3-Stuttgart (DE) 4-Prov. Brabant Wallon (BE) 5-Rheinhessen-Pfalz (DE) 6-Prov. Vlaams-Brabant (BE) 7-Darmstadt (DE) 8-Noord-Brabant (NL) 9-Région de Bruxelles-Capitale 10-Wien (AT) 11-Köln (DE) 12-Karlsruhe (DE) 13-Ticino (CH) 14-Région Iémanique 15-Mittelfranken 0 10 20 30 40 50 60 Bron: EPO Worldwide Patent Statistical Database; bewerking KU Leuven 34 Brainport Monitor 2010
Samenwerking bij innovatie» In Zuidoost-Brabant is het aantal bedrijven dat samenwerkt bij innovatie bovengemiddeld en ook stijgend. Waarom is deze indicator belangrijk? De indicator samenwerking bij innovatie geeft aan in welke mate bedrijven de mogelijkheid hebben samen te werken bij innovatie, en in welk mate bedrijven bereid zijn opgedane kennis te deken. Deze indicator richt zich op de samenwerking door innovatieve bedrijven. Deze groep heeft, vanwege haar innovatieve karakter, het meest baat bij samenwerking. Hoe staat Brainport ervoor? 50% 40% 30% 20% 10% 0% Samenwerking bij innovatie (% van het aantal innovatieve bedrijven) Zuidoost-Brabant Zuidoost-Nederland Nederland 2004 2006 In Zuidoost-Brabant werkt 43% van de innovatieve bedrijven samen met andere instellingen bij innovatie. Voor Zuidoost- Brabant ligt het percentage hoger dan voor Noord-Brabant (37%), Zuidoost-Nederland (37%) en Nederland (36%). Het percentage is sinds 2004 met 11% toegenomen. Bron: CBS CIS- enquête 2004/2006 Geografische spreiding samenwerkende bedrijven bij innovatie (2006) 8% 14% Zuidoost-Brabant De cirkeldiagram laat zien dat 8% van de samenwerkende bedrijven zich in Zuidoost- Brabant bevindt, dat zijn 398 bedrijven. 78% Rest Zuidoost- Nederland Rest Nederland Bron: CBS CIS- enquête 2004/2006 Van crisis naar kracht - 35
Omzet uit innovatie» Bedrijven in Zuidoost-Brabant halen 28% van hun omzet uit de verkoop van nieuwe of vernieuwde producten, en dit percentage stijgt sterk. Waarom is deze indicator belangrijk? Deze indicator geeft aan welk deel van de totale omzet daadwerkelijk afkomstig is van nieuwe of vernieuwde producten. Daarbij geeft deze indicator inzicht in de rendabiliteit van innovatie voor de bedrijven en regio. Hoe staat Brainport ervoor? Het percentage van de omzet dat Zuidoost-Brabant haalt uit nieuwe producten is 28%. Dit aandeel is aanzienlijk hoger dan in Zuidoost-Nederland en Nederland, waar de percentages respectievelijk 11% en 9% bedragen. Opvallend is ook dit het percentage in Zuidoost-Brabant, ten opzichte van 2004, veel sterker is gestegen dan in Zuidoost-Nederland en Nederland. Omzet uit innovatie (% van de omzet uit (ver-)nieuwe producten) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Zuidoost-Brabant Zuidoost-Nederland Nederland 2004 2006 Bron: CBS CIS- enquête 2004/2006 36 Brainport Monitor 2010