Witte Dakcoating Höften Strakschilders

Witte Dakcoating Höften Strakschilders Eindrapport In opdracht van: Enschede, 25 mei 2012 Avante Consultancy www.avanteconsultancy.nl

Colofon Opdrachtgever Pioneering Mevr. J. Bults M.H. Tromplaan 28 7513 AB Enschede T: 053 487 1775 M: 06 81 26 56 38 info@jokebults.nl Auteur Avante Consultancy Iwan Stegeman Drienerlolaan 5 Gebouw de Bastille, K. 306 7522 NB Enschede T: 06 41 46 39 55 E: iwan@avanteconsultancy.nl W: www.avanteconsultancy.nl Contactpersoon Avante Consultancy Bart Asselman Drienerlolaan 5 Gebouw de Bastille, K. 306 7522 NB Enschede T: 06 30 878 191 E: bart@avanteconsultancy.nl W: www.avanteconsultancy.nl Status rapport Eindrapport, 21 mei 2012 www.avanteconsultancy.nl 2 / 25

Inhoud Inleiding... 4 1. Onderzoeksaanpak... 5 1.1. Doel... 5 1.2. Locatie... 5 1.3. Meetfactoren... 5 1.4. Onzekerheden... 6 2. Meetresultaten... 7 2.1. Temperatuur... 7 2.2. Relatieve luchtvochtigheid... 8 3. Conclusies... 11 Bijlage 1: Verloop temperatuur per maand... 12 Bijlage 2: Verloop relatieve luchtvochtigheid per maand... 19 www.avanteconsultancy.nl 3 / 25

Inleiding Dit rapport beschrijft de praktische werking van de witte dakcoating (hierna genoemd: witte coating) van Höften Strakschilders. Gedurende 6 maanden zijn er door Höften Strakschilders metingen uitgevoerd waarbij gekeken is naar de invloed van de witte coating op onderliggende ruimtes. Waarna Avante Consultancy de analyse en verslagglegging heeft uigevoerd. Hoofdstuk 1 beschrijft in het kort de onderzoeksopzet, met daarin het doel, de locatie, de meetfactoren en de onzekerheden. Hoofdstuk 2 beschrijft vervolgens de meetresultaten van het onderzoek. Ten slotte geeft hoofdstuk 3 de belangrijkste conclusies. Avante Consultancy is niet verantwoordelijk geweest voor de uitvoering van dit onderzoek. Avante Consultancy kan op geen enkele wijze voor dit onderzoek danwel de resultaten van dit onderzoek aansprakelijk worden gesteld. www.avanteconsultancy.nl 4 / 25

1. Onderzoeksaanpak In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de locatie van het onderzoek, de meetfactoren en de onzekerheden die in acht dienen te worden genomen. 1.1. Doel Het doel van dit onderzoek was als volgt: Uitzoeken of de witte coating daadwerkelijk zorgt voor een verlaging in de temperatuur in de onderliggende ruimte door Het meten van de temperatuur in deze onderliggende ruimtes 1.2. Locatie De metingen zijn uitgevoerd op het kantoor van Höften Strakschilders te Wierden. Hierbij zijn in een tweetal kantoren sensoren opgehangen op de bovenverdieping van het gebouw (zie Figuur 1, let op! de afbeelding is niet op schaal): het referentiekantoor en het kantoor waarboven de coating is aangebracht (hierna genoemd: testkantoor). Beide kantoren bevinden zich aan de Oostzijde van het gebouw. 5,30 m 3,45 m S S 3,00 m 6,24 m 3,25 m 2,27 m Figuur 1: Afmetingen referentiekantoor (rechts) en testkantoor (links) + locatie sensoren (rode cirkels) De sensoren bevinden zich op een hoogte van 1,75 meter. 1.3. Meetfactoren Tijdens dit onderzoek zijn de volgende meetfactoren beschouwd: Temperatuur (hoofdfactor) De gemeten temperatuur is de kamertemperatuur van het kantoor in graden Celcius. De sensoren zijn in zowel het referentie- als het test-kantoor op een hoogte van 1.75 meter bevestigd. Relatieve luchtvochtigheid De relatieve luchtvochtigheid geeft het percentage waterdamp aan dat zich ten opzichte van de maximale hoeveelheid waterdamp in de lucht bevindt. Deze factor speelt geen bepalende rol in het onderzoek van Höften Strakschilders, maar doordat deze factor automatisch mee wordt gemeten door de temperatuursensor is deze bijgevoegd als extra informatie. www.avanteconsultancy.nl 5 / 25

1.4. Onzekerheden Bij het onderzoek is een aantal onzekerheden aanwezig geweest die van invloed zijn op de metingen. - Het testkantoor is groter dan het referentie kantoor. Hierdoor verandert de temperatuur in het testkantoor sneller dan de temperatuur in het testkantoor. - Het testkantoor heeft een hogere bezettingsgraad dan het referentie kantoor. Een hogere bezettingsgraad leidt tot een hogere temperatuur en het vaker voorkomen van het openen van ramen en deuren en het gebruik van de centrale verwarming. - Er zijn slechts twee sensoren aanwezig geweest in de meetopstelling (één per kantoor). de invloed die de hoogte van de sensor op de meting heeft gehad is niet vast te stellen. - De sensoren zijn relatief dicht bij de deur bevestigt en zijn daarmee onderhevig geweest aan koude danwel warme luchtstromen door het openstaan van de deur. - Het gebruik van de centrale verwarming is niet meegenomen in dit onderzoek. Mogelijk gebruik van de centrale verwarming kan er toe hebben geleidt dat de temperatuur hoger is uitgevallen en de relatieve luchtvochtigheid lager. www.avanteconsultancy.nl 6 / 25

31-10-2011 0h 31-10-2011 7h 31-10-2011 14h 31-10-2011 21h 1-11-2011 4h 1-11-2011 11h 1-11-2011 18h 2-11-2011 1h 2-11-2011 8h 2-11-2011 15h 2-11-2011 22h 3-11-2011 5h 3-11-2011 12h 3-11-2011 19h 4-11-2011 2h 4-11-2011 9h 4-11-2011 16h 4-11-2011 23h 5-11-2011 6h 5-11-2011 13h 5-11-2011 20h 6-11-2011 3h 6-11-2011 10h 6-11-2011 17h Temperatuur ( C) 2. Meetresultaten In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de meetresultaten van het onderzoek naar de praktische werking van de witte coating. Hiervoor zijn de metingen in het referentie kantoor vergeleken met de metingen in het kantoor waarboven de witte coating is aangebracht. In deze vergelijking is er zowel naar de temperatuur als de relatieve luchtvochtigheid gekeken. Dit is gedaan voor een drietal weken uit de meetperiode, namelijk de twee warmste weken en de koudste week uit de meetperiode: - Week 44 (2011): 31 oktober 2011 t/m 6 november 2011 - Week 12 (2012): 19 maart 2012 t/m 25 maart 2012 - Week 5 (2012): 30 januari 2012 t/m 5 februari 2012 In de grafieken die weergegeven zijn in dit hoofdstuk en in de bijlage geeft de blauwe lijn de meetwaarden aan voor het referentie kantoor aan en de rode lijn de meetwaarden voor het kantoor waarboven de witte coating is aangebracht. 2.1. Temperatuur De temperatuur is gemeten door middel van een temperatuursensor op 1,75 meter hoogte. Deze paragraaf toont het temperatuurverloop voor zowel de warme weken (week 44 en 12) als voor de koude week (week 5). Voor het temperatuurverloop over de gehele meetperiode, zie Bijlage 1: Verloop temperatuur per maand. Het temperatuurverloop voor de warme weken is te zien in Figuur 2 en Figuur 3. Hierbij is te zien dat de temperatuur van het testkantoor over het algemeen onder de temperatuur van het referentie kantoor ligt. Opvallend is dat op het warmste moment van de dag (middag) de temperatuur in het testkantoor boven de temperatuur van het referentie kantoor komt, dit komt vooral voor in de eerste dagen van de week. Dit kan deels verklaard worden doordat het testkantoor een hogere bezettingsgraad heeft en daardoor meer warmte genererende bronnen. Deze bezettingsgraad is hoger in het begin van de week. Wel is duidelijk dat in de weekenden, waarin beide lokalen niet gebruikt worden, een duidelijke lagere temperatuur is te zien in het testkantoor. Höften Strakschilders - Verloop temperatuur - Week 44 (2011) 26 24 22 20 18 16 14 12 10 Referentie ( C) Witte Coating ( C) Tijd Figuur 2: Verloop temperatuur week 44 (2011) www.avanteconsultancy.nl 7 / 25

30-1-2012 0h 30-1-2012 7h 30-1-2012 14h 30-1-2012 21h 31-1-2012 4h 31-1-2012 11h 31-1-2012 18h 1-2-2012 1h 1-2-2012 8h 1-2-2012 15h 1-2-2012 22h 2-2-2012 5h 2-2-2012 12h 2-2-2012 19h 3-2-2012 2h 3-2-2012 9h 3-2-2012 16h 3-2-2012 23h 4-2-2012 6h 4-2-2012 13h 4-2-2012 20h 5-2-2012 3h 5-2-2012 10h 5-2-2012 17h Temperatuur ( C) 19-3-2012 0h 19-3-2012 6h 19-3-2012 12h 19-3-2012 18h 20-3-2012 0h 20-3-2012 6h 20-3-2012 12h 20-3-2012 18h 21-3-2012 0h 21-3-2012 6h 21-3-2012 12h 21-3-2012 18h 22-3-2012 0h 22-3-2012 6h 22-3-2012 12h 22-3-2012 18h 23-3-2012 0h 23-3-2012 6h 23-3-2012 12h 23-3-2012 18h 24-3-2012 0h 24-3-2012 6h 24-3-2012 12h 24-3-2012 18h 25-3-2012 0h 25-3-2012 7h 25-3-2012 13h 25-3-2012 19h Temperatuur ( C) 26 24 22 20 18 16 14 12 10 Höften Strakschilders - Verloop temperatuur - Week 12 (2012) Referentie ( C) Witte Coating ( C) Tijd Figuur 3: Verloop temperatuur week 12 (2012) Het verloop van de temperatuur in de koude week is te zien in Figuur 4. Ook hier is duidelijk te zien dat de temperatuur van het testkantoor over het algemeen lager is dan de temperatuur in het referentie kantoor. Dit is met name te zien in het weekend, waarin er geen mensen aanwezig zijn in het gebouw. 26 24 22 20 18 16 14 12 10 Höften Strakschilders - Verloop temperatuur - Week 5 (2012) Referentie ( C) Witte Coating ( C) Tijd Figuur 4: Verloop temperatuur week 5 (2012) 2.2. Relatieve luchtvochtigheid De relatieve luchtvochtigheid is ook gemeten door middel van een sensor op 1,75 meter hoogte. Deze paragraaf toont het verloop van de relatieve luchtvochtigheid voor zowel de warme weken (week 44 en 12) als voor de koude week (week 5). Voor het verloop van de relatieve luchtvochtigheid over de gehele meetperiode zie Bijlage 2: Verloop relatieve luchtvochtigheid per maand www.avanteconsultancy.nl 8 / 25

19-3-2012 0h 19-3-2012 7h 19-3-2012 14h 19-3-2012 21h 20-3-2012 4h 20-3-2012 11h 20-3-2012 18h 21-3-2012 1h 21-3-2012 8h 21-3-2012 15h 21-3-2012 22h 22-3-2012 5h 22-3-2012 12h 22-3-2012 19h 23-3-2012 2h 23-3-2012 9h 23-3-2012 16h 23-3-2012 23h 24-3-2012 6h 24-3-2012 13h 24-3-2012 20h 25-3-2012 4h 25-3-2012 11h 25-3-2012 18h Relatieve luchtvochtigheid (%) 31-10-2011 0h 31-10-2011 7h 31-10-2011 14h 31-10-2011 21h 1-11-2011 4h 1-11-2011 11h 1-11-2011 18h 2-11-2011 1h 2-11-2011 8h 2-11-2011 15h 2-11-2011 22h 3-11-2011 5h 3-11-2011 12h 3-11-2011 19h 4-11-2011 2h 4-11-2011 9h 4-11-2011 16h 4-11-2011 23h 5-11-2011 6h 5-11-2011 13h 5-11-2011 20h 6-11-2011 3h 6-11-2011 10h 6-11-2011 17h Relatieve Luchtvochtigheid (%) Het verloop van de relatieve luchtvochtigheid voor de warme weken is te zien in Figuur 5 en Figuur 6. Hierbij komt duidelijk naar voren dat de relatieve luchtvochtigheid in het testkantoor hoger is dan in het referentie kantoor. Ook hier is er een verschil in de werkdagen en het weekend te onderscheiden. Dit kan worden verklaard door de bezettingsgraad van het gebouw. In het weekend is het gebouw minder onderhevig aan het openen van deuren en ramen en het gebruik van de centrale verwarming. Dit zijn allen factoren die de relatieve luchtvochtigheid beinvloeden. Höften Strakschilders - Verloop relatieve luchtvochtigheid - Week 44 (2011) 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Referentie (RH%) Witte Coating (RH%) Tijd Figuur 5: Verloop relatieve luchtvochtigheid week 44 (2011) Höften Strakschilders - Verloop relatieve luchtvochtigheid - Week 12 (2012) 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Referentie (RH%) Witte Coating (RH%) Tijd Figuur 6: Verloop relatieve luchtvochtigheid week 12 (2012) Het verloop van de relatieve luchtvochtigheid in de koude week is te zien in Figuur 7. De metingen in deze week wijken niet af van de metingen in de warme weken. Ook hier is er sprake van een hogere relatieve luchtvochtigheid bij het kantoor waarboven de coating is aangebracht. www.avanteconsultancy.nl 9 / 25

30-1-2012 0h 30-1-2012 7h 30-1-2012 14h 30-1-2012 21h 31-1-2012 4h 31-1-2012 11h 31-1-2012 18h 1-2-2012 1h 1-2-2012 8h 1-2-2012 15h 1-2-2012 22h 2-2-2012 5h 2-2-2012 12h 2-2-2012 19h 3-2-2012 2h 3-2-2012 9h 3-2-2012 16h 3-2-2012 23h 4-2-2012 6h 4-2-2012 13h 4-2-2012 20h 5-2-2012 3h 5-2-2012 10h 5-2-2012 17h Relatieve luchtvochtigheid (%) 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Höften Strakschilders - Verloop relatieve luchtvochtigheid - Week 5 (2012) Referentie (RH%) Witte Coating (RH%) Tijd Figuur 7: Verloop relatieve luchtvochtigheid week 5 (2012) www.avanteconsultancy.nl 10 / 25

3. Conclusies Op basis van de metingen die gedurende zes maanden zijn uitgevoerd bij Höften Strakschilders kan geconcludeerd worden dat de Witte coating vrijwel de gehele meetperiode voor het gewenste effect van een temperatuurverlaging heeft gezorgd. Verder blijkt dat de relatieve luchtvochtigheid stijgt door het aanbrengen van de witte coating. Beide waarnemingen zijn vooral zichtbaar in de weekenden waarin er geen mensen aanwezig zijn in de proeflokalen en er geen ramen en deuren open staan. Op basis van deze metingen is de werking van de coating aangetoond. Dit onderzoek betrof echter een simpele meting met daarbij dermate veel onzekerheden dat het niet mogelijk is om een duidelijk oordeel te geven over de exacte werking van de witte coating. Een uitgebreider onderzoek is nodig om uitspraken te doen over deze exacte werking van de coating. www.avanteconsultancy.nl 11 / 25

Bijlage 1: Verloop temperatuur per maand www.avanteconsultancy.nl 12 / 25

www.avanteconsultancy.nl 13 / 25

Bijlage 2: Verloop relatieve luchtvochtigheid per maand www.avanteconsultancy.nl 19 / 25