Deze presentatie bestaat uit drie delen: 1) Achtergrond 2) Hitteoverlast bij zelfstandig wonende ouderen 3) Hitteoverlast in zorginstellingen

Transcriptie

1 Deze presentatie bestaat uit drie delen: 1) Achtergrond 2) Hitteoverlast bij zelfstandig wonende ouderen 3) Hitteoverlast in zorginstellingen

2 Achtergrond 2 Hitte en gezondheid Verwachte stijging van de gemiddelde temperatuur en het aantal warme dagen in Nederland Aangetoond verband tussen hitte en morbiditeit Ouderen, in mindere mate jonge kinderen (< 4 jaar) Mensen met lage SES Bestaande morbiditeit Medicijngebruik Alleen levend Klimaatonderzoek

3 3 (Micro) Urban Heat Islands Het fenomeen dat de temperatuur in een stedelijk gebied gemiddeld hoger is dan in het omliggende landelijk gebied Verschil in temperatuur kan oplopen tot 10 C (Hove et al) Klimaatonderzoek

4 4 Aanleiding tot onderzoek Gemeente Arnhem voert sinds 2009 onderzoek uit naar het UHI-effect Wat is de omvang? Wat zijn de gevolgen van opwarming voor de stad en haar bewoners? Welke maatregelen kunnen worden getroffen om ongewenste effecten tegen te gaan? In 2010 is de Urban Climate Analysis Map ontwikkeld

5 Deel 1 Hitteoverlast bij zelfstandig wonende ouderen GGD Gelderland-Midden Joris van Loenhout Moniek Zuurbier GGD Groningen Amanda le Grand Frans Duijm Universiteit Utrecht Gerard Hoek

6 6 Onderzoek binnentemperatuur De relatie met binnentemperatuur is niet onderzocht Binnentemperatuur wordt beïnvloed door Buitentemperatuur Stedenbouwkundige aspecten Gebouweigenschappen Gedrag bewoners Klimaatonderzoek

7 7 Onderzoeksvragen Hoe is het temperatuurverloop in woningen van zelfstandig wonende ouderen in de zomer? Welke factoren zijn van invloed op de binnentemperatuur in woningen van ouderen? Hoe ervaren zelfstandig wonende ouderen binnentemperatuur in een warme periode? Klimaatonderzoek

8 8 Onderzoekslocaties Arnhem Groningen Klimaatonderzoek

9 9 Uitgevoerde metingen zomer 2012 Zelfstandig wonende ouderen (65+) in Arnhem en Groningen Metingen temperatuur en luchtvochtigheid Binnen: woon- en slaapkamer, 112 woningen Buiten: in directe omgeving van alle woningen, 76 Kwalitatieve data Checklist woning en checklist buitenomgeving Dagboek en vragenlijst (tijdens meetepisodes) 4 episodes waarin deelnemersinformatie is verzameld: 1-7 mei (baseline) juli mei augustus Klimaatonderzoek

10 10 Temperatuur buiten tijdens meetepisodes Gemiddelde buitentemperatuur in de zomer van 2012 ( o C) Episode T Deelen T Arnhem T Eelde T Groningen KNMI N = 41 KNMI N = 37 1 t/m 7 mei (baseline) t/m 27 mei t/m 30 juli t/m 20 augustus Buitentemperatuur hoger in stad dan ruraal Buitentemperatuur hoger in Arnhem dan Groningen Klimaatonderzoek

11 11 Relatie tussen temperatuur binnen & buiten Gemiddelde temperatuur van alle woonkamers (blauw), slaapkamers (rood) en buitenmetingen (groen) in Arnhem Klimaatonderzoek

12 12 Temperatuur woonkamer Gemiddelde binnentemperatuur in de zomer van 2012 ( o C) Woonkamer Slaapkamer Episode Arnhem Groningen Arnhem Groningen 1 t/m 7 mei (baseline) t/m 20 augustus Referentieperiode en warmste episode weekgemiddelde temperatuur alle woningen (per stad) Grote verschillen tussen periodes (± 5 C) Binnentemperatuur hoger in Arnhem dan Groningen Klimaatonderzoek

13 13 Variatie in gemiddelde binnentemperatuur 32,00 31,00 30,00 29,00 28,00 27,00 26,00 25,00 24,00 23,00 22,00 ID1WK ID3WK ID5WK ID7WK ID9WK ID11WK ID13WK ID15WK ID17WK ID19WK ID22WK ID24WK ID26WK ID28WK ID30WK ID32WK ID34WK ID37WK ID39WK ID41WK ID44WK ID46WK ID48WK ID50WK ID52WK ID54WK ID56WK ID58WK Weekgemiddelde temperatuur in woonkamers in Arnhem, aug Klimaatonderzoek

14 14 Relatie binnen- en buitentemperatuur Temp Woonkamer Temp Slaapkamer Temp Buiten Temp Buiten 1 C hogere buitentemperatuur 0.9 C hogere temperatuur in woonkamer (p <.01) 1 C hogere buitentemperatuur 1.1 C hogere temperatuur in slaapkamer (p <.01) Klimaatonderzoek

15 15 Factoren van invloed op binnentemperatuur Bouwjaar: Oudere woningen Woningtype Kleur & materiaal buitenmuren Plafondhoogte Verdieping woon/slaapkamer: Hoger Locatie woon/slaapkamer: Begane grond / Onder plafond Zoninval: Hoog Aantal ramen en deuren Gebruik zonwering: Meer Ventileren: Overdag Klimaatonderzoek

16 16 Samenvatting temperatuur Binnentemperatuur kan erg hoog worden, met veel variatie tussen woningen Buitentemperatuur is belangrijke voorspeller binnentemperatuur Warme woningen Gelegen op hogere verdiepingen / onder dak Veel zoninval (ramen op zuid/oost/west) Niet aangetoonde verbanden Kunnen toch aanwezig zijn Klimaatonderzoek

17 17 Gezondheidsklachten door hitte Gemiddelde buitentemperatuur in de zomer van 2012 ( o C) Episode T Arnhem T Groningen N = 41 N = 37 1 t/m 7 mei (baseline) t/m 27 mei t/m 30 juli t/m 20 augustus Klimaatonderzoek

18 18 Ervaren temperatuur in woon- en slaapkamer Klimaatonderzoek

19 19 Klachten van dag tot dag Alle per uur gerapporteerde klachten hangen samen met de etmaalgemiddelde binnentemperatuur: Last van hitte Benauwd door hitte Vermoeid door hitte Last van hitte in de slaapkamer Slaapverstoring P-waarde <.01 voor alle klachten Ook een relatie met buitentemperatuur, maar minder sterk Klimaatonderzoek

20 20 Rapportage van klachten over een dag , Aantal keer klacht gerapporteerd 8 23,5 Temperatuur Last van hitte Benauwd Vermoeid Temperatuur 2 22, Tijdstip (14 aug) Klimaatonderzoek

21 21 Samenvatting temperatuurbeleving Meer dan de helft van de zelfstandig wonende ouderen heeft last van warmte in een warme periode Beleving is gerelateerd aan temperatuur Meer klachten in een warmere periode Meer klachten in warmere woningen Binnentemperatuur hangt sterker samen met klachten dan buitentemperatuur Klimaatonderzoek

22 Deel 2 Hitteoverlast in zorginstellingen GGD Gelderland-Midden Joris van Loenhout Ingrid Links Gemeente Arnhem Hans van Ammers

23 23 Achtergrond Ouderen in zorginstellingen zijn nog bevattelijker voor nadelige effecten van hitte Zwakker van gezondheid Minder zelfredzaam Gebruik van medicatie Quickscan uit 2010 toont dat de meeste bewoners in zorginstellingen last hebben van warmte in de zomer (GGD Gelderland-Midden)

24 24 Onderzoeksvragen Hoe warm wordt het in de zomerperiode in zorginstellingen? Zijn er grote verschillen tussen instellingen? Hoe beleven ouderen deze hitte?

25 25 Methode Meetperiode: 4 juli t/m 14 augustus 2013 Inclusief hittegolf: 21 t/m 27 juli 2013 Zes instellingen in regio Gelderland-Midden Temperatuurmetingen in woon- en slaapkamers (3-6), algemene ruimtes (1-3) en buiten (1-2) Interviews met bewoners (3-6) en verzorgend personeel (2-3), aansluitend aan warme periode Maximaal aanvaarde temperatuur: 26 C Maximum, minimum en gemiddelde temperatuur per ruimte Percentage van de tijd overschrijding

26 26 Deelnemende instellingen Plaats Bouwjaar Aantal bewoners 1 Gendt Velp Arnhem Oosterbeek 1910 / Ede Arnhem

27 27

28 28 Temperatuurverloop (KNMI Station Deelen) Hittegolf 4 jul 14 aug

29 29 Verschillen tussen twee zorginstellingen Zorginstelling 1 Hittegolf (21 t/m 27 juli 2013) Meetperiode (4 juli t/m 14 augustus) Ruimte Gemiddelde in C Maximum in C Minimum in C Percentage > 26 C Gemiddelde in C Maximum in C Minimum in C Huiskamer 24,3 25,6 23,6 0 24,2 26,1 23,1 Dagopvang 24,7 26,6 24,1 4 24,6 27,1 23,6 Tuinkamer 24,9 28,6 22, ,5 29,6 22,1 Kamer bewoner 1 25,0 27,1 23, ,4 28,1 22,1 Kamer bewoner 2 24,0 26,1 23,1 1 23,9 26,1 21,6 Kamer bewoner 3 23,3 26,0 22,5 1 23,5 27,5 22,0 Kamer bewoner 4 24,7 26,1 23,1 1 24,4 27,6 22,1 Binnentuin (buiten) 24,0 35,1 15,6 20,8 36,6 10,6 Zorginstelling 5 Hittegolf (21 t/m 27 juli 2013) Meetperiode (4 juli t/m 14 augustus) Ruimte Gemiddelde in C Maximum in C Minimum in C Percentage > 26 C Gemiddelde in C Maximum in C Minimum in C Huiskamer 2 e verdieping 28,8 31,6 27, ,0 31,6 21,1 Restaurant 22,5 28,1 18, ,3 28,1 17,6 Kamer bewoner 1 29,1 30,2 26, ,4 30,2 24,7 Kamer bewoner 2 26,9 29,6 24, ,4 29,6 22,1 Kamer bewoner 3 27,7 30,6 25, ,9 31,1 22,6 Kamer bewoner 4 27,9 30,1 24, ,8 30,1 22,1 Kamer bewoner 5 27,8 30,6 24, ,9 31,6 21,6 Slaapkamer bewoner 2 27,8 29,6 24, ,9 29,6 20,6 Buitenmeting 23,7 33,2 15,7 20,0 35,7 9,1

30 30 Resultaten temperatuurmetingen Overschrijding van gestelde toetsingswaarde (26 C) Samengevat per instelling Voor hittegolfperiode Gem. overschrijding woonruimtes Gem. overschrijding gezamenlijke ruimtes

31 31 Beleving Mate van hitteoverlast middels interviews (n=20) Hinder door warmte thuis: 40%, waarvan 15% ernstig Slaapverstoring: 20% Hinder thuis is het laagst in koelste instellingen Er is weinig variatie in slaapverstoring tussen instellingen Meest gerapporteerde klachten Vermoeidheid: 45% Kortademigheid: 40% Dorst / droge mond: 40% Personeel (n=15) Ruim de helft ondervond hinder door hitte Bewoners klagen over hitte

32 32 Conclusies Klein aantal zorginstellingen, kleine groep bewoners Deel instellingen duidelijk probleem met hitteoverlast Nieuwe instellingen met goed functionerende klimaatbeheersing warmen minder op dan oude Hinder lijkt niet alleen afhankelijk van temperatuur, maar ook van: gezondheidstoestand tevredenheid over de woonsituatie

33 33 Algemene conclusies Hitteoverlast leidt tot (gezondheids)klachten bij: zelfstandig wonende ouderen ouderen in zorginstellingen Maatregelen op verschillende niveaus zijn mogelijk: Klimaatbestendige omgeving/ stad Aanpassingen aan de woning Persoonlijke maatregelen Gedrag (kleding, zonwering, luchten) Adaptatie

34 34 Conclusie deel 1 en 2 en discussie? Deel 1: Er is een duidelijke relatie tussen binnentemperatuur en klachten bij zelfstandig wonende ouderen Deel 2: In zorginstellingen wordt het te warm Hoe hiermee verder? Klimaatonderzoek

35 35 Aanbevelingen Omgeving Klimaatbestendig ontwerp omgeving (groen aanwezig) Bouwtechnische aanpassingen Nieuwbouw klimaatbestendig ontwerpen Zonwering Klimaatbeheersing (airco s) Persoonsaanpassingen Meer drinken, andere voeding Andere kleding Ander beddengoed Voetbaden, douchen met kouder water

36 36 Vervolgstappen gemeente Arnhem Aanbieden ondersteuning in realiseren van de adviezen Daarin relatie zoeken met energie-acties: besparing of verduurzaming (bijv. isolatie van gebouw heeft ook positieve gevolgen voor binnentemperatuur) Constant op zoek naar manieren om dit nieuwe thema onder de aandacht te brengen bij zorginstellingen Nu goede stappen gezet bij nieuwbouw in Arnhem staan open voor aanpassingen van gebouw en buitenruimte

37 37 Vervolgstappen GGD Gelderland-Midden Aanbieden binnenklimaatonderzoek aan zorginstellingen Communicatie naar kwetsbare burgers versterken, zowel in reactieve als proactieve zin Overleg met gemeentes Subsidies voor isolatie Vergroenen van omgeving

38 Bent u warm te krijgen voor dit onderwerp? Hoe zou u dit oppakken? Joris van Loenhout Joris.van.loenhout@vggm.nl

39 Contactgegevens Academische Werkplaats Milieu en Gezondheid