Natuur nieuwsbrief Golf en Countryclub Liemeer Natuur update: juni _ juli _ augustus Cees van de Noort FLORA & FAUNA Golf & Countryclub Liemeer
Natuur nieuwsbrief Golf & Countryclub Liemeer juni _ juli _ augustus Natuur update: In de afgelopen zomermaanden is er weer veel te zien geweest op de golfbanen van Liemeer. Bij een aantal golfers is dit niet onopgemerkt gebleven, zo kreeg ik foto s van: rivierkreeften, veenmollen, egels en een wezel, zij waren gespot op verschillende holes van zowel de Torenbaan als de Bovenlanden. Rode Noord Amerikaanse rivierkreeft foto Moh Daha Liemeer hole 18 Torenbaan Rivierkreeften en veenmollen komen vooral tevoorschijn na hevige en langdurige regenval. Door de snelle temperatuurverlaging van het water gaan ze aan land om zich op te warmen. Het verplaatsen doen ze het liefst in de nachtelijke uren, dus kan het zo maar gebeuren dat je ze, wanneer je vroeg in de ochtend gaat golfen, tegenkomt. De weg van de ene vijver naar de andere vijver is dan te lang. De rode rivierkreeft (zie foto s) is een exoot en komt uit Noord Amerika. Een nadeel is dat deze kreeft de Europese rivierkreeft verjaagt. De Noord Amerikaanse rivierkreeft draagt ook een schimmelziekte bij zich waartegen zij resistent zijn. De Europese rivierkreeft is dat niet en gaat aan deze schimmelziekte dood. Langzamerhand begint deze Noord Amerikaanse rivierkreeft een ware plaag te worden. Rode Noord Amerikaanse rivierkreeft Bovenlanden hole 1 1
Vlinders en Libelle We hebben ook een paar bijzondere niet alledaagse vondsten gedaan. Zoals de rups van de Hermelijnvlinder. Foto s boven: rups van de Hermelijnvlinder foto s onder Hermelijnvlinder Torenbaan hole 6 Linde pijlstaartvlinder Torenbaan hole 16 2
Kleine Beer Torenbaan hole 4 Alle vlinders op de foto s hierboven zijn nachtvlinders, we hebben dus geluk gehad dat we deze beestjes overdag tegen het lijf lopen. Tijdens de speurtochten ben ik ook een aantal libellen tegengekomen. Meeste herken ik wel maar er zitten ook libelle bij die ik nog niet eerder ben tegengekomen. Vroege glazenmaker Torenbaan hole 9 en 11 Paardenbijter Bovenlanden hole 5 3
Platbuik libelle (man blauw-vrouw geel) Hole 8/10/18 Torenbaan Bruinrode Heidelibel Hole 8/13 Torenbaan Blauwe waterjuffer Hole 4 Torenbaan 4
In het weekend van 3 & 4 augustus is de Nationale vlindertelling voor (privé) tuinen gehouden. Deze telling is bedoeld voor privé tuinen in stadswijken en dorpswijken. Als natuurliefhebber heb ik hier aan mee gedaan. Omdat ik het hele jaar vogels spot op onze golfbanen en dit combineer met de landelijke vogeltelling voor golfbanen, heb ik een voorstel gedaan bij de vlinderstichting om ook voor golfbanen een vlindertelling te houden. In de afgelopen 2 maanden ben ik tot verassende ontmoetingen gekomen met de meest mooie vlinders. Deze ontmoetingen wil ik jullie niet onthouden, zie de fotocollage hieronder. Wil je zelf ook eens vlinders of bijen fotograferen loop dan eens een keer mee (maak wel eerst een afspraak). Wanneer je alleen op pad gaat heb ik nog wat tips: Let goed op je omgeving, je bevind je op de golfbaan de golfers kunnen last van je hebben. Benader de vlinder in alle rust, je kunt dan foto s maken zonder ze te verjagen. Het beste tijdstip is vroeg in de morgen, dan zitten de meeste vlinders nog op de bloemen en of planten om zich op te warmen alvorens te gaan foerageren. Let op waar je gaat lopen en vertrap géén andere planten en of struiken. 5
De vlinders die ik deze zomer ben tegengekomen op de golfbanen van Liemeer: Dagpauwoog hole 2 Torenbaan Atalanta hole 1 Torenbaan Citroenvlinder hole 8 Bovenlanden Landkaartje hole 1 Torenbaan Koolwitje De dijk oprit Liemeer Dagpauwoog + kleine Vos hole 13 Torenbaan Geaderd Koolwitje dijk langs oprijlaan Liemeer Boomblauwtje hole 8 Torenbaan 6
Gehakkelde Aurelia hole 9 Bovenlanden Icarisblauwtje hole 17 Torenbaan Koolwitje (paring!!!) hole 9 Bovenlanden + Dijk 7
Het zijn niet alleen vlinders die we zijn tegengekomen op de golfbaan!: Ook de natuur van Liemeer Golf & Countryclub heeft bijzondere gedaantes! In dier en als plant Veenmol foto: Kees Ravensbergen Liemeer hole 5 Bovenlanden Egel Eco-ril hole 4 Torenbaan Meerkoet (waterkip) diverse holes Torenbaan/ Bovenlanden 8
Bijzondere Flora Rietorchis hole 4/6/8/10/13/15/16 Torenbaan hole 4/8 Bovenlanden 9
Grote Kattenstaart diverse holes Torenbaan/Bovenlanden 10
Grote Lisdodde te vinden rondom de vijvers van Torenbaan/Bovenlandenbaan Koninginnekruid met Atalantavlinder hole 9 Bovenlanden 11
Moeras Andoorn hole 10/18 Torenbaan Fluitenkruid hole 10 Torenbaan 12
Paddenstoelen Op de valreep bij het samenstellen van deze natuur nieuwsbrief kreeg ik deze foto s toegestuurd. Zwarte kluifzwam Geschubde inktzwam Geschubde inktzwam foto s: Pieter Visser grasveldje bij de parkeerplaatsen tegenover hole 1 13
Bijzondere Fauna: De Wezel Op de Bovenlanden is een bijzondere waarneming te melden, een groepje golfers heeft een wezeltje zien rennen op hole 5. Helaas is de foto van slechte kwaliteit en heb ik een betere versie gedownload van het Internet. Foto gemaakt door: Bering Land Bridge National Preserve - Least Weasel, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=33501595 De wezel behoort tot de marterachtigen. Levenswijze: Dit kleine, rusteloze roofdier is het hele jaar door vrijwel voortdurend op jacht, zowel overdag als s nachts. De wezel beweegt zich meestal met snelle sprongen voort en richt zich regelmatig op om zijn omgeving te verkennen. Wezels kunnen bovendien uitstekend klimmen. s Nachts leggen wezels soms wel 2 km af. Ze leven solitair en hebben elk een jachtterritorium vaan enkele hectaren groot. Voedsel: wezel in zomerkleed Wezels eten woelratten en andere kleine knaagdieren, zo af en toe ook vogels, eieren en grote insecten. Dankzij zijn bijzonder slanke lichaam kan de wezel moeiteloos door muizenholletjes kruipen. De wezel is instaat een muis (zijn belangrijkste prooidier) tot in het nest te volgen. Een wezel eet elk jaar honderden muizen, waardoor hij een van de nuttigste dieren is die in cultuurlandschappen (golfbanen) voorkomen. Dit maakt het dan wel weer bijzonder dat je dit kleine diertje tegenkomt op je golfbaan. Foto: website Natuur wereld 14
IJsvogel: Ik heb al een paar keer een melding ontvangen van de aanwezigheid van een ijsvogeltje, deze is regelmatig gezien op hole 16 van de Torenbaan. Om jullie mee te laten genieten heb ik 2 foto s van een natuurvriend gekregen, zo ziet een ijsvogel er dus uit. Dit vogeltje heeft de bijnaam Blauwe raket Foto s genomen door René Kuulkers Golfbaan Zeegersloot 15
Ooievaar: Bij de vogels is de meest bijzondere waarneming naast de ijsvogel de ooievaar. Deze is een paar dagen aan het rondcirkelen geweest boven de holes 6, 8, 14, 15 van de torenbaan en rond de drivingrange op de Bovenlanden. Waarschijnlijk op zoek naar kikkers of jonge kuikens van eenden en meerkoeten. Ja zo zie je maar de natuur kan soms hard zijn. Ooievaar hole 6/8/13/14 Torenbaan, hole 5 Bovenlanden Wist u dat in de buurt van golfbaan Zeegersloot een opvangcentrum voor ooievaars te zien is. De flora & fauna commissie Zeegersloot spot jaarlijks 10 tot 15 ooievaars die in de omgeving van de golfbaan op zoek zijn naar nest gelegenheid. Misschien moeten wij op de Bovenlanden een ooievaarsnest neerzetten, kunnen we een mooie bijdrage leveren aan het voortbestaan van deze mooie vogel. Natuurlijk zijn we bewust van kosten e.d. maar als er 16
sponsoren zijn die een bijdrage willen leveren kunnen we altijd praten over de mogelijkheden. Kosten van een ooievaarsnest gaan we onderzoeken en leest u in een volgend natuur verslag van ons. Hetzelfde kunnen we onderzoeken voor de ijsvogel. Dit is een ander type vogel en vraagt dan ook een ander aanpak. Hier moet je denken aan het ophogen van de oever langs hole 16 of en dat geeft meer kans op het lokken van de ijsvogel ophogen van de 2 eilandjes in de vijver van hole 16. Daarnaast moeten we zitplaatsen creeren met wilgentakken of oude boomstammetjes. 17
Langs deze wil ik uw aandacht vragen voor het volgende: Ik doe al jaren onderzoek naar de staat en voortgang (groei) van onze gewassen bestaande uit: grassen, planten, bomen, bloemen en (on) kruiden. Ik wil bijvoorbeeld weten waarom het met onze bomen zo slecht gaat. Ligt dit aan de grond waarop ze groeien, ligt het aan de bodemgesteldheid (nutriënten en vocht) voldoende organische omzetting, gebrekkig bestuiving etc. Op sommige vlakken hebben we verbeteringen kunnen realiseren, door de waterhuishouding rondom de boom te verbeteren. Om de groei te bevorderen zijn we gerichter gaan toppen en snoeien. Waar we geen invloed op hebben is het bestuiven van bloemen/planten en bomen om een betere en actievere groei en bloei te bevorderen. Tijdens deze onderzoeken en via mijn werk bij het drinkwaterbedrijf Dunea, ben ik op de BeeDeal gekomen. Wat de BeeDeal is ga ik proberen uit te leggen. BeeDeal Omdat wij als golfbaan beheerders en golfbaan onderhouders meewerken én gehoor geven aan de Greendeal, lijkt het mij een slimme stap ook gehoor te geven aan deelname aan de BeeDeal. We kunnen dan duurzaam onderhoud combineren met een verbetering van leefomgeving van bijen, vlinders en overige bestuivende insecten. Samen met CLM wil ik een format voor golfbanen opzetten. Liemeer kan dan een belangrijke rol spelen en een voorbeeld worden voor alle golfbanen in Nederland. CLM is een onafhankelijk adviesbureau op het gebied van landbouw, voedsel, natuur en milieu. 18
BEE DEALS In het project Bee Deals werkt een groot aantal ketenpartijen aan verbetering van de leefomgeving van de bijen. Bijen zijn als bestuivers van voedselgewassen immers cruciaal in onze voedselvoorziening. Onder begeleiding van CLM en Food4Bees nemen de volgende partijen bijvriendelijke maatregelen: Jumbo, The Greenery, aangesloten groente- en fruittelers, Brabant Water, Dunea, de gemeenten Oss, Alphen aan den Rijn, Deventer en de Kromme Rijngemeenten, de waterschappen De Dommel, Brabantse Delta, Aa en Maas, Rijnland, Stichtse Rijnlanden, Drents Overijsselse Delta, Rivierenland en Scheldestromen, de Triodos Foundation en de provincies Zuid- Holland en Noord-Brabant en de Stichting van der Hucht Beukelaer. Van Dijke Zaden sponsort Bee Deals met bijenmengsels, biologische bloembollen worden gesponsord door Christall i.s.m.de BDImkers. Biobest sponsort met de Flying Docters veldproef. De aanpak van het initiatief is bijvriendelijke maatregelen in de bedrijfsvoering op te nemen, via verrassende afspraken tussen partners in de ketens. Het instrument daarvoor is de Bee Deal: een afspraak tussen partijen die met elkaar in de voedings-, water- en overheidsketens zitten. Zo'n Bee Deal kan gaan over: Het inzaaien van voedselrijke bloemenranden of bloeiende daken (mogelijkheden onderzocht op Liemeer) Het plaatsen van bijenhotels(mogelijkheden onderzocht op Liemeer) Voorlichting geven aan consumenten over hoe zij thuis iets voor de bijen kunnen doen Telers vragen zo min mogelijk schadelijke middelen in te zetten. 19
Wat hebben we tot nu toe onderzocht bij Liemeer. Is het mogelijk om de rough gebieden grenzend aan de buitenste fairways van de golfbaan en de omliggende wandelpaden aan te passen door er meer bloemrijke gewassen in te laten groeien. Criterium hierbij is: géén extra belemmering voor golfers, met moet de golfballen eenvoudig kunnen vinden, men moet instaat zijn de gevonden bal uit de rough te mogen slaan indien de speler hiervoor kiest. Géén extra onderhoudsinspanningen voor Greenkeepers. Hoe ver zijn we op dit moment met het onderzoeken naar mogelijkheden voor Liemeer. Na meerdere rondjes over de golfbanen zijn we instaat geweest om een aantal gebieden als pilot gebied aan te wijzen. Deze gebieden zijn op hun beurt bekeken om te bezien welke kruiden er zouden kunnen groeien, wat is de grondsamenstelling, en welke kruiden groeien er op dit moment. Wat zijn de eventuele financiële consequenties?, hoe moeten deze gebieden in de toekomst worden onderhouden (opstellen van een werkinstructie). De pilot gebieden zijn: Hole 8 Bovenlanden, hole 16 Torenbaan, hole 6 Torenbaan, wandelgebied om de Bovenlanden. Later meer over de Bee Deal. Mochten er leden zijn die dit project willen sponsoren dan graag contact opnemen met de Baancommissie. Uiteraard alleen wanneer de Deal door gaat. Waarom doen we dit: Het is belangrijk voor de natuur op de golfbaan dat de biodiversiteit een steeds grotere variatie gaat krijgen. Hierdoor gaat de kwaliteit van alles dat groeit en bloeit op de golfbaan omhoog, ja zelfs voor grassen! Zelfs voor u als gebruiker van de golfbaan, golfen op een baan met gezonde natuur en goed onderhouden greens en fairways word ervaren als zeer plezierig en verhoogt daarmee de golfprestaties en de beleving. Later meer over de Bee Deal 20
Ff! Nagenieten! van de natuur op de golfbanen van Liemeer 21
Huismus Terras Heren van Liemeer Visdiefje hole 16 Torenbaan 22
23
Zwanenbloem Torenbaan/bovenlanden jonge zwanen hole 8/11/13/16 24
Fuut Torenbaan/Bovenlanden Putter hole 3 Torenbaan 25
Aalscholver Bovenlanden oude schuur Blauwe reiger Bovenlanden 26
Grote zilver reiger Bovenlanden Links: Grote zilver reiger rechts: Buizerd Bovenlanden 27
Buizerd Torenbaan hole 17 Torenvalk Torenbaan hole 4 schuur 28
Vuurrode heide libellen paring! Torenbaan hole 11 Witte Zwaan + 2 jonge zwanen Bovenlanden hole 8 29
Geraadpleegde bronnen: Website vogelbescherming Nederland Website Wikipedia ANWB Natuurgids Atrium natuurgidsen, wilde bloemen Atrium natuurgidsen, vlinders Atrium natuurgidsen, Vogels Fotografie Cees van de Noort Met dank voor de aangeleverd foto s : Kees Ravensbergen, veenmol Moh Daha, rivierkreeft René Kuulkers, ijsvogel Pieter Visser Paddenstoelen Vragen/opmerkingen of zelf een foto voor deze nieuwsbrief aanleveren Wilt u ook een bijdrage leveren aan deze nieuwsbrief stuur dan de foto s onder vermelding welke golfbaan (Torenbaan of Bovenlanden) +hole nr. het liefst in een zo hoog mogelijk pixelgetal (bijv. 5Mb) naar mij: cjvdnoort@casema.nl lukt dit niet per mail, schrijf het dan in deze nieuwsbrief en zet je naam erbij 30