A15.001324 Uitvoeringsprogramma Duurzaamheid 2015-2016 Zuidplas: Gewoon Duurzaam Doen Gemeente Zuidplas, koploper in duurzaamheid Versie 1.0 25 augustus 2015 A15.001324-1 van 6
Het Uitvoeringsprogramma Duurzaamheid 2015-2016 geeft voor de jaren 2015 en 2016 praktische invulling aan het Duurzaamheidsbeleid 2015-2018. Het is een levend document, en zal gedurende de looptijd verder aangepast en bijgehouden worden. Dit uitvoeringsprogramma geeft een overzicht van de concrete maatregelen die in 2015 en 2016 worden aangepakt. In 2015 zal de nadruk voornamelijk komen te liggen op het voorbereiden van acties en projecten die in of vanaf 2016 verder worden uitgewerkt. Een aantal projecten zal wel al voor het einde van 2015 worden opgestart. Wijkgerichte aanpak energiebesparing particuliere woningbouw In 2015 wordt een start gemaakt met wijkgerichte verduurzaming van particuliere woningen. Er wordt een wijk aangewezen waar een hoge besparingspotentie wordt verwacht. Binnen die wijk worden voor een aantal woningen de meest voorkomende woningtypen maatwerkadviezen gegeven voor fysieke maatregelen om te besparen. Deze adviezen worden, eventueel geanonimiseerd, aangeboden aan de overige eigenaren van vergelijkbare woningen. De eigenaren van de woningen die een maatwerkadvies ontvangen worden vooraf verzocht om zich vrijwillig op te stellen als ambassadeur binnen hun wijk. Invloed GDI: Deze maatregel heeft invloed op de GDI-indicatoren Energiegebruik, Energiebesparing woningen c.a. en CO 2 -uitstoot woningen c.a. Planning: In 2015 wordt het project opgestart. Verdere implementatie zal plaatsvinden in 2016. Rol gemeente: De gemeente heeft vooral een stimulerende en faciliterende rol. Het project wordt in opdracht van de gemeente opgezet en begeleid door de ODMH. Invulhulp milieubarometer bedrijven De Milieubarometer is een online meetinstrument dat ondernemers in één oogopslag de milieuprestatie en bijbehorende kosten van het bedrijf toont. Ondernemers zijn vaak een tijd bezig om de juiste gegevens te verzamelen voor de barometer. Om het animo te stimuleren en ondernemers te ondersteunen met het invullen, wordt samenwerking gezocht met het lokale voortgezet onderwijs. Leerlingen helpen met een stage de ondernemers verder op weg. Daarnaast maken zij kennis met het lokale bedrijfsleven en doen zij daarmee inspiratie op voor hun vervolgopleiding. Invloed GDI: Deze maatregel heeft niet direct invloed op de GDI-indicatoren, hoewel er wel een zijdelings verband is met de indicator Onderwijs. Wel heeft de maatregel invloed op de niet-gdi-indicatoren Vergroten gemeentelijk netwerk burgers en ondernemers, Vergroten duurzaamheidsbewustzijn en Energiegebruik / CO2-uitstoot / energiebesparing. Planning: Na de zomervakantie van 2015 wordt contact opgenomen met de scholen voor VO Zuidplas om te inventariseren of zij al voor het kalenderjaar 2015 ruimte in de roosters van de desbetreffende klassen kunnen inbouwen voor het uitvoeren van dit project. Indien mogelijk wordt het project opgestart in 2015, en anders in de eerste helft van 2016. Bij succes en voldoende belangstelling vanuit de scholen en de ondernemers wordt dit project in de daaropvolgende schooljaren jaarlijks herhaald (het is tevens een wens van scholen en ondernemers om projecten meerjarig te kunnen doen). Rol gemeente: De gemeente heeft hierin een stimulerende en faciliterende rol. Het opzetten en begeleiden van het project wordt uitgevoerd door de Stichting Stimular, die de Milieubarometer heeft ontwikkeld. Startbijeenkomsten duurzaamheidsplatforms ondernemers / inwoners: werkgroepen De gemeente zet in op een duurzaamheidsplatform bestaande uit ondernemers en inwoners uit de gemeente die zich willen inzetten voor het verduurzamen van de samenleving. Op 9 oktober 2015, de nationale Dag van de Duurzaamheid, vindt er een Duurzaamheidsdiner plaats waar iedere inwoner of ondernemer in Zuidplas zich voor aan kan melden. Er wordt gestart met een inspirerende spreker/ambassadeur. Vervolgens zullen de aanwezigen in subgroepen met elkaar aan de slag gaan. De ideeën die binnen de groepen op de meeste steun kunnen rekenen, worden aan het eind van de avond plenair gepresenteerd. De aanwezigen kunnen vervolgens aangeven voor welk idee zij zich actief zouden willen inzetten. Zij vormen een werkgroep en wijzen een trekker aan, die bijvoorbeeld (in overleg met de gemeente) een vervolgbijeenkomst organiseert om het idee verder uit te werken. Het - 2 van 6
zijn met name inwoners en bedrijven met inspiratie, ideeën en uitvoeringskracht (ondersteund waar nodig door de gemeente) aan de slag gaan. Samen met (de werkgroepen van) het duurzaamheidsplatform wordt zo verder invulling gegeven aan het duurzaamheidsbeleid en het uitvoeringsprogramma. Uitgangspunt daarbij is dat de gemeente zoveel mogelijk stimuleert en waar mogelijk faciliteert, maar dat er ook een beroep gedaan wordt op de inzet van de samenleving en het maatschappelijk middenveld. De gemeente ondersteunt waar mogelijk het duurzaamheidsplatform en het platform adviseert en ondersteunt waar mogelijk de gemeente. Het concept van een dergelijk duurzaamheidsplatform is aangedragen door de deelnemers van het voorliggende traject van burgerparticipatie. Invloed GDI: Deze maatregel heeft mogelijk invloed op de GDI-indicator Burgerparticipatie 1. Verder heeft de maatregel invloed op de niet-gdi-indicatoren Burgerparticipatie, Vergroten gemeentelijk netwerk burgers en ondernemers en Vergroten duurzaamheidsbewustzijn. Daarnaast kan de maatregel van invloed zijn op een verscheidenheid van GDI- en niet-gdi-indicatoren, afhankelijk van de aspecten die voortvloeien uit de op te zetten duurzaamheidsplatforms en de overleggen met de ondernemers en inwoners. Planning: Op 9 oktober 2015 vindt de eerste platformbijeenkomst waarbij inwoners en ondernemers worden opgeroepen om zich te verenigen tot een duurzaamheidsplatform en aan de slag te gaan in diverse werkgroepen. Bij de afsluiting op 9 oktober wordt een volgende bijeenkomst aangekondigd voor februari/maart 2016, waar de werkgroepen presenteren wat zij tot dan toe bereikt hebben. Rol gemeente: De gemeente heeft een stimulerende en faciliterende rol en geeft samen met de inwoners en ondernemers vorm en inhoud aan het duurzaamheidsbeleid. De gemeente faciliteert de ontmoeting tussen mensen en ideeën en stuurt op concrete vervolgresultaten. Plaatsing slimme meters gas en elektra In het najaar van 2015 worden alle gemeentelijke gas- en elektriciteitsaansluitingen van de gemeentelijke bedrijfsvoering, inclusief openbare verlichting en riolering, voorzien van slimme meters. Hiermee is het in de toekomst mogelijk om veel beter inzicht te krijgen in het energieverbruik. Met die gegevens kan vervolgens gericht gestuurd worden op energiebesparende maatregelen en kunnen de effecten daarvan concreet inzichtelijk gemaakt worden. Invloed GDI: Deze maatregel heeft invloed op de GDI-indicatoren Energiegebruik, Energiebesparing woningen c.a. en CO 2 -uitstoot woningen c.a.. Planning: De plaatsing wordt uitgevoerd in het najaar van 2015. Daarna kan hiermee duidelijk inzicht worden verkregen in het energieverbruik van de verschillende aansluitingen. In 2016 worden de relevante verbruiken geïnventariseerd, waarna actief en efficiënt ingezet kan worden op doelgerichte energiebesparende maatregelen. Maatregelen die een investering vergen die zichzelf aantoonbaar terugverdienen, worden uitgevoerd indien zij kunnen worden gedekt uit de budgetten voor de reguliere bedrijfsvoering. Grotere investeringen met een aantoonbare terugverdientijd worden, voorzien van een (maatschappelijke) kosten-batenanalyse (business case), voorgelegd aan de gemeenteraad. Vervolg project Groepsinkoop zonnepanelen In 2015 wordt opnieuw aangesloten bij de provinciale groepsaankoop voor zonnepanelen voor particuliere woningen, zoals in december 2014 al eerder heeft plaatsgevonden. Hiermee worden 1 De GDI-indicator Burgerparticipatie betreft de indicator in enge zin: het opkomstpercentage bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen. De bredere indicator en door ons gehanteerde indicator Burgerparticipatie kijkt naar de mate van betrokkenheid vanuit de samenleving bij het duurzaamheidsbeleid. - 3 van 6
inwoners gestimuleerd om zonnepanelen te plaatsen, deels door ontzorging en deels door relatief lage aanschafprijzen en goede kwaliteitsgaranties. Invloed GDI: Deze maatregel heeft invloed op de GDI-indicatoren Energiegebruik, Energiebesparing woningen c.a., CO 2 -uitstoot woningen c.a. en Hernieuwbare energie. Planning: De voorbereiding voor dit project start in september 2015. Van medio oktober tot medio november kunnen inwoners zich vrijblijvend inschrijven, waarna zij een persoonlijk aanbod ontvangen. In 2016 zullen de zonnepanelen worden geplaatst bij de inwoners die het aanbod hebben geaccepteerd. Rol gemeente: De gemeente heeft hierin een stimulerende en faciliterende rol. Het project wordt uitgevoerd en begeleid door Samen ZonneEnergie, net als het eerdere project.. Gescheiden inzamelen drankenkartons Het apart inzamelen en recyclen van drankenkartons draagt bij aan het verlagen van de hoeveelheid huishoudelijk restafval. De gemeente heeft onderzocht wat hiertoe de mogelijkheden zijn. Op basis van de uikomsten van dit onderzoek neemt het college in september een besluit of de gemeente overgaat tot het apart inzamelen en recyclen van drankenkartons. Ook wordt gekeken naar andere mogelijkheden om de hoeveelheid restafval verder te laten dalen. Communiceren naar en stimuleren van inwoners zullen hierbij een belangrijke rol spelen. Invloed GDI: Deze maatregel heeft invloed op de GDI-indicatoren Afvalproductie en Hergebruik en op de niet-gdi-indicator Vergroten duurzaamheidsbewustzijn. Planning: Het college besluit in september 2015 of de gemeente overgaat op het apart inzamelen en recyclen van drankenkartons. Indien het college hiertoe besluit, zal dit begin 2016 worden geïmplementeerd. Onderzoek verdere mogelijkheden afvalscheiding Met een afvalscheidingspercentage van 66% doet Zuidplas het goed ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Dit komt neer op 98 kilogram fijn restafval per inwoner (dus exclusief grof afval). Het Rijk formuleert ambities met betrekking tot afvalscheiding steeds vaker in kilogram per inwoner in plaats van afvalscheidingspercentages. Het Rijk wil dat inwoners van Nederland in 2020 gemiddeld nog maar 100 kilogram restafval (fijn en grof) produceren, dit zijn de zogeheten VANG-doelstellingen (Van Afval Naar Grondstof). Gemeenten met een hoge stedelijkheidsklasse krijgen vanwege de problematiek die dit met zich meebrengt lagere ambities dan gemeenten met lagere stedelijkheid. Voor Zuidplas ligt de ambitie van het Rijk op 75 kilogram restafval per inwoner in 2020. In 2016 onderzoekt de gemeente in aanvulling op het inzamelen van drankenkartons nog meer aanvullende mogelijkheden ten aanzien van verdergaande afvalscheiding, zowel voor fijn als grof afval (bijvoorbeeld ten aanzien van puin op de afvalbrengstations). Er wordt ook onderzocht wat de meest efficiënte wijze is om ook bij alle hoogbouw gft in te zamelen, en wat de financiële consequenties daarvan zijn. Aan de hand van de uitkomsten van deze onderzoeken worden verdere maatregelen opgenomen in de uitvoeringsprogramma s voor 2017 en 2018. De gemeente zet hiermee in op een zo snel mogelijke verlaging van de hoeveelheid restafval, naar 75 kilogram per inwoner in 2020. Invloed GDI: Deze maatregel heeft invloed op de GDI-indicatoren Afvalproductie en Hergebruik en op de niet-gdi-indicatoren Sluiten van materiaal- en grondstofkringlopen en Vergroten duurzaamheidsbewustzijn. Planning: De onderzoeken worden uitgevoerd in 2016. De daaruit voortvloeiende maatregelen worden voor uitvoering opgenomen in de uitvoeringsprogramma s voor 2017 en 2018. Nieuwe huisvesting De gemeente doet onderzoek naar de toekomstige huisvesting van de gemeentelijke organisatie. Bij de uitwerking van dit project wordt ingezet op duurzame en energiebesparende maatregelen. Eventuele - 4 van 6
investeringen die zichzelf terugbetalen worden meegenomen in de business case en financieel onderbouwd. Uitgangspunt bij de uitwerking is dat maatregelen met een aantoonbaar kortere terugverdientijd dan de levensduur van de investering, die zal leiden tot een kostenbesparing voor de gemeente, in elk geval worden meegenomen. Zo wordt bijvoorbeeld onderzocht wat het betekent om op (alle) gemeentelijke gebouwen zonnepanelen te plaatsen, eventueel in combinatie met kleine windturbines. Invloed GDI: Deze maatregel heeft mogelijk invloed op de GDI-indicatoren Energiegebruik, CO 2 - uitstoot en Hernieuwbare energie. Verder heeft de maatregel invloed op de niet-gdiindicatoren Vergroten duurzaamheidsbewustzijn en Duurzame gebouwde omgeving. Planning: De planning is afhankelijk van de planning ten aanzien van de toekomstige huisvesting van de organisatie. In 2015 wordt onderzocht wat de effecten zijn (per gebouw). Als de business case positief is (met een acceptabele terugverdientijd) vindt uitvoering plaats in 2016, mits het gebouw onderdeel blijft uitmaken van de gemeentelijke huisvesting. Voorbeeldrol gemeente Zuidplas Met het beschikbaar komen van budget voor een extra fte (gedurende twee jaar), wordt ingezet op een gemeentebreed bewustzijn op het gebied van duurzaamheid. Het gewenste profiel van de aanjager: inhoudelijke kennis, inspirerend, verbindend, vernieuwend, aanjager, netwerker en ervaring met veranderingsprocessen binnen organisaties. Dat betekent: binnen de organisatie diverse afdelingen en teams voorlichten (kennisdeling), gericht op aansluiting bij de verschillende werkvelden van mensen binnen de gemeentelijke organisatie. Via praktijkvoorbeelden op zoek naar verbeteringen op het gebied van duurzaamheid, realistische resultaatstelling en hier naar handelen (voortgangsbewaking/procesrol). Invloed GDI: De aanjager binnen de gemeente heeft invloed op de niet-gdi-indicator Vergroten duurzaamheidsbewustzijn. Daarnaast zal, in overleg met de verschillende beleidsvelden, op verbetering van alle mogelijke GDI-indicatoren worden ingezet (op basis van gefundeerde business cases). Verminderen obesitas In de gemeente Zuidplas zijn diverse initiatiefnemers met slimme ideeën voor het verminderen van obesitas. In samenwerking met de beleidsvelden zoals onderwijs en sport worden in 2015 deze initiatieven nader verkend en beoordeeld (wat kost het, wat levert het op en op welke termijn?). Invloed GDI: Deze maatregel heeft mogelijk invloed op de GDI-indicator Gezondheid. Planning: Verzamelen en beoordelen initiatieven in het najaar van 2015. Eind 2015 (oplevering Uitvoeringsprogramma 2016) wordt c.q. worden er één of meerdere projecten gekozen (op basis van een maatschappelijke kosten-batenanalyse). Rol gemeente: De gemeente heeft hierin een faciliterende rol. Vermindering autogebruik binnen de gemeente Binnen de gemeente Zuidplas vinden talrijke verkeersbewegingen plaats met auto s. Het gaat vaak om korte ritten. Om het autogebruik significant te verminderen, wordt ingezet op informeren, stimuleren en activeren om zodoende automobilisten over te halen om wat vaker voor de fiets of het openbaar vervoer te kiezen. In 2015 wordt een aantal mogelijke instrumenten onderzocht (mede op basis van best practices in andere gemeenten) en wordt beoordeeld welke het meest geschikt zijn voor Zuidplas. Doel is om binnen vier jaar een reductie van 5% van het autogebruik voor kortere afstanden te bewerkstelligen. Invloed GDI: Deze maatregel heeft mogelijk invloed op de GDI-indicatoren CO 2 uitstoot wegverkeer, Vervoerswijze, Energiegebruik en Gezondheid. Planning: In 2015 worden beleidsinstrumenten (middelen) onderzocht en beoordeeld. Implementatie en uitvoering vinden plaats in 2016. Daarnaast heeft de gemeente een stimulerende rol als het gaat om inwoners en bedrijven. - 5 van 6
Inzet arbeidskrachten met een afstand tot de arbeidsmarkt De gemeente zet al langer in op de inzet van arbeidskrachten met een afstand tot de arbeidsmarkt, niet alleen door bemiddeling met externe bedrijven, maar ook binnen de eigen bedrijfsvoering. Zo worden de kantoren van de gemeentelijke organisatie schoongehouden door medewerkers van het SW-bedrijf Promen. Daarnaast biedt de gemeente regelmatig stageplaatsen aan voor studenten, die hiermee een nuttige bijdrage leveren aan de organisatie. Hier wordt ook in 2015 en 2016 verder op ingezet. Invloed GDI: Deze maatregel heeft mogelijk invloed op de GDI-indicatoren Sociale zekerheid en Werkloosheid. Planning: De gemeente blijft zich ook in 2015 en 2016 actief inzetten voor de plaatsing van arbeidskrachten met een afstand tot de arbeidsmarkt, zowel in de eigen organisatie als bij externe bedrijven. Rol gemeente: De gemeente heeft hierin enerzijds een actieve en uitvoerende rol (plaatsing binnen de eigen organisatie) als een stimulerende (plaatsing bij externe bedrijven). Verdere uitbreiding van het uitvoeringsprogramma Het Uitvoeringsprogramma Duurzaamheid 2015-2016 is een dynamisch document, en vormt zodoende een actieve doe-agenda voor de invulling van het duurzaamheidsbeleid in 2016. Het zal verder aangepast worden na afstemming met betrokken inwoners en ondernemers. Eventuele nieuwe ontwikkelingen die zich tijdens de duur van het uitvoeringsprogramma voordoen zullen hier, indien relevant, eveneens in worden opgenomen en voorgelegd aan het college. Initiatieven die niet verder komen dan de ideeënfase en waar van verwacht wordt dat de (maatschappelijke) kosten-batenanalyse negatief is, worden losgelaten. Dit vergroot de borging in de samenleving en de daadkracht die de gemeente kan inzetten op het gebied van duurzaamheid. - 6 van 6