Typ teksttyp teksttyp tekst Saskia Bruines Wethouder van Kenniseconomie, Internationaal, Jeugd en Onderwijs, 060 Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Aan de voorzitter van de Commissie Samenleving Datum 9 mei 2017 - RIS296903 Contactpersoon M. Bruijstens Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Afdeling Productgroep Onderwijsbeleid Telefoonnummer 14070 E-mailadres martijn.bruijstens@denhaag.nl Onderwerp Voortgang harmonisatie van voorschoolse voorzieningen en aanpak wachtlijsten Geachte voorzitter, Op 19 april 2017 vond een werkbespreking van de raadscommissie Samenleving plaats. Tijdens die bijeenkomst vertelde prof. dr. Fukkink dat kinderen profiteren van deelname aan een hoogwaardige voorschoolse voorziening. Kinderen die naar een kinderopvang of peuterspeelzaal gaan lopen voorop ten opzichte van kinderen die daarvan geen gebruik maken. Voorschoolse voorzieningen leveren een bijdrage aan het verbeteren van de taal- en sociaal emotionele vaardigheden, motoriek en ontluikende rekenvaardigheden. Tijdens de werkbespreking werd door oudercoördinatoren ook gepleit voor een intensieve samenwerking tussen onderwijs, voorschoolse voorzieningen en (interne) zorg. Samenwerking in een integraal kindcentrum (IKC), waarbij school, opvang en zorg vanuit één visie, één team en onder één aansturing werken biedt volgens Fukkink daar goede kansen toe. Overeenstemming over harmonisatie en hoofdlijnen IKC-vorming De bevindingen uit de wetenschap en de Haagse praktijk sluiten goed aan op de plannen over de harmonisatie van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk, de aanpak van wachtlijsten en IKC-vorming. Op 20 december 2016 informeerde het college u over de harmonisatie van voorschoolse voorzieningen en de afhandeling van de motie over wachtlijsten (RIS 29557). In de brief staat de toezegging dat u geïnformeerd wordt over de voortgang van de harmonisatie. Die voortgang wordt in deze brief nader uiteen gezet. In de raadsmededeling formuleert het college de ambitie dat ieder kind van 2,5 tot 4 jaar naar een voorschoolse voorziening kan. Hierover heb ik inmiddels bestuurlijke overeenstemming bereikt met schoolbesturen, kinderopvang en peuterspeelzalen en het platform Kinderopvang, waarin peuterspeelzalen en kinderopvang vertegenwoordigd zijn. Vanaf 2018 kan iedere peuter minimaal twee dagdelen naar een voorschoolse voorziening. Ouders betalen hiervoor een inkomensafhankelijke bijdrage. Dit aanbod wordt gefinancierd uit de kinderopvangtoeslagen van het Rijk en voor de ouders die voor de kinderopvangtoeslag niet in aanmerking komen, zorgt de gemeente voor de toeslag. Gemeente Den Haag Postbus 12600 T 14070 Spui 70 2500 DJ Den Haag www.denhaag.nl Den Haag
Ter vermindering van de kansenongelijkheid en vanwege het verkleinen van onderwijsachterstanden kunnen kinderen met taal- of ontwikkelingsachterstand (doelgroepkinderen) twee dagdelen extra naar een voorschoolse voorziening (vve) die een vve-programma aanbiedt. Deze twee extra dagdelen zijn voor deze ouders gratis. In totaal mogen doelgroepkinderen 4 dagdelen per week deelnemen aan het vve-programma. Naast uitvoering van deze ambitie zijn de peuterspeelzalen, kinderopvang, schoolbesturen en de gemeente het eens geworden over de vormgeving van de harmonisatie per 2018 en de stappen richting integrale voorzieningen voor 0 tot 12-jarigen. Deze brief formuleert als eerste de stappen richting integrale voorzieningen voor 0 tot 12-jarigen. Vervolgens de voortgang van de harmonisatie en de aanpak van wachtlijsten. Stap voor stap richting integrale voorzieningen voor 0-12-jarigen Met de schoolbesturen, peuterspeelzaal- en kinderopvangorganisaties voerde ik de afgelopen maanden overleg over de toekomst van de IKC-vorming in Den Haag. Op steeds meer plekken in de stad werken scholen en voorschoolse voorzieningen aan de vorming van een kindcentrum. Den Haag telt ondertussen ruim twintig Haagse koplopers, die met gemeentelijke subsidie worden ondersteund. Zoals ook bleek tijdens de werkbespreking op 19 april, bestaat er zowel landelijk als in Den Haag veel draagvlak voor IKC-vorming. De Haagse partijen zien kindcentra als een logische vervolgstap van de brede buurtschool, waarin de school, kinderopvang en de peuterspeelzaal hun samenwerking intensiveren en de partijen streven naar een integrale voorziening voor 0 tot 12 jarigen. De doorgaande ontwikkeling van jonge kinderen staat daarin centraal, en niet de organisatie of werksoort. Intensieve samenwerking in een kindcentrum biedt voor de ontwikkeling van kinderen o.a. de volgende voordelen: voor 0-12 jarige kinderen en ouders kan in een kindcentrum een vertrouwde omgeving worden gecreëerd, met een herkenbaar pedagogisch didactisch beleid, een afgestemde werkwijze en organisatie en zoveel mogelijk vaste gezichten. Dit draagt bij aan veiligheid, stabiliteit en continuïteit voor kinderen en hun ouders. de doorgaande ontwikkellijn kan beter en eerder gestalte krijgen. Dit betreft verschillende aspecten: het (onderwijs)programma dat geboden wordt, het systematisch volgen van de brede ontwikkeling van kinderen, de samenwerking met ouders en de leerlingzorg (o.a. vroegsignalering en aanpak van problemen). overgangen voor kinderen (bijvoorbeeld van voorschoolse voorziening naar school) kunnen vloeiender verlopen. multidisciplinaire samenwerking tussen professionals met verschillende expertise kan gemakkelijker en flexibeler gestalte krijgen. bundeling van krachten en expertise vergroot de mogelijkheden voor een brede ontwikkeling van kinderen: de verschillende ontwikkelingsgebieden (cognitief, motorisch, creatief en sociaal-emotioneel) kunnen allemaal en in samenhang aandacht krijgen. Deze brede ontwikkeling is nodig om kinderen goed voor te bereiden op hun toekomst. Met name kinderen die van huis uit minder ontwikkelingskansen hebben, profiteren van dit brede aanbod. In een kindcentrum kunnen ruimtes, faciliteiten en materialen efficiënter benut worden. De Haagse kindcentra in wording laten een grote diversiteit zien: in visie, deelnemende partijen, doelgroep, aanbod, ambitie en tempo. Scholen en voorschoolse voorzieningen pleiten ervoor om deze ruimte voor maatwerk te behouden en geen blauwdruk voor een kindcentrum te bepalen. 2/5
Zij adviseren daarmee om - net als in veel andere steden - te kiezen voor een lokale invulling van het concept kindcentrum. Zo kan per kindcentrum het beste aangesloten worden bij de populatie kinderen, de behoeften van ouders, de wijk, de pedagogische visie en de identiteit van de school. De komende jaren wordt met de Haagse partners op bovenstaande uitgangspunten voortgebouwd en de Haagse ambitie met betrekking tot kindcentrumontwikkeling opgenomen in de nieuwe Haagse Educatieve Agenda 2018-2022. Naar mijn inzicht stimuleert de harmonisatie van de voorschoolse voorzieningen de vorming van integrale kindvoorzieningen. Verder spreekt het college de wens uit dat het nieuwe kabinet maatregelen neemt om belemmeringen voor de vorming van kindcentra weg te nemen. Het in maart 2017 verschenen advies Tijd om door te pakken 1 van de door het kabinet ingestelde Taskforce Samenwerking Onderwijs en Kinderopvang is een voorbeeld van een advies dat daar goede aanknopingspunten voor biedt. Het is van zéér groot belang dat een nieuw kabinet een streep haalt door de bezuiniging op de rijksmiddelen ter vermindering van onderwijsachterstanden. De Haagse koplopers voor de vorming van integrale kindvoorzieningen worden nu uit dit budget bekostigd. Dat geldt ook voor het extra aanbod voor kinderen met een taal- of ontwikkelachterstand bij de voorschoolse voorzieningen en op scholen. Basisscholen ontvangen naast subsidies van de gemeente zelf rechtstreeks middelen vanuit het Rijk ter vermindering van onderwijsachterstanden. Schoolbesturen worden al jaren geconfronteerd met jaarlijks teruglopend rijksbudget (sluimerende bezuinigingen), waardoor zij kinderen met een taal- of ontwikkelingsachterstand minder vaak ondersteuning kunnen bieden. Den Haag voert met de drie andere grote steden een actieve lobby om deze bezuiniging ongedaan te maken. Het college roept de leden van de commissie Samenleving op om via hun fracties in de Tweede Kamer gezamenlijk inzet te plegen richting de onderhandelaars van een nieuw kabinet om die funeste bezuiniging van tafel te krijgen. Voortgang harmonisatie en aanpak wachtlijsten Om de verschillen tussen de kinderopvang en het peuterspeelzaalwerk te verkleinen, voerde het Rijk de afgelopen jaren beleid om het peuterspeelzaalwerk en de kinderopvang meer naar elkaar toe te laten groeien. Sluitstuk is de Wet harmonisatie kinderopvang en peuterspeelzaalwerk, hierna: Wet harmonisatie. Deze wet ligt op dit moment ter besluitvorming bij de Eerste Kamer. De Wet harmonisatie schrijft onder andere voor dat per 1 januari 2018 de financieringsstructuur van het peuterspeelzaalwerk en de kinderopvang wordt gelijkgeschakeld. Dat betekent concreet dat de peuterspeelzalen in het Landelijk Register Kinderopvang per 2018 omgezet worden naar kinderopvang. Het peuterspeelzaalwerk als activiteit, namelijk groepen van maximaal 16 peuters van 2,5 tot 4 jaar die meerdere dagdelen van drie uur op een speelse manier leren, blijft bestaan, maar wordt uitgevoerd door de kinderopvang. De werksoort peuterspeelzaalwerk verdwijnt uit de wet. Wat verandert er voor ouders? Ouders kunnen na inwerkingtreding van de Wet harmonisatie ook kinderopvangtoeslag aanvragen als hun kind deelneemt aan de activiteit peuterspeelzaalwerk bij de kinderopvang. Grosso modo gaat het om de ouders die beiden werken die in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag. Ouders die niet in aanmerking komen voor de kinderopvangtoeslag ontvangen een toeslag van de gemeente voor deelname van hun peuter aan een voorschoolse voorziening. Om deze laatste groep ouders te bekostigen ontvangt de gemeente extra budget van het Rijk. Zoals in de raadsmededeling van 20 december 2016 schematisch uiteen wordt gezet, bestaan er nu verschillen in het aantal dagdelen en de eigen bijdrage die ouders betalen voor deelname van hun 1 Het betreffende advies is hier te vinden: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2017/03/27/advies-taskforce-samenwerkingonderwijs-en-kinderopvang 3/5
peuter aan een voorschoolse voorziening. Ouders die gebruik maken van een huidige peuterspeelzaal met vve betalen een vaste bijdrage van maximaal 20 per maand. Ouders met een kind bij de kinderopvang of een huidige peuterspeelzaal zonder vve betalen met of zonder kinderopvangtoeslag zelf voor de opvang van hun kind. De eigen bijdrage van ouders bij een zelfde aantal uren, vier dagdelen, ligt bij de kinderopvang en de peuterspeelzalen zonder vve vaak hoger dan bij de peuterspeelzalen met vve. Het college wil naar een gelijk speelveld waar alle ouders tegen een inkomensafhankelijke bijdrage minimaal twee dagdelen hun kind kunnen laten deelnemen aan een voorschoolse voorziening. Het maakt daarbij niet uit naar wat voor soort voorschoolse voorziening, een voormalige peuterspeelzaal of kinderopvang, een kind gaat. De hoogte van de inkomensafhankelijke ouderbijdrage is gebaseerd op de ouderbijdragetabel van het Rijk. Over de hoogte van de eigen bijdrage van ouders heeft het college het één en ander in de raadsmededeling van 20 december uiteen gezet. Overgang naar een nieuwe situatie Voor een soepele overgang is met de huidige peuterspeelzalen met vve overeengekomen dat alle zittende kinderen die zich vóór 1 juli 2017 hebben ingeschreven gedurende 2018 nog vier dagdelen kunnen deelnemen aan het peuterspeelzaalwerk dat per 1 januari 2018 is omgezet naar kinderopvang. De ouders betalen hiervoor nog de oude bijdrage van maximaal 20 per maand. Deze mogelijkheid bestaat tot uiterlijk 31 december 2018. De ouders die hun kind ná 1 juli 2017 hebben ingeschreven betalen vanaf 2018 een inkomensafhankelijke bijdrage. Duidelijke informatie voor ouders Het huidige stelsel van voorschoolse voorzieningen met een verschillend aantal dagdelen, verschillende eigen bijdragen en de mogelijkheid om wel of geen kinderopvangtoeslag aan te vragen, zit nu lastig in elkaar. De wetgever wil naar een eenvoudiger stelsel. Ouders en instellingen dienen een redelijke termijn te krijgen om gewend te raken aan dit nieuwe stelsel. Om die reden is een tussenstap nodig door het instellen van bovenstaande overgangsregeling. De kinderopvang, de huidige peuterspeelzalen en de gemeente hebben afgesproken dat zij hun ouders zullen informeren en dat ouders als eerste bij de kinderopvang zelf terecht kunnen. De voorschoolse voorzieningen kennen hun ouders. En ouders zullen naar verwachting als eerste contact met hen opnemen. De gemeente ondersteunt de kinderopvang en de huidige peuterspeelzalen actief bij de vormgeving van de communicatie naar ouders met betrekking tot het aanvragen van toeslagen, aantal dagdelen, eigen bijdragen en de overgangsregeling. Wat verandert er voor de houders? Verschil in cao s Op dit moment worden de leidsters in de meeste huidige peuterspeelzalen betaald conform de cao Welzijn. De pedagogisch medewerkers in de kinderopvang vallen onder de cao Kinderopvang. Tussen deze twee cao s bestaat een verschil van 8,2% in de loonkosten. Hoewel het Rijk de financieringsstructuur en de kwaliteitseisen van de peuterspeelzalen en de kinderopvang heeft gelijk geschakeld, vond die harmonisatie nog niet plaats voor de cao s van het personeel. De gemeente heeft jarenlang geïnvesteerd in de certificering en (bij)scholing van leidsters in de (duurdere) cao Welzijn. Vanwege het behoud van werkgelegenheid is het college van plan om het verschil door de hogere loonkosten bij de subsidiering van omgevormde peuterspeelzalen met vve in de nieuwe situatie te bekostigen. Aangezien de gemeente de exploitatie van de vve-peuterspeelzalen nu volledig financiert en een deel van de ouders waarvoor de gemeente nu betaalt vanaf 2018 kinderopvangtoeslag kan ontvangen, verwacht ik de meerkosten van de cao-frictie uit de bestaande budgetten in de Onderwijsbegroting financieel te kunnen dekken. 4/5
Vermindering wachtlijsten Vanaf 2018 zullen naar verwachting de wachtlijsten snel opdrogen. Kinderen die vanaf 2018 instromen bij de voormalige peuterspeelzalen en die niet behoren tot de vve-doelgroep, zullen niet meer bij voorbaat vier dagdelen deelnemen, maar vaker twee dagdelen op de voorschoolse voorziening spelen. Hierdoor kunnen meer kinderen gebruik maken van het bestaande aanbod. In de nieuwe situatie ontvangen alle voorschoolse voorzieningen een kindgebonden financiering in plaats van een groepsgebonden financiering bij de huidige peuterspeelzalen met vve. Deze nieuwe manier van subsidiëren is vanwege de bekostiging van ouders via de kinderopvangtoeslag door de Belastingdienst en de toeslagen van de gemeente. Omdat in de nieuwe situatie een leegstaande kindplaats direct financiële gevolgen heeft, bestaat er voor de houders een financiële prikkel om kinderen vlot te plaatsen, plekken kort leeg te laten en zo eventuele wachtlijsten actueel te houden. De komende maanden blijft de gemeente met voorschoolse voorzieningen in gesprek over hun bestaande wachtlijsten. Door de intensieve gesprekken over de harmonisatie en de plannen van de voorschoolse voorzieningen hoe zij omgaan met de nieuwe situatie wordt duidelijk dat sommige wachtlijsten vervuild zijn. Er staan bijvoorbeeld kinderen op de wachtlijst die zich naderhand bij een andere voorschoolse voorziening hebben ingeschreven. Houders van voorschoolse voorzieningen schonen naar aanleiding van de gesprekken over wachtlijsten de bestanden op. Tot slot De afgelopen maanden is er veel werk verzet voor de uitwerking van de plannen met betrekking tot de harmonisatie en de Haagse kindcentra. Vóór de zomervakantie ontvangt u een nieuw kwaliteitskader vve, de opvolger van het Model Voorschool en het Model Vroegschool. De harmonisatie vraagt vooral een omslag van de peuterspeelzalen. Het is een complexe operatie met financiële, juridische en administratieve gevolgen. Ouders zullen naar verwachting een beroep doen op de omgevormde peuterspeelzalen bij de aanvraag van de toeslagen. Ook de nieuwe kindgebonden financiering vraagt om een bedrijfsmatigere werkwijze. Den Haag heeft een sterk ontwikkeld en kwalitatief goed peuterspeelzaalwerk. Die activiteit wil het college behouden, omdat een groep van ouders behoefte heeft aan kortdurend aanbod, waarbij kinderen in gemengde groepen tussen de 2,5 en 4 jaar met elkaar spelen, op vaste dagdelen en met vaste leidsters. Het peuterspeelzaalwerk levert een grote bijdrage aan de ontwikkeling van jonge kinderen, biedt ouders ondersteuning bij de opvoeding van hun kind en kan signaleren of kinderen extra zorg nodig hebben. Het college is voornemens om een aantal maatregelen te nemen om de overgang door de harmonisatie soepel mogelijk te maken. Aan de peuterspeelzalen is het nu de uitdaging om de schouders eronder te zetten om deze overgang succesvol te realiseren. Met vriendelijke groet, Saskia Bruines 5/5