In Nederland is het Gynaecongres geaccrediteerd met 10 punten: Donderdag 29 mei 2008: 5 punten Vrijdag 30 mei 2008: 5 punten

In Nederland is het Gynaecongres geaccrediteerd met 10 punten: Donderdag 29 mei 2008: 5 punten Vrijdag 30 mei 2008: 5 punten Voor de Belgische deelnemers is accreditering aangevraagd

O R G A N I S AT I E G Y N A E C O N G R E S 2 0 0 8 Commissie Gynaecongres NVOG: P.C. Scholten, voorzitter S. Veersema, secretaris M.R. Buist, penningmeester H.P. Oosterbaan J.P. Lips G.G.A. Malmberg E.C.A.M. van Swieten VVOG: J. Bosteels G. Debruyne P. Defoort P. Hinoul J. Van Wiemeersch Commissie Wetenschap NVOG: G.H.A. Visser, voorzitter B.J. Cohlen W. Hofhuis VVOG: J. Gerris P. Devroey Y. Jacquemyn W. Ombelet Bureau Gynaecongres Voor informatie over Wetenschappelijk programma NEDERLANDSE VERENIGING VOOR OBSTETRIE EN GYNAECOLOGIE mw. E.Y. Broer mw. A.C.M. Louwes Postbus 20075 3502 LB Utrecht Tel: +31(0)30-2823813/832 Fax: +31(0)30-2803956 E-mail: gynaecongres@nvog.nl VLAAMSE VERENIGING VOOR OBSTETRIE EN GYNAECOLOGIE Mw. M. Parisis Azalealaan 10, bus 3 9100 Sint-Niklaas Tel: +32 (0) 37760364 Fax: +32(0) 37660756 E-mail:vvog@online.be Congres Secretariaat Voor informatie over Registratie en hotel STATUS PLUS CONFERENCES & CONVENTIONS mw. R. van der Maesen Postbus 97 3950 AB Maarn Tel: +31(0)343-443888 Fax: +31(0)343-442043 E-mail: info@statusplus.nl

I N H O U D S O P G AV E Voorwoord 4 Algemene informatie 5 Programma overzicht donderdag 29 mei 2008 8 Programma overzicht vrijdag 30 mei 2008 9 Inloopavond woensdag 28 mei 2008 10 Avondprogramma donderdag 29 mei 2008 10 Partnerprogramma donderdag 29 mei 2008 11 Wetenschappelijk programma donderdag 29 mei 2008 12 Wetenschappelijk programma vrijdag 30 mei 2008 19 Sprekers 26 Moderatoren 29 Dankwoord aan sponsors en exposanten 31 Routebeschrijving 32

V O O R W O O R D B I J H E T 4 E V V O G / N V O G G Y N A E C O N G R E S Het gezamenlijke congres van de Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie en de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie wordt om de 5 jaar gehouden. Na Brugge, Maastricht en Antwerpen heeft dit jaar Haarlem de eer. Haarlem is een beroemde historische Nederlandse stad met haar Frans Hals- en Teylermuseum en de prachtige St. Bavokerk. Het is altijd een aantrekkelijke stad geweest voor Nederlanders, maar al in de zestiende eeuw trokken er ook veel Vlamingen heen. Zo kreeg Frans Hals bijvoorbeeld een Vlaamse vader. De stad Haarlem is dus bij uitstek geschikt voor een Vlaams-Nederlandse ontmoeting. In het verenigd Europa voelen collega s uit hetzelfde taalgebied zich toch extra verwant. Samenwerking en communicatie verloopt van nature goed. Hoog tijd dus weer om in twee intensieve dagen de verschillen tussen de Vlaamse en Nederlandse aanpak van het vak eens te benoemen, maar ook de overeenkomsten te zoeken en een gezamenlijke visie op de toekomst van de zorg in de Obstetrie en Gynaecologie te ontwikkelen. Wij bieden u een gevarieerd en boeiend programma. Terwijl de Vlamingen zich naar het noorden spoeden op woensdagavond 28 mei, zullen de Nederlanders een ledenvergadering houden. Daarna zullen wij elkaar begroeten op de Inloopavond in Brahms & Liszt, naast het fraaie congrescentrum de Philharmonie, waar het congres zal plaatsvinden. Donderdag 29 mei beginnen we met twee parallelsessies over Oncologie en Verloskunde. In de middag komt het nieuws van beider eigen bodem aan de orde. Kees van Kooten sluit de dag passend af op zijn onnavolgbare wijze. De feestavond met een show van Het Groot Niet te Vermijden, een walking diner en daarna swingen met Danny Wuyts belooft fantastisch te worden. Dit mag niemand missen. De volgende vrijdagmorgen 30 mei worden we weer serieus. Acht uitverkoren Vlaamse en Nederlandse assistenten in opleiding komen aan het woord en strijden om de beste assistentenvoordracht. Daarna volgen de parallelsessies Algemene Gynaecologie en Fertiliteit. Een postersessie volgt na de lunch en een veelbelovende Gynaecongreslecture van Ledger tot slot. Tijdens de afsluitende borrel zal een Voordracht- en Posterprijs worden uitgereikt voor assistenten. Het organiserend comité van VVOG en NVOG rekent op uw komst. Piet Scholten Voorzitter St. Gynaecongres Piet Hinoul Voorzitter VVOG

A L G E M E N E I N F O R M AT I E LET OP!! Inschrijven alleen online mogelijk voor Nederland www.nvog.nl en voor België www.vvog.be Congresaccommodatie Het congres vindt plaats in het de Philharmonie, Lange Begijnestraat 11 te Haarlem. U bent tijdens het congres bereikbaar onder telefoonnummer 06-166.052.52 Congresbalie Op donderdag is de congresbalie van 8.00 tot 17.00 uur en op vrijdag van 8.00 tot 16.00 uur geopend. Gelieve u hier bij aankomst te laten registreren. Zalen De plenaire sessies worden gehouden in de Grote Zaal. De parallelsessies vinden plaats in de Grote en Kleine Zaal. Expositie Gedurende het congres exposeert de (farmaceutische) industrie in de foyers op de begane grond en 1e etage. Uw bezoek aan de stands wordt zeer op prijs gesteld. Pauze Op beide dagen zijn de koffie en de lunches verkrijgbaar in de foyers. Eventuele wensen en/of diëten kunt u kenbaar maken bij het congressecretariaat via het registratieformulier. Mededelingen Bij de congresbalie staan eventuele berichten voor de congresgangers op een flip-over vermeld. Ontmoet de AIOS en Moderated Postersessie Tijdens de Ontmoet de AIOS -sessie presenteren AIOS van alle acht Nederlandse clusters en de Vlaamse AIOS zich met een korte voordracht. Zowel voor de beste Nederlandse presentatie als voor de beste Vlaamse presentatie is er een prijs beschikbaar. Tijdens de Eindborrel zullen deze zogeheten Wim Schellekens-prijzen worden uitgereikt. Tevens vindt er weer een Moderated Posters -sessie plaats. Ook hier worden de beste Nederlandse en Vlaamse voordrachten met een prijs beloond, die beschikbaar zijn gesteld door Stichting Gynaecongres en de VVOG. Het bepalen van de winnaars Zowel bij de AIOS als de Moderated Postersessie beoordelen de Vlaamse toehoorders de Nederlandse voordrachten en de Nederlandse toehoorders de Vlaamse door middel van de interactieve stemkastjes. Bij deze sessies zal één Nederlandse en één Vlaamse spreker met de hoogste gemiddelde score over de beide parallelsessies de winnaar zijn. De prijsuitreiking vindt plaats op vrijdagmiddag 30 mei 2008 in de Van Warmerdamzaal. Abstracts De abstracts treft u aan in de congrestas.

A L G E M E N E I N F O R M AT I E Inschrijving en betaalwijze De organisatie geeft de voorkeur aan digitaal inschrijven. Voor online inschrijven bezoek onze website www.nvog.nl. Daar treft u ook informatie aan over de korting die bij online inschrijving wordt gegeven. In alle gevallen geldt dat uw registratie pas in behandeling wordt genomen wanneer het inschrijfgeld of geldige creditcardgegevens zijn ontvangen. U wordt vriendelijk verzocht de instructies op het registratieformulier nauwkeurig te volgen. Wanneer u de kosten wilt overschrijven, dan kunt u het verschuldigde bedrag storten op banknummer 65.27.85.840 t.n.v. Stichting Gynaecongres, INGbank te Utrecht (IBAN: NL50 INGB 0652 7858 40, BIC: INGBNL2A), onder duidelijke vermelding van uw naam (géén maatschapnaam). Bij on-site registratie kunt u met creditcard, contant of pin betalen. Korting voor vroege inschrijvers De commissie Gynaecongres biedt vroege inschrijvers een korting op het inschrijfgeld aan. De regeling hiervoor ziet u op de website en is opgenomen in het registratieformulier. Er wordt hieraan strak de hand gehouden! Annulering Annulering van uw congresinschrijving is alleen schriftelijk mogelijk. Tot en met 30 april ontvangt u uw inschrijfgeld terug, minus 30 administratiekosten. Vanaf 1 mei vindt geen restitutie meer plaats en worden de voor u voor deze datum gemaakte reserveringen in rekening gebracht. Hotels Het congressecretariaat kan wel voor een kamergarantie zorgen, maar niet altijd de laagste prijs garanderen. Het staat u vrij zelf uw kamer te boeken. Mocht u dit liever aan ons overlaten, dan staan hieronder de beschikbare hotels vermeld. Reservering geschiedt op first come - first served basis. Amrâth Grand Hotel Frans Hals Damstraat 10 2011 HA Haarlem Grand Hotel Frans Hals is gelegen in het hart van Haarlem achter de gotische St. Bavokerk en vlakbij Teylers museum. Op hetzelfde terrein zijn andere projecten gerealiseerd, waaronder een nieuwe rechtbank en de Philharmonie. Alle bezienswaardigheden van de historische binnenstad vindt u op loopafstand. Het hotel beschikt over mooie hotelkamers met alle benodigde faciliteiten. Iedere kamer heeft een ligbad en douche, föhn, telefoon, satelliet televisie (gratis), high-speed internetaansluiting (wired & wireless en gratis), kluisje, luxe badjas en schoenpoets- en stomerijservice. Gelegen in de nabije omgeving van het NS station dichtbij de uitvalsweg A 200 is het hotel, zowel met het openbaar vervoer als met het eigen vervoer, uitstekend bereikbaar voor alle gasten. Grand Hotel Frans Hals heeft tegen betaling parkeergelegenheid in de onderliggende parkeergarage. 1-persoonskamer: 171,90 (inclusief toeristenbelasting, exclusief ontbijtbuffet) 2-persoonskamer: 173,80 (inclusief toeristenbelasting, exclusief ontbijtbuffet)

A L G E M E N E I N F O R M AT I E Hotel Haarlem Zuid Toekanweg 2 2035 LC Haarlem Hotel Haarlem Zuid is met zijn bereikbaarheid en ligging een uitstekende uitvalsbasis voor een bezoek aan onder andere Amsterdam, Zandvoort aan Zee en het fraaie historische centrum van Haarlem. Hotel Haarlem-Zuid beschikt over 294 luxueus ingerichte ruime kamers, die alle voorzien zijn van ligbad, douche, toilet, kleurentelevisie, inhouse video en telefoon. U kunt gratis gebruik maken van het parkeerterrein. 1 of 2-persoonskamer: 96,00 (inclusief toeristenbelasting, exclusief ontbijt) Openbaar Vervoer Van Haarlem CS naar Haarlem Zuid: Bus 70 of 71, uitstappen halte Europaweg/Schipholweg. Zuidtangent bus 300 richting Amsterdam-Bijlmer, uitstappen halte Europaweg Van Haarlem Zuid naar Haarlem CS: Zuidtangent bus 300 richting Haarlem CS, opstappen halte Europaweg Bus- en shuttleservice Tijdens de feestavond op donderdag 29 mei 2008 zal een busservice u vanaf Hotel Haarlem Zuid naar de feestlocatie brengen. Aan het eind van de avond is er een shuttleservice terug naar het hotel. SCHRIJF DUS TIJDIG IN Indien geen kamers meer beschikbaar zijn in de door u gewenste categorie, dan behouden wij ons het recht voor u in een andere categorie te boeken. In geval daar ook geen beschikbaarheid meer is, nemen wij contact met u op. De op het inschrijfformulier vermelde kamerprijzen zijn exclusief ontbijt. Annulering van de hotelreservering dient schriftelijk te gebeuren. Vanaf 1 mei vindt geen restitutie meer plaats. Evaluatieformulier Bij de organisatie van het Gynaecongres is dankbaar gebruik gemaakt van de tijdens voorgaande Gynaecongressen op de evaluatieformulieren ingevulde suggesties. In uw envelop met congresbescheiden treft u ook tijdens dit congres een evaluatieformulier aan. U wordt vriendelijk verzocht dit formulier zo volledig mogelijk in te vullen en na afloop aan de registratiebalie af te geven. 7

P R O G R A M M A O V E R Z I C H T Woensdag 28 mei 2008 19.00-20.00 Algemene Ledenvergadering NVOG Philharmonie Kleine Zaal 20.00-24.00 Inloopavond Brahms & Liszt Klokhuisplein 3, 2011 HK Haarlem Donderdag 29 mei 2008 08.00 Registratie en koffie 09.30-11.15 Parallel sessie IA Oncologie Grote Zaal Parallel sessie IB Verloskunde Kleine Zaal 11.15-11.45 Koffiepauze Van Beinumzaal en de foyers 11.45-12.30 Plenaire Sessie I Gynaecongreslecture I Grote Zaal 12.30-14.00 Lunchpauze Van Beinumzaal en de foyers 14.00-15.30 Plenaire Sessie II Nieuws van eigen bodem Grote Zaal 15.30-16.00 Koffiepauze Van Beinumzaal en de foyers 16.00-16.45 Plenaire Sessie III Gynaecongreslecture II Grote Zaal 18.30-00.30 Feestavond Diverse zalen 1e etage 8

P R O G R A M M A O V E R Z I C H T Vrijdag 30 mei 2008 08.00 Registratie en koffie 09.00-11.00 Parallel Sessie IA Ontmoet de Assistenten Grote Zaal Parallel Sessie IB Ontmoet de Assistenten Kleine Zaal 11.00-11.30 Koffiepauze Van Beinumzaal en de foyers 11.30-13.00 Parallel Sessie IIA Fertilteit Grote Zaal Parallel Sessie IIB Algemene Gynaecologie Kleine Zaal 13.00-14.15 Lunchpauze Van Beinumzaal en de foyers 14.15-15.00 Plenair I Moderated Postersessie Grote Zaal 15.00-15.45 Plenair II Gynaecongreslecture Grote Zaal 15.45-17.00 Eindborrel Van Warmerdamzaal

I N L O O PAV O N D W O E N S D A G 2 8 M E I 2 0 0 8 Om 19.00 uur zijn de NVOG-leden van harte welkom op de Algemene Ledenvergadering. Deze vindt tot ongeveer 20.30 uur plaats in de Kleine Zaal in de Philharmonie in Haarlem. Aansluitend kunt u de hele avond binnenlopen tijdens de zogeheten Inloopavond in het Theatercafé-restaurant Brahms & Listz, naast de Philharmonie. Brahms & Liszt is al vanaf 20.00 uur open voor degenen die niet naar de Algemene Ledenvergadering kunnen komen en voor de Vlaamse deelnemers. AV O N D P R O G R A M M A D O N D E R D A G 2 9 M E I 2 0 0 8 Na een galafeest op Château St. Gerlach en een uitstapje naar Viva Las Vegas vorig jaar, keren we dit jaar weer terug naar Nederlandse bodem. De feestavond in de Philharmonie start met een hapje en een drankje, waarna we worden vergast op een optreden van het oer-hollandse dans- en showorkest Het Groot Niet te Vermijden. Vorig seizoen vierde Het Groot Niet Te Vermijden hun twintigste verjaardag. Maar stoppen? Geen denken aan! Daar is het Groot, zoals ze zich kortweg noemen, nog veel te jong en levendig voor. Bovendien hebben ze pas negen programma s gemaakt. Dit seizoen toeren ze door heel Nederland met theaterprogrammanummer 10: Take Ten. En daar hebben de vijf heren (Louis Kockelmann, Peter Tinke, Jochem Kroon, Martin Bakker en Sjoerd Plak) heel veel zin in. Er is volgens hen nog genoeg te parodiëren in de showbizz en er zijn nog duizenden liedjes, die gespeeld kunnen worden. Kortom, Het Groot kijkt vooruit naar morgen, overmorgen en volgend jaar. Als pionier van muziek, waar je prettig naar kijkt, lekker naar luistert en waar je in het theater als vanzelf op gaat swingen. Welkom bij het tiende feestje in twintig jaar! Tussen de optredens van het Groot door kan de inwendige mens worden gesterkt aan het overheerlijke dinerbuffet en worden de gasten verrast met een Walking diner. Terwijl na het dessertbuffet de Vlaamse zanger Danny Wuyts een spetterend optreden zal verzorgen. Was u er in Antwerpen ook bij toen Danny ons allemaal in no time swingend op de dansvloer had? Wij hopen op een herhaling. Was u er niet bij, dan kent u Danny wellicht als de pianist in het Vlaamse tv-programma De Notenclub. Verder was Wuyts ruim 14 jaar lang elke zaterdag te horen in het populaire Radio 2 programma Ochtendkuren met Somers en Verschueren en vormde hij samen met collega Jan Schepens het duo Wuyts en Schepens. In tegenstelling tot vorig jaar hebben we voor dit jaar geen uitgebreid kledingadvies, maar swingen doe je toch niet in een oude spijkerbroek?! 1 0

PA R T N E R P R O G R A M M A D O N D E R D A G 2 9 M E I 2 0 0 8 Tijdens het zogeheten Partnerprogramma krijgen de partners op donderdag 29 mei in vogelvlucht een indruk van de stad Haarlem. Na een kopje koffie/thee met gebak in een gezellig grand café in het centrum van Haarlem, kan de stad te voet worden ontdekt tijdens een stadwandeling. Alle opgedane indrukken kunnen vervolgens worden verwerkt en besproken tijdens een lunch, die wordt gevolgd door een rondvaart door de grachten en over de rivier het Spaarne in Haarlem. Als afsluiting is men vrij om te kiezen voor een bezoek aan een van de beroemde musea van Haarlem of voor een uurtje winkelen. Om 15.45 kan in de Philharmonie worden aangeschoven bij de lezing van Kees van Kooten. Een aanrader! Bij voldoende belangstelling (vanaf 20 personen) gaat dit programma door. 1 1

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - D o n d e rd a g 2 9 m e i 2 0 0 8 PARALLEL SESSIE IA ONCOLOGIE Grote Zaal, 09.30-11.15 uur Moderatoren: F. Amant en C.W. Burger 09.30 10.05 De borst bij de gynaecoloog of de chirurg R. VAN DEN BROECKE Universitair Ziekenhuis, Gent De borst bij de gynaecoloog Door zijn kennis van senologie, endocrinologie, chirurgie en oncologie is de gynaecoloog ongetwijfeld de aangewezen persoon om de vrouw met mammacarcinoom op te vangen en te behandelen. I.H.M. BOREL RINCKES Universitair Medisch Centrum, Utrecht 10.05 10.40 Centralisatie van de oncologische zorg (Vlaamse versus Nederlandse situatie) G. VERHULST Algemeen Stedelijk Ziekenhuis, Aalst Centralisatie van de oncologische zorg in Vlaanderen Kan en mag elke gynaecoloog alle (of bepaalde) oncologische patiënten (operatief) behandelen? Of moet zij of hij verwijzen naar een centrale van expertise? Wie is/ wordt expert? Is centralisatie ten dienste van patiënten of van grote centra die groter willen worden? To centralise or not to centralise in Vlaanderen? A.G.J. VAN DER ZEE Universitair Medisch Centrum, Groningen Alle patiënten met verdenking op een ovariumcarcinoom dienen door een gynaecologisch oncoloog behandeld te worden De gemiddelde gynaecoloog ziet niet op tegen het afleggen van grote afstanden om voor hen belangwekkende congressen te bezoeken. Toch worden afstand en het niet in een vertrouwde omgeving zijn vaak aangevoerd als de argumenten tegen centralisatie van de behandeling van patiënten met verdenking op ovariumcarcinoom. De zin en onzin van argumenten voor/tegen centralisatie zullen worden besproken. 10.40-11.15 Oncologische chirurgie (Vlaamse versus Nederlandse situatie) P. VAN DAM, Verkinderen L. Oncologisch Centrum, Sint Augustinus Ziekenhuis, Wilrijk Oncologische chirurgie Vlaanderen versus Nederland Oncologische heelkunde per laparoscopische weg is veilig en vermindert waarschijnlijk morbiditeit zonder reductie van effectiviteit mits strikte indicatiestelling en expertise van de chirurg. 1 2

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - D o n d e rd a g 2 9 m e i 2 0 0 8 J. VAN DER VELDEN Academisch Medisch Centrum, Amsterdam De rol van de laparoscopische Wertheim bij de behandeling van het cervixcarcinoom zal beperkt blijven Vroege cervixcarcinomen met gunstige kenmerken kunnen beperkt worden geopereerd zonder parametrectomie. Vroege cervixcarcinomen met ongunstige kenmerken dienen of radicaal (open chirurgie) te worden geopereerd of primair te worden bestraald. De overblijvende groep die mogelijk in aanmerking komt voor een laparoscopische Wertheim is te klein om de benodigde expertise op een kwalitatief hoog peil te houden. 1 3

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - D o n d e rd a g 2 9 m e i 2 0 0 8 PARALLEL SESSIE IB VERLOSKUNDE Kleine Zaal, 09.30 11.15 uur Moderatoren: R. Devlieger en J. van Lith Perinatale zorg in Vlaanderen en Nederland: verschil in organisatie ook merkbaar in uitkomst? De kwaliteit van de geleverde zorg staat volop in de belangstelling. Toenemende budgettaire druk vraagt om meer transparantie. In Nederland is een set indicatoren ontwikkeld en aangenomen door de ledenvergadering van de NVOG. Dit kan een handvat bieden voor evaluatie van de verloskundige zorg in de toekomst. De instrumenten die nu worden gebruikt, hebben vooral betrekking op de uitkomst van de zorg. Denk hierbij aan registraties van perinatale sterfte (Peristat) en perinatale morbiditeit. Maternale mortaliteit, hoe gering ook, en morbiditeit geven nader zicht op het functioneren van de organisatie. In Vlaanderen registreert het SPE dankzij de aanhoudende inspanningen van de gynaecologen de perinatale activiteiten zo goed als integraal. Vergelijking met Nederland toont een meer interventionistische verloskunde met meer ziekenhuisbevallingen, keizersneden en kunstverlossingen. Maar leidt dit ook tot een verbeterde uitkomst? De verschillende benaderingen van verloskundige zorg in Vlaanderen en Nederland worden door de sprekers belicht in het kader van de genoemde uitkomstindicatoren. Tijdens de discussie worden de sterke en verbeterpunten met u besproken. 09.30-09.50 J.G. NIJHUIS Academisch Ziekenhuis, Maastricht Perinatale uitkomst in Nederland: trends en oorzaken Sedert de eerste presentatie van de verschillen in perinatale sterfte in de EU-landen (Peristat, 2003) is het nooit meer rustig geworden in verloskundig Nederland. Op weg naar verklaringen. 09.50-10.10 P. VAN HAESEBROUCK Universitair Ziekenhuis, Gent Perinatale uitkomst in Vlaanderen: trends en oorzaken Het model voor de organisatie van perinatale zorg in België is sterk verschillend van dit in Nederland. Dit leidt tot een kleurrijke variabiliteit in uitkomst, zowel op het (des)organisatorisch, als op het ethisch-morele vlak. 10.10-10.30 J.J.M. VAN ROOSMALEN Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden Maternale mortaliteit en ernstige morbiditeit in Nederland Onlangs kopte het achtuur journaal in met de verontrustende mededeling: de moedersterfte is in Nederland drie keer zo hoog als in de ons omringende landen! Dat kan toch niet waar zijn: de werkelijke stand van zaken rond maternale mortaliteit en ernstige morbiditeit in Nederland is dan ook het onderwerp van deze voordracht. En audit is het instrument om de situatie te verbeteren. 1 4

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - D o n d e rd a g 2 9 m e i 2 0 0 8 10.30-10-50 Y. JACQUEMYN Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Edegem Maternale morbiditeit/mortaliteit in Vlaanderen: trends en oorzaken Eclampsie en bloedingen zijn ook in Vlaanderen aan het begin van de 21ste eeuw nog obstetrische killers; de epidemiologie van diabetes en hypertensie tijdens de zwangerschap wijzigt weinig, maar het ontbreekt aan controle over de volledigheid van deze gegevens. 10.50-11-15 Discussie 1 5

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - D o n d e rd a g 2 9 m e i 2 0 0 8 PLENAIRE SESSIE I Gynaecongreslecture Grote Zaal, 11.45-12.30 uur Moderator: G.H.A. Visser M. HANSON University of Southampton, Southampton (VK) Developmental Origins of adult disease It is increasingly recognised that many chronic, non-communicable diseases have their origins partly in development, which determines responses to later lifestyle. Basic and clinical research is now indicating the mechanisms. This field holds great promise for early diagnosis and intervention, and this will have great importance in both developed and developing populations. 1 6

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - D o n d e rd a g 2 9 m e i 2 0 0 8 PLENAIRE SESSIE II NIEUWS VAN EIGEN BODEM Grote Zaal, 14.00 15.30 uur Moderatoren: J. Bosteels en B.W. Mol 14.00-14.20 C.M. KOOPMANS, Bijlenga D., Mol B.W.J., Bekedam D.J., Berg P.P. van den, Boer K. de, Burggraaff J.M., Bloemenkamp K.W.M., Drogtrop A.P., Franx A., Groen H., Groot C.J.M. de, Huisjes A.J.M., Kwee A., Loon A.J. van, Lub A., Papatsonis D.N.M., Post J.A.M. van der, Roumen F.J.M.E., Scheepers H.C.J., Willekes C., Pampus M.G. van Universitair Medisch Centrum, Groningen Inleiden van de baring versus een afwachtend beleid in vrouwen met zwangerschapshypertensie of milde pre-eclampsie a term: de HYPITAT-trial Tijdens de a terme periode heerst er onduidelijkheid over de beste behandeling van zwangerschapshypertensie en milde pre-eclampsie. Inleiden van de baring zou enerzijds complicaties kunnen voorkomen, maar zou anderzijds ook het aantal instrumentele baringen verhogen. Wij presenteren de eerste resultaten van de HYPITAT-trial, die op deze vraagstelling antwoord hoopt te geven. 14.22-14.42 S. WEYERS, Blockeel C., Bosteels J., Meganck G., Mestdagh G., Van Calenbergh S., van Herendael B. Universitair Ziekenhuis, Gent Vlaams Registratieproject Endoscopie Sinds mei 2007 loopt in zeven Vlaamse ziekenhuizen een pilot-project voor registratie van alle endoscopische ingrepen. De ervaringen van de eerste 12 maanden worden voorgesteld. 14.45-15.10 K.E.A. HACK, Derks J.B., Elias Sj.G., Koopman-Esseboom C., Visser G.H.A. Universitair Medisch Centrum, Utrecht Mortaliteit en (lange termijn) morbiditeit in monochoriale en bichoriale tweelingzwangerschappen Vergeleken met bichoriale (BC) tweelingen is de sterfte onder monochoriale (MC) tweelingen nog steeds hoog, ook na 37 weken. Sterfte treedt vaak onverwacht op en is slecht te voorspellen. Ook de (neuro-)morbiditeit is hoger. Dit leidt tot de vraag wat de optimale zwangerschapsduur is waarop MC-tweelingen bij voorkeur geboren dienen te worden. 15.10-15.30 W. VERPOEST Universitair Ziekenhuis, Brussel Reproductieve en obstetrische resultaten na pre-implantatiediagnostiek bij genetische aandoeningen Pre-implantatie genetische diagnose (PGD) wordt sinds 15 jaar en in toenemende mate toegepast om transmissie van erfelijke aandoeningen te vermijden. Een overzicht van indicaties, procedure en reproductieve efficiëntie wordt gegeven. 1 7

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - D o n d e rd a g 2 9 m e i 2 0 0 8 PLENAIRE SESSIE III Gynaecongreslecture, 16.00-16.45 uur Inleiding: H.P. Oosterbaan K. VAN KOOTEN Kees van Kooten speelt en vraagt zich af In een driekwartier durende, multimediale filippica houdt de schrijver en ex-televisiemaker Nederland en zichzelf tegen het licht van deze tijd. Terloops tracht hij het Raadsel Vrouw te ontrafelen en waarschuwt hij de congresgangers op aanschouwelijke wijze voor actuele paniekberichten en paramedische revelaties. (Onlangs heeft Kees van Kooten zijn astrale lichaam vermaakt aan de paramedische wetenschap, maar daar heeft hij nu alweer spijt van). Kortom : een ondubbelzinnige, spannende en ontspannende redevoering, die speciaal voor deze eerste congresdag werd geschreven. 1 8

Zie voor de verkorte productinformatie leders in deze uitgave / februari 2008-0219 Behoed hen voor baarmoederhalskanker. Cervarix biedt langdurige bescherming. * www.gsk.nl * Omdat Cervarix niet tegen alle HPV virussen beschermt, dient het gebruik van geschikte voorzorgsmaatregelen tegen HPV en SOA s te worden voortgezet. De volledige duur van de bescherming is nog niet vastgesteld. 1

MEER OVER CERVARIX / Verkorte Productinformatie Samenstelling: Cervarix, suspensie voor injectie in voorgevulde spuit, bevat per 0,5 ml 20 µg Humaan papillomavirus type 16-L1-eiwit en 20 µg Humaan papillomavirus type 18-L1-eiwit ondersteund door het AS04 adjuvanssysteem dat 50 µg MPL (3-O-desacyl-4 - monofosforyllipide A) bevat. Indicaties: Cervarix is geïndiceerd voor de preventie van hooggradige cervicale intraepitheliale neoplasie (CIN 2 en 3) en baarmoederhalskanker veroorzaakt door humaan papillomavirus (HPV) typen 16 en 18. Dosering: Het aanbevolen vaccinatieschema is 0, 1, 6 maanden. Het wordt aanbevolen dat personen die een eerste dosis Cervarix krijgen toegediend, de vaccinatiekuur van drie doses Cervarix afmaken. Cervarix is niet bestemd voor gebruik bij meisjes jonger dan 10 jaar. Cervarix is bestemd voor i.m. injectie in de deltaspier. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor de actieve bestanddelen of voor één van de hulpstoffen. Toediening van Cervarix dient te worden uitgesteld bij personen die aan een acute, ernstige en met koorts gepaard gaande ziekte lijden. De aanwezigheid van een lichte infectie, zoals een verkoudheid, vormt echter geen contra-indicatie voor immunisatie. Waarschuwingen: Zoals bij alle injecteerbare vaccins, dienen adequate medische behandeling en toezicht direct beschikbaar te zijn voor het geval zich na de toediening van het vaccin een zeldzame anafylactische reactie zou voordoen. Cervarix mag in geen geval i.v. of i.d. worden toegediend. Er zijn geen gegevens beschikbaar over s.c. toediening. Cervarix moet met grote voorzichtigheid worden toegediend aan personen met trombocytopenie of enig andere stollingsstoornis. Zoals bij alle vaccins, is het mogelijk dat niet bij alle gevaccineerde personen een beschermende immuunrespons wordt opgewekt. Oncogene HPV-typen, anders dan HPV-16 en HPV-18, kunnen ook baarmoederhalskanker veroorzaken. Daarom blijft routinematige cervicale screening zeer belangrijk en dient deze te worden voortgezet volgens de nationale aanbevelingen. Cervarix voorkomt geen HPV-gerelateerde laesies bij vrouwen die met HPV-16 of HPV-18 zijn geïnfecteerd ten tijde van vaccinatie. Het tijdstip en de noodzaak voor boostervaccinatie(s) is niet onderzocht. Er zijn geen gegevens over het gebruik van Cervarix bij personen met een verminderde immuunrespons. Het is mogelijk dat bij deze personen geen adequate immuunrespons wordt opgewekt. Er zijn geen gegevens die de onderlinge verwisselbaarheid van Cervarix met andere HPV-vaccins ondersteunen. Interacties: Bij alle klinische studies werden personen uitgesloten van deelname die minder dan 3 maanden voorafgaand aan de eerste vaccindosis immunoglobuline of bloedproducten hadden ontvangen. Er is geen bewijs dat het gebruik van hormonale anticonceptiemiddelen de werkzaamheid van Cervarix beïnvloedt. Zoals voor andere vaccins geldt, kan het zijn dat bij patiënten, die worden behandeld met immunosuppressiva, mogelijk geen adequate respons wordt opgewekt. Zwangerschap: Er zijn geen specifieke studies met het vaccin bij zwangere vrouwen uitgevoerd. Vaccinatie moet daarom worden uitgesteld tot na de zwangerschap. Bijwerkingen: Hoofdpijn, myalgie, injectieplaatsreacties zoals pijn, roodheid en zwelling en vermoeidheid werd in 10% van de gevallen gemeld. Gastro-intestinale symptomen waaronder nausea, braken, diarree en abdominale pijn, jeuken/pruritus, rash, urticaria, artralgie en koorts ( 38 C) werd in 1%, maar < 10% van de gevallen gemeld. Soms werd gemeld ( 0,1% en < 1%): duizeligheid, bovenste luchtweginfectie en andere injectieplaatsreacties zoals induratie en lokale paresthesie. Registratienummers: EU/1/07/419/004: 1 voorgevulde injectiespuit + 1 naald. Aflevering en vergoeding: U.R. Cervarix wordt binnen het GVS niet vergoed. Voor prijzen zie G-standaard. Voor medische vragen over dit product belt u met het Medical Call Center Tel. (030) 6938123. Voor de volledige productinformatie zie de geregistreerde IB1-tekst (20 september 2007). 1) IB1-tekst Cervarix, september 2007. GlaxoSmithKline BV, Huis ter Heideweg 62, 3705 LZ Zeist, Tel. (030) 693 81 00. Verkorte Productinformatie (september 2007) www.gsk.nl

Als gynaecoloog begeleidt u de vrouw van conceptie tot geboorte. Ferring is hierin al jaren uw betrouwbare partner. Met ons brede scala aan middelen en continue ondersteuning willen we u helpen om uw patiënt een optimale behandeling aan te bieden. Zo levert Ferring ook Menopur. Al jarenlang een goede keuze voor het stimuleren van follikelgroei bij bepaalde vormen van anovulatie en bij IVF/ ICSI. Menotrofine met LH/hCG-activiteit. De positieve effecten van Menopur op de kwaliteit van embryo s en op het endometrium verhogen de kans op een doorgaande zwangerschap. 1,2 Menopur, ook van Ferring. 1 Andersen AN, Devroey P, Arce JC. Clinical outcome following stimulation with highly purified hmg or recombinant FSH in patients undergoing IVF: a randomized assessor-blind controlled trail. Hum Reprod 2006; 21(12):3217-27 2 Smitz J. et al. Endocrine profile in serum and follicular fluid differs after overain stimulation with HP-hMG or recombinant FSH in IVF patients. Hum Reprod. 2006 Nov 16; [Epub ahead of print] Naam van het geneesmiddel: Menopur. Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling: Menotrofine (HMG) overeenkomend met 75 IE FSH en 75 IE LH per injectieflacon. Farmaceutische vorm: poeder en oplosmiddel voor oplossing voor injectie. Therapeutische indicaties: Stoornissen in de fertiliteit ten gevolge van een onvoldoende endogene stimulatie van de gonaden. Bij de vrouw: infertiliteit veroorzaakt door anovulatie, onvoldoende follikelrijping en als gevolg daarvan optredende insufficiëntie van het corpus luteum, in die gevallen waarin andere behandelingen hebben gefaald. Bij de man: geselecteerde gevallen van een gestoorde spermatogenese. Menopur kan tevens gebruikt worden voor gecontroleerde ovariële hyperstimulatie om meervoudige follikelgroei te induceren bij geassisteerde reproductietechnieken, zoals in vitro fertilisatie (IVF) en intracytoplasmatische sperma injectie (ICSI). Contra indicaties: Bij vrouwen: zwangerschap, vergroting van de ovaria of cystevorming die niet veroorzaakt is door het polycysteuze ovarium syndroom (PCOS), gynaecologisch bloedverlies met onbekende oorzaak, tumoren van de uterus, ovaria of mammae of tumoren van hypofyse of hypothalamus, overgevoeligheid voor humaan gonadotrofine. Bij mannen: prostaatcarcinoom, testistumor. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Vóór behandeling dient bij vrouwen de ovariële activiteit gecontroleerd te worden door middel van echografie en serumoestradiol bepalingen. Gedurende de behandeling dienen deze controles regelmatig te worden uitgevoerd totdat stimulatie optreedt. Bij de eerste verschijnselen van overmatige ovariële hyperstimulatie dient de behandeling onmiddellijk te worden afgebroken en dient te worden afgezien van hcg toediening. Deze voorzorgsmaatregel is vooral van belang bij patiënten met polycystische ovaria. Vóór behandeling met Menopur 75 IE dient een lichamelijk onderzoek te worden uitgevoerd om anatomische afwijkingen van de geslachtsorganen, primair ovariumfalen of niet-gonadale endocrinologische afwijkingen (bijvoorbeeld stoornissen van de schildklierfunctie, bijnierschorsfunctie, hyperprolactinemie of diabetes) uit te sluiten. Bijwerkingen: overmatige ovariële hyperstimulatie, overmatige oestrogeenproductie. De kans op meerling-zwangerschappen is verhoogd door therapie met Menopur. Soms treedt tijdens de behandeling misselijkheid en braken op. Op de injectieplaats kunnen zich lokale reacties voordoen. In enkele gevallen kan koorts ontstaan en kunnen overgevoeligheidsreakties optreden tijdens de behandeling. In zeldzame gevallen kan langdurige therapie leiden tot antilichaamvorming welke de behandeling ineffectief maakt. Registratiehouder: Ferring B.V, Postbus 184, 2130 AD Hoofddorp. Registratienummer: RVG 24536. Afleverstatus: UR.

Dierbare momenten die langer duren Voorkomt overmatig bloedverlies na een keizersnede Naam van het geneesmiddel: Pabal, oplossing voor injectie 100 μg/ml. Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling: carbetocine 100 μg/ml. Farmaceutische vorm: oplossing voor injectie. Therapeutische indicaties: preventie van uterusatonie na bevalling van het kind door keizersnede onder epidurale of spinale anesthesie Contra-indicaties: tijdens de zwangerschap en de baring voor de geboorte van het kind, inleiding van de weeën, overgevoeligheid voor carbetocine of oxytocine, lever- of nierlijden, (pre-)eclampsie, ernstige cardiovasculaire aandoeningen of epilepsie. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Het gebruik van carbetocine is niet geschikt in welk stadium voor de bevalling van het kind dan ook omdat zijn uterotone activiteit gedurende enkele uren blijft aanhouden na injectie van één enkele bolus. Dit staat in sterke tegenstelling tot de snelle vermindering van het effect die wordt waargenomen na stopzetting van een infusie oxytocine. In geval van persisterende uterusbloeding na toediening van carbetocine moet de oorzaak bepaald worden (zoals retentie van placentafragmenten, onvoldoende lediging of herstel van de uterus, of stoornissen in de bloedstolling). Bij persisterende hypotonie of atonie van de uterus en de hevige bloedingen als gevolg daarvan, moet er een additionele behandeling met oxytocine en/of ergometrine overwogen worden. Er zijn geen gegevens bekend over additionele doses van carbetocine of over het gebruik van carbetocine na een persisterende uterusatonie na oxytocine. Uit dierstudies blijkt dat carbetocine enige antidiuretische activiteit bezit en daardoor kan de mogelijkheid van hyponatriëmie niet uitgesloten worden, in het bijzonder bij patiënten die ook grote volumes intraveneuze vloeistoffen toegediend krijgen. De vroegtijdige symptomen van slaperigheid, lusteloosheid en hoofdpijn moeten herkend worden om convulsies en coma te voorkomen. Over het algemeen moet carbetocine met voorzorg gebruikt worden in geval van migraine, astma en cardiovasculair lijden of elke toestand waarbij een snelle vermeerdering van het extracellulaire vocht risico s kan inhouden voor een reeds overbelast systeem. De arts kan de beslissing nemen om carbetocine toe te dienen, nadat hij zorgvuldig heeft afgewogen welk potentieel voordeel carbetocine kan bieden in deze bijzondere gevallen. Bijwerkingen: misselijkheid, buikpijn, gevoel van warmte, hoofdpijn, tremor, pruritus, hypotensie en opvliegers komen zeer vaak voor. Anemie, metaalsmaak, braken, rillingen (rug)pijn, duizeligheid, borstpijn en dyspnoe komen vaak voor. Registratiehouder: Ferring B.V., Postbus 184, 2130 AD Hoofddorp. Afleverstatus: U.R. Eén injectie voor langdurende bescherming

NL 08 NUV 080017

Een praktische oplossing in IVF De eerste GnRH antagonist direct klaar voor gebruik NL 08 ORG 080015 Orgalutran 0,25 mg/0,5 ml oplossing voor injectie. Presentatie en samenstelling: ganirelix (een gonadotrofine releasing hormoon (GnRH) antagonist) in voorgevulde spuit bevat 0,25 mg ganirelix in 0,5 ml oplossing. Indicaties: het voorkomen van voortijdige LH piek bij vrouwen die gecontroleerde ovariële hyperstimulatie (COH) ondergaan ten behoeve van kunstmatige voortplantingstechnieken.werkingsmechanisme: Orgalutran is een GnRH antagonist die de hypothalamushypofyse-gonade as onderdrukt via een competitieve binding aan de GnRH receptoren in de hypofyse. Daardoor vindt een snelle, sterke en reversibele remming plaats van de afgifte van endogene gonadotrofines, zonder voorafgaande stimulatie zoals bij de GnRH agonisten. Dosering: Gecontroleerde ovariële hyperstimulatie met FSH kan starten op dag 2 of 3 van de menstruatie. Orgalutran (0,25mg) dient eenmaal per dag subcutaan te worden toegediend, beginnend op dag 6 van de FSH toediening. Het begin van de Orgalutran toediening kan worden uitgesteld bij afwezigheid van folliculaire groei. Orgalutran en FSH dienen ongeveer op hetzelfde tijdstip te worden toegediend maar mogen niet worden gemengd en dienen te worden toegediend op een verschillende plaats. De FSH dosis dient te worden aangepast op basis van het aantal en de grootte van de follikels en niet op basis van de hoeveelheid oestradiol. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor ganirelix of voor één van de hulpstoffen, overgevoeligheid voor GnRH of een GnRH analoog, matig of ernstig verminderde nier- of leverfunctie, zwangerschap of lactatie. Waarschuwingen en voorzorgen: Speciale aandacht moet worden gegeven aan vrouwen met symptomen van een actieve allergische aandoening. Daar klinische ervaring ontbreekt, wordt geadviseerd om Orgalutran niet toe te dienen aan patiënten met een ernstige allergische aandoening. Bijwerkingen: Orgalutran kan een lokale huidreactie op de plaats van de injectie veroorzaken, die meestal weer binnen 4 uur na toediening verdwijnt. In klinische studies was de incidentie van een matige tot ernstige lokale huidreactie een uur na de injectie 12% in Orgalutran behandelde patiënten en 25% in patiënten die met een GnRH agonist waren behandeld. Regelmatig voorkomende bijwerkingen (>1%) gerapporteerd in klinische studies zijn hoofdpijn en misselijkheid. Andere ongewenste effecten die zijn gerapporteerd zijn gerelateerd aan COH behandeling, welke in het kader van ART zijn toegepast, zoals pijn in de buik, OHSS, ectopische zwangerschap en een miskraam. Bewaarcondities: 18 maanden bij kamertemperatuur. Prijzen en vergoedingen: Volledig vergoed. Griekenweg 25, 5342 PX Oss www.orgalutran.nl

Creating life needs standardization The Standardized FSH The Standard GnRH Antagonist The ART Data Management Standard The Standardized LH The Standardized hcg The Quality Management Standard Creating life needs standardization Optimale condities kunnen bereikt worden met Standardization in Medicine. Daarom heeft Merck Serono ervoor gekozen om uw behandelingen te ondersteunen door middel van het aanbieden van standaardisatie, zowel in haar medicatie als in haar ondersteunende programma s. Zo kunt u door Optimal Conditions meer leven creëren en uw patiëntenzorg verbeteren. Meer informatie over wat Optimal Conditions voor uw kliniek kan betekenen, vindt u op www.optimalconditions.nl.

Creating life needs standardization The Standardized FSH The Standard GnRH Antagonist The ART Data Management Standard The Standardized LH The Standardized hcg The Quality Management Standard Creating life needs standardization Optimale condities kunnen bereikt worden met Standardization in Medicine. Daarom heeft Merck Serono ervoor gekozen om uw behandelingen te ondersteunen door middel van het aanbieden van standaardisatie, zowel in haar medicatie als in haar ondersteunende programma s. Zo kunt u door Optimal Conditions meer leven creëren en uw patiëntenzorg verbeteren. Meer informatie over wat Optimal Conditions voor uw kliniek kan betekenen, vindt u op www.optimalconditions.nl.

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - Vr i j d a g 3 0 m e i 2 0 0 8 PARALLEL SESSIE IA ONTMOET DE AIOS Grote Zaal, 09.00-11.00 uur Moderatoren: L. Galajdova en B-S.M. Verbruggen In deze sessie komen 4 Vlaamse en 4 Nederlandse sprekers aan het woord. Bij het opmaken van dit programmaboekje waren de namen van de Vlaamse assistenten nog niet bekend. De organisatie heeft ervoor gekozen om de tekstbijdragen van de Vlaamse en Nederlandse assistenten uitsluitend op te nemen in het zogeheten Abstractboek. 1 9

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - Vr i j d a g 3 0 m e i 2 0 0 8 PARALLEL SESSIE IB ONTMOET DE AIOS Kleine Zaal, 09.00-11.00 uur Moderatoren: K. Schurmans en W. Hofhuis In deze sessie komen 4 Vlaamse en 4 Nederlandse sprekers aan het woord. Bij het opmaken van dit programmaboekje waren de namen van de Vlaamse assistenten nog niet bekend. De organisatie heeft ervoor gekozen om de tekstbijdragen van de Vlaamse en Nederlandse assistenten uitsluitend op te nemen in het zogeheten Abstractboek. 2 0

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - Vr i j d a g 3 0 m e i 2 0 0 8 PARALLEL SESSIE IIA FERTILITEIT Grote Zaal, 11.30-13.00 uur Moderatoren: K. Clasen en B. Cohlen 11.30-12.20 DEBAT rond de waarde van PGS in de infertiliteitskliniek S. GORDTS (B) en F. VAN DER VEEN (NL) H. Hart Ziekenhuis, Leuven en AMC, Amsterdam Statement van S. Gordts: Het gebruik van PGD in IVF resulteert in een hogere implantatieratio. Met de verdere ontwikkeling van technieken zal het belang ervan toenemen in het domein van ART. Statement van F. van der Veen: Pre-implantatie genetische screening is schadelijk en onzinnig. 12.20-12.40 W. OMBELET Ziekenhuis Oost Limburg, Genk Vlaamse registratiegegevens: SPE gekoppeld aan BELRAP Overzicht van de perinatale gegevens van een cohort van 750.000 geboortes in Vlaanderen gedurende de periode 1993-2004. Het betreft hier een vergelijkende analyse van geboortes bij zwangerschappen na natuurlijke conceptie, na IVF/ICSI en na non- IVF geassisteerde reproductie. 12.40-13.00 J.A.M. KREMER Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen Registreren en informeren. De Landelijke Infertiliteits Registratie (LIR) in Nederland Al jaren verzamelen we de resultaten van onze fertiliteitbehandelingen. Maar waarom doen we dat eigenlijk en wat heeft u eraan? En hoe kunnen we het beter doen? Grol en Fukuyama helpen ons bij het antwoord. 2 1

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - Vr i j d a g 3 0 m e i 2 0 0 8 PARALLEL SESSIE IIB ALGEMENE GYNAECOLOGIE Kleine Zaal, 11.30-13.00 uur Moderatoren: S. Weyers en H.A.M. Vervest Ontwikkelingen in de prolapschirurgie De genitale prolapschirurgie maakt nieuwe en spannende tijden door. Diverse vaginale synthetische implantaten zijn beschikbaar, maar de beschikbare literatuur over effectiviteit en bijwerkingen is nog beperkt. Tijdens de sessie worden de eerste observationele resultaten van de verschillende implantaten, individueel en in onderling vergelijk, aan u getoond. Naast de vaginale benadering heeft de laparoscopische chirurgie van de genitale prolaps, zowel van vaginatop als van de uterus, al een langere historie. Tijd om de effectiviteit van deze techniek ook tegen het licht te houden. Tenslotte maakt u kennis met verdere ontwikkelingen op het gebied van de incontinentiechirurgie. Na de TVT-revolutie zijn er modificaties van de techniek ontwikkeld, maar geven deze eigenlijk wel een beter resultaat en tegen welke prijs? Het programma zal bestaan uit korte en to-the-point voordrachten. De eerste vier voordachten zullen worden samengevat en onderlinge data worden vergeleken in de compilatie van F. Milani. 11.30-11.40 M.I.J. WITHAGEN, Milani A.L., Vierhout M.E. Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen Prolapsoperatie met Prolift -mesh, een Nederlandse cohortstudie Alle patiënten die een prolapsoperatie met Prolift kregen in het Reinier de Graaf Gasthuis of het UMC St Radboud, werden prospectief gevolgd. De resultaten van dit cohort zullen worden gepresenteerd. Er zal aandacht worden besteed aan anatomisch en functioneel succes en aan de complicaties. 11.40-11.50 J.P.W.R. ROOVERS Academisch Medisch Centrum, Amsterdam PerigeeTM als chirurgische correctie van een symptomatische cystocele Het gebruik van een kunststofimplantaat tijdens primair of secundair cystocele herstel heeft theoretische voordelen: 1. Insufficient steunweefsel wordt vervangen door kunststof en 2. het resultaat is niet afhankelijk van de locatie van het defect. De voordelen dienen echter afgezet te worden tegen de risico s van vaginale chirurgie met implantaten. De eerste klinische resultaten van cystocele herstel met Perigee in het AMC Amsterdam en Ziekenhuis Gasthuisberg te Leuven zullen worden gepresenteerd. 11.50-12.00 C.H. VAN DER VAART, Vollebregt A., Gietelink D. Universitair Medisch Centrum, Utrecht Gebruik van polypropyleen mesh (Avaulta ) bij primaire en recidief prolapschirurgie Het gebruik van implantatiemateriaal in de prolapschirurgie heeft de laatste jaren een snelle vlucht genomen. Momenteel wordt dit reeds veelal toegepast bij recidief prolapschirurgie, maar hoe zijn de resultaten bij primaire prolapschirurgie? Naast anatomische en functionele resultaten zullen peri- en postoperatieve complicaties worden besproken. 2 2

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - Vr i j d a g 3 0 m e i 2 0 0 8 12.00-12.10 J. DEPREST, Zheng F., Claerhout F., Konstantinovic M., Ozog Y., De Ridder D. Universitair Ziekenhuis Leuven Biomesh Bio klinkt goed, bio klinkt zelfs beter. Dat zou ook kunnen, mochten we de perfecte, lichaamseigen, en bovendien gezonde biomatrix kunnen maken. Acellulaire dermale of submucosale matrices induceren wel een mildere inflammatoire reactie, die voor elk product een eigen verloop kent. 12.10-12.30 A.L. MILANI Reinier de Graaf Groep, Delft/Voorburg Are all Meshes equal, but some more equal than others? (vrij naar George Orwell) Drie belangrijke spanningsvrije mesh spelers in de behandeling van een (recidief?) prolaps (Prolift, Avaulta en Perigee ) zullen worden vergeleken in termen van anatomische en functionele effectiviteit en veiligheid. The Dutch Experience. 12.30-12.45 F. CLAERHOUT, Roovers J.P., De Ridder D., Deprest J. Academisch Ziekenhuis Sint-Lucas, Brugge De plaats van sacrocolpopexie in de huidige prolapschirurgie Een brede kennis van zowel abdominale als vaginale chirurgische technieken dragen bij tot een optimale geïndividualiseerde correctie van urogenitale prolaps. Laparoscopische sacrocolpopexie corrigeert vaginale koepelprolaps op een weinig invasieve manier en resulteert in een excellent anatomisch en functioneel resultaat op korte en lange termijn. 12.45-13.00 P. HINOUL, Roovers J.P., Vervest H.A.M., Venema P., Milani A., Den Boon J. Ziekenhuis Oost Limburg, Genk TVT-o versus TVT-s In 1996 publiceerde Ulmsten zijn eerste resultaten aangaande de Tensionfree Vaginal Tape, kortweg: de TVT. Deze gestandaardiseerde procedure verving al gauw de Burch colposuspensie en was reeds voor de gerandomiseerde studie van Ward in 2002 de gouden standaard voor de behandeling van zuivere stress incontinentie. Delorme modifieerde in 2001 de techniek door de tape via de veiligere obturatorroute aan te brengen. De steeds grotere vraag naar ambulante procedures leidde recent tot de ontwikkeling van minitapes. Studies zullen de impact op morbiditeit en effectiviteit van deze nieuwe generatie tapes moeten uitwijzen: preliminaire data lichten mogelijk al een tipje van de sluier op. 2 3

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - Vr i j d a g 3 0 m e i 2 0 0 8 PLENAIRE SESSIE I MODERATED POSTERS Grote Zaal, 14.15-15.00 Moderatoren: P. Hinoul en E. Everhardt In het voorportaal naar de Grote Zaal kunt u de posters bekijken. Tijdens de theepauze op donderdag 29 mei bepaalt een delegatie van de Commissie Wetenschap welke 6 (3 Nederlandse en 3 Vlaamse) posters mogen worden gepresenteerd in de parallelle moderated postersessie op vrijdag 30 mei. De winnaar van deze sessie ontvangt een posterprijs, die tijdens de Eindborrel wordt uitgereikt. 2 4

W E T E N S C H A P P E L I J K P R O G R A M M A - Vr i j d a g 3 0 m e i 2 0 0 8 PLENAIRE SESSIE II Gynaecongreslecture Grote Zaal, 15.00-15.45 Moderator: W. Ombelet W.L. LEDGER Academic Unit of Reproductive and Developmental Medicine, Sheffield Can ART benefit society as well as patients? The traditional model of management of infertility is that the doctor is there to help the couple have a family. This is a medical problem affecting two patients, personal to them. However, we in the developed World now see three parallel changes in science and society that call this traditional model into question: 1. The prevalence of infertility seems to be rising 2. The total fertility rate of many Western countries is falling 3. Infertility treatments have become more effective As politicians have become more worried about falling population sizes they have begun to look at items 1 & 3 from a societal perspective. This lecture will explore the possibility that successful fertility treatment can now contribute to an improvement in a country s fertility rate and attempt to justify State funding for treatment from this standpoint. 2 5

S P R E K E R S N E D E R L A N D Mw. S.N. Beemsterboer Medisch Spectrum Twente Ariënsplein 1 7511 JH Enschede Prof. dr. I.H.M. Borel Rinkes Universitair Medisch Centrum Utrecht Heidelberglaan 100 3584 CX Utrecht Mw. B.A.H. de Bruijn Erasmus Medisch Centrum s-gravendijkwal 230 3015 CE Rotterdam J. van Dillen Leids Universitair Medisch Centrum Albinusdreef 2 2333 ZA Leiden Mw. E.C. Haagen Jeroen Bosch Ziekenhuis Nieuwstraat 34 5211 NL s-hertogenbosch Mw. K.E.A. Hack Universitair Medisch Centrum Utrecht Divisie Vrouw en Baby, afdeling Obstetrie Heidelberglaan 100 3584 CX Utrecht Mw. M.A.M. Huisman Deventer Ziekenhuis H.J.P.Fesevurstraat 7 7415 CM Deventer Mw. C.M. Koopmans Universitair Medisch Centrum Groningen Arts-onderzoeker Hypitat-trial Hanzeplein 1 9713 GZ Groningen Prof. dr. J.A.M. Kremer Universitair Medisch Centrum St. Radboud G. Grooteplein 10 6525 GA Nijmegen F. van der Made Flevoziekenhuis Hospitaalweg 1 1315 RA Almere A.L. Milani Reinier de Graaf Groep R. de Graafweg 11 2625 AD Delft Prof. dr. J.G. Nijhuis Academisch Ziekenhuis Maastricht P. Debyelaan 25 6229 HX Maastricht 2 6