Thuiscompagnie: een duidelijke missie en veel partners

DE RESULTATEN VAN THUISCOMPAGNIE IN CIJFERS TWEEDE WERKJAAR 2012 Thuiscompagnie: een duidelijke missie en veel partners Mensen in armoede willen net als iedereen een thuis waar het fijn is om te wonen, gelukkige kinderen met een veelbelovende toekomst, meetellen in onze samenleving. Als de moeilijke omstandigheden die hun leven tekenen hun krachten te boven gaan, moet de samenleving er zijn om hen te ondersteunen in plaats van hen met de vinger te wijzen. Limburg Sterk Merk (LSM) financiert het project Thuiscompagnie. Thuiscompagnie richt zich naar in armoede met minderjarige kinderen. Dit project wil de levenskwaliteit van mensen in armoede verhogen. Thuiscompagnie heeft drie grote doelstellingen: - Er moet meer afstemming komen van de hulpverlening aan mensen in armoede. Niet alleen afstemming tussen hulpverleners onderling maar vooral afstemming op de levensdoelen van het gezin. We doen hiervoor beroep op het Lokaal Cliëntoverleg (LCO). - Er moeten meer mogelijkheden komen voor praktische hulpverlening. Op dit moment blijft hulpverlening vooral verbaal: er wordt gesproken over hoe problemen aan te pakken. Maar zitten ook met praktische vragen die ze niet opgelost krijgen. Thuiscompagnie wil ondersteunen om hun huishouden op orde te krijgen. Niet door het voor hen te doen maar door het samen met hen te doen. Zo kunnen ze al doende en met kleine stappen tegelijk dingen leren en zelf meer grip op hun eigen leven krijgen. Hiervoor werken we samen met diensten gezinszorg & aanvullende thuiszorg. Verzorgenden kunnen, naast praktische vaardigheden, ook andere krachten zoals nabijheid, vertrouwdheid, creativiteit, in het gezin binnenbrengen. Stebo organiseert voor ons, met dat doel, een lerend netwerk voor klussendiensten onder de naam Klusmaat. - We willen ook meer mogelijkheden voor sociale ondersteuning van deze. Dit willen we vooral door vrijwilligers te rekruteren en te vormen om een steun te zijn voor arme. In 2012 startte De Brug Hasselt vzw met een vrijwilligerswerking naar het model van Domo Leuven. Eind december was het initiatief voldoende levensvatbaar om een eigen vzw-structuur aan te nemen. Domo Hasselt vzw is nu een feit! Met het project Thuiscompagnie zullen we de armoede niet uit de wereld helpen. Armoede uitbannen vraagt maatregelen binnen alle beleidsdomeinen en kan niet via een welzijnsbeleid alleen worden verholpen. Dat vereist structurele maatregelen waar we vanuit het provinciale niveau geen vat op hebben. Vanuit de provincie kunnen we er wel voor zorgen dat de bestaande hulpverlening beter gaat samenwerken voor mensen in armoede. Die hulpverlening is immers nog vaak te versnipperd, te weinig praktisch, te weinig doelgericht op de mensen in armoede. Hiervoor gaan we onze krachten de komende drie jaar bundelen. Als we de die ondersteuning geven die ze nodig hebben, verhogen de ontwikkelingskansen van de kinderen in die. De keuze voor deze aanpak is gebaseerd op gesprekken met hulpverleners uit verschillende sectoren en op wetenschappelijk onderzoek naar hoe hulpverlening aan arme mensen er moet uitzien om effectief te zijn. Thuiscompagnie motiveert, vormt en stimuleert mensen en organisaties om mensen in armoede te ondersteunen vanuit een versterkend en verbindend kader. De provincie werkt daarvoor met verschillende partners samen. Naast de 5 particuliere diensten gezinszorg en de dienst gezinszorg van de welzijnsregio Noord-Limburg hebben 34 OCMW s zich geëngageerd om mee te werken. De Vlaamse Overheid vergunde in opdracht van Minister Lieten (coördinerend minister armoede) een onderzoeksopdracht aan het Kenniscentrum van het Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen. De werking van Thuiscompagnie werd op een wetenschappelijk verantwoorde manier doorgelicht. De kernvraag was: verhoogt Thuiscompagnie de levenskwaliteit van de. Die vraag werd gesteld aan de zelf en de antwoorden werden op een geobjectiveerde manier beoordeeld door het gebruik van diverse evaluatieschalen. Het rapport is op dit moment nog niet vrijgegeven, maar we kunnen alvast verklappen dat het resultaat overwegend positief is. 11/03/2013 1

83 verzorgenden en 20 coaches getraind in versterkend en verbindend werken Binnen Thuiscompagnie worden de coaches en verzorgenden opgeleid en ondersteund om op een versterkende en verbindende manier in in armoede aanwezig te zijn. We werken hiervoor intensief samen met Koen Vansevenant (Bind-Kracht), Yola Thienpont ((Bind-kracht). Samen met hen hebben we een vormingsprogramma uitgewerkt. We werken ook intensief samen met Guy Hoeven, Odette Geelen, Ivette en Klara Vandervorst van Tao Limburg. Van 57 verzorgenden die in 2011 met de training startten (8 halve dagen) zijn er 9 gestopt (om diverse redenen) Er waren ook vervangingen in de loop van de rit zodat 50 verzorgenden uit deze groep hun tweede jaar (van 6 halve dagen) af hebben gemaakt. In 2013 krijgen ze nog 4 halve dagen training. In 2012 zijn 35 nieuwe verzorgenden gestart met de basistraining versterkend en verbindend werken met mensen in armoede. Ze volgden een programma van 8 halve dagen in 2012. 2 verzorgenden zijn ondertussen met deze training gestopt. 2 verzorgenden werden vervangen wegens zwangerschap. De vormingsmomenten geven verzorgenden en coaches ruimte om de ervaren hindernissen maar ook de mogelijkheden te bespreken. Deze momenten versterken het reflecterend vermogen van verzorgenden en coachen en verruimen hun blikveld. Aandachtspunten - Nog niet alle verzorgenden in opleiding hebben ook een gezin waarin ze effectief werken. - Oproep aan hulpverleners om door te verwijzen. Er is nog ruimte voor extra. In Zuid- Limburg (zowel Oost als West) en Midden Limburg (Stad Hasselt) kunnen nog extra worden. In Noord-Limburg zit men dicht tegen het maximum. Versterkend en verbindend werken vraagt een groot engagement van de organisaties die aan Thuiscompagnie meewerken. De medewerkers die zijn ingeschakeld als coach moeten zich niet alleen kunnen vrijmaken om de vorming te volgen; hun opdracht binnen het project is cruciaal. Ten aanzien van de verzorgende zijn ze een klankbord en een ondersteuning. Maar hun rol naar de is ook erg belangrijk. Een coach moet in staat zijn een goede vertrouwensband op te bouwen met de. Ze staat in voor de aanmeldingen, de intake en de evolutiebesprekingen. De coach helpt mee bewaken dat de verzorgende het niet overneemt van het gezin maar kansen om te leren schept. Die gesprekken met en verzorgenden kosten tijd en vergen een goede voorbereiding. Ook bekendmaken hoe Thuiscompagnie werkt en wat Thuiscompagnie te bieden heeft, komt op rekening van de coach. De dienst gezinszorg van het OCMW van Maasmechelen en Houthalen-Helchteren haakten in de loop van 2011 af. Maar de banden met Thuiscompagnie blijven bestaan. Ze kunnen doorverwijzen naar de regiocoach. De regiocoach bezoekt het gezin en zoekt desgevallend een verzorgende die bij de vraag van het gezin past. De diensten gezinszorg van OCMW Maaseik,OCMW Kortessem en OCMW Zonhoven sloten eind 2011 aan en gaven verzorgenden de toestemming om met de training te starten. Maaseik en Kortessem duidden ook een coach aan, Zonhoven besloot een voor het coachen een beroep te doen op de regiocoach. Om de vraag in de verschillende regio s te voldoen, kan er dienstoverschrijdend gewerkt worden. Dat betekent dat een regiocoach desgevallend instaat voor de intake, evolutiebesprekingen en coachen van de verzorgende uit andere diensten. 11/03/2013 2

Tabel 1: Verzorgenden die een training volgen in Thuiscompagnie naar regio VERGEZELT VERBINDT VERSTERKT Genk Maasland 13 Familiehulp 9 OCMW Dilsen Stokkem 2 OCMW Maaseik 2 Hasselt en omgeving 12 (+ 3) De voorzorg 2 Familiehulp 4 Landelijke Thuiszorg 1 OCMW Diepenbeek 3 OCMW Zonhoven 2 Familiehulp 2 Solidariteit voor het gezin 1 Noord Limburg en Kinrooi 18 (+ 1) OCMW Kinrooi 2 Welzijnsregio Noord Limburg 16 Familiehulp 1 West Limburg 17 (+2) De voorzorg 2 Familiehulp 4 OCMW Beringen 2 OCMW Heusden Zolder 4 OCMW Leopoldsburg 2 Solidariteit voor het gezin 1 vzw Thuisverzorging de Eerste Lijn 2 Familiehulp 1 Landelijke Thuiszorg 1 Zuid West Limburg 18 Landelijke Thuiszorg vzw 4 OCMW Gingelom 2 OCMW Herk de Stad 3 OCMW Kortessem 2 OCMW Lummen - Halen 2 OCMW Sint Truiden 4 Familiehulp 1 Zuid Oost Limburg 5 (+3) Landelijke Thuiszorg 1 Solidariteit voor het gezin 4 Familiehulp 1 Landelijke Thuiszorg vzw 2 Totaal verzorgenden in training 83 Wat uitleg bij de tabel: De regels in het geel zijn verzorgenden die eventueel ook kunnen worden ingezet in deze regio maar die hun standplaats hebben in een andere regio. Ze worden in het totale cijfer maar 1 keer meegeteld maar staan als reserve achter het + teken bij de totalen per regio. 11/03/2013 3

Tabel 2: Maatschappelijk werkers die als coach zijn aangesteld binnen Thuiscompagnie Familiehulp vzw Interregio Limburg & Leuven Landelijke Thuiszorg OCMW Beringen OCMW Beringen OCMW Diepenbeek OCMW Dilsen Stokkem OCMW Gingelom OCMW Herk De Stad OCMW Heusden Zolder OCMW Kinrooi OCMW Kortessem OCMW Leopoldsburg OCMW Maaseik OCMW Sint Truiden Solidariteit voor het Gezin vzw Thuishulp De Voorzorg thuiszorgdiensten OCMW Lummen Halen vzw Thuisverzorging de "Eerste Lijn" Welzijnsregio Noord Limburg Patricia Daems (vervanger), Ellen Cypers Hilde Genoe Greta Vanmeert Ronny Vanhove Girtje Goossens Inge Leurs Annick Gillard Lieve Festraets Braekmans Heidi Rita Colson Debby Brepoels Daisy Belmans Anja Dirckx Annelies Brulmans Cécile Peters Lieve Kavs Els Nijs Anneleen d'hooge Ine Spreuwers, Silvia Creemers en Marijke Winters Er zijn 20 coaches die een taak opnemen binnen Thuiscompagnie. In 2012 waren er 5 supervisiemomenten en 2 intervisies. We experimenteerden in 2012 ook, op beperkte schaal, met het dienstoverschrijdend coachen. De praktijk wijst uit dat het dienstoverschrijdend coachen mogelijk is. Toch merken de coaches dat verzorgenden uit andere organisaties minder snel een vraag stellen (er is wat schroom). Bij visieverschillen tussen de coach en de betrokken sectorverantwoordelijke uit een andere organisatie, zit de verzorgende in een moeilijk parket. Pogingen om hier rond in dialoog te gaan kunnen als bemoeienis van de coach in de interne aangelegenheden van een organisatie ervaren worden. Dienstoverschrijdend coachen is dus geen evidentie. 11/03/2013 4

Aanmeldingen voor Thuiscompagnie VERGEZELT VERBINDT VERSTERKT Onze eerste zorg is natuurlijk te vinden die bereid zijn een beroep te doen op Thuiscompagnie. Thuiscompagnie is nog niet zo bekend in hulpverleners-middens en we houden ons eigenlijk ook low profile om niet te veel aanmeldingen binnen te krijgen. We willen geen mensen teleurstellen. Met 191 aanmeldingen in twee jaar tijd, kunnen we niet zeggen dat we worden overspoeld door aanvragen. 45 % van alle aanmeldingen komt uit de OCMW s. Gezien de doelgroep waarop we ons richten ( in armoede) is dit geen verrassing. De Bijzondere Jeugdbijstand (vooral de voorzieningen, maar ook de verwijzers) brengen relatief veel aan 15 %) en Kind en Gezin (8 %) hebben de weg naar Thuiscompagnie gevonden. In 12 % van de aanmeldingen (22 van de 191) is de spreektaal in het gezin niet-nederlands. Tabel 3: Aanmeldingen naar sector sector 2011 2012 Totaal % Algemeen Welzijnswerk 3 7 10 5,24% Bijzondere Jeugdbijstand - Verwijzers 3 5 8 4,19% Bijzondere Jeugdbijstand - Voorzieningen 11 10 21 10,99% CLB 4 4 2,09% Dienst gezinszorg 6 6 12 6,28% Geestelijke Gezondheidszorg 1 5 6 3,14% Gezin zelf 1 1 2 1,05% Gezondheid 6 1 7 3,66% Kind en Gezin 7 9 16 8,38% Mutualiteit 1 1 2 1,05% OCMW 45 41 86 45,03% Politie 1 1 0,52% Onderwijs 1 1 0,52% Opvoedingsondersteuning 1 1 2 1,05% VAPH 4 7 11 5,76% niet gekend 2 2 1,05% Totaal 89 102 191 100,00% Thuiscompagnie wordt niet bij alle aanmeldingen opgestart. De coaches hanteren een criteria om te bewaken dat de verzorgenden doelmatig worden ingezet. We focussen op waar de verzorgende een verschil kan maken. - Het moet gaan om in armoede met minderjarige kinderen. Gezinnen in armoede omschrijven we als met weinig psychologisch, cultureel en sociaal kapitaal. Het gaat om die men doorgaans liever ziet gaan dan komen. Ze ervaren problemen op meerdere terreinen tegelijk. - Het gaat om met een multi-complexe problematiek, maar Thuiscompagnie biedt geen specialistische hulp. Gezinnen met een zware problematiek die specialistische begeleiding nodig hebben, kunnen alleen worden in het project als de begeleidende instanties bereid zijn om de verzorgenden de nodige ondersteuning te bieden. - De vraag moet van eerder praktische aard zijn en te maken hebben met de dagdagelijkse beslommeringen van een gezinsleven. - Die zijn bij ons welkom, op voorwaarde dat ze zelf willen leren om hun huishouden in handen te nemen (of een andere praktische vraag hebben waar ze mee zitten). Uiteraard weten wij ook wel dat die motivatie, bij aanvang van het project, niet altijd intrinsiek is. Maar een startmotivatie moet er wel zijn. We willen namelijk werken aan doelstellingen die mensen voor zichzelf belangrijk vinden en niet omdat hulpverleners die doelstellingen willen halen. Om te checken of de aanvrager voldoende met het gezin heeft gesproken, vraagt de coach aan de aanmelders om samen met het gezin in kwestie een 11/03/2013 5

toeleidingsformulier in te vullen. Daarbij is het niet belangrijk dat er op elke vraag een antwoord komt, maar wel dat de aanvrager met het gezin in dialoog gaat. Tabel 4: Reden waarom niet na aanmelding Niet na aanmelding 2011 2012 andere 3 11 gezin ziet zelf af van aanvraag 4 6 valt niet onder de doelgroep 2 3 vraag kan niet via Thuiscompagnie beantwoord 4 2 13 22 Als de aanmelder het toeleidingsformulier niet terug bezorgd, gaat de coach niet aandringen. Soms krijgt de coach een aanmelding maar hoort daar later, als hij wat meer informatie heeft gegeven over de manier waarop thuiscompagnie werkt, niets meer over omdat de aanmelder eerder op zoek was naar een poestdienst of iemand die werk van het gezin overneemt. In een aantal gevallen werd ook niet gestart omdat er geen kinderen waren of omdat het gezin ging verhuizen naar een andere regio of uit huis werd gezet. Ook de kostprijs van de dienst gezinszorg is een drempel die aanmelders doet afhaken. Een aanmelding werd geweigerd omdat er meer gespecialiseerde hulp nodig was omwille van de psychische situatie van één van de gezinsleden. Van de 102 die in 2012 werden aangemeld, werden er 22 niet in het project. Voor de twee jaren samen komen we zo tot 35 niet-opnames op 168 aanmeldingen. Tabel 5: Aanmeldingen, en niet- 2011 2012 totaal Aangemelde 89 102 168 Niet na aanmelding 13 22 35 Alle krijgen een bezoek van de coach. (zie verder) 11/03/2013 6

Welke bereikt Thuiscompagnie? In de afgelopen twee jaar zijn er 155 in Thuiscompagnie. Thuiscompagnie bereikt overwegend koppels en alleenstaande mama s met meerdere jonge kinderen. De gegevens over deze zijn gebaseerd op de gezinssituatie op het moment van de aanmelding en/of intake. Van de 155 gaat het 77 keer om een alleenstaande ouder met kinderen en 73 keer om een koppel met kinderen. Het zijn, op het moment van de aanmelding, overwegend alleenstaande mama s. We tellen 9 alleenstaande papa s. In 10 situaties gaat het, op het moment van de aanmelding, om zonder kinderen. Dat vraagt wellicht enige uitleg omdat ze niet onmiddellijk onder de doelgroep met minderjarige kinderen vallen. In één geval gaat het om twee adolescente jongeren waarvan de (gescheiden) moeder is overleden. Verder gaat het om 1 alleenstaande man zonder kinderen (thuiscompagnie in afbouw). Dan is er ook nog 1 alleenstaande jongere in generatiearmoede en 1 zwak begaafde man die alleen woont bij zijn ouder wordende vader en die zelfstandig het huishouden wil leren runnen zodat hij verder kan als zijn vader overlijdt. In 2 situaties zijn de gegevens m.b.t de leeftijd van de minderjarige kinderen nog niet ingevuld en hebben we ook nog geen informatie over het aantal kinderen. In de overige situaties gaat het om die op het moment van de aanmelding een baby verwachten. Tabel 6: Samenstelling van de Samenstelling aantal 2011 aantal 2012 Totaal sinds start project Koppel met kinderen 39 34 73 Alleenstaande mama 29 39 68 Alleenstaande papa 3 6 9 Nog onbekende gezinssamenstelling 4 1 5 Totaal Nieuw 75 80 155 Voor 142 van de 155 binnen Thuiscompagnie is de spreektaal in het gezin Nederlands (91%). In 13 spreekt men onderling een andere taal. Van de 36 die na aanmelding niet in TC werden was in 9 de spreektaal in het gezin geen Nederlands. Tabel 7: Samenstelling van de naar spreektaal Spreektaal in gezin in TC 2011 2012 Sinds start niet in TC niet in TC niet Nederlands 69 10 73 17 142 27 Niet Nederlands 6 4 7 5 13 9 Totaal 75 14 80 22 155 36 We registreren niet naar nationaliteit noch naar land van herkomst. Aan de coaches is wel de mogelijkheid gegeven bijzondere situaties te benoemen. Daaruit halen we de volgende beschrijvingen. In een aantal waar Thuiscompagnie actief is, is sprake van jarenlange generatie-armoede. In andere kampt één of beide ouders met mentale beperkingen. Bijna geen enkel gezin heeft voldoende financiële ruimte om een leven te leiden dat aansluit bij de rest van de samenleving. Verzorgenden laten ons weten dat de staat van de huizen waarin deze wonen heel vaak ondermaats is en niet in verhouding staat met de huurprijzen die worden aangerekend. De huizen zijn niet aangepast aan de gezinsgrootte, de kinderen hebben weinig speelruimte en al helemaal geen plek om huiswerk te maken. In een 11/03/2013 7

aantal zijn (een deel van) de kinderen geplaatst in het kader van de Bijzondere Jeugdbijstand. Er zijn ook verschillende uitgebreide en nieuw samengestelde. In de waarmee Thuiscompagnie samenwerkt, waren op het moment van de aanmelding 406 kinderen betrokken. 77 % daarvan is nog geen 13 jaar. 93 % is minderjarig. Tabel 8 : Leeftijd van de kinderen in de Leeftijd kinderen in in Thuiscompagnie aantal kinderen nieuw in 2011 aantal kinderen nieuw in 2012 Totaal sinds start project jonger dan 3 54 40 94 tussen 3 en 6 55 49 104 tussen 7 en 12 48 66 114 tussen 13 en 15 21 18 39 tussen 16 en 18 15 13 28 19 + 13 14 27 Totaal kinderen 206 200 406 In de helft van de wonen meer dan 2 kinderen. Er zijn dus heel wat grote klant van Thuiscompagnie. Dat kan je zien in tabel 12. Tabel 9: Aantal kinderen in de aantal kinderen in de Aantal 2011 Aantal 2012 Totaal sinds start TC geen kinderen 3 7 10 één kind 7 13 20 twee kinderen 29 24 53 drie kinderen 17 16 33 vier kinderen 10 11 21 vijf kinderen 8 6 14 zes kinderen 1 1 zeven kinderen 2 2 acht kinderen 1 1 totaal 76 79 155 11/03/2013 8

Thuiscompagnie is een proces VERGEZELT VERBINDT VERSTERKT Van aanmelding naar intake De aanvragen voor ondersteuning door Thuiscompagnie komen vanuit verschillende organisaties en sectoren zoals je in de tabel 3 kan lezen. De grootste aanmelder is op dit moment de sociale dienst van het OCMW. 86 van de 191 aanmeldingen zijn afkomstig van een OCMW (45%). Het zijn daarnaast vooral de voorzieningen uit de Bijzondere Jeugdbijstand en Kind & Gezin die de cliënten begeleiden om een aanvraag voor ondersteuning te doen bij Thuiscompagnie. 2 keer is de aanvraag door het gezin zelf gedaan. De coach die een aanmelding binnen krijgt, overloopt met de aanmelder een toeleidingsformulier. Dat is een hulpmiddel om te toetsen of de aanvraag voldoende met het gezin is doorgesproken. Op basis van die informatie beslist de coach of het gaat om een gezin waar het aanbod van Thuiscompagnie voor dat gezin een verschil zou kunnen maken. Indien het antwoord op die vraag positief is, wordt het gezin in Thuiscompagnie en kan een traject gestart worden. Na de aanmelding gaat de coach op bezoek bij het gezin. Dat bezoek is heel belangrijk om meer duidelijkheid te krijgen over de vraag hoe Thuiscompagnie betekenisvol kan zijn voor het gezin. In de intakefase moet heel wat gebeuren: - de vraag van het gezin wordt duidelijk: wat willen ze leren? - de staat van het huis; - de regels die binnen gezinszorg gelden, duidelijk maken; - gegevens uitwisselen voor opmaak van het dossier; - vertrouwensband opbouwen duidelijk maken dat men aanspreekbaar is. Er zijn vaak meerdere gesprekken nodig, vooraleer de verzorgende echt in het gezin aan de slag kan gaan. De intakegespreken zijn een onderdeel van het begeleidingsproces dat door Thuiscompagnie wordt opgestart. Alle die worden in Thuiscompagnie krijgen een bezoek van de coach, al dan niet samen met de aanmelder. De coach bespreekt met het gezin wat Thuiscompagnie voor hen kan betekenen (zie verder bij intake) en hoe er wordt gewerkt. Vanaf het moment dat de coach een intake plant met het gezin beschouwen we dat gezin als in het project. Het traject van Thuiscompagnie begint dan te lopen. De coach voert de intakegesprekken, al dan niet vergezeld van de sectorverantwoordelijke van de dienst gezinszorg en/of van de aanmelder. Die gesprekken gaan door bij het gezin thuis. Met de 155 die werden binnen Thuiscompagnie was in december 2012 in 139 minstens een eerste intakegesprek geregistreerd. Soms vraagt een intake meer dan één gesprek. We noteren tot 4 gesprekken vooraleer een verzorgende effectief start. Tabel 10: Aantal geregistreerde intakegesprekken per gezin Aantal geregistreerde intakegesprekken per gezin in 2011 in 2012 Sinds de start één gesprek 47 45 92 twee gesprekken 17 22 39 drie gesprekken 5 3 8 vier gesprekken 1 1 69 70 139 11/03/2013 9

Tabel 11: Opgenomen in Thuiscompagnie 2011 2012 totaal Opgenomen 76 80 156 Gestopt na intake 7 20 27 Aantal in intakefase 16 Verzorgende effectief gestart 63 51 114 De intake gebeurt altijd bij de mensen thuis. Door dat huisbezoek krijgt de coach meteen een breder beeld van de gezinssituatie. Tijdens de intake legt de coach uit dat de verzorgende geen taken overneemt maar dat het de bedoeling is om samen te werken. De coach onderzoekt ook wat de vraag van het gezin is en of het inzetten van een verzorgende daarop een antwoord kan zijn. Er wordt ook berekend wat de kostprijs is. In de dialoog tussen gezin en coach kan duidelijk worden dat Thuiscompagnie niet voldoende aansluit op de ondersteuningsvraag van het gezin. Van de 156 zijn 27 gestopt na de intakegesprekken. De redenen waarom een gezin niet verder ingaat op het aanbod divers. Hieronder een kleine bloemlezing van de diversiteit van de antwoorden. Die kunnen ondergebracht worden in vier grote categorieën: J J J J Thuiscompagnie is geen antwoord op hulpvraag Hulpvraag sluit niet aan bij aanbod Thuiscompagnie Opa is palliatief en mama is hierdoor overbelast (geen kansarmoede) - reguliere gezinszorg sluit beter aan. Mama is ernstig ziek, samen doen zal steeds minder mogelijk worden - reguliere gezinszorg sluit beter aan. Mama kan het huishouden zelfstandig runnen; mama wil kinderen laten helpen: het is een vraag naar opvoedingsondersteuning Gezin ziet het 'samen doen' niet zitten Gezin wil niet Gezin verkiest reguliere poetsdienst (4 maal) Mijnheer wilde zelf niet mee werken Gezin trekt aanvraag (voorlopig) terug Gezin gaat verhuizen in juli en wil wachten tot na verhuis. Drempel is te hoog (schaamte) Gezin heeft interesse verloren wegens plaatsing kinderen Gezin wil geen bijkomende hulpverlening Gezin wil nog geen hulp. Eventueel wel later als vierde kind geboren is nieuwe aanvraag Gezin reageert niet meer op telefoons en mails na eerste intakegesprek Gezin gaat verhuizen Gezinsbijdrage is drempel Gezin is nog niet klaar voor hulp; krijgen papieren voor bijdrage niet in orde; zien af van hulp. Te duur (2 maal) Financieel geen ruimte om te starten. Wordt bekeken of OCMW bijdrage ten laste kan nemen Er was 8 uur afgesproken, mama heeft dag voor de opstart hulp geannuleerd omdat het te duur was. In de twee afgelopen jaren konden we 129 vinden die, na het intakegesprek, in zee wilden gaan met Thuiscompagnie. Voor 27 is de intakefase nog niet afgerond. In 114 ging een verzorgende aan de slag samen met het gezin. Tabel 12: Aantal waarin een verzorgende effectief van start ging 2011 2012 totaal Verzorgende effectief gestart 63 51 114 Voor een beschrijving van wat de verzorgende in het gezin doet, verwijzen we graag naar het onderzoeksrapport van het Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen. 11/03/2013 10

Als blijkt dat Thuiscompagnie aansluit op de ondersteuningsvraag van het gezin, wordt meteen afgesproken hoeveel uren de verzorgende per week in het gezin zal aanwezig zijn om samen dingen te doen. De betalen een bijdrage voor de uren dat de verzorgende in het gezin wordt ingezet. Het aantal uren varieert van 3 uur per week tot (eerder uitzonderlijk) 20 uur per week. Eén helft van de gaat voor een halve dag per week, voor de andere helft komt de verzorgende bijna een volle dag of meer. De spreiding van die uren over de verschillende dagen van de week en over de verschillende uren van de dag, wordt ook met het gezin afgesproken. In de loop van het traject kan het aantal uren, in overleg met het gezin en rekening houdend met de evolutie, opgedreven dan wel verminderd worden. De coaches melden ook dat er om financiële redenen soms minder uren worden afgesproken dan door het gezin gewenst. Tabel 13: Aantal uren per week afgesproken bij intake Aantal uren per week afgesproken bij intake (over de hele periode) aantal niet ingevuld 3 2 uur 1 een halve dag (3 tot 4 uur) 45 van 5 tot 7:36 25 van 8 tot 9 uur 34 12 uur per week 7 20 uur per week 1 116 In bijna 60 % van de wordt bij de intake afgesproken dat de verzorgende meer dan 7 uur per week in het gezin zal komen. Die uren zijn doorgaans verspreid over meerdere dagen. De verzorgende is dus vaak in de aanwezig en daardoor kan de verzorgende het vertrouwen van de gezinsleden verdienen. Afstemming van hulpverlening 1 Lokaal cliëntoverleg is een middel om de hulpverlening meer af te stemmen op wat de cliënt in zijn leven wil bereiken. Hulpverleners maken, in aanwezigheid van de cliënt, afspraken over hoe ze de cliënt daarbij het beste kunnen ondersteunen. In 2011 hebben de OCMW s 1.008 keren een LCO georganiseerd. 580 keer ging het om een gezin met minderjarige kinderen. In 86 gezinssituaties kwam Thuiscompagnie aan bod tijdens het overleg. In 27 situaties leidde dit naar een effectieve aanvraag bij Thuiscompagnie. In 22 was bij een volgende follow-up een verzorgende van Thuiscompagnie gestart (deze gegevens zijn afkomstig uit de registratie van het LCO). Voor Thuiscompagnie is het element afstemming van de hulpverlening erg belangrijk. We denken dat we meer winst kunnen halen uit de inzet van verzorgenden als dit kan binnen een afgestemd hulpverleningskader. Dat betekent echter niet dat we het LCO als voorwaarde stellen. We vragen wel dat de coach met het gezin bekijkt of afstemming van hulpverlening wenselijk kan zijn. Als we gaan kijken naar de gegevens die via de diensten gezinszorg werden verzameld, blijkt daaruit dat in het merendeel van de situaties (133 keer) waar Thuiscompagnie wordt gevraagd, voorafgaandelijk geen lokaal cliëntoverleg werd gehouden. In een minderheid van situaties is (58 keer) is er een LCO voorafgegaan aan de vraag naar ondersteuning van Thuiscompagnie. Wanneer er vooraf een LCO is geweest leidt de aanmelding wel vaker (91% tov 77%) tot een effectieve opname in het project. Tabel 15: Samenwerking tussen Lokaal Cliëntoverleg en Thuiscompagnie? 1 De gegevens uit de registratie van de LCO s zijn van 2011; de registratie LCO 2012 is nog niet verwerkt. 11/03/2013 11

Tabel 14: is er een LCO voorafgegaan aan de aanmelding? Is er vooraf een LCO geweest? 2011 2012 sinds start aangemelde aangemelde aangemelde Er is een LCO aan voorafgegaan 32 29 26 24 58 53 Geen LCO geweest 57 46 76 56 133 102 Totaal 89 75 102 80 191 155 Indien blijkt dat er meerdere hulpverleners in een gezin komen en er onvoldoende afstemming is zal de coach na verloop van tijd, daarover spreken met het gezin of een andere hulpverlener vragen dit aspect op te nemen met het gezin. We hebben geen gegevens hoe vaak dit gebeurd is in 2012. Van opstartfase naar groeifase De eerste weken dat een verzorgende in het gezin komt, noemen we de opstartfase. De coach gaat in deze periode meermaals op huisbezoek om te vragen of alles naar wens verloopt. Het gezin wordt dus tijdens de opstartfase intensief opgevolgd door de coach. Die intensiteit is nodig om de kleine wrevels niet te laten uitgroeien tot weerstand en vroegtijdig stopzetten van de begeleiding. Het is een fase waarin de verzorgende en de gezinsleden elkaar beter leren kennen. Wanneer het gezin meer vertrouwd is met de verzorgende en de verzorgende het gezin beter kent, kan de opvolging op een lager pitje. De coach gaat wel regelmatig langs bij het gezin voor een evolutiegesprek. Meestal is ook de verzorgende bij dit gesprek aanwezig. Er wordt gevraagd of de ondersteuning voldoet aan de verwachtingen, wat eventueel kan verbeteren, welke leerpunten er eventueel nog zijn en welke stappen de gezinsleden zelf hebben gezet (of niet). In de afgelopen periode voerden de coaches evolutiebesprekingen met 40. Een evolutiegesprek vindt maandelijks of om de twee maanden plaats. De coach blijft dus in contact met het gezin ook als er geen problemen zijn. Tabel 15: Aantal evolutiebesprekingen per gezin Aantal evolutiebesprekingen met het gezin over de hele periode één gesprek 15 twee gesprekken 14 drie gesprekken 16 vier gesprekken 7 vijf gesprekken 7 zes gesprekken 8 zeven gesprekken 10 acht gesprekken 5 negen gesprekken 6 tien gesprekken 2 elf gesprekken 2 twaalf gesprekken 0 dertien gesprekken 1 vijftien gesprekken 1 achttien gesprekken 1 twintig gesprekken 1 11/03/2013 12

Verzorgenden kunnen veel meer uren bij de zelf actief zijn dan andere hulpverleners. De meeste hulpverlening is gekoppeld aan beperkte termijnen. De verzorgenden van Thuiscompagnie kunnen heel intensief met de werken. Die intensiteit drukt zich uit zowel in uren per week als in dagen per jaar. Van januari 2011 tot december 2011 waren verzorgenden van Thuiscompagnie ongeveer 4.300 uren verspreid over 1.226 dagen in aanwezig. Het gaat om 48 verschillende. Deze prestaties werden geleverd door 45 verschillende verzorgenden. Van januari 2012 tot december 2012 waren verzorgenden van Thuiscompagnie ongeveer 15.869 uur in aanwezig verspreid over 3.757 dagen. Het gaat om 110 verschillende. Deze prestaties werden geleverd door 87 verschillende verzorgenden. Tabel 16: aantal in de gepresteerde uren en dagen per dienst dienst gepresteerde uren gewerkte dagen Familiehulp 2144:50:00 571 Landelijke Thuiszorg 1247:30:00 229 OCMW Beringen 787:45:00 228 OCMW Diepenbeek 542:16:00 145 OCMW Dilsen-Stokkem 816:00:00 217 OCMW Herk de Stad 304:45:00 128 OCMW Heusden-Zolder 1027:00:00 276 OCMW Kinrooi 401:30:00 105 OCMW Kortessem 36:06:00 14 OCMW Leopoldsburg geen gegevens OCMW Maaseik 1183:40:00 310 OCMW Sint Truiden 616:30:00 172 Solidariteit voor het gezin 1123:00:00 277 (onvolledige gegevens) 72 Thuishulp De Voorzorg 283:25:00 Thuiszorgdiensten Lummen Halen 509:28:00 93 vzw Thuisverzorging 'De eerste lijn' 744:00:00 189 Welzijnsregio Noord-Limburg 4125:30:00 731 15893:15:00 3757 Versterkend werken is ook loslaten : van groei naar afbouw De verzorgenden ondersteunen om samen een aantal doelstellngen te bereiken. Die doelstellingen worden afgesproken tussen gezin, verzorgende en coach. Het bepalen van doelstellingen is voor sommige heel duidelijk en voor anderen minder eenvoudig. Soms wordt te hoog gemikt en moet een stapje terug worden gezet. Soms worden doelstellingen bereikt en schuift het gezin nieuwe aspecten naar voor waaraan ze willen werken. De coach bewaakt de evolutie van het gezin en gaat regelmatig samen met de verzorgende nadenken welke inzet of interventie in bepaalde situaties en rekening houdend met het gezin en de omstandigheden het meest versterkend is. Als de doelstellingen (bijna) zijn bereikt, wordt (in theorie althans) de afbouw voorbereid. Het aantal uren dat de verzorgende in het gezin komt wordt stillaan verminderd, of er worden andere afspraken gemaakt. Er zal in deze fase nog intenser worden gewerkt aan het uitbreiden van het sociaal netwerk rond het gezin. 11/03/2013 13

Tabel 17: Aantal waarin Thuiscompagnie is afgebouwd 2011 2012 totaal Afgebouwde trajecten 19 20 39 Sinds de start van het project werd de inzet van de verzorgende in 39 gestopt. Dat gebeurde bij 19 die al in 2011 werden opgestart (bij 6 stopte de begeleiding al in 2011, bij 13 stopte de verzorgende in 2012). 20 die in 2012 werden opgestart, werden in de loop van 2012 afgebouwd. Tabel 18 : Aard van de stopzetting Aard stopzetting 2011 2012 Geleidelijk via afbouwfase 5 Plotse stop: door gezin 3 13 Plotse stop: door organisatie 3 4 Plotse stop: wederzijds akkoord 11 6 33 We merken dat het stopzetten van de komst van een verzorgende in het gezin in realiteit niet geleidelijk wordt afgebouwd maar quasi onmiddellijk na de beslissing om te stoppen. Aan de andere kant is die stopzetting meestal geen onverwachte beslissing en gebeurt dat in wederzijds akkoord. Toch zijn er ook situaties waar het gezin (16 x) of de organisatie (7 x) eenzijdig besliste de samenwerking stop te zetten. Die plotse eenzijdige stopzetting staat soms los van de tevredenheid over de samenwerking bijvoorbeeld als het gezin verhuist naar een andere gemeente. De reden voor het stopzetten van Thuiscompagnie zijn zeer divers. We proberen ze weer in een aantal categorieën onder te brengen (in volgorde van voorkomen). J Het gezin redt het verder alleen (5 x) J Thuiscompagnie is te duur (5 X) In een situatie kwam het CBJ niet langer tussen in de gezinsbijdrage voor Thuiscompagnie omdat de kindjes werden geplaatst. Het gezin zelf had geen financiële speelruimte. In een andere situatie viel samen met de komst van de verzorgende een brief van de deurwaarder in de bus dat het gezin uit huis gezet zou worden. Een ander gezin kan de gezinsbijdrage niet meer betalen en wil geen financiële steun vragen bij het OCMW. J Thuiscompagnie was niet het juiste antwoord (7 X) Soms is de lichamelijke of psychische situatie van de ouders dermate zwak dat het aspect samen doen geen haalbare kaart meer is. In één gezin stopte de verzorgende toen de mama werd in een psychiatrische instelling. J Het gezin is verhuisd,werd dakloos of illegaal (4 x) Eén keer werd de inzet van verzorgenden stopgezet wegens een verhuis naar een andere gemeente, maar daar kon opnieuw een verzorgende van Thuiscompagnie van een andere dienst worden ingeschakeld. Een keer werd de begeleiding stopgezet omwille van een uithuiszetting van het gezin. Een ander gezin is op een keer gewoon verdwenen. Ze verbleven niet meer in het huis en de telefoon was afgesloten. In een andere situatie kon de vrouw met haar kinderen intrekken bij een vriend die in een andere gemeente woonde. 1 keer werd de ondersteuning stopgezet omdat het gezin asielzoekers was uitgeprocedeerd. Daardoor mocht het OCMW geen ondersteuning meer geven. J Het gezin houdt zich niet aan de afspraken (2 X) Als niemand thuis is als de verzorgende komt, kan er niet samen worden gewerkt. J De relatie met de verzorgende was niet optimaal In één situatie woonde de verzorgende in de directe omgeving van het gezin en dat was te belastend. In een andere situatie was het gezin zo verbonden met de verzorgende dat zij geen andere verzorgende wensten toen deze in bevallingsverlof ging. 11/03/2013 14

Het overzicht van redenen maakt duidelijk dat het stopzetten van de samenwerken niet altijd een weloverwogen keuze is maar vaak een gevolg van omstandigheden. Het gaat vaak om omstandigheden die nauw verweven zijn met armoede: nl. problemen met huisvesting en financiële problemen. Ook een verslechterde gezondheidstoestand steekt soms een stokje in de wielen. Zelden is de stopzetting van de samenwerking een gevolg van onenigheid tussen gezin en verzorgende of dienst. Tabel 19 : Tevredenheid met de evolutie van het gezin (bij stopzetting) Tevreden met evolutie van gezin 2011 2012 sinds start Gezin tevreden 4 21 25 Gezin niet tevreden 7 7 Niet ingevuld voor gezin 2 5 7 Dienst tevreden 4 15 19 Dienst niet tevreden 11 11 Niet ingevuld voor dienst 2 7 9 64 % van de waar Thuiscompagnie stopte, zijn tevreden met het bereikte resultaat. Bij de diensten daalt dat percentage tot 49 %. Is Thuiscompagnie mislukt als het gezin of de organisatie niet tevreden is met de evolutie die het gezin heeft gemaakt? Onze registratiegegevens laten niet toe die vraag duidelijk te beantwoorden. Maar de bloemlezing van de redenen van stopzetting verklaren de eerder lage tevredenheidsscore. Coaches en verzorgenden vertellen ons ook dat ze soms langer in het gezin zouden willen blijven om aan andere doelstellingen te werken dat de eerst vooropgestelde. Er zijn natuurlijk altijd nog punten die in de ogen van de coach of de verzorgende zouden kunnen verbeteren. Ze zien nog zoveel mogelijkheden. Maar met Thuiscompagnie willen we niet inzetten op steeds verbeteren. Als het gezin het gevoel heeft dat ze vooruitgang hebben gemaakt en dat ze zelfstandig verder kunnen, dan zetten we de begeleiding stop. Het is echter mogelijk dat dat gezin, na verloop van tijd, terug komt aankloppen om aan andere doelstellingen te werken. Het is belangrijk dat de coach en de verzorgende aan het gezin laten voelen dat ze erin geloven dat zij het alleen gaan kunnen. Dat is nu eenmaal de tol van het versterkend werken. Steeds maar meer en beter eisen kan daarom heel contraproductief werken als het doel is mensen terug baas te maken over hun eigen leven. Hoeveel maanden een verzorgende actief was in de 39 waar Thuiscompagnie werd stopgezet, lees je af uit onderstaande tabel. Tabel 20: Aatal maanden tussen de startdatum van de verzorgende en het stopzetten Aanwezigheid van de verzorgende in het gezin aantal minder dan een maand 2 1 maand 7 2 maanden 4 3 maanden 4 4 maanden 3 5 maanden 5 6 maanden 1 7 maanden 1 8 maanden 3 9 maanden 2 11 maanden 1 12 maanden 13 maanden 1 14 maanden 1 15 maanden 1 17 maanden 1 24 maanden 1 11/03/2013 15