Opdrachtgever Vlaams ministerie van Mobiliteit en Openbare Werken Departement Mobiliteit en Openbare Werken Afdeling Beleid Mobiliteit en Verkeersveiligheid Koning Albert II laan 20 bus 2-1000 Brussel Businessplan voor een gebiedsdekkend, complementair en geïntegreerd Vlaams toegankelijk vervoersysteem in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Lijst figuren... 22 Lijst tabellen... 25 Lijst met gebruikte afkortingen... 27 DEEL I/ CONTEXT EN OPDRACHT TOEGANKELIJK VERVOERSYSTEEM... 30 1. Context... 30 1.1 Probleemstelling... 30 1.1.1 Vanuit perspectief van de persoon met een mobiliteitsbeperking... 31 1.1.1.1 Casestudies... 31 1.1.1.2 Participatie en kansen... 32 1.1.2 Vanuit maatschappelijk perspectief... 32 1.1.2.1 Vergrijzing en verwitting... 32 1.1.2.2 Personen met een beperking... 33 1.1.3 Vanuit perspectief van de overheid... 34 1.2 Typische kenmerken vervoersystemen Vlaanderen en Brussels Hoofdstedelijk Gewest... 34 1.2.1 Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest... 37 1.2.2 Versnipperd vervoersaanbod... 37 1.2.3 Versnipperde initiatieven diverse overheden... 38 1.2.3.1 Federaal niveau... 38 1.2.3.1.1 Tegemoetkoming voor het vervoer in kader van een medische behandeling... 38 1.2.3.1.2 Dienstencheques... 38 De dienstencheque... 38 Dienstencheques voor het vervoer van personen met een beperkte mobiliteit... 39 Hoe werkt het?... 40 Voor de gebruiker... 40 Voor de ondernemer... 40 Enkele opmerkingen bij het gebruik van dienstencheques voor aangepast vervoer... 41 Aantal erkende ondernemingen... 41 Bedenkingen inzake het gebruik van dienstencheques voor vervoer van personen met beperkte mobiliteit... 42 Conclusie... 42 1.2.3.2 Vlaanderen... 43 1.2.3.2.1 Tegemoetkoming voor wagenaanpassing... 43 1.2.3.2.2 Compensatie van diensten die aangepast vervoer aanbieden... 43 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 2
Historiek... 43 Het decreet tot compensatie van de openbaredienstverplichting tot het vervoer van personen met een handicap of een ernstig beperkte mobiliteit... 45 1.2.3.3 Provinciaal niveau... 45 1.2.3.3.1 Provinciale initiatieven... 45 1.2.3.3.2 Interne staatshervorming... 45 Algemeen... 45 Verschuiving provinciale bevoegdheden... 46 Overheveling financiering... 46 Gevolgen voor de provinciale financiering van aangepast vervoer... 47 1.2.3.3.3 Conclusie... 48 1.2.3.4 Lokaal niveau... 48 1.2.3.4.1 Taxicheques... 49 Stad Antwerpen: taxicheques voor minder mobiele 65-plussers... 49 Stad Gent: taxicheques voor personen met een beperkte mobiliteit en een beperkt inkomen... 49 Stad Hasselt: gratis taxicheques voor minder mobiele inwoners... 49 Gemeente Steenokkerzeel: taxicheques... 49 Andere initiatieven... 50 1.3 Belanghebbendenanalyse... 50 1.3.1 Inleiding... 50 1.3.2 Gebruikers en gebruikersorganisaties... 50 1.3.3 Voorzieningen... 51 1.3.4 Beleid... 51 1.3.4.1 Op Vlaams niveau... 51 1.3.4.2 Op provinciaal niveau... 52 1.3.4.3 Op lokaal niveau... 52 1.3.5 Vervoersaanbieders... 52 1.3.5.1 Openbaar vervoer... 52 1.3.5.1.1 De Lijn en de Belbus... 52 1.3.5.1.2 NMBS-Groep... 52 NMBS-Holding... 52 Exploitant NMBS... 52 Infrastructuurbeheerder Infrabel... 53 1.3.5.1.3 Hervorming NMBS-Groep... 53 1.3.5.2 Aangepast vervoer... 53 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 3
1.3.5.2.1 Niet-commercieel vervoer... 53 Aangepast vervoer... 53 Vervoer door vrijwilligers... 53 1.3.5.2.2 Commercieel vervoer... 53 1.3.6 Ziekenfondsen... 53 1.3.7 Proefprojecten... 54 1.3.7.1 MAV-proefproject Vlaams-Brabant... 54 1.3.7.2 Mobiliteitspunt Kempen... 54 1.3.7.3 Limburgse Mobiliteitscentrale... 54 1.4 Wetgeving en beleid... 54 1.4.1 Internationaal... 58 1.4.2 Europa... 59 1.4.2.1 Bindende regelgeving... 59 1.4.2.2 Niet-bindende regelgeving... 60 1.4.3 België... 61 1.4.4 Vlaanderen... 61 1.4.4.1 Gelijke Kansen in Vlaanderen... 62 1.4.4.1.1 Opencoördinatiemethode... 62 1.4.4.1.2 Beleidsnota Gelijke Kansen in Vlaanderen 2009-2014... 64 1.4.4.2 Welzijn... 64 1.4.4.2.1 Perspectief 2020: nieuw ondersteuningsbeleid voor Personen met een Handicap... 64 1.4.4.2.2 Beleidsnota Welzijn Volksgezondheid en Gezin 2009-2014... 65 1.4.4.3 Mobiliteit... 65 1.4.4.3.1 Decreet mobiliteitsbeleid en Mobiliteitsplan Vlaanderen... 65 1.4.4.3.2 Decreet tot compensatie van de openbaredienstverplichting tot het vervoer van personen met een handicap of een ernstig beperkte mobiliteit... 66 1.4.4.3.3 Beleidsnota en beleidsbrieven... 67 Beleidsnota Mobiliteit en Openbare Werken 2009-2014... 67 Beleidsbrief Mobiliteit en Openbare Werken 2010-2011... 67 Beleidsbrief Mobiliteit en Openbare Werken- Beleidsprioriteiten 2011-2012... 68 Beleidsbrief Mobiliteit en Openbare Werken 2012-2013... 68 1.5 Voorafgaand onderzoek in het kader van de uitbouw van een Vlaams toegankelijk vervoersysteem... 69 1.5.1 Databank aangepast vervoer en MeerMobiel... 71 1.5.1.1 De opdracht... 71 1.5.1.2 Databank Aangepast Vervoer - inventarisatie van het aanbod... 71 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 4
1.5.1.3 MeerMobiel - Iedereen op weg ontsluiting van de informatie over het aanbod.. 72 1.5.1.3.1 Informatieplatform... 72 1.5.1.3.2 Volgen van evoluties op vlak van toegankelijk en aangepast vervoer... 72 1.5.1.3.3 Monitor van toegankelijkheid van vervoer... 72 1.5.2 Onderzoek naar de hefbomen voor het uittekenen van een geïntegreerd, complementair en gebiedsbedekkend toegankelijk vervoersysteem voor Vlaanderen... 72 1.5.2.1 De opdracht... 72 1.5.2.2 Probleemstelling... 73 1.5.2.3 Aanpak en resultaten... 73 1.5.2.3.1 Organisatiemodel... 73 1.5.2.3.2 Stroomschema... 75 1.5.2.3.3 Mobiliteitscentrale aangepast vervoer het concept... 77 1.5.2.4 En verder?... 77 1.5.3 Actieonderzoek naar de optimalisatie van het vervoer van voorzieningen voor ouderen en personen met een handicap... 77 1.5.3.1 De opdracht en probleemstelling... 77 1.5.3.2 Resultaten... 78 2. Opdracht businessplan... 79 2.1 Opdrachtomschrijving... 79 2.1.1 Marktstudie... 79 2.1.2 Actieonderzoek... 79 2.1.3 Bestuurlijke en financiële analyse... 80 2.2 Uitvoerder - Consortium... 80 2.2.1 Enter vzw, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid, hoofdaannemer en consortiumcoördinator... 80 2.2.1.1 Missie Enter vzw: Integrale toegankelijkheid... 80 2.2.1.2 Structurele partner van Gelijke Kansen in Vlaanderen... 81 2.2.1.3 Toegankelijkheid inbedden in alle Vlaamse beleidsdomeinen... 81 2.2.1.4 Belang van sectoroverschrijdende aanpak... 81 2.2.1.5 Onderzoek, innovatie en netwerking... 81 2.2.1.6 Informatie en sensibilisatie... 81 2.2.2 Ernst & Young... 82 2.2.3 Instituut voor Mobiliteit, UHasselt... 82 2.3 Objectieven Vlaams toegankelijk vervoersysteem... 83 2.3.1 Gebiedsdekkend... 83 2.3.2 Complementair... 84 2.3.3 Geïntegreerd... 84 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 5
2.4 Concept en stappenplan... 84 2.4.1 Aanpak onderzoek... 86 2.4.2 Identificatie... 89 2.4.2.1 Kennismaking en verfijning van projectplan en structuur... 89 2.4.2.2 Organisatie belanghebbendenparticipatie... 90 2.4.3 Marktstudie... 90 2.4.4 Financiële en bestuurlijke analyse... 91 2.4.4.1 Identificatie van de financiële variabelen... 91 2.4.4.2 Financieel plan en opmaken simulaties... 92 2.4.4.3 Juridische bestuursvorm... 92 2.4.5 Actieonderzoek... 93 2.4.5.1 Schaalgrootte MAV... 93 2.4.5.2 Uitvoering actieonderzoek... 93 2.4.5.3 Operationeel takenpakket MAV... 94 DEEL II / VOORBEREIDING IMPLEMENTATIE: CIJFERS EN FINANCIËLE ASPECTEN MAV EN AANGEPAST VERVOER... 95 3. Marktstudie... 95 3.1 Gebruikers... 95 3.1.1 Doelgroep... 97 3.1.1.1 Begrippenkader van Wereldgezondheidsorganisatie... 97 3.1.1.2 Verschillende typen van beperkingen... 98 3.1.2 Stated preference... 98 3.1.2.1 Socio-demografische gegevens... 99 3.1.2.1.1 De meeste respondenten bevinden zich in de beroepsactieve leeftijdsklasse.. 99 3.1.2.1.2 Meer dan één derde van de respondenten woont alleen... 100 3.1.2.1.3 Een groot aandeel van de respondenten heeft een beperkt inkomen... 101 3.1.2.1.4 Bijna de helft van de respondenten woont in een landelijke omgeving... 101 3.1.2.2 Beperkingen tijdens het verplaatsen... 102 3.1.2.2.1 Veel respondenten zijn beperkt voor het afleggen van korte afstanden of trappen... 102 3.1.2.2.2 Het merendeel respondenten is frequent tot voortdurend rolstoelgebonden 102 3.1.2.3 Gebruik van vervoerswijzen... 103 3.1.2.3.1 Respondenten maken opvallend minder gebruik van de auto als autobestuurder... 103 3.1.2.3.2 De vervoerswijze is afhankelijk van het type activiteit... 103 3.1.2.3.3 Fysieke problemen zorgen voor problemen hij het gebruik van het openbaar vervoer... 104 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 6
3.1.2.4 Problemen bij het uitvoeren van activiteiten... 104 3.1.2.4.1 De halteafstanden tot openbaar vervoer zijn vaak onmogelijk om af te leggen...... 104 3.1.2.4.2 De meeste respondenten willen graag meer verplaatsingen afleggen... 104 3.1.2.5 Sociale netwerken... 105 3.1.2.5.1 Het sociaal netwerk wenst te helpen, maar dit is niet altijd mogelijk... 105 3.1.2.6 Wensen en verwachtingen op vlak van aangepast vervoer... 106 3.1.2.6.1 Een gemiddelde kostprijs van 0,40 tot 0,60 per km is het maximum dat respondenten willen betalen voor aangepast vervoer... 106 3.1.2.6.2 Bijna 60% van de respondenten wil maximaal 2 uur op voorhand hun verplaatsing reserveren... 106 3.1.2.6.3 Respondenten aanvaarden een gemiddelde tijdsmarge van 20 min voor verplaatsingen met een vast begintijdstip en 65 min voor verplaatsingen met een variabel begintijdstip... 107 3.1.2.6.4 Bijna de helft van de respondenten aanvaardt een omrijtijd van 20 minuten 108 3.1.2.6.5 Het merendeel van de respondenten aanvaardt geen bredere tijdsmarge... 108 3.1.2.6.6 Er is bereidheid tot verplaatsen tijdens de daluren... 109 3.1.3 Gebruikerstypologie... 109 3.1.3.1 Wie zijn gebruikers van aangepast vervoer en hoeveel gebruikers?... 109 3.1.3.1.1 Aantal personen met een beperking in Vlaanderen volgens gemeente, leeftijd en geslacht... 110 3.1.3.1.2 Type van beperking... 111 3.1.3.1.3 Ernst van beperking... 111 3.1.3.1.4 Inkomensklasse... 113 3.1.3.2 Inschatten van toekomstige aantal personen met een beperking... 114 3.1.3.3 Overzicht: huidige en toekomstige aantal personen met een beperking... 114 3.1.4 Verplaatsingspotentieel... 115 3.1.4.1 Hoeveel ritten worden uitgevoerd met aangepast vervoer?... 115 3.1.4.1.1 Aantal en type van uitgevoerde activiteiten en ritten volgens tijdstip... 115 3.1.4.1.2 Vervoerswijzekeuze (modal split)... 117 3.1.4.1.3 Bestemmingskeuze... 118 3.1.4.2 Overzicht: aantal uitgevoerde ritten van personen met een beperking... 119 3.2 Vervoersaanbod... 119 3.2.1 Schematische voorstelling toegankelijk en aangepast vervoer in Vlaanderen... 120 3.2.2 Openbaar vervoer... 120 3.2.2.1 De Lijn... 120 3.2.2.1.1 Rollend materieel... 121 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 7
Toegankelijke bus en tram... 121 Belbus... 121 3.2.2.1.2 Toegankelijke haltes... 122 3.2.2.1.3 Toegankelijke informatie... 123 3.2.2.1.4 Andere doelgroepspecifieke initiatieven... 123 3.2.2.1.5 Kortingen en tegemoetkomingen... 123 Kaart kosteloze begeleider... 123 Nationale verminderingskaart... 123 Gratis abonnement voor personen met een beperking... 123 Gratis abonnement voor 65-plussers... 124 WIGW + Omnio netabonnement... 124 3.2.2.2 NMBS... 124 3.2.2.2.1 Toegankelijke stationsgebouwen... 124 3.2.2.2.2 Toegankelijke perrons... 125 3.2.2.2.3 Assistentie voor personen met een mobiliteitsbeperking... 125 3.2.2.2.4 Toegankelijk rollend materieel... 125 3.2.2.2.5 Toegankelijke informatie... 125 3.2.2.2.6 Kortingen en tegemoetkomingen... 126 Kaart gratis begeleider... 126 Nationale verminderingskaart... 126 Kortingskaart verhoogde tegemoetkoming... 126 Seniorenbiljet... 126 Voorrangskaart voor een zitplaats... 126 3.2.3 Deur-deurvervoer en gang-gangvervoer... 126 3.2.3.1 Commercieel deur-deurvervoer en gang-gangvervoer... 126 3.2.3.1.1 Taximaatschappijen... 127 3.2.3.1.2 Diensten voor verhuur van voertuigen met bestuurder... 127 3.2.3.1.3 Niet-dringend zittend ziekenvervoer... 127 3.2.3.2 Niet-commercieel deur-deurvervoer en gang-gangvervoer... 127 3.2.3.2.1 Vervoer door vrijwilligers... 127 3.2.3.2.2 Diensten voor aangepast vervoer (DAV s, Handicars )... 128 3.2.3.2.3 Niet-dringend zittend ziekenvervoer: tegemoetkomingen en vervoersaanbod...... 129 3.2.3.2.4 Andere initiatieven... 129 3.2.4 Besluit... 130 3.3 Rittenplanningsmodel... 130 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 8
3.3.1 Geografisch verspreide gebruikers (= vraaggegevens)... 131 3.3.2 Vloot van voertuigen van vervoersaanbieders (= aanbodgegevens)... 132 3.3.3 Algemene veronderstellingen van het model... 132 4. Financiële analyse... 133 4.1 Doelstellingen... 134 4.2 Beschrijving model... 135 4.2.1 Input MAV... 136 4.2.2 Input vervoersaanbieders... 137 4.2.3 Input gebruiker... 138 4.2.4 Input financiering... 139 4.3 Werkwijze... 139 4.4 Assumpties en bronnen... 140 4.4.1 Loonkost per VTE... 140 4.4.2 Normtijden voor variabele taken MAV... 140 4.4.3 Overheadkosten... 142 4.4.4 Kost per gereden kilometer (vervoerskosten)... 142 4.4.5 Kost chauffeur per uur (vervoerskosten)... 143 5. Scenario s en financiële impact in functie van de huidige en toekomstige markt... 144 5.1 Inleiding... 145 5.2 Overzicht scenario s... 146 5.2.1 Basisscenario op basis van nulmeting van aangepast vervoer... 146 5.2.1.1 Resultaten van het rittenplanningsmodel... 147 5.2.1.2 Resultaten van het financieel model... 149 5.2.2 Gebiedsdekking met 50% compensatie... 150 5.2.2.1 Resultaten van het rittenplanningsmodel... 151 5.2.2.2 Resultaten van het financieel model... 153 5.2.3 Meer toegankelijk OV... 154 5.2.3.1 Resultaten van het rittenplanningsmodel... 155 5.2.3.2 Resultaten van het financieel model... 157 5.2.4 Meer flexibiliteit... 158 5.2.4.1 Resultaten van het rittenplanningsmodel... 159 5.2.4.2 Resultaten van het financieel model... 161 5.2.5 Gebiedsdekking met 100% compensatie (2030)... 162 5.2.5.1 Resultaten van het rittenplanningsmodel... 162 5.2.5.2 Resultaten van het financieel model... 164 5.3 Vergelijking scenario s... 165 5.4 Vergelijking vereiste financiering... 165 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 9
DEEL III / VOORBEREIDING IMPLEMENTATIE: UITGEZETTE LIJNEN... 169 6. Actieonderzoek... 169 6.1 Inleiding... 171 6.2 Proefprojecten... 171 6.2.1 Algemeen... 171 6.2.2 Begeleiding van de proefprojecten... 174 6.2.3 Proefproject Antwerpen... 174 6.2.3.1 Inleiding... 174 6.2.3.2 Organisatie... 175 6.2.3.2.1 Doelgroep en werkingsgebied... 175 6.2.3.2.2 Praktisch... 175 6.2.3.3 Vervoersvragen... 176 6.2.3.3.1 Procedure voor de behandeling van vervoersvragen... 176 6.2.3.3.2 Bespreking van de vervoersvragen... 176 Algemeen... 176 Profiel vraagstellers... 177 Contactpersoon... 177 Leeftijd... 178 Mobiliteitsbeperking... 178 Gebruikt hulpmiddel... 179 6.2.3.4 Doorverwijzingen... 179 6.2.3.4.1 Overleg en werkafspraken met vervoersaanbieders rond doorverwijzing... 180 6.2.3.4.2 Procedure voor de behandeling van doorverwijzing... 180 6.2.3.4.3 Bespreking van de doorverwijzingen... 180 6.2.3.5 Ritten aangepast vervoer... 180 6.2.3.5.1 Doelgroep en werkingsgebied... 181 6.2.3.5.2 Aanbod, voorwaarden en kostprijs... 181 6.2.3.5.3 Samenwerking met vervoerders... 181 6.2.3.5.4 Procedure voor de behandeling van de ritaanvragen... 182 6.2.3.5.5 Bespreking van de ritaanvragen... 182 Gebruikers... 182 Rittenaandeel per dag... 183 Ritafstand... 183 6.2.3.6 Inzichten in verband met de vervoersproblematiek in de proefprojectregio... 184 6.2.3.7 SWOT-analyse werking Mobiliteitspunt Kempen... 185 6.2.3.7.1 Sterktes... 185 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 10
6.2.3.7.2 Zwaktes... 186 6.2.3.7.3 Kansen... 186 6.2.3.7.4 Bedreigingen... 187 6.2.3.7.5 Bijkomende opmerkingen... 188 6.2.4 Proefproject Vlaams-Brabant... 188 6.2.4.1 Inleiding... 188 6.2.4.2 Organisatie... 189 6.2.4.2.1 Doelgroep en werkingsgebied... 189 6.2.4.2.2 Praktisch... 189 6.2.4.3 Vervoersvragen... 190 6.2.4.3.1 Procedure voor de behandeling van vervoersvragen... 190 6.2.4.3.2 Bespreking van de vervoersvragen... 190 Algemeen... 190 Profiel vraagstellers... 191 Contactpersoon... 191 Leeftijd... 191 Mobiliteitsbeperking... 191 Gebruikt hulpmiddel... 191 6.2.4.4 Doorverwijzingen... 191 6.2.4.4.1 Overleg en werkafspraken met vervoersaanbieders rond doorverwijzing... 191 6.2.4.4.2 Procedure voor de behandeling van doorverwijzing... 192 6.2.4.4.3 Bespreking van de doorverwijzingen... 192 6.2.4.5 Ritten aangepast vervoer... 193 6.2.4.5.1 Doelgroep en werkingsgebied... 193 6.2.4.5.2 Aanbod, voorwaarden en kostprijs... 193 6.2.4.5.3 Samenwerking met vervoerders... 193 6.2.4.5.4 Procedure voor de behandeling van de ritaanvragen... 194 6.2.4.5.5 Bespreking van de ritaanvragen... 194 6.2.4.6 Inzichten in verband met de vervoersproblematiek in de proefprojectregio... 195 6.2.4.7 SWOT-analyse werking MAV proefregio Vlaams-Brabant... 195 6.2.4.7.1 Sterktes... 195 6.2.4.7.2 Zwaktes... 196 6.2.4.7.3 Kansen... 196 6.2.4.7.4 Bedreigingen... 196 6.2.4.7.5 Bijkomende opmerkingen... 197 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 11
6.2.5 Proefproject Limburg... 197 6.2.5.1 Inleiding... 197 6.2.5.2 Werking van de Limburgse Mobiliteitscentrale... 197 6.2.5.2.1 Doelgroep en werkingsgebied... 197 6.2.5.2.2 Praktisch... 198 6.2.5.2.3 Aanbod, voorwaarden en kostprijs... 198 6.2.5.2.4 Samenwerking met vervoerders... 198 6.2.5.2.5 Procedure voor de behandeling van de ritaanvragen... 199 6.2.5.3 Bespreking van de werking van de Limburgse Mobiliteitscentrale... 199 6.2.5.3.1 Algemeen... 199 6.2.5.3.2 Gebruikers... 200 6.2.5.4 Inzichten in verband met de vervoersproblematiek in de proefprojectregio... 200 6.2.5.5 SWOT-analyse werking MAV proefregio Limburg... 201 6.3 Afsluitende opmerkingen met betrekking tot de proefprojecten... 201 6.3.1 Communicatie en bekendmaking... 201 6.3.2 Aanbod aan toegankelijk en aangepast vervoer... 201 6.3.3 Profiel van de vraagsteller... 202 6.3.4 Belang van MAV als kennispunt... 203 6.3.5 Complexe vervoersproblemen... 203 6.3.6 Belang van doorverwijzingen... 203 6.3.7 MAV als vervoersregisseur... 204 6.3.8 Nabijheid en bereikbaarheid... 204 6.3.9 Lokale verankering... 204 7. Takenpakket... 205 7.1 Het concept van de Mobiliteitscentrale Aangepast Vervoer... 208 7.2 De Mobiliteitscentrale Aangepast Vervoer Operationele functies op bovenlokaal niveau..... 209 7.2.1 Contactcenter vervoer personen met een beperkte mobiliteit... 209 7.2.1.1 Doelgroep... 209 7.2.1.2 Contactpunt voor concrete vervoersvragen... 210 7.2.1.2.1 Hoofdtaken behandeling concrete vervoersvragen... 210 7.2.1.2.2 Dossierbeheer gebruikers contactcenter... 210 7.2.1.3 Informatieverstrekking... 210 7.2.1.3.1 Hoofdtaken... 210 7.2.1.4 Inventarisatie knelpunten en noden aangepast en toegankelijk vervoer... 211 7.2.1.4.1 Hoofdtaken... 211 7.2.2 Operationele taken facultatief en gegarandeerd vervoer... 211 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 12
7.2.2.1 Dossierbeheer gebruikers en mobiliteitsindicatiestelling... 211 7.2.2.1.1 Omschrijving gebruikers... 211 7.2.2.1.2 Dossierbeheer gebruikers facultatief en gegarandeerd vervoer... 211 7.2.2.1.3 Mobiliteitsindicatiestelling... 211 7.2.2.2 Facultatief vervoer... 212 7.2.2.2.1 Omschrijving facultatief vervoer... 212 7.2.2.2.2 Hoofdtaken... 212 7.2.2.3 Gegarandeerd vervoer... 212 7.2.2.3.1 Omschrijving gegarandeerd vervoer... 212 7.2.2.3.2 Hoofdtaken... 212 7.2.3 Vervoersregisseur op bovenlokaal niveau... 212 7.3 De Mobiliteitscentrale Aangepast Vervoer Coördinerende functies op centraal niveau 212 7.3.1 Algemeen... 213 7.3.2 Centrale coördinatie bovenlokale contactcenters... 214 7.3.3 Centrale coördinatie facultatief en gegarandeerd vervoer... 214 7.3.4 Vervoersregisseur op Vlaams niveau... 215 8. Schaalgrootte... 216 9. Bestuurlijke analyse... 217 9.1 Inleiding... 218 9.2 Voorstel structuur - optie 1... 218 9.2.1 Beschrijving... 218 9.2.2 Voordelen... 218 9.2.3 Nadelen... 219 9.3 Voorstel structuur - optie 2... 219 9.3.1 Beschrijving... 219 9.3.2 Voordelen... 220 9.3.3 Nadelen... 220 9.4 Voorstel structuur - optie 3... 220 9.4.1 Beschrijving... 220 9.4.2 Voordelen... 221 9.4.3 Nadelen... 221 9.5 Vergelijking opties... 221 10. Gegevensbeheer en uitwisseling... 222 10.1 Te bewaren gegevens... 223 10.1.1 Door de centrale zelf beheerd... 223 10.1.1.1 Informatievragen... 223 10.1.1.2 Registratie knelpunten en noden... 224 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 13
10.1.1.3 Vervoersvragen... 225 10.1.1.3.1 Gegevens met betrekking tot de vraagsteller... 225 10.1.1.3.2 Gegevens met betrekking tot de te vervoeren persoon... 226 10.1.1.3.3 Gegevens met betrekking tot de vervoersvraag... 228 Gegevens met betrekking tot de ritaanvraag... 228 Gegevens met betrekking tot de behandeling van de ritaanvraag... 229 Gegevens met betrekking tot de opvolging van de ritaanvraag... 230 10.1.2 Gegevensuitwisseling... 230 10.2 Privacy... 233 10.2.1 Inleiding... 233 10.2.2 Verwerking van persoonsgegevens door de MAV... 234 10.2.2.1 Persoonsgegevens, persoonsgegevensverwerking en gevoelige gegevens... 234 10.2.2.2 Verantwoordelijke voor de verwerking... 234 10.2.2.3 Betrokken persoon... 235 10.2.3 Privacybescherming binnen MAV... 235 10.2.3.1 Algemene voorwaarden voor de verwerking van persoonsgegevens... 235 10.2.3.1.1 Doel van de verwerking... 235 Welbepaald doel... 235 Gerechtvaardigd doel... 237 Proportionaliteit van de gegevensverwerking... 237 Finaliteit van de gegevensverwerking... 237 10.2.3.1.2 Bijkomende voorwaarde: grondslag voor de verwerking... 237 10.2.3.1.3 De machtigingsaanvraag... 237 Machtiging voor de mededeling van gezondheidsgegevens... 238 De Vlaamse Toezichtcommissie voor het elektronische bestuurlijke gegevensverkeer 238 10.2.3.1.4 De voorafgaande aangifte... 239 In principe verplicht... 239 Vrijstelling van aangifte?... 239 10.2.3.1.5 Kwaliteit en bewaartermijn van de persoonsgegevens... 239 Kwaliteit van de gegevens... 239 Bewaartermijn van de persoonsgegevens... 239 10.2.3.1.6 Eerlijke en rechtmatige verwerking... 240 Het informeren van de betrokken persoon... 240 Het verkrijgen van de schriftelijke toestemming van de betrokken persoon... 240 Informatie- en toestemmingsformulier... 241 10.2.3.1.7 Vertrouwelijkheid en beveiliging van de verwerking van persoonsgegevens 241 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 14
Vertrouwelijkheid van de persoonsgegevens... 241 Beveiliging van de persoonsgegevens... 241 Informatiebeveiligingsbeleid... 242 Veiligheidsconsulent... 243 10.2.3.1.8 Uitwisseling van persoonsgegevens met derden... 243 Meedelen van gegevens aan derden waarmee een contractuele band bestaat... 243 Meedelen van gegevens aan derden waarmee geen contractuele band bestaat... 243 Gegevensverzameling via een derde... 244 10.2.3.1.9 Rechten van de betrokken personen... 244 10.2.4 Conclusie... 244 10.3 ICT... 245 10.3.1 Objectieven... 245 10.3.2 Technische behoeften... 247 10.3.3 Aanpak... 247 10.3.3.1 Bestaand pakket... 247 10.3.3.2 Pakket op maat... 248 DEEL IV / UITBREIDING BUSINESSPLAN: HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST... 249 11. Context... 249 11.1 Situering en probleemstelling... 249 11.1.1 Situering... 251 11.1.2 Probleemstelling... 252 11.1.2.1 Brusselse bestuurlijke complexiteit... 252 11.1.2.1.1 Federale overheid... 256 11.1.2.1.2 Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG)... 256 11.1.2.1.3 De Vlaamse Gemeenschap (VG)... 256 11.1.2.1.4 De Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC)... 256 11.1.2.1.5 De Franse Gemeenschap (FG)... 257 11.1.2.1.6 De Franse Gemeenschapscommissie (COCOF)... 257 11.1.2.1.7 Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC)... 257 11.1.2.1.8 Conclusie... 257 11.1.2.2 Grootstedelijk karakter: congestie, parkeermoeilijkheden en veiligheidsgevoel...... 258 11.1.2.3 Ontoereikend en versnipperd vervoersaanbod... 259 11.1.2.4 Organisatorische moeilijkheden voor aanbieders van aangepast vervoer... 260 11.1.2.5 Conclusie... 260 11.2 Belanghebbendenanalyse... 261 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 15
11.2.1 Inleiding... 261 11.2.2 Gebruikers en gebruikersorganisaties... 261 11.2.3 Voorzieningen... 261 11.2.4 Beleid... 262 11.2.5 Vervoersaanbieders... 263 11.2.5.1 Openbaar vervoer... 263 11.2.5.2 Aangepast vervoer... 263 11.2.5.2.1 Niet-commercieel vervoer... 263 11.2.5.2.2 Commercieel vervoer... 263 11.3 Wetgeving, beleid en diverse initiatieven van Brusselse overheden... 263 11.3.1 Inleiding... 265 11.3.2 Internationale, Europese en federale regelgeving... 266 11.3.3 Vlaanderen... 266 11.3.3.1 Vlaamse Gemeenschap... 266 11.3.3.2 Vlaamse Gemeenschapscommissie... 267 11.3.3.2.1 Bevoegdheden... 267 11.3.3.2.2 Beleid... 268 Regeerakkoord van de Vlaamse Gemeenschapscommissie 2009-2014... 268 Beleidsnota Welzijn, Gezondheid en Gezin 2009-2014... 268 Stedenfonds... 268 De Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad (BWR)... 269 Beleid gericht op ouderen... 270 Beleid gericht op personen met een handicap... 270 11.3.4 Gemeenschappelijke gemeenschapscommissie... 271 11.3.5 Brussels Hoofdstedelijk Gewest... 271 11.3.5.1 Mobiliteitsplan Iris 2 en het Voetgangersplan... 272 11.3.5.2 Beleidsplan Openbare Werken 2010-2014... 272 11.3.5.3 Gewestelijke Mobiliteitscommissie... 273 11.3.5.4 Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening... 274 11.3.6 Conclusie... 274 12. Opdracht uitbreiding businessplan... 275 12.1 Opdrachtomschrijving en objectieven uitbreiding businessplan... 275 12.2 Concept en stappenplan... 276 12.2.1 Schematisch... 276 12.2.2 Basisonderzoek... 276 12.2.2.1 Stap 1: Analyse actoren/werkingsgebied + opname in databank... 276 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 16
12.2.2.2 Stap 2: Organisatie belanghebbendenparticipatie... 277 12.2.2.3 Stap 3: Actieonderzoek... 277 12.2.2.4 Stap 4: Klantentypologie en beschrijving van de huidige markt in Brussels Hoofdstedelijk Gewest... 278 12.2.2.5 Stap 5: Evaluatie mogelijke implementatie Vlaams model in Brussels Hoofdstedelijk Gewest... 278 12.2.3 Bestuurlijke en financiële analyse... 279 12.2.3.1 Stap 6: Identificatie verschillen in financiële variabelen voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest... 279 12.2.3.2 Stap 7: Evalueren van de impact van een aangepast financieel plan voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest... 280 13. Basisonderzoek... 281 13.1 Gebruikers van toegankelijk en aangepast vervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...... 281 13.1.1 Stated preference... 282 13.1.1.1 Socio-demografische gegevens... 282 13.1.1.2 Beperkingen tijdens het verplaatsen... 284 13.1.1.3 (Problemen bij) uitvoeren van activiteiten... 286 13.1.1.4 Sociale netwerken... 287 13.1.1.5 Wensen en verwachtingen op vlak van aangepast vervoer... 288 13.1.2 Gebruikerstypologie... 291 13.2 Vervoersaanbod... 294 13.2.1 Schematische voorstelling toegankelijk en aangepast vervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest... 295 13.2.2 Openbaar vervoer... 295 13.2.2.1 MIVB... 295 13.2.2.1.1 Rollend materieel... 296 Bus... 296 Tram... 296 Metro... 296 De dienst Minibussen... 297 Werking... 297 Hervorming... 297 13.2.2.1.2 Haltes en metrostations... 299 Algemeen... 299 Bus... 300 Tram... 300 Metro... 300 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 17
13.2.2.1.3 Toegankelijke informatie... 301 Accessibus... 301 13.2.2.1.4 Opleiding van chauffeurs... 303 13.2.2.1.5 Kortingen en tegemoetkomingen... 303 Kaart Kosteloze begeleider... 303 Nationale verminderingskaart... 303 Gratis vervoersbewijs voor begeleiders van blindengeleidehonden tijdens de training 304 65+ abonnement... 304 RVV/OMNIO-abonnement... 304 13.2.2.1.6 Conclusie... 304 13.2.2.2 NMBS... 305 13.2.3 Deur- deurvervoer en gang-gangvervoer... 305 13.2.3.1 Commercieel deur-deurvervoer en gang-gangvervoer... 306 13.2.3.1.1 Taximaatschappijen... 306 13.2.3.1.2 Niet-dringend zittend ziekenvervoer... 307 13.2.3.2 Niet-commercieel deur-deurvervoer en gang-gangvervoer... 307 13.2.3.2.1 Vervoer door vrijwilligers... 307 13.2.3.2.2 Diensten voor aangepast vervoer... 308 Sociaal Vervoer Brussel... 308 Algemeen... 308 Werking... 308 Andere initiatieven... 309 Samenwerkingsverbanden... 309 13.2.3.2.3 Vervoer georganiseerd door gemeenten en OCMW s... 310 13.2.3.2.4 Lokale dienstencentra... 310 13.2.3.2.5 Niet-dringend zittend ziekenvervoer... 311 13.2.3.2.6 Andere initiatieven... 311 Multijobs vzw... 311 Bernavette... 311 Stichting tegen Kanker... 311 13.2.4 Besluit... 313 13.3 Rittenplanningsmodel... 313 13.3.1 Vervoersaanbod... 314 13.3.2 Vervoersvraag... 314 13.3.3 Verstedelijkingsgraad: kortere afstanden... 314 13.3.4 Invloed van congestie... 315 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 18
13.3.5 Parkeerbeleid... 315 13.3.6 Aanvaardbare marges door gebruikers... 316 14. Actieonderzoek... 317 14.1 Inleiding... 318 14.2 Sociaal Vervoer Brussel... 318 14.2.1 Organisatie, doelgroep en werkingsgebied... 318 14.2.2 Vervoersvragen... 318 14.2.3 Bespreking van de vervoersvragen... 319 14.2.3.1 Algemeen... 319 14.2.3.2 Profiel vraagstellers... 320 14.2.3.3 Mobiliteitsbeperking... 320 14.2.3.4 Bespreking van de ritaanvragen... 321 14.2.3.5 Inzichten in verband met de vervoersproblematiek in de regio... 321 14.3 Inzichten MAV-proefprojecten bekeken vanuit Brussels perspectief... 322 14.3.1 Communicatie en bekendmaking... 322 14.3.2 Aanbod aan toegankelijk en aangepast vervoer... 322 14.3.3 Profiel van de vraagsteller... 323 14.3.4 Belang van MAV als kennis- en doorverwijspunt... 323 14.3.5 MAV als vervoersregisseur... 323 14.4 Schaalgrootte... 324 15. Financiële analyse... 325 15.1 Groepering van vervoersaanbieders... 325 15.2 Aan te passen financieel variabelen... 326 15.3 Dataverzameling... 327 16. Evaluatie impact van een aangepast financieel plan voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest..... 328 16.1 Inleiding... 328 16.2 Aanpassingen aan vervoersaanbieders... 329 16.3 Aanpassingen aan mogelijke tijdstippen van vervoer... 329 16.4 Toevoegen van vaste duur voor parkeren en dergelijke... 329 17. Bestuurlijke analyse... 331 17.1 Inleiding... 331 17.2 Voorstel structuur - optie 1... 333 17.3 Voorstel structuur - optie 2... 333 17.4 Voorstel structuur - optie 3... 334 DEEL V / BOUWSTENEN VOOR DE IMPLEMENTATIE VAN DE MAV EN BELEIDSAANBEVELINGEN VOOR DE UITBOUW VAN EEN GEBIEDSDEKKEND, COMPLEMENTAIR EN GEÏNTEGREERD VLAAMS TOEGANKELIJK VERVOERSYSTEEM... 335 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 19
18. De nood aan een gebiedsdekkend, complementair en geïntegreerd toegankelijk vervoersysteem... 335 18.1 Probleemstelling... 335 18.2 Regelgeving en beleidsvisies... 336 18.3 Conclusie... 337 18.4 Beleidsaanbevelingen... 337 19. Bouwstenen voor de implementatie van de MAV... 338 19.1 Beleidskeuzes voor de organisatie van de MAV... 338 19.1.1 Welke juridische bestuursvorm wordt gekozen?... 339 19.1.2 De schaalgrootte: voor welk gebied werkt welke operationele MAV-eenheid?... 339 19.2 MAV: nog uit te werken elementen... 340 19.3 Budget noodzakelijk voor MAV en compensatieregeling... 342 19.4 Beleidsaanbevelingen... 343 20. De uitbouw van een gebiedsdekkend, complementair en geïntegreerd Vlaams toegankelijk vervoersysteem... 344 20.1 Mobiliteitsindicatiestelling: de som van de inschaling van de persoon en van de toegankelijkheid van omgeving en aanbod... 345 20.1.1 Toelichting... 345 20.1.2 Beleidsaanbevelingen... 348 20.2 MAV: coördinatie en samenwerking... 349 20.2.1 Toelichting... 349 20.2.2 Beleidsaanbevelingen... 349 20.3 Financiële impact van een efficiënt, complementair, geïntegreerd toegankelijk vervoersysteem... 349 20.3.1 Mogelijke scenario s en hun financiële impact... 349 20.3.2 Vergelijking van de scenario s... 351 20.3.3 Beleidsaanbevelingen... 352 20.4 Beleidsaanbevelingen vanuit de Brusselse context en eigenheid... 352 20.4.1 Brusselse bestuurlijke complexiteit... 352 20.4.1.1 Toelichting... 352 20.4.1.2 Beleidsaanbevelingen... 354 20.4.2 Brusselse grootstedelijke eigenheid... 354 20.4.2.1 Toelichting... 354 20.4.2.2 Beleidsaanbevelingen... 356 20.4.3 Integratie Brussel in het Vlaams toegankelijk vervoersysteem... 356 20.4.3.1 Toelichting... 356 20.4.3.2 Beleidsaanbevelingen... 357 21. Andere essentiële elementen voor de realisatie van een gebiedsdekkend toegankelijk vervoersysteem... 359 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 20
21.1 Toegankelijk openbaar vervoer... 361 21.1.1 Toelichting... 361 21.1.2 Beleidsaanbevelingen... 364 21.2 Versterking van het vervoer door vrijwilligers... 365 21.2.1 Toelichting... 365 21.2.2 Beleidsaanbevelingen... 366 21.3 Integratie van het vervoer van en naar voorzieningen in het toegankelijk vervoersysteem...... 366 21.3.1 Toelichting... 366 21.3.2 Beleidsaanbevelingen... 368 21.4 Vervoer van chronisch zieken... 369 21.4.1 Toelichting... 369 21.4.2 Beleidsaanbevelingen... 370 21.5 Voorzien in begeleiders en assistentie... 370 21.5.1 Toelichting... 370 21.5.2 Beleidsaanbevelingen... 371 21.6 Organisatieproblemen van vervoersaanbieders... 371 21.6.1 Toelichting... 372 21.6.2 Beleidsaanbevelingen... 373 21.7 Kwaliteitsmanagement... 373 21.7.1 Toelichting... 373 21.7.2 Beleidsaanbevelingen... 374 21.8 Betere afbakening van de doelgroep... 374 21.8.1 Toelichting... 374 21.8.2 Beleidsaanbevelingen... 374 21.9 Budgetvinding... 374 21.9.1 Toelichting... 375 21.9.2 Beleidsaanbevelingen... 376 22. Conclusie... 377 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 21
Lijst figuren Figuur 1: Organisatiemodel toegankelijk vervoersysteem Vlaanderen (Hefbomenonderzoek)... 74 Figuur 2: Stroomschema Hefbomenonderzoek... 76 Figuur 3: Onderdelen onderzoek... 87 Figuur 4: Concepttekening en stappenplan... 88 Figuur 5: Begrippenkader van Wereldgezondheidsorganisatie... 97 Figuur 6: Leeftijd en geslacht van respondenten... 99 Figuur 7: Huishoudgrootte van respondenten... 100 Figuur 8: Inkomensklasse van respondenten... 101 Figuur 9: Woonplaats van respondenten... 101 Figuur 10: Mate van beperking tijdens het verplaatsen bij respondenten... 102 Figuur 11: Latente behoefte aan verplaatsingen bij respondenten... 104 Figuur 12: Vervoer door sociale netwerk bij respondenten... 105 Figuur 13: Betalingsbereidheid voor aangepast vervoer door respondenten... 106 Figuur 14: Acceptabele minimale reserveringstermijn van respondenten... 106 Figuur 15: Acceptabele tijdsmarge bij activiteiten met een vast begintijdstip bij respondenten... 107 Figuur 16: Acceptabele tijdsmarge bij activiteiten met een variabel begintijdstip bij respondenten 107 Figuur 17: Bereidheid tot langere reistijd door respondenten... 108 Figuur 18: Bereidheid tot reizen in de daluren door respondenten... 109 Figuur 19: Verdeling van personen met een beperking in Vlaanderen volgens leeftijd... 110 Figuur 20: Verdeling van personen met een beperking in Vlaanderen volgens geslacht... 110 Figuur 21: Verdeling van personen met een beperking in Vlaanderen volgens type beperking... 111 Figuur 22: Verdeling van personen met een beperking in Vlaanderen volgens graad van zelfredzaamheid... 112 Figuur 23: Verdeling van hulpmiddelen volgens graad van zelfredzaamheid... 113 Figuur 24: Kans op een begeleider tijdens het verplaatsen volgens graad van zelfredzaamheid... 113 Figuur 25: Verdeling van personen met een beperking in Vlaanderen volgens inkomensklasse... 114 Figuur 26: Activiteitfrequentie van personen met een beperking in Vlaanderen in vergelijking met OVG... 116 Figuur 27: Verdeling van verplaatsingen volgens vertrektijdstip... 117 Figuur 28: Vervoerswijzekeuze van personen met een beperking in Vlaanderen... 118 Figuur 29: Vervoerswijzekeuze van personen met een beperking in Vlaanderen in vergelijking met OVG... 118 Figuur 30: Schematische voorstelling toegankelijk en aangepast vervoer in Vlaanderen... 120 Figuur 31: Overzicht van scenario s... 146 Figuur 32: Mogelijke verdeling van gecompenseerde niet-commerciële en commerciële vervoersaanbieders... 150 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 22
Figuur 33: Mobiliteitspunt Kempen - Aantal vervoersvragen per subregio... 177 Figuur 34: Mobiliteitspunt Kempen - Contactpersonen... 178 Figuur 35: Mobiliteitspunt Kempen - Leeftijd vraagstellers... 178 Figuur 36: Mobiliteitspunt Kempen - Mobiliteitsbeperking vraagstellers... 179 Figuur 37: Mobiliteitspunt Kempen Door vraagstellers gebruikte hulpmiddelen... 179 Figuur 38: Mobiliteitspunt Kempen Doorverwijzingen type vervoerder... 180 Figuur 39: Mobiliteitspunt Kempen - Rittenaandeel per dag... 183 Figuur 40: Mobiliteitspunt Kempen - Rittenafstand individuele ritten... 184 Figuur 41: Schematisch overzicht van de functie van de MAV binnen het concept... 208 Figuur 42: Operationele functies MAV op bovenlokaal niveau... 209 Figuur 43: Coördinerende functies MAV op centraal niveau... 213 Figuur 44: Voorstel structuur MAV optie 1 EVA Gemeenschapsniveau... 218 Figuur 45: Voorstel structuur MAV optie 2 VZW / CVBA... 219 Figuur 46: Voorstel structuur MAV optie 3 Joint-venture... 220 Figuur 47: Bevoegdheidsverdeling Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Bron: Observatorium Gezondheid en Welzijn, www.observatbru.be... 255 Figuur 48: Leeftijd en geslacht van respondenten... 282 Figuur 49: Type van beperking(en)... 283 Figuur 50: Huishoudgrootte van respondenten... 283 Figuur 51: Inkomensklasse van respondenten... 284 Figuur 52: Mate van beperking tijdens het verplaatsen bij respondenten... 285 Figuur 53: Moeilijkheden bij gebruik van openbaar vervoer... 285 Figuur 54: Belangrijkste mobiliteitsproblemen volgens respondenten... 286 Figuur 55: Belangrijkste activiteiten volgens respondenten... 287 Figuur 56: Redenen voor annuleren van activiteiten... 287 Figuur 57: Betalingsbereidheid voor aangepast vervoer door respondenten... 288 Figuur 58: Acceptabele minimale reserveringstermijn van respondenten... 289 Figuur 59: Acceptabele tijdsmarge bij activiteiten met een vast begintijdstip door respondenten.. 289 Figuur 60: Acceptabele tijdsmarge bij activiteiten met een variabel begintijdstip door respondenten... 290 Figuur 61: Bereidheid tot reizen in de daluren door respondenten... 290 Figuur 62: Bereidheid tot langere reistijd door respondenten... 291 Figuur 63: Verdeling van personen met een beperking in BHG volgens type beperking... 292 Figuur 64: Verdeling van personen met een beperking in BHG volgens graad van zelfredzaamheid 292 Figuur 65: Verdeling van personen met een beperking in BHG volgens inkomensklasse... 293 Figuur 66: Schematische voorstelling toegankelijk en aangepast vervoer in Brussels Hoofdstedelijk Gewest... 295 Figuur 67: Evolutie aantal leden SVB... 319 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 23
Figuur 68: Ritaanvragen SVB... 320 Figuur 69: Mobiliteitsbeperking vraagstellers SVB... 321 Figuur 70: Voorstel structuur MAV optie 1 EVA Gemeenschapsniveau Brussel... 333 Figuur 71: Voorstel structuur MAV optie 2 VZW / CVBA Brussel... 333 Figuur 72: Voorstel structuur MAV optie 3 Joint-venture Brussel... 334 Figuur 73: Aanbevelingen voor verdere implementatie... 338 Figuur 74: Mobiliteitsindicatiestelling... 342 Figuur 75: Iteratieve groei budget... 342 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 24
Lijst tabellen Tabel 1: Aantal personen met een beperking in Vlaanderen volgens hulpmiddel... 115 Tabel 2: Aantal verplaatsingen van personen met een beperking in Vlaanderen... 119 Tabel 3: Groeipaden toegankelijkheid De Lijn... 121 Tabel 4: Gebruikerstype versus vervoertype... 136 Tabel 5: Aandeel recurrente toers ten opzichte van totaal... 141 Tabel 6: Modal split van scenario nulmeting... 147 Tabel 7: Aantal toers, ritten en km s per weekdag volgens scenario nulmeting... 147 Tabel 8: Aantal toers, ritten en km s per weekenddag volgens scenario nulmeting... 147 Tabel 9: Aantal ritten, toers en km s op jaarbasis volgens scenario nulmeting... 148 Tabel 10: Overzicht aantal toers en kilometers volgens scenario nulmeting... 148 Tabel 11: Resultaten financieel model volgens scenario nulmeting... 149 Tabel 12: Modal split volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie... 151 Tabel 13: Aantal toers, ritten en km s per weekdag volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie... 151 Tabel 14: Aantal toers, ritten en km s per weekenddag volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie... 152 Tabel 15: Aantal toers, ritten en km s op jaarbasis volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie... 152 Tabel 16: Overzicht aantal toers en kilometers volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie... 153 Tabel 17: Resultaten financieel model volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie... 153 Tabel 18: Wijziging in modal split door een meer toegankelijk OV... 155 Tabel 19: Modal split volgens scenario meer toegankelijk OV... 155 Tabel 20: Aantal toers, ritten en km s per weekdag volgens scenario meer toegankelijk OV... 155 Tabel 21: Aantal toers, ritten en km s per weekenddag volgens scenario meer toegankelijk OV... 156 Tabel 22: Aantal toers, ritten en km s op jaarbasis volgens scenario meer toegankelijk OV... 156 Tabel 23: Overzicht aantal toers en kilometers volgens scenario meer toegankelijk OV... 157 Tabel 24: Resultaten van het financieel model volgens scenario meer toegankelijk OV... 157 Tabel 25: Modal split volgens scenario meer flexibiliteit... 159 Tabel 26: Aantal toers, ritten en km s per weekdag volgens scenario meer flexibiliteit... 159 Tabel 27: Aantal toers, ritten en km s per weekenddag volgens scenario meer flexibiliteit... 160 Tabel 28: Aantal toers, ritten en km s op jaarbasis volgens scenario meer flexibiliteit... 160 Tabel 29: Overzicht aantal toers en kilometers volgens scenario meer flexibiliteit... 161 Tabel 30: Resultaten financieel model volgens scenario meer flexibiliteit... 161 Tabel 31: Modal split volgens scenario gebiedsdekking met 100% compensatie... 162 Tabel 32: Aantal toers, ritten en km s per weekdag volgens scenario gebiedsdekking met 100% Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 25
compensatie... 163 Tabel 33: Aantal toers, ritten en km s per weekenddag volgens scenario gebiedsdekking met 100% compensatie... 163 Tabel 34: Aantal toers, ritten en km s op jaarbasis volgens scenario gebiedsdekking met 100% compensatie... 163 Tabel 35: Overzicht aantal toers en kilometers volgens scenario gebiedsdekking met 100% compensatie... 163 Tabel 36: Resultaten financieel model volgens scenario gebiedsdekking en 100% compensatie (2030)... 164 Tabel 37: Vergelijking toers en kilometers van verschillende scenario s... 165 Tabel 38: Vergelijking financiële modellen verschillende scenario s opstartjaar... 166 Tabel 39: Vergelijking vervoerskost per toer verschillende scenario s... 166 Tabel 40: Vergelijking financiële modellen verschillende scenario s 2020... 167 Tabel 41: Vergelijking financiële modellen verschillende scenario s 2030... 168 Tabel 42: Vergelijking opties structuren MAV... 221 Tabel 43: Aantal personen met een beperking in BHG volgens hulpmiddel... 293 Tabel 44: Aantal verplaatsingen van personen met een beperking in BHG volgens hulpmiddel... 294 Tabel 45: Gemiddelde reistijden op het regionaal wegennet. Bron: Analyse van de verkeerscongestie in België.... 315 Tabel 46: Gemiddelde reistijden op het stedelijk wegennet. Bron: Analyse van de verkeerscongestie in België.... 315 Tabel 47: Groepering vervoersaanbieders... 325 Tabel 48: Reistijden in het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest... 327 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 26
Lijst met gebruikte afkortingen AML APE ASTA BHG BIVV BOD BOT BROG B.S. BWR CAO CARA Cf. CMPA COCOF CRZ CVBA DAV e.a. e.d. EU EVA Fevlado FG FOD GGC GESCO GTL GRIP KB KVG IBO ICF i.e. Anders Mobiel Limburg Aide à la Promotion de l Emploi Association des Services de Transport Adapté Brussels Hoofdstedelijk Gewest Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid Brussels Ondersteuning Dienstencentra Brussels Overleg Thuiszorg Brussels Regionaal Overleg Gehandicaptenzorg Belgisch Staatsblad Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad Collectieve Arbeidsovereenkomst Centrum voor Rijgeschiktheid en voertuig Aanpassing Conform Cost Management and Profitability Analysis Commission Communautaire Française (Franse Gemeenschapscommissie) Centrale Registratie van Zorgvragen Coöperatieve Vennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid Diensten Aangepast Vervoer en andere en dergelijke Europese Unie Extern Verzelfstandigd Agentschap Federatie van Vlaamse Doven Organisaties Franse Gemeenschap Federale Overheidsdienst Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie Gesubsidieerde Contractueel Nationale Groepering van ondernemingen met Taxi en Locatievoertuigen met chauffeur Gelijke Rechten voor iedere persoon met een handicap Koninklijk Besluit Katholieke Vereniging Gehandicapten Individuele Beroepsopleiding in een Onderneming Internationale Classificatie van het menselijk Functioneren id est, dat is, dat wil zeggen Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 27
IMB-MDT IMOB i.s.m. ISV ICT IT km LDC LiMoCe MAV m.b.t. MIVB MMC MPK NMBS Nr. Nrs. NV OCM OCMW ODAV ONT OV OVG PBM RIZIV RVA SBPV s.d. SWOT SVB TABAT TEC UN VAPH VFG VFSIPH Individuele Materiële Bijstand Instituut voor Mobiliteit, Universiteit Hasselt In samenwerking met Intergemeentelijke Samenwerkingsverbanden Informatie- en Communicatie Technologie Informatie Technologie kilometer Lokaal Diensten Centrum Limburgse Mobiliteitscentrale Mobiliteitscentrale Aangepast Vervoer met betrekking tot Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel Minder Mobielen Centrale Mobiliteitspunt Kempen Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen Nummer Nummers Naamloze Vennootschap Open Coördinatie Methode Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijnswerk Overleg van Diensten voor Aangepast Vervoer Onze Nieuwe Toekomst Openbaar vervoer Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen Personen met een beperkte mobiliteit Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening Slechtzienden en Blinden Platform Vlaanderen sine date Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats, Sterkte-Zwakte analyse Sociaal Vervoer Brussel Transport Adapté Bruxelles - Brussels Aangepast Transport Transport en Commun - Société Régionale Wallonne du Transport United Nations (Verenigde Naties) Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Vereniging van personen met een handicap Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met een Handicap Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 28
VG VGC VN VREG VTE VVB VVP VVSG VZW CAV Vlaamse Gemeenschap Vlaamse Gemeenschapscommissie Verenigde Naties Vlaamse regulator van de elektriciteits- en gasmarkt Voltijds Equivalent Verhuur van Voertuigen met Bestuurder Vereniging Vlaamse Provincies Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten Vereniging Zonder Winstoogmerk Centrale Aangepast Vervoer Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 29
DEEL I/ CONTEXT EN OPDRACHT TOEGANKELIJK VERVOERSYSTEEM Het Vlaams Ministerie voor Mobiliteit en Openbare Werken, Departement Mobiliteit en Openbare Werken, Afdeling Beleid Mobiliteit en Verkeersveiligheid wees aan het onderzoeksconsortium bestaande uit de drie partners Enter vzw, IMOB (UHasselt) en Ernst & Young, de opdracht toe om een businessplan uit te werken voor een gebiedsdekkend, complementair en geïntegreerd Vlaams toegankelijk vervoersysteem in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 1. Context 1.1 Probleemstelling Samengevat Deelname aan het maatschappelijk leven is een basisrecht voor iedereen. Een toegankelijk vervoersaanbod vormt daarbij een belangrijke randvoorwaarde. Mobiliteit is de schakel tot integratie en participatie. Voor personen met een beperkte mobiliteit is het echter allesbehalve voor de hand liggend om zich vlot te verplaatsen. Een mobiliteitsbeperking leidt dikwijls tot een vermindering van kansen op het vlak van huisvesting, opleiding, tewerkstelling, deelname aan het sociale en culturele leven... Mobiliteit is van onmiskenbaar belang voor een goede levenskwaliteit. Een verbeterde mobiliteit voor personen met een beperking en ouderen is niet enkel belangrijk voor de persoon zelf. Het draagt ook bij tot het aanpakken van maatschappelijke fenomenen en problemen, zoals de gevolgen van vergrijzing, de stijgende kosten van de gezondheidszorg en de vermaatschappelijking van de zorg. Welzijn, mobiliteit, toegankelijkheid en gelijke kansen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door de vergrijzing en verwitting neemt de behoefte aan opvang- en zorgcapaciteit voor ouderen toe. Om deze nood aan opvangcapaciteit het hoofd te kunnen bieden, zijn alternatieve oplossingen nodig die zich richten op het faciliteren van het langer thuis wonen. Dit zal de nood aan toegankelijk en aangepast vervoer doen toenemen. Met een beter behoud van mobiliteit bij ouderen is er bovendien minder nood aan permanente opvang, wat ook financiële voordelen oplevert omdat minder residentiële opvangplaatsen voorzien moeten worden en de kosten van de zorg bijgevolg dalen. Mobiliteit van ouderen is niet alleen belangrijk in het kader van de toenemende opvang- en zorgvraag, maar zorgt ook voor meer zelfstandigheid en een hogere levenskwaliteit. Dit zorgt er dan weer voor dat de oudere minder snel hulpbehoevend wordt. Meer mobiliteit heeft ook tot gevolg dat de oudere meer beweegt, waardoor de kans op vallen en bijhorende kwetsuren afneemt en er opnieuw minder nood aan zorg is. Meer mobiele ouderen kunnen zich bovendien langer actief inzetten in de maatschappij Naast een toegankelijk vervoersaanbod voor ouderen is het ook belangrijk voldoende vervoersmogelijkheden te voorzien voor personen met een beperking. Zij worden regelmatig geconfronteerd met een mobiliteitsprobleem. Het is voor hen vaak moeilijk om zich actief in te zetten, waardoor de waarde van hun capaciteiten voor de maatschappij verloren gaat. Heel wat personen met een beperking hebben slechts een beperkt inkomen. Een mobiliteitsprobleem vormt een drempel om deel uit te maken van het maatschappelijk leven (opleiding, werk ) en maakt het dus ook moeilijk het inkomen te verhogen. Een verbeterde en betaalbare mobiliteit kan helpen de vicieuze cirkel van armoede, een belangrijk maatschappelijk probleem, te doorbreken. Net zoals voor ouderen is er ook voor personen met een beperking een verband tussen mobiliteit en de grote vraag naar opvang- en zorg. Alternatieven zoals semiresidentiële opvang, waarbij men de nodige zorg in een dagcentrum krijgt, of thuiszorg kunnen een oplossing zijn. Het verbeteren van de mobiliteit van personen met een beperking kan de druk op de opvangcapaciteit doen afnemen. Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 30