Rotterdam, 4 juni 2013. Onderwerp: Beantwoording van de schriftelijke vragen van het raadslid R. de Jong (Leefbaar Rotterdam) over Shtandart TT en de Tank Terminal Europoort West. Op 27 februari 2013 stelde het raadslid R. de Jong (Leefbaar Rotterdam) schriftelijke vragen over de vestiging van Shtandart TT en de Tank Terminal Europoort West.op de Kop van de Beer (Europoort). Ter inleiding van zijn vragen stelt de vragensteller: In oktober 2011 is onder toeziend oog van premier Rutte en de Russische president Medvedev een overeenkomst opgemaakt tussen het Havenbedrijf Rotterdam en Shtandart TT, een joint venture van het Russische Summa (75%) en VTTI (25%). Inzet is de ontwikkeling van een olieterminal van ongeveer 55 hectare. De terminal is bekend onder de naam TEW. Met de ontwikkeling hiervan gaat een grote investering gemoeid; zo n 300 miljoen tot wel 1 miljard euro. Op deze ontwikkeling hadden diverse partijen zich ingeschreven, waaronder een aantal partijen die al participeren in de havens van Rotterdam. De gunning aan Shtandart TT zou ingegeven zijn doordat dit consortium zich garant stelde voor een toename van een voor Rotterdam redelijk nieuwe oliestroom - de zogenaamde Oeral crude olie met zo n 20 tot 30 miljoen ton olie per jaar. Analisten betwijfelen echter of Shtandart (en dus Summa) in staat zal zijn deze beloften na te komen; de belangrijkste Russische olieproducenten hebben al aangegeven niets te zien in de Rotterdamse olieterminal. Op de achtergrond speelt mee dat de Russische overheid bezig lijkt de olie-export meer onder staatscontrole te brengen en de invloed van private oliehandelaren terug te dringen. De belangrijkste westelijke haven voor Russische oliehandel is Primorsk. De Primorsk Port division van Novorossiysk Commercial Seaport Company (NCSC) is een 25% dochtermaatschappij van Summa. Naar aanleiding van aanhoudende klachten van omwonenden hebben lokale inspectiediensten uitgebreide controles bij dit bedrijf uitgevoerd en zijn diverse overtredingen op het gebied van veiligheid en milieu geconstateerd. Dit heeft geleid tot een hoge boete. Ook is het bedrijf opgedragen om voor vele miljoenen nieuwe installaties te bouwen voor het overslaan van ruwe olie om emissies van giftige stoffen tegen te gaan. De controlerende instanties in het Rijnmondgebied zijn op dit moment bezig met een inhaalslag op het gebied van controle en handhaving van de petrochemische industrie. Hierbij is volgens het college een belangrijke rol weggelegd voor zelfregulering. De noodzaak hiertoe is gebleken onder andere door het Odfjell debacle. Ter inleiding van onze beantwoording van de vragen zij aangetekend, dat op vrijdag 5 april 2013 het Havenbedrijf Rotterdam N.V. de grond voor de ontwikkeling van de Tankterminal Europoort West ter beschikking gesteld heeft aan Shtandart TT BV. Dit is een belangrijke mijlpaal voor de realisatie van deze tankterminal. De grondoverdracht was vertraagd vanwege het onderzoek naar explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. Binnenkort starten de vergunningenprocedures. Na het doorlopen van de vergunningprocedures en aanbesteding van de werkzaamheden start de aanleg van de insteekhaven, afmeergelegenheden en de terminal. Behandelaar: Wio Schaap, (01026)73395 raadsstuk 0000 pagina 1
Vraag 1: Wat is u bekend over de milieuproblemen waar Summa in Primorsk mee te kampen heeft? Via de media hebben wij kennis genomen van de juridische procedure van één van de aandeelhouders van Shtandart TT, de Summa Group, in Primorsk. De berichtgeving over de juridische procedure heeft geen invloed op het contract tussen HbR en Shtandart TT. Vraag 2: Past Shtandart TT in het plaatje van een zelfregulerend bedrijf t.a.v. veiligheid en milieu, met andere woorden, is dit een bedrijf waar wij op kunnen vertrouwen? De terminal van Shtandart TT is als BRZO-plichtig bedrijf verplicht te voldoen aan stringente wet- en regelgeving op het gebied van veiligheid en milieu. In het tenderproces zijn daaromtrent voorwaarden opgenomen. Het bevoegd gezag zal wanneer de terminal operationeel is toezicht houden op de naleving van de voorschriften. De voorschriften waaraan de nieuw te vestigen terminal moet voldoen, worden vastgelegd in de omgevingsvergunning, welke naar verwachting in het voorjaar van 2013 wordt aangevraagd bij het bevoegde gezag. Ter voorbereiding daarvan voert DCMR met het bedrijf overleg over de conceptvergunningaanvraag om te komen tot een ontvankelijke aanvraag waarin alle relevante milieuvoorzieningen reeds zijn opgenomen. Vraag 3: In hoeverre waren veiligheid- en milieuoverwegingen een factor van belang om de TEW te gunnen aan Shtandart TT? HbR heeft in de gunningsprocedure DCMR geconsulteerd voor wat betreft veiligheidsen milieuaspecten/eisen. Gegeven de locatie is in dat verband bepaald welke milieuvoorzieningen nodig zijn om aan de milieueisen te kunnen voldoen. In het open gunningstraject zijn vervolgens milieuaspecten voor alle indienende consortia mee gewogen in het beoordelingsproces. Deze waren voor HbR van wezenlijk belang voor de uiteindelijke gunning. Vraag 4: Is Shtandart (of Summa) onderzocht op het trackrecord t.a.v. veiligheid en milieu en zo ja, waar blijkt dat uit? Shtandart TT is in het beoordelingsproces beoordeeld op het gedane bod inclusief de wijze waarop het bedrijf wil omgaan met veiligheid en milieu. Shtandart TT is een consortium van Summa Group, een investeringsmaatschappij uit Rusland, en Vitol Tankterminals International (VTTI), een tank terminal operator met haar basis in Rotterdam. VTTI heeft naar het oordeel van HbR een goede trackrecord op het gebied van veiligheid en milieu. Zij heeft in Rotterdam reeds een goed opererende tankterminal: de Euro Tank Terminal. Beide aandeelhouders ondersteunen de inzet van Shtandart TT. Behandelaar: Wio Schaap, (01026)73395 raadsstuk 0000 pagina 2
Ter inleiding van de volgende vragen stelt de vragensteller: De Russische oliehandel is weinig transparant en de grote oliebedrijven zijn overwegend in overheidshanden. In februari kwam de eigenaar van de belangrijkste oliepijpleiding naar Primorsk, het Russisch staatsbedrijf Transneft, met de mededeling dat men niet langer via tussenhandelaren zaken wenst te doen. Ook grote spelers als Rosneft en Lukoil hebben al laten weten weinig te zien in de olieterminal TEW. Vrijwel alle olie die op dit moment via Primorsk het land verlaat, wordt aan vaste afnemers geleverd en blijft in het noorden. De voornaamste bestemming voor Oeral crude op dit moment zijn de Baltische staten, Zweden en Noorwegen; om deze crude eerst naar Rotterdam te verschepen en dan weer terug naar het noorden lijkt onlogisch. Vraag 5: Welke gevolgen heeft de opstelling van Transneft, Rosneft en Lukoil voor de olieterminal TEW? Vraag 6: Als Shtandart TT er niet in slaagt de beloofde hoeveelheden ruwe olie te leveren, welke gevolgen heeft dit dan voor de TEW en uiteindelijk het HBR? Vraag 7: Met het oog op de verwikkelingen in Rusland; hoe hard zijn de met Shtandart TT gemaakte afspraken? Antwoord op de vragen 5, 6 en 7: In de (Russische) media zijn artikelen verschenen over de relatie tussen Summa Group en Transneft. Deze discussie achten wij een interne Russische aangelegenheid. Met en via HbR volgen wij deze discussie dan ook op afstand. HbR zal Shtandart TT houden aan de contractueel vastgelegde afspraken. Over de inhoud van individuele klantcontracten doet HbR uiteraard geen mededeling. Vervolgens stelt de vragensteller: Er wordt nergens met een woord gerept over de verhouding ruwe olie versus stookolie in deze nieuwe oliestroom die vanuit Primorsk naar Rotterdam zou komen. Deze verhouding is wel van groot belang voor de reeds aanwezige oliespelers in de havens van Rotterdam. Wanneer het hier vooral om ruwe olie zou gaan, is dit ook nog eens minder milieubelastend; bij het overslaan van ruwe olie komen minder schadelijke stoffen vrij. Vraag 8: Welke olie, (stookolie, Oeral crude of anders?) gaat Shtandart TT nu precies opslaan in de TEW en wie zou deze moeten leveren? HbR geeft aan, dat deze terminal van 55 ha een opslagcapaciteit van ca. 3 miljoen m 3 krijgt en bestemd is voor ruwe olie en olieproducten. De nieuwe terminal moet gaan functioneren als een open hub terminal, d.w.z. ook toegankelijk voor olie van anderen dan de eigenaren van de terminal, en daardoor een handelsplatform voor ruwe olie van het Urals type worden. Vraag 9: Wat is hieromtrent contractueel vastgelegd met het HBR? In dit verband zij verwezen naar ons antwoord op de vragen 5, 6 en 7. Behandelaar: Wio Schaap, (01026)73395 raadsstuk 0000 pagina 3
Tenslotte stelt de vragensteller: De Summa groep, die voor 75% eigenaar is van Shtandart TT, is een conglomeraat van voornamelijk handels- en constructiebedrijven in handen van de Dagestaanse miljardair Ziyavudin Magomedov. Het lijkt onwaarschijnlijk dat Summa het voor de bouw van de TEW benodigde kapitaal in huis heeft. Buiten Rusland heeft het bedrijf moeilijk toegang tot de kapitaalmarkt mede vanwege gebrek aan transparantie; het bedrijf publiceert geen jaarverslagen en het is heel lastig om een beeld te krijgen van de kredietwaardigheid. Recent heeft de Summa groep flink bij moeten lenen om enkele dure overnames (o.a. Fesco en OZK) te bekostigen. Daarbij heeft de eigenaar Magomedov, enigszins een reputatie voor het lanceren van grootse plannen met gering realiteitsgehalte, zoals de ontwikkeling van enorme kolen- en graanterminals aan de Russische oostkust en een enorme vloot van olietankers die door LNG zouden worden aangedreven. Vraag 10: Welk onderzoek is er gedaan naar de kredietwaardigheid van Summa groep en Shtandart TT? Tijdens het open gunningstraject hebben alle indienende partijen inzicht moeten geven in de kredietwaardigheid van het bedrijf (in dit geval Shtandart TT) verantwoordelijk voor de bouw, exploitatie, operatie en onderhoud van de terminal. Vraag 11: Welke garanties voor de financiering van de olieterminal TEW zijn er concreet overlegd? Wij verwijzen naar ons antwoord op de vragen 5, 6, 7 en 9. Vraag 12: Welk financieel risico loopt het HBR met de bouw van de TEW, mocht Shtandart TT of Summa over onvoldoende kapitaal beschikken? Voorafgaand aan investeringen zijn financiële garanties voor HbR contractueel vastgelegd. Wij hebben conform artikel 25.8 van de statuten van HbR als aandeelhouder op 6 december 2011 deze investeringen goedgekeurd en uw raad daarover geïnformeerd. Vraag 13: Loopt het HBR met de bouw en mogelijke ingebruikname van de TEW een risico op schadeclaims van derden, en zo ja, in welke orde van grootte? HbR is van mening met de bouwwerkzaamheden en de ingebruikname van deze tankterminal geen risico op schadeclaims van derden te lopen. Vraag 14: Wat is uw mening over het gunningstraject van de TEW tender? Het contract tussen Shtandart TT en HbR werd in oktober 2011 gesloten na een open gunningstraject waaraan meerdere partijen en consortia meededen. Om de Behandelaar: Wio Schaap, (01026)73395 raadsstuk 0000 pagina 4
zorgvuldigheid te waarborgen zijn de gunningprocedure en de criteria waarop biedingen beoordeeld werden vooraf bij de notaris gedeponeerd, inclusief elke binnenkomende bieding. Na afronding van de procedure is het hele proces door een onafhankelijk accountsbureau geaudit. HbR heeft aangegeven, dat partijen die meededen aan de open gunningprocedure hebben aangegeven tevreden te zijn over de transparantie van het gunningstraject. Vraag 15: Kent u de kritiek die andere partijen hebben gehad op het traject en bent u bereid te onderzoeken of deze kritiek gegrond is? Dergelijke signalen hebben ons niet bereikt. HbR heeft evenmin signalen gekregen van marktpartijen die meededen aan het gunningtraject dat zij ontevreden zijn over de wijze waarop het open gunningstraject heeft plaatsgevonden. Burgemeester en Wethouders van Rotterdam, De secretaris, De burgemeester, Ph. F. M. Raets A. Aboutaleb Behandelaar: Wio Schaap, (01026)73395 raadsstuk 0000 pagina 5