Jongeren over online rechten en verantwoordelijkheden Onderzoeksrapport Opdrachtgever: Digibewust Auteurs: Nicolien Scheerman & Robbert Vermulst (YoungWorks) Datum: 30 januari 2013 co-funded by the European U nion 1
ONDERZOEKSVERANTWOORDING Doel Op 5 februari 2013 is het Safer Internet Day, een dag waarop in meer dan 70 landen wereldwijd aandacht wordt gevraagd voor veilig internetgebruik door en voor jongeren. Voor deze 10 e editie staat het thema Online Rights & Responsibilities centraal. YoungWorks onderzocht in opdracht van Digibewust hoe jongeren en hun ouders aankijken tegen rechten en plichten op internet. Daarnaast is de site Meldknop.nl geëvalueerd onder de doelgroep. De resultaten van het onderzoek vormen het vertrekpunt voor de invulling van de Safer Internet Day Talkshow over Rights and Responsibilities op 5 februari 2013. Methode In dit onderzoek zijn 232 ouders (leeftijd 29-64 jaar; gem. 46 jaar) en 410 kinderen (leeftijd 12-16 jaar) bevraagd. Er is een goede spreiding naar leeftijd, geslacht en opleidingsniveau. De vragenlijsten zijn via een online panel verspreid in de periode van 11 tot en met 20 januari 2013. In dit rapport zijn de belangrijkste conclusies beschreven. In de bijlagen is een tabellenboek opgenomen. 2
BELANGRIJKSTE INZICHTEN VEILIG INTERNETTEN Veilig Internet - Voorvallen 63% van de jongeren (12-16 jaar) heeft wel eens iets vervelends meegemaakt op internet. De meest voorkomende voorvallen zijn: online benaderd door een onbekende (46%), account gehackt (21%), gepest op social media (19%), online opgelicht (14%), online bedreigd (9%) en online gediscrimineerd (8%). (Zie bijlage 1) Ouders onderschatten het aantal vervelende voorvallen die kinderen meemaken op internet. Bijvoorbeeld: - 46% van de twaalf- tot zestienjarigen is weleens online benaderd door een onbekende. Ouders denken echter dat dit bij slechts 19% van de kinderen weleens is gebeurd. - Bij een op de vijf jongeren is zijn of haar account weleens gehackt. Ouders denken dat dit maar bij een op tien kinderen voorkomt. (Zie bijlage 1) 3
BELANGRIJKSTE INZICHTEN VEILIG INTERNETTEN Veilig Internet Ouder-kind communicatie 83% van de ouders praat over veilig internet met zijn of haar kind. Ondanks deze gesprekken lijken ouders weinig zicht te hebben wat er in de online wereld van hun kind gebeurt. 14% weet niet of zijn of haar kind gepest wordt op social media. Een op de tien ouders weet niet of zijn of haar kind online bedreigd of online gediscrimineerd wordt. Ouders onderschatten hoe vaak hun kinderen thuis internet gebruiken. 32% van de jongeren zegt een paar keer per uur thuis internet te gebruiken. Ouders denken dat slechts 13% van de kinderen dit doet. (Zie bijlage 3) 99% van de jongeren heeft weleens iets gehoord over het onderwerp veilig internet. Dit horen zij het meest via school (24%), hun ouders (23%) of via reclame/tv (21%). Onderling spreken jongeren weinig over veilig internetten (8%). (Zie bijlage 2) Ouders overschatten hoe vaak hun kind iets over veilig internet hoort. 24% van de jongeren zegt via school iets over veilig internet te horen. Terwijl driekwart van de ouders denkt dat er op school over wordt gesproken. (Zie ook bijlage 2) 4
BELANGRIJKSTE INZICHTEN RECHTEN EN VERANTWOORDELIJKHEID Rechten Ouders en jongeren vinden het recht op beveiliging van privégegevens het belangrijkst. (Zie pagina 7 voor de Top 5 belangrijkste rechten op internet). Jongeren vinden het belangrijk dat zij altijd en overal kunnen internetten. Ouders vinden dit minder belangrijk. Verantwoordelijkheid Jongeren en ouders vinden dat (de website van) een organisatie over het algemeen de meeste verantwoordelijkheid draagt voor een veilige internetomgeving. (Zie bijlage 5) Daarnaast verschillen de ouders en jongeren over de verantwoordelijkheid van de ouders. - Ouders vinden dat zij verantwoordelijk zijn voor een veilige internetomgeving van hun kind. Jongeren vinden hun ouders daar juist helemaal niet verantwoordelijk voor. Bijvoorbeeld: 20% van de ouders voelt zich verantwoordelijk voor beveiliging van de gegevens van hun kind tegen hackers. 4% van de jongeren vindt hun ouders hier verantwoordelijk voor. - Jongeren leggen de verantwoordelijkheid meer bij organisaties, de overheid en zichzelf neer. (Zie bijlage 5) 5
BELANGRIJKSTE INZICHTEN MELDKNOP.NL Meldknop.nl Twee op de tien jongeren en ouders hebben weleens van de site Meldknop.nl gehoord. Jongeren en ouders staan positief tegenover de website. Er is behoefte aan hulp en advies bij vervelende voorvallen op internet. Jongeren en ouders adviseren om de naamsbekendheid te vergroten. De helft van de ouders en bijna tweederde van de jongeren zou waarschijnlijk gebruik maken van de website, dit is afhankelijk van het voorval en situatie. De twee belangrijkste redenen om niet direct gebruik te maken van de site meldknop: - Jongeren en ouders willen eerst proberen het probleem zelf (offline) op te lossen. - Sommige jongeren en ouders vinden het niet prettig om privacy gevoelige informatie op een (onbekende) website te delen. Zij hebben liever face-to-face contact met instanties. Meldknop.nl is een tool om makkelijk in contact te komen met instanties. Jongeren en ouders lijken een misvatting te hebben over het delen van privacy gevoelige informatie via de website bij het maken van een melding. Het delen van persoonlijke informatie op de site wordt namelijk van hen gevraagd. De gebruiksvriendelijkheid van Meldknop.nl is positief. De website is toegankelijk, duidelijk en overzichtelijk. De informatie is begrijpelijk en makkelijk te vinden. De inhoud en voorbeelden sluiten goed aan bij de onderwerpen en subkopjes. 6
BELANGRIJKSTE RECHTEN OP INTERNET De beveiliging van persoonlijke gegevens staat hoog in de top 5 van beide groepen. Top 5 - Belangrijkste rechten volgens jongeren 1. Veilig geldzaken op internet kunnen regelen (83%) 2. Dat gegevens tijdens internetten altijd beveiligd zijn tegen hackers (78%) 3. Dat misbruik via de webcam (stiekem meekijken) niet mogelijk is (74%) 4. Dat niemand toegang heeft tot mijn gegevens (70%) 5. Dat eigen geplaatste content (foto s, films) makkelijk te verwijderen zijn (62%) Top 5 - Belangrijkste rechten volgens ouders 1. Dat gegevens tijdens internetten altijd beveiligd zijn tegen hackers (72%) 2. Gegevens op social media kunnen afschermen voor onbekenden (71%) 3. Dat misbruik via webcams (stiekem meekijken) niet mogelijk is (70%) 4. Veilig geldzaken op internet kunnen regelen (68%) 5. Dat mensen gestraft worden die anderen online pesten (67%) 7
BIJLAGE 1 - VERVELENDE VOORVALLEN OP INTERNET Ouders onderschatten hoe vaak hun kind iets vervelends meemaakt op internet. Jongeren geven vaker aan iets vervelends mee te maken: Voorval Jongere Ouder Benaderd door een onbekende 46% 19% Account gehackt 21% 10% Gepest op social media 19% 13% Online opgelicht 14% 8% Online bedreigd 9% 6% Online gediscrimineerd 8% 0% Nare foto's/filmpjes over mij verspreid 4% 4% Online benaderd nep-modellenbureau 3% 0% Online benaderd door loverboys 3% 2% Misbruik via webcam 1% 2% 8
BIJLAGE 2 - PRATEN OVER VEILIG INTERNETTEN In onderstaande tabel staat via welke kanalen jongeren horen over veilig internetten. Daarnaast de inschatting van ouders via welke kanalen zij denken dat hun kind hoort over dit onderwerp. Kanalen Jongeren Ouders Via school 24% 75% Via ouders 23% 83% Via tv of reclame 21% 48% Via websites 16% 18% Via vrienden 8% 37% Via kranten 8% 12% Nooit van gehoord 1% 3% 9
BIJLAGE 3 - INTERNETGEBRUIK LOCATIE & FREQUENTIE Locatie & frequentie internetgebruik volgens jongeren: Een paar keer per uur Een paar keer per dag Dagelijks Wekelijks Maandelijks Nooit Thuis 32% 40% 25% 3% 1% 0% Op school 7% 20% 17% 36% 13% 8% Onderweg (mobiel) 15% 13% 14% 6% 8% 44% Werk / bijbaan 3% 5% 4% 5% 4% 79% Locatie & frequentie internetgebruik van kinderen volgens ouders: Een paar keer per uur Een paar keer per dag Dagelijks Wekelijks Maandelijks Nooit Weet ik niet Thuis 13% 24% 52% 10% 0% 0% 0% Op school 8% 9% 34% 26% 1% 8% 14% Onderweg (mobiel) 7% 8% 17% 10% 1% 49% 9% Werk / bijbaan 4% 6% 2% 3% 0% 80% 5% 10
BIJLAGE 4 VERANTWOORDELIJKHEID VOLGENS JONGEREN De verdeling van verantwoordelijkheid voor veilig internet volgens jongeren: Dat niemand zomaar toegang heeft tot je gegevens Dat iemand jouw naam kan gebruiken zonder dat je het weet Dat je veilig geldzaken kan regelen op internet Dat je veilig kan winkelen op internet Dat je jouw gegevens op social media kan afschermen voor onbekenden Dat je eigen geplaatste content (bijv. foto, filmpje, tweet) gemakkelijk zelf kunt verwijderen Dat jouw gegevens op websites niet voor andere gebruikers te zien zijn Dat een website toestemming vraagt om jouw internetgeschiedenis te gebruiken (cookies) Dat websites of apps toestemming aan je vragen als zij jouw locatie (GPS) willen gebruiken Dat je gegevens tijdens internetten zijn beveiligd tegen hackers Dat je tijdens internetten beveiligd bent tegen spam Dat je altijd en overal kunt internetten Dat er geen misbruik gemaakt kan worden van webcams (stiekem meekijken) Dat mensen gestraft worden die anderen online pesten Dat mensen gestraft worden die anderen online discrimineren. Dat je makkelijk contact op kunt nemen met een site. Dat een site duidelijk aangeeft voor welke leeftijd het geschikt is (waarschuwingen voor geweld, scheldwoorden, seks) Ikzelf Mijn ouders Organisatie (website zelf) Overheid 30% 1% 55% 7% 21% 0% 54% 14% 8% 6% 45% 34% 8% 6% 58% 20% 28% 1% 60% 2% 22% 0% 66% 3% 31% 1% 56% 5% 11% 1% 65% 11% 13% 2% 66% 9% 14% 4% 50% 25% 16% 6% 51% 18% 29% 5% 20% 24% 18% 3% 39% 28% 8% 1% 22% 58% 8% 1% 22% 58% 9% 0% 77% 6% 7% 1% 72% 11% 11
BIJLAGE 5 VERANTWOORDELIJKHEID VOLGENS OUDERS De verdeling van verantwoordelijkheid voor veilig internet volgens ouders: Dat niemand zomaar toegang heeft tot gegevens van mijn kind Dat iemand de naam van uw kind kan gebruiken zonder dat uw kind of u het weet Dat uw kind veilig geldzaken kan regelen op internet Dat uw kind veilig kan winkelen op internet Dat uw kind de gegevens op social media kan afschermen voor onbekenden Dat uw kind eigen geplaatste content (bijv. foto, filmpje, tweet) gemakkelijk zelf kan verwijderen Dat de gegevens van uw kind op websites niet voor andere gebruikers te zien zijn Dat een website toestemming vraagt om de internetgeschiedenis van uw kind te gebruiken (cookies) Dat websites of apps toestemming aan uw kind vragen als zij zijn of haar locatie (GPS) willen gebruiken Dat de gegevens van uw kind tijdens internetten beschermd zijn tegen hackers Dat uw kind tijdens internetten beschermd is tegen spam Dat uw kind altijd en overal kan internetten Dat er geen misbruik gemaakt kan worden van webcams (stiekem meekijken) Dat mensen gestraft worden die anderen online pesten Dat mensen gestraft worden die anderen online discrimineren Dat uw kind makkelijk contact op kan nemen met een site Dat een site duidelijk aangeeft voor welke leeftijd het geschikt is (waarschuwingen voor geweld, scheldwoorden, seks) Mijn kind Ik (de ouder) Organisatie (of website) Overheid 13% 31% 40% 8% 12% 20% 48% 13% 7% 30% 45% 13% 10% 30% 45% 9% 29% 23% 37% 6% 32% 16% 44% 3% 17% 24% 47% 7% 13% 18% 57% 7% 13% 16% 55% 10% 8% 20% 52% 16% 7% 21% 49% 10% 8% 40% 13% 9% 10% 27% 40% 14% 5% 12% 18% 57% 6% 10% 16% 70% 10% 20% 53% 10% 8% 13% 59% 15% 12