RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2015 EN 2016 IN DE GEMEENTE Sliedrecht Plaats : Sliedrecht Gemeentenummer : 0610 Onderzoeksnummer : 289118 Datum onderzoek : 26 mei 2016 Datum vaststelling : 23 september 2016
Pagina 2 van 18
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD.......................................... 5 1 INLEIDING............................................ 7 2 VVE IN DE GEMEENTE SLIEDRECHT........................... 9 3 CONCLUSIES.......................................... 17 Pagina 3 van 18
Pagina 4 van 18
VOORWOORD In de periode 2007-2012 heeft de Inspectie van het Onderwijs een landelijke bestandsopname uitgevoerd naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie (vve). Daarna is het signaalgestuurd toezicht op vve in werking getreden. Het signaalgestuurd toezicht vve begon eind 2013 met het versturen van digitale vragenlijsten naar de 315 middelgrote en kleine gemeenten. Voor de 37 grote gemeenten is er tot en met 2015 een apart monitortraject. Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in middelgrote en kleine gemeenten waar risico's ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve-verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is uitgevoerd in de tweede helft van 2015 en de eerste helft van 2016. Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente Sliedrecht in 2015 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname. De hoofdinspecteur primair onderwijs en speciaal onderwijs, dr. A. Jonk Pagina 5 van 18
Pagina 6 van 18
1 INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het gemeentelijk beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie (vve) in de gemeente Sliedrecht in 2015 en 2016. De aanleiding van het onderzoek is het mogelijk bestaan van risico's ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. De basis van dergelijke onderzoeken is een digitale vragenlijst die door de gemeente wordt ingevuld. Van de gemeente Sliedrecht is geen ingevulde vragenlijst ontvangen. Ook zijn er geen aanvullende documenten opgestuurd die het beleid van de gemeente beschrijven. In deze rapportage beoordelen wij de eisen met betrekking tot het vve-beleid en de veranderingen ten opzichte van de bestandsopname. Het signaalgestuurd toezicht op de vve-locaties maakt nog geen deel uit van dit onderzoek. Wij zijn na de zomer van 2015 gestart met het signaalgestuurd toezicht op vve op de locaties. De signalen van de GGD zijn leidend om te bepalen welke peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met voorschoolse educatie worden bezocht. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een gesprek met de betrokken beleidsambtenaar over het vve-beleid van de gemeente. Beoordeling van vve-beleid van de gemeente Sliedrecht. Toezichtkader Als basis voor de beoordeling gelden de beoordelingscriteria toezichtkader vooren vroegschoolse educatie voor gemeenten, zoals die te vinden zijn op: www.onderwijsinspectie.nl > onderwijssectoren > voor- en vroegschoolse educatie. Opbouw rapport Hoofdstuk 2 geeft een beeld van het vve-beleid op gemeentelijk niveau. Daar wordt ingegaan op de ontwikkeling van de gemeente sinds de bestandsopname (paragraaf 2.1) en op de door de gemeente aangeleverde vve-documenten Pagina 7 van 18
(paragraaf 2.2). Tenslotte geven wij in dit hoofdstuk een oordeel over het gemeentelijke vve-beleid (paragraaf 2.3). Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over het vve-beleid in de gemeente Sliedrecht. Pagina 8 van 18
2 VVE IN DE GEMEENTE SLIEDRECHT De gemeente Sliedrecht heeft geen digitale vragenlijst ingevuld. Het is dan ook niet mogelijk om op basis van de antwoorden mogelijke risico's te signaleren ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. Onze bevindingen zijn daarom tot stand gekomen na een gesprek met de betrokken beleidsambtenaar. De beoordeling van het gemeentelijke beleid is gebaseerd op het gesprek met de gemeente (zie paragraaf 2.3). Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. 2.1 Ontwikkeling van vve in de gemeente Sliedrecht sinds de bestandsopname Evenals in 2013, constateert de inspectie ook nu dat het vve-beleid in de gemeente Sliedrecht nog steeds ontoereikend is. In de tussenliggende periode van drie jaar zijn er sinds kort enkele beleidsmatige ontwikkelingen vast te stellen, maar die hebben nog steeds geen definitieve status of zijn nog niet openbaar. De gemeente Sliedrecht heeft sinds enige maanden geconstateerd dat er actie moet worden ondernomen op dit beleidsterrein. Daarom is sinds enkele maanden een interim-beleidsmedewerker aangesteld. Hij werkt aan een nieuwe samenwerkingsovereenkomst voor de LEA-partners. Daarnaast wordt een nieuw subsidiekader ontwikkeld voor vve. In het gesprek dat de inspectie met de gemeente Sliedrecht voerde, gaf de beleidsmedewerker aan dat er zijn er 113 doelgroepkinderen zijn in de gemeente. Er zijn nu 70 plaatsen beschikbaar; dit aantal loopt op tot 85. Momenteel zijn er 76 kinderen geïndiceerd. Het aantal beschikbare plaatsen Pagina 9 van 18
blijft ook in de toekomst kleiner dan het aantal doelgroepkinderen. Als dit niet wijzigt, voldoet de de gemeente Sliedrecht niet aan de OKE-wet. 2.2 Lijst met de vve-documenten die de gemeente Sliedrecht heeft aangeleverd De gemeente Sliedrecht heeft voorafgaand aan het gesprek geen recente documenten aangeleverd. Na het gesprek zijn twee documenten aangeleverd, te weten: Samenwerkingsovereenkomst VVE Sliedrecht (concept, januari 2016) en Factsheet VVE-beleid Sliedrecht (juni 2016). 2.3 Het gemeentelijk vve-beleid In deze paragraaf geven wij onze bevindingen weer over het gemeentelijk vvebeleid. Per domein is beschreven op welke punten wij het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende ('3') beoordelen, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ('2') als met ('1') afspraken en op welke punten wij de gemeente als een voorbeeld voor anderen zien ('4'). Wij baseren onze bevindingen het gesprek met een vertegenwoordiger van de gemeente. HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4 1A1 1A2 1A3 1A4 1A5 1A6 1A7 1A8 1A9 1B 1C Definitie doelgroepkind Bereik Toeleiding Ouders Integraal vve-programma Externe zorg Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen Doorgaande lijn Resultaten Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau Pagina 10 van 18
DE VVE-CONDITIES 1 2 3 4 2A 2B De inspectie publiceert jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover zie www.onderwijsinspectie.nl >onderwijssectoren > Kinderopvang. GGD-rapport Gemeentelijk subsidiekader Op dit punt zijn er geen specifieke wijzigingen ten opzichte van de vorige monitoring. De inspectie handhaaft de beoordeling en onderliggende tekst die in 2013 werd opgenomen in het rapport. Toelichting '1' Verbeterpunten met een afspraak 1A9 Resultaten De Memorie van Toelichting bij de OKE-wet geeft voorbeelden van mogelijke afspraken, overigens zonder uitputtend te zijn: het aantal kinderen dat een niveau stijgt; het aantal kinderen dat bijvoorbeeld minimaal op niveau C zit; afspraken over de minimale woordenschat aan het einde van groep 2. De gemeente Sliedrecht heeft nog geen afspraken gemaakt met de voor- en vroegscholen over de te behalen resultaten van vve. De inspectie heeft met de gemeente Sliedrecht afgesproken dat uiterlijk 1 december 2016 de resultaatafspraken met de betrokken partners definitief zijn gemaakt en vastgelegd. 1A2 Het bereik (peuters) en de toeleiding Dit betreft zowel het aantal aangeboden kindplaatsen (voor hoeveel doelgroepkinderen zijn er 'plaatsen' gecreëerd) als het aantal bezette vvekindplaatsen (hoeveel vve-kindplaatsen worden ook daadwerkelijk 'bezet' door doelgroepkinderen). De eisen die aan een vve-kindplaats gesteld worden, zijn zaken als: er wordt gewerkt met een integraal vve-programma, de leidsters zijn vve-geschoold, er wordt voldoende vve per week gegeven, enz. Bij de toeleiding wordt beoordeeld of dit op gemeentelijk niveau is geregeld, wie verantwoordelijk is en hoe wordt geprobeerd het non-bereik aan te pakken. Pagina 11 van 18
In het gesprek dat de inspectie met de gemeente Sliedrecht voerde, gaf de beleidsmedewerker aan dat er 113 doelgroepkinderen zijn in de gemeente. Er zijn nu 70 plaatsen beschikbaar; dit aantal loopt op tot 85. Momenteel zijn er 76 kinderen geïndiceerd. Het aantal beschikbare plaatsen blijft ook in de toekomst kleiner dan het aantal doelgroepkinderen. Over de toeleiding zijn nog geen definitieve afspraken gemaakt. In 2013 is dit al als verbeterpunt genoemd. De gemeente Sliedrecht voldoet hiermee niet aan de OKE-wet. De inspectie heeft met de gemeente Sliedrecht afgesproken dat afspraken over het bereik en toeleiding uiterlijk 1 december 2016 met de betrokken partners definitief zijn gemaakt en vastgelegd. '2' Verbeterpunten Bij het oordeel Verbeterpunt ('2') is sprake van een wettelijke verplichting, maar laat de inspectie het vooralsnog over aan de prioritering van de gemeente wanneer men deze verplichting heeft gerealiseerd. Omdat de nota 'Visie onderwijs en educatie Sliedrecht 2012-2020' slechts spreekt over ambities en te realiseren doelen, is de inspectie er in 2013 van uitgegaan dat er nog geen vaste afspraken zijn gemaakt over de hieronder genoemde aspecten. Tijdens het recente gesprek met de betrokken beleidsambtenaar werd duidelijk dat het beschreven beleid in de nota niet is geëvalueerd, ook zijn er geen noemenswaardige ontwikkelingen geweest in het vve-beleid van de gemeente. Om die reden neemt de inspectie de beoordelingen uit het gemeentelijk vve-rapport van maart 2013 ongewijzigd over. 1A1 Definitie doelgroepkind Gemeenten krijgen geld van het rijk om de benodigde vve-voorzieningen in de voorscholen te bekostigen op basis van schoolgewichten in een gemeente. Daarbij wordt de volgende vuistregel gehanteerd om het aantal doelgroepkinderen vast te stellen waarvoor voldoende aanbod moet zijn gerealiseerd: het aantal doelgroeppeuters is driekwart van het aantal kleuters van een gemeente met een leerlinggewicht. Gemeenten hebben nadrukkelijk de ruimte om hun definitie van 'doelgroepkind' nader in te vullen door aanvullende criteria te benoemen en bijvoorbeeld de taalachterstand van kinderen mee te nemen. De gemeente dient helder te verantwoorden welke definitie ze hanteert. In de concept-samenwerkingsovereenkomst staat een definitie, maar deze is formeel nog niet bekrachtigd. Pagina 12 van 18
1A4 Ouders Het ouderbeleid op gemeentelijk niveau dient betrekking te hebben op: Of er een gericht ouderbeleid is dat aansluit bij de specifieke vve-behoefte van de ouders in deze gemeente. Of ouders vooraf adequaat geïnformeerd zijn over vve. De intakeprocedure. Hoe ouders gestimuleerd worden om thuis ontwikkelingsbevorderende activiteiten met hun kinderen te doen. Hoe ouders betrokken worden bij vve op de voorschool. Hoe ouders geïnformeerd worden over de ontwikkeling van hun kind. Of rekening wordt gehouden met de thuistaal. Er is geen ontwikkeling op dit punt sinds de laatste meting in 2013. 1A5 Integraal vve-programma Voor de voorschoolse educatie wordt een programma gebruikt waarin op gestructureerde en samenhangende wijze de ontwikkeling wordt gestimuleerd op het gebied van taal, rekenen, motoriek en de sociaal-emotionele ontwikkeling. De gemeente geeft aan welke vve-programma's door de gemeente worden geaccepteerd. Er zijn geen definitieve afspraken over een vve-programma op gemeentelijk niveau. 1A6 Externe zorg De gemeente dient een overzicht te hebben van zorginstanties waar een beroep op kan worden gedaan door voor- en vroegscholen voor kinderen die deze zorg nodig hebben. Hierbij moet duidelijk zijn welke zorg geboden kan worden en welke afspraken er gemaakt zijn over contactgegevens en werkwijze. Ten opzichte van de vorige meting in 2013 hebben zich geen ontwikkelingen voorgedaan. 1A7 Interne kwaliteitszorg Op gemeentelijk niveau dient aangegeven te zijn wat belangrijk is met betrekking tot de kwaliteit van vve en hoe deze kwaliteit gemeten én geborgd wordt. Pagina 13 van 18
Ten opzichte van de vorige meting in 2013 hebben zich geen ontwikkelingen voorgedaan. 1A8 Doorgaande lijn Voor een goede vve-kwaliteit is een doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool belangrijk. Die doorgaande lijn heeft betrekking op de volgende punten: De vve-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool. Of voldoende doelgroeppeuters doorstromen naar een vroegschool en of voldoende doelgroepkleuters op een voorschool gezeten hebben. Of er gewerkt wordt met een overdrachtsformulier en liefst ook met een 'warme overdracht', zeker bij de risicokinderen. De afstemming tussen voor- en vroegschool van het aanbod (vveprogramma), het pedagogisch en educatief handelen van de leidsters, de wijze waarop met ouders wordt omgegaan, en de interne begeleiding en zorg. De concept-overeenkomst beschrijft afspraken over de doorgaande lijn. Deze zijn niet bekrachtigd. Op dit punt schiet de gemeente dus nog steeds tekort. 1B Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau Bij de vve-coördinatie op gemeentelijk niveau gaat het zowel om de sturing als om de uitvoerende coördinatie. De sturing zal doorgaans in LEA-kaders (lokale educatieve agenda) plaatsvinden. Daarnaast zijn er op gemeentelijk niveau allerlei uitvoerende coördinatietaken over het realiseren van het bereik, de certificering van leidsters, enz. Door de gemeente Sliedrecht is een interim-beleidsambtenaar aangesteld die samen met de LEA-partners vorm moet geven aan het vve-beleid. Op welke punten hij de gemeentelijke coördinatie zal uitvoeren, welke prioriteiten en doelen er worden gesteld en op welke termijn het vve-beleid gereed moet zijn, is nog niet vastgelegd. 1C Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau Sommige gemeenten werken met een vve-monitor die doorgaans vooral gaat over het bereik van vve. Een monitor is één van de manieren om vve op gemeentelijk niveau te evalueren en waar nodig te verbeteren, maar dat kan ook op andere manieren. Pagina 14 van 18
Ten opzichte van de vorige meting in 2013 hebben zich geen ontwikkelingen voorgedaan. '3' Voldoende 2A GGD-rapport De gemeente moet geregeld hebben dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt en dat er recente GGD-rapporten zijn. Dit betreft de basiskwaliteitseisen uit de Wet Kinderopvang en kwaliteit peuterspeelzalen (art. 1.50 en 2.6) en de eisen aan de voorschoolse educatie (art. 1.50b en 2.8 en het Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie). Deze eisen zijn uitgewerkt in het model GGD-toetsingskader. Op gemeentelijk niveau speelt allereerst de vraag hoe de gemeente het GGD-toezicht heeft georganiseerd. Alle locaties dienen jaarlijks te worden beoordeeld. De inspectie gaat er hierbij van uit dat op elke vve-locatie een recent GGD-rapport aanwezig is, waarin tevens het pedagogisch handelen is beoordeeld. Dit is in de gemeente Sliedrecht het geval. 2B Gemeentelijk subsidiekader Gemeenten hanteren een verordening met vve-subsidievoorwaarden: voorscholen moeten aan bepaalde eisen voldoen om VVE-subsidie te krijgen. De gemeente Sliedrecht voldoet aan dit criterium. '4' Voorbeeld voor anderen Geen. Pagina 15 van 18
Pagina 16 van 18
3 CONCLUSIES De inspectie heeft op het niveau van de gemeente het beleid voor de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Sliedrecht beoordeeld. Dit vanwege mogelijke risico's ten aanzien van de uitvoering van wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. Conclusies gemeentelijk vve-beleid Sinds de invoering van de OKE-wet lijkt de gemeente haar wettelijke taak om samen met de betrokken vve-partners nadrukkelijker de beoogde resultaten van vve gaat benoemen en meten, nog niet voldoende effectief te hebben ingevuld. In de rapportage van 2013 is vastgesteld dat niet duidelijk is welk (meetbaar) effect wordt verwacht en beoogd van de vve-inspanningen van de betrokken partijen. De inspectie concludeert dat de gemeente hier nog steeds geen beleid op heeft ontwikkeld: een richtinggevend gemeentelijk beleid ontbreekt om de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie voor doelgroepkinderen te waarborgen. Verbeterafspraken Resultaten Bereik Toeleiding Verbeterpunten Definitie doelgroepkind Ouders Integraal vve-programma Externe zorg Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen Doorgaande lijn Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau Voldoende De gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt Gemeentelijk subsidiekader Voorbeelden voor anderen Geen Pagina 17 van 18
Vervolgafspraken: Uitvoeren Verbeterafspraak Resultaten: de inspectie heeft met de gemeente Sliedrecht afgesproken dat - vanwege de grote beleidsmatige achterstand - resultaatafspraken uiterlijk 1 december 2016 met de betrokken partners zijn gemaakt en vastgelegd. Uitvoeren verbeterafspraak Bereik en Toeleiding: De inspectie heeft met de gemeente Sliedrecht afgesproken dat - vanwege de grote beleidsmatige achterstand - afspraken over het bereik en de toeleiding uiterlijk 1 december 2016 met de betrokken partners zijn gemaakt en vastgelegd. Signaalgestuurd toezicht: wij zullen eind 2016 opnieuw een vragenlijst sturen naar de middelgrote en kleine gemeenten en een inschatting maken van mogelijke risico's. Tevens nemen wij de uitkomsten van eventuele locatieonderzoeken mee. Op grond van de analyses bekijken wij opnieuw in welke gemeenten in 2017 een onderzoek plaats zal vinden. Pagina 18 van 18