Factsheet onderzoek naar de effecten van de wijziging van de leeftijdsgrens in de drank- en horecawet 2014 in gemeentes Almere, Huizen en Zeist Margreth Egelkamp Marina Horseling Andrea Donker Contactgegevens: Instituut voor Veiligheid/Lectoraat Regie van Veiligheid, Hogeschool Utrecht, Daltonlaan 200/300, Utrecht, e-mail: margreth.egelkamp@hu.nl, telefoon: 06 81337689 Juni 2016 (Versie 1)
1. De respondenten De volgende grafieken bevatten informatie over de respondenten. Er wordt ingegaan op de verdeling man/vrouw en de leeftijdsverdeling. Daarnaast wordt beschreven in hoeverre de respondenten geïnformeerd zijn over de leeftijdsgrens en of zij überhaupt alcohol hebben gedronken. In totaal werden er in drie gemeenten 617 enquêtes afgenomen. 1.1 Gemeenten Verdeling respondenten per gemeenten (N=617) 4 3 35,30% 37,30% 27,40% 1 Almere Huizen Zeist In absolute aantallen gaat het hier om 169 respondenten die in Almere geënquêteerd zijn, 218 respondenten zijn in Huizen en 230 respondenten in Zeist ondervraagd. 1.2 Het geslacht Aandeel in geslacht in procent (N=613) 51,70% 48,30% Man Vrouw In de grafiek is te zien dat er iets meer mannen dan vrouwen zijn geënquêteerd. Dit verschil is klein, mannen en vrouwen zijn ongeveer gelijk verdeeld binnen de onderzoeksgroep. Of dit een afspiegeling is van de populatie kan niet worden gezegd, omdat de verdeling mannen en vrouwen 2
binnen die leeftijdscategorie in de onderzochte gemeentes niet bekend is en er dus niets gezegd worden over de representativiteit voor de onderzoeksgroep per gemeente. 1.3 Leeftijdsverdeling Leeftijdsverdeling in procent 25,80% 25,30% 25,30% 1 11,50% 16,40% 11% 19,40% 15,60% 19,40% 10,40% 3,90% 3,20% 0,70% 0% 0% 0% 0% 0,30% 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Leeftijd voor 2014, n=576 Leefitjd eind 2015, n=554 Het gaat hierbij (gedeeltelijk) om dezelfde respondenten. Zij hebben aangegeven hoe oud zij waren op 1 januari 2014 en hoe oud zij nu zijn. Het verschil in het totale aantal komt tot stand omdat sommige hun huidige leeftijd bij het afnemen van de enquete niet hebben ingevuld. Daarnaast is te zien dat de 15, 16, 17 en 18jarige het meest vertegenwoordigd zijn. Dit kan te verklaren zijn door dat veel enquetes op scholen zijn afgenomen en omdat deze doelgroep ook de belangrijkste doelgroep binnen het onderzoek vormt. 3
1.4 Hoe oud moet je zijn om buitenshuis alcohol te drinken? Hoe oud moet je zijn om buitenshuis alcohol te drinken? (N=552) 9 2 3 4 37 1 496 12 14 15 16 17 18 Ouder dan 18 Bijna alle jongeren waren bekend met de nieuwe leeftijdsgrens. 1.5 Heb je ooit alcohol gedronken? De volgende grafiek laat zien of een jongere überhaupt al een keer alcohol had gedronken. Heb je ooit alcohol gedronken (in procent)? (N=589) 7% 93% Ja Nee Kijkend naar de grafiek is te zien dat op een klein percentage na alle respondenten aangeven ooit alcohol te hebben gedronken. De respondenten die op deze vraag nee hebben beantwoord, werden in de rest van het onderzoek op middelengebruik na niet betrokken in het onderzoek. 4
2. Consumptie van alcohol: hoe vaak en hoe veel? De volgende grafieken gaan over het drinken van alcohol, waarbij eerst wordt beschreven hoe vaak de respondenten alcohol drinken en dan hoe veel. Dit zijn de gegevens van de respondenten die ooit alcohol hebben gedronken. Hoe vaak drink je alcohol (in procent jongeren per jaar)? Minder dan een paar keer per jaar 11,5 16,6 Een paar keer per jaar 10,0 28,6 Een paar keer per maand Een paar keer per week 17,0 37,6 36,5 38,2 Dagelijks 2,7 1,3 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 45,0 Hoe vaak drink je nu alcohol? (N=479) Hoe vaak heb je in 2013 alcohol gedronken? (N=447) Hier is te zien dat de jongeren nu blijkbaar meer drinken als eind 2013. Hoe veel glazen (gemiddeld) drink je per keer (in procent jongeren per jaar)? meer dan 9 glazen 7-8 glazen 14,4 14,2 13,6 35,5 5-6 glazen 18,8 21,3 3-4 glazen 19,0 28,2 1-2 glazen 13,2 22,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 Gemiddeld hoe veel glazen drink je per keer (nu)? (N=550) Gemiddeld hoe veel glazen drink je per keer (voor 2014? (N=448) Te zien is dat blijkbaar vaker zijn gaan drinken maar gemiddeld minder glazen drinken. Nu volgt een tabel dat dezelfde gegevens laat zien voor de groep jongeren jonger dan 16 jaar (voor 1 januari 2014) en jonger dan 18 jaar (eind 2015), dus de twee groepen die onder de leeftijdsregeling van de Drank- en Horecawet vallen. 5
Hoe vaak drink je alcohol? voor 1 januari 2014 (onder de 16 jaar)(absolute getallen) voor 1 januari 2014 (percentage) eind 2015 (onder de 18 jaar) (absolute getallen) eind 2015 (percentag e) Dagelijks 1 0,5% 4 1,3% Een paar keer per week Een paar keer per maand Een paar keer per jaar Minder dan een paar keer per jaar 10 4,8% 94 30,7% 68 32,7% 121 39,5% 75 36,1% 41 13,4% 54 26,0% 46 15,0% Total 208 100,0% 306 100,0% Te zien is dat deze jongeren meer zijn gaan drinken. Dagelijkse drinkers evenals de wekelijkse en maandelijkse zijn gestegen. De respondenten die maar een paar keer per jaar dronken of minder dan een paar keer per jaar zijn gedaald. Hoe veel glazen drink je gemiddeld per keer? Dit zijn weer alleen de gegevens van de respondenten jonger dan 16 jaar (in 2013) en jonger de 18 jaar (in 2015). Hoe veel glazen drink je (gemiddeld)? voor 1 januari 2014 (onder de 16 jaar) (absolute getallen) voor 1 januari 2014 (percentage) eind 2015 (onder de 18 jaar) (absolute getallen) eind 2015 (percentage) 1-2 glazen 39 18,8% 90 25,1% 3-4 glazen 36 17,3% 107 29,9% 5-6 glazen 35 16,8% 74 20,7% 7-8 glazen 31 14,9% 40 11,2% Meer dan 9 glazen 67 32,2% 47 13,1% Totaal 208 100% 358 100% Te zien is dat de respondenten blijkbaar vaker drinken maar minder glazen per gelegenheid nuttigen. 6
3. Hoe komen de jongeren aan de drank? De volgende grafieken gaan over het verkrijgen van drank. Op welke manier komen de jongeren aan de alcoholische dranken? 3.1 Voor 2014 Bij deze vraag mochten de jongeren aangeven hoe zij meestal aan hun drank komen en wat andere opties voor hun zijn. De volgende grafiek gaat over de 1 e optie, dus hoe komen de jongeren meestal aan de drank? Hoe zijn de jongeren voor 2014 aan de drank gekomen (in procent)? (N=416) 3 32,20% 21,40% 1 10,30% 8,20% 11,10% 6% 2,40% 5,30% 3,10% De onderstaande grafiek laat een samenvatting zien van alle verkrijgingsmogelijkheden. De respondenten konden aangeven hoe zij meestal aan alcoholische dranken komen, wat hun 2 e optie is en ook nog een derde optie. Hier zijn de belangrijkste verkrijgingsmogelijkheden te zien. De rol van 7
de vriendengroep bij het verkrijgen van drank is duidelijk vast te stellen, maar ook het beschikbaar stellen van drank door de ouders is een belangrijke mogelijkheid. In onderstaande grafiek is samengevat hoe vaak (onafhankelijk van de volgorde) een optie werd genoemd, dus alle opties bij elkaar opgeteld. Hoe ben je aan de drank gekomen (alle jongeren voor januari 2014, meerdere antwoorden mogelijk) 600 500 532 400 300 254 200 100 152 118 0 Zelf gekocht in supermarkt (niet gecontroleerd of met fake ID) Ouders hebben het gekocht Vrienden hebben het gekocht (in slijterij, horeca, supermarkt) Zelf gekocht in horeca Als je nu alleen kijkt naar de groep die voor 2014 onder de 16 jaar oud was ontstaat eveneens het beeld dat de rol van vrienden en ouders hierbij erg belangrijk was. De volgende grafiek bevat weer de gegevens hoe de jongeren meestal alcohol verkrijgen (1 e optie). 8
Hoe zijn de jongeren onder de 16 jaar voor 2014 aan de drank gekomen (in procent)? (N=189) 4 4 39,70% 3 25,90% 1 14,80% 7,40% 2,60% 3,70% 3,20% 1,60% 1,10% 9
3.2 Eind 2015 De volgende grafieken laten zien hoe dezelfde vragen in 2015 werden beantwoord, dus onder de nieuwe drank- en horecawet. Ook hier beschrijft de eerste grafiek weer de door de jongeren meest genoemde manier van verkrijging. Hoe zijn de jongeren eind 2015 aan de drank gekomen (in procent)? (N=521) 27,10% 19,60% 18,20% 1 10,90% 10,20% 4% 2,30% 3,60% 4,10% In de volgende grafiek is een overzicht te zien van alle mogelijkheden aan drank te komen die door de jongeren werden genoemd. 10
Hoe ben je aan de drank gekomen (alle jongeren eind 2015, meerdere antwoorden mogelijk) 700 600 591 500 400 300 200 196 305 209 100 0 Zelf gekocht in supermarkt (niet gecontroleerd of met fake ID) Ouders hebben het gekocht Vrienden hebben het gekocht (in slijterij, horeca, supermarkt) Zelf gekocht in horeca De volgende grafiek laat weer zien hoe de jongeren (nu onder de 18 jaar) aan de alcoholische dranken zijn gekomen. Hoe zijn de jongeren onder de 18 jaar aan de drank gekomen in 2015 (in procent)? (N=339) 4 4 38,60% 3 22,40% 1 14,20% 5,90% 4,40% 3,50% 4,10% 5,30% 1,50% 11
3.3 Vergelijking voor 2014 en eind 2015 Hieronder zijn voor de duidelijkheid de gegevens voor de onder 16jarigen (voor 2014) en de onder 18jarigen (eind 2015) met betrekking tot hun voornaamste manier om aan alcohol te komen naast elkaar gezet. Vergelijking hoe aan drank gekomen voor 2014 en eind 2015 (in procent) (N= 528) 4 4 39,70% 38,60% 3 25,90% 22,40% 1 14,80% 14,20% 5,90% 2,60% 3,70% 4,40% 7,40% 3,20% 3,50% 4,10% 5,30% 1,60% 1,10% 1,50% Voor 2014 Eind 2015 12
4. Consumptieplaatsen Zoals de volgende grafiek laat zien, zijn de voornaamste drinkplaatsen voor 2014 thuis of bij vrienden thuis. Te zien is dat de horeca ook nog een rol speelt 1. 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Waar wordt alcohol gedronken voor 2014 (in procent)? Meestal (N=423) Daarna (N=374) 3e keuze (N=323) De volgende grafiek laat zien waar de jongeren onder de 16 jaar alcohol hebben gedronken. 4 4 3 1 Waar drinken de jongeren onder de 16 jaar in 2014 (in procent)? Meestal (N=192) Daarna (N=166) 3e keuze (N=141) 1 Soms wordt voor de presentaties van de gegevens in percentages gekozen zodat groepen beter vergelijkbaar zijn. Omdat de groepen voor de wetswijziging en eind 2015 qua omvang verschillen zijn vergelijkingen van absolute getallen moeilijk. 13
En nu de gegevens voor eind 2015: 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Waar wordt alcohol gedronken eind 2015 (in procent)? Meestal (N=517) Daarna (N=472) 3e keuze (N=395) De verdeling onder de jongeren onder de 18 jaar: 5 4 4 3 1 Waar wordt alcohol gedronken door de jongeren onder de 18 eind 2015 (in procent)? Meestal (N=334) Daarna (N=297) 3e keuze (N=239) 14
En voor het overzicht weer beide jaren naast elkaar (voor de meest belangrijke drinkplaats): 5 4 4 3 1 Vergelijking meest belangrijke drinkplaats voor 2014 en eind 2015 (in procent) Meest belangrijke drinkplaats voor 2014 (jongeren onder de 16 jaar) (N=192) Meest belangrijke drinkplaats eind 2015 (jongeren onder de 18 jaar) (N=334) 15
5. Alcohol en drugs De laatste grafieken gaan over het drugsgebruik onder de onderzochte jongeren. Daarbij gaan wij eerst in op de veranderingen in het drugsgebruik en dan op de vraag in hoeverre het drugsgebruik in combinatie met alcohol is veranderd. Voor 2014 hebben 178 jongeren (n=450) aangegeven dat zij illegale en/of verdovende middelen hebben gebruikt. Van deze groep gebruikten 129 eind 2015 nog steeds. Totaal gebruikten eind 2015 221 jongeren illegale en/of verdovende middelen (n=527). En om welke middelen gaat het dan? 7 Welke middelen (in procent)? 6 5 4 Middelengebruik voor 2014 (N=150) Middelengebruik eind 2015 (N=201) Bij deze grafieken moet worden opgemerkt dat het grotendeels toch wel om heel erg kleine absolute aantallen gaat. Verschillen tussen de jaren kunnen dan niet toegewezen worden aan de wetswijziging. De verschillen kunnen berusten op louter toeval. Hetzelfde geldt ook voor de laatste grafiek: gebruiken jongeren de middelden naast alcohol of der vervanging van alcohol? 16
Gebruik je de middelen naast of in plaats van alcohol (absolute getallen)? (N=205) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 93 Ik gebruik de middelen naast alcohol. 34 Ik gebruik de middelen in plaats van alcohol. 78 Ik gebruik de middelen soms naast en soms in plaats van alcohol. Te zien is dat maar 34 respondenten van de 205 aangeven de drugs in plaats van alcohol te gebruiken. 17