Alcohol verkoop aan jongeren 2015

Transcriptie

1 Alcohol verkoop aan jongeren 2015 ONDERZOEK NAAR DE ONTWIKKELING IN DE REGIONALE NALEVING IN DE REGIO GOOI- EN VECHTSTREEK

2 Achtergrond In opdracht van de GGD Gooi & Vechtstreek heeft Nuchter een nalevingsonderzoek alcohol uitgevoerd bij diverse verkoopkanalen uit die streek. In dit nalevingsonderzoek staat de leeftijdsgrens van 18 jaar centraal. Jongeren mogen pas vanaf 18 jaar zwakalcoholhoudende- en sterke dranken kopen. Dit is wettelijk vastgelegd in artikel 20, lid 1 van de Drank- en Horecawet (ingekort weergegeven): Het is verboden bedrijfsmatig of anders dan om niet alcoholhoudende drank te verstrekken aan een persoon van wie niet is vastgesteld dat deze de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt. Bij twijfel aan de leeftijd van de koper is de verstrekker verplicht om actie te ondernemen en de leeftijd vast te stellen aan de hand van een geldig legitimatiebewijs. In dit onderzoek is gemeten in hoeverre de verstrekkers van diverse verkoopkanalen actie ondernemen - een interventie plegen - en in hoeverre zij vervolgens overgaan tot een correcte naleving van de Drank- en Horecawet. Methode In maart en april van 2015 zijn in totaal 162 verstrekkers gemeten op interventie en naleving met behulp van zeventienjarige MysteryKids, onder begeleiding van auditoren van Nuchter. Per verstrekker zijn steeds twee aankooppogingen gedaan door een jongen en meisje, de verdeling van de geslachten van de MysteryKids zijn evenredig verdeeld over de gemeten locaties. Per verstrekker werd per dag door één MysteryKid een aankooppoging uitgevoerd, de tweede aankooppoging bij dezelfde verstrekker werd op een andere dag uitgevoerd door een MysteryKid van het andere geslacht. In totaal zijn er 324 aankooppogingen gedaan door zeventienjarige MysteryKids. In tabel 1 zijn het aantal aankooppogingen en locaties per gemeente en verkoopkanaal zichtbaar. TABEL 1: AANTAL AANKOOPPOGINGEN PER GEMEENTE EN VERKOOPKANAAL Cafetaria Horeca Slijterij Sportkantine Supermarkt Pogingen totaal Locaties totaal Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp TOTAAL Bij ieder afzonderlijk bezoek aan een verstrekker staan steeds twee metingen centraal. Ten eerste is gemeten of de MysteryKids alcohol kunnen aankopen. Geregistreerd is of het artikel werd verkocht, ja of nee (naleving). Ten tweede is gemeten of de verstrekker de leeftijd van de MysteryKids heeft vastgesteld (interventie). Gemeten is of de verstrekker heeft gevraagd naar leeftijd - ja of nee, gevraagd heeft naar een legitimatiebewijs - ja of nee - of beiden heeft gedaan - ja of nee. Behalve bovenstaande metingen, zijn waarnemingen uitgevoerd en geregistreerd door de MysteryKids en auditoren. Deze waarnemingen kunnen van invloed zijn op, of verband houden met, het wel of niet naleven van de Drank- en Horecawet door de verstrekker. Daarbij gaat het onder meer om het mogelijke gebruik van hulpmiddelen (die de verstrekker helpen bij het beoordelen van het legitimatiebewijs), de geschatte leeftijd van de verstrekker, het geslacht van de verstrekker, de situatieschets tijdens het bezoek aan de locatie - met name de drukte, de dag en het tijdstip van de aankoop, het type product, de aanwezigheid van aanduidingen en bemoeienis door anderen dan de verstrekker in het aankoopproces. Waarnemingen worden alleen vermeld als deze een statistisch significante invloed of verband aanduiden. 1

3 In deze factsheet zijn de nalevingscijfers op locatieniveau (stoplichtmethodiek), de nalevingscijfers op aankoopniveau, de gepleegde interventies en de naleving na deze interventies uit 2015 gerapporteerd. Ieder onderdeel wordt na de beschrijving van totaalresultaten opgesplitst in resultaten per gemeente en verkoopkanaal. Later in deze factsheet zijn de belangrijkste resultaten uit dit nalevingsonderzoek afgezet tegen resultaten uit 2012, 2013 en Op deze wijze zijn de resultaten uit voorgaande jaren in één oogopslag te vergelijken met elkaar. Resultaten In figuur 1 zijn de nalevingscijfers weergegeven vanuit de door Nuchter ontwikkelde stoplichtmethodiek (naleving op locatieniveau). Deze methodiek houdt in dat de naleving ingedeeld wordt in drie categorieën; rood, oranje en groen: ü ü ü Rood betekent dat het bij de betreffende locatie bij beide pogingen is gelukt om zwakalcoholhoudende drank te kopen - geen naleving; Oranje betekent dat het bij de betreffende locatie bij één van de twee pogingen is gelukt om zwakalcoholhoudende drank te kopen - ad hoc naleving; Groen betekent dat het bij de betreffende locatie van de twee pogingen niet één keer is gelukt om zwakalcoholhoudende drank te kopen - wel naleving. In figuur 1 is weergegeven dat het bij 47 locaties (29%) beide keren niet was gelukt om zwakalcoholhoudende drank te kopen. Bij 65 locaties (4) was het één van de twee pogingen gelukt, bij 50 locaties (31%) was het beide keren gelukt om zwakalcoholhoudende drank te kopen. Figuur 1: Naleving op locatieniveau totaal (N=162) 50 (31%) 65 (4) 47 (29%) Geen naleving Ad hoc Wel naleving In figuur 2 (zichtbaar op de volgende pagina) zijn wederom de nalevingscijfers op locatieniveau weergegeven, maar nu opgesplitst per gemeente. Deze figuur is hetzelfde te lezen en te interpreteren als figuur 1, met als enige verschil dat er in deze figuur een rangordening is toegepast. De gemeente met het laagste percentage rode locaties staat bovenaan de lijst, de gemeente met het hoogste percentage staat onderaan de lijst (ongeacht het aantal oranje of groene locaties). Weergegeven is dat de gemeenten Laren en Blaricum procentueel het minste aantal rode locaties hebben (11%). Van alle locaties in deze gemeenten, kon bij 11% drank worden gekocht door beide MysteryKids. Daarnaast is weergegeven dat de gemeente Weesp procentueel het grootste aantal rode locaties heeft (44%). Van alle locaties in deze gemeenten, kon bij 44% drank worden gekocht door beide MysteryKids. Verder is weergegeven dat de gemeenten Laren en Blaricum tevens een hoog percentage oranje locaties hebben (78%) - hetzelfde geldt (weliswaar in mindere mate) ook voor de gemeente Muiden (57%). Van alle locaties in deze gemeenten, kon bij 78% (en 57%) drank worden gekocht door één van beide MysteryKids. Oftewel, de gemeenten met een hoog percentage aan oranje locaties, leven regelmatig net niet of net wel correct na. Dit in tegenstelling tot de gemeente Bussum, Naarden en Weesp, waar óf regelmatig correct werd nageleefd, óf regelmatig niet correct werd nageleefd. 2

4 Figuur 2: Naleving op locatieniveau per gemeente (N=162) Laren (N=9) 1 (11%) 7 (78%) 1 (11%) Blaricum (N=9) 1 (11%) 7 (78%) 1 (11%) Hilversum (N=50) 14 (28%) 19 (38%) 17 (34%) Muiden (N=7) 2 (29%) 4 (57%) 1 (14%) Bussum (N=25) 8 (32%) 7 (28%) 10 (4) Huizen (N=30) 11 (37%) 11 (37%) 8 (26%) Naarden (N=16) 6 (38%) 5 (31%) 5 (31%) Weesp (N=16) 7 (44%) 5 (31%) 4 (25%) Geen naleving Ad hoc naleving Wel naleving In figuur 3 zijn wederom de nalevingscijfers op locatieniveau weergegeven, maar nu opgesplitst per verkoopkanaal. De rangordening is wederom gebaseerd op het percentage rode locaties. Weergegeven is dat de slijterijen procentueel het minste aantal rode locaties hebben (1). Van alle slijterijen in de Gooi & Vechtstreek, kon bij 1 drank worden gekocht door beide MysteryKids. Daarnaast is zichtbaar dat de cafetaria procentueel het grootste aantal rode locaties hebben (47%). Van alle cafetaria s in de Gooi & Vechtstreek, kon bij 47% drank worden gekocht door beide MysteryKids. Verder is zichtbaar dat de supermarkten een hoog percentage oranje locaties hebben (5). Van alle supermarkten, kon bij 5 drank worden gekocht door één van beide MysteryKids. Oftewel, de verkoopkanalen met een hoog percentage aan oranje locaties, leven regelmatig net niet of net wel correct na. Dit in tegenstelling tot de slijterijen en de horeca (percentage oranje locaties is 3 en 33%), waar óf regelmatig correct wordt nageleefd, óf regelmatig niet correct wordt nageleefd. Figuur 3: Naleving op locatieniveau per verkoopkanaal (N=162) Slijterij (N=20) 2 (1) 6 (3) 12 (6) Supermarkt (N=32) 8 (25%) 16 (5) 8 (25%) Horeca (N=33) 9 (27%) 11 (33%) 13 (4) Sportkantine (N=43) 15 (35%) 17 (39%) 11 (26%) Cafetaria (N=34) 16 (47%) 15 (44%) 3 (9%) Geen naleving Ad hoc naleving Wel naleving 3

5 In figuur 4 zijn de nalevingscijfers op aankoopniveau weergegeven. Te zien is dat er bij 159 aankooppogingen (49%) correct werd nageleefd, bij 165 aankooppogingen (51%) werd niet correct nageleefd. Figuur 4: Naleving op aankoopniveau totaal (N=324) 159 (49%) 165 (51%) Wel naleving Geen naleving In figuur 5 zijn de nalevingscijfers op aankoopniveau weergegeven per gemeente. Te zien is dat het percentage correcte naleving in de gemeente Bussum het hoogst was (54%), in de gemeente Weesp was dit percentage het laagst (41%). Figuur 5: Naleving op aankoopniveau per gemeente (N=324) Bussum (N=50) Hilversum (N=100) Laren (N=18) Blaricum (N=18) Naarden (N=32) Huizen (N=60) Muiden (N=14) Weesp (N=32) 27 (54%) 53 (53%) 9 (5) 9 (5) 15 (47%) 27 (45%) 6 (43%) 13 (41%) 23 (46%) 47 (47%) 9 (5) 9 (5) 17 (53%) 33 (55%) 8 (57%) 19 (59%) Wel naleving Geen naleving In figuur 6 (zichtbaar op de volgende pagina) zijn de nalevingscijfers op aankoopniveau weergegeven per verkoopkanaal. Te zien is dat het percentage correcte naleving bij de slijterijen het hoogst was (75%), bij de cafetaria s was het percentage correcte naleving het laagst (31%). 4

6 Figuur 6: Naleving op aankoopniveau per verkoopkanaal (N=324) Slijterij (N=40) 30 (75%) 10 (25%) Horeca (N=66) 37 (56%) 29 (44%) Supermarkt (N=64) 32 (5) 32 (5) Sportkantine (N=86) 39 (45%) 47 (55%) Cafetaria (N=68) 21 (31%) 47 (69%) Wel naleving Geen naleving In figuur 7 zijn de diverse typen interventies weergegeven. Te zien is dat er bij 124 aankooppogingen (38%) niets werd gevraagd aan de MysteryKids, bij 6 pogingen (2%) werd enkel de leeftijd gevraagd, bij 158 pogingen (49%) werd enkel het ID gevraagd en bij 36 pogingen (11%) werd zowel de leeftijd als het ID gevraagd. Figuur 7: Interventies (N=324) 36 (11%) 124 (38%) 158 (49%) 6 (2%) De vraag is nu welke gevolgen de diverse typen interventies hebben op de naleving. Dit is weergegeven in figuur 8 (zichtbaar op de volgende pagina). Allereerst is te zien dat men van de 124 keer dat men geen interventie pleegt (niets gevraagd), er 17 keer (14%) correct werd nageleefd. Bij deze 17 aankooppogingen was er sprake van een interventie door schenktijden bij sportkantines (en bij één aankooppoging bij een horecalocatie). Dit zijn vastgestelde tijden waarin geen alcoholische dranken worden geschonken, ongeacht de leeftijd van de koper. Aangezien er rondom ditzelfde tijdstip bij andere sportkantines (of horeca) wel alcoholische dranken werden geschonken, worden deze pogingen beschouwd als een geldige poging met een correcte naleving. Verder is te zien dat er op basis van de interventie enkel leeftijd gevraagd niet werd nageleefd. Op basis van de interventie enkel ID gevraagd, werd 114 keer (72%) correct nageleefd, op basis van leeftijd en ID gevraagd, werd 28 keer (78%) correct nageleefd. 5

7 Figuur 8: Naleving na interventies totaal (N=324) (72%) 28 (78%) (14%) Naleving na niets gevraagd (N=124) Naleving na alleen leeftijd gevraagd (N=6) Naleving na alleen ID gevraagd (N=158) Naleving na leeftijd en ID gevraagd (N=36) In figuur 8 uitgelicht zijn de totale ID-vraag, de naleving na deze totale ID-vraag, de gebruiksfrequentie van hulpmiddelen en de naleving als gevolg hiervan weergegeven. Te zien is dat er in totaal 194 keer (6) om het ID werd gevraagd door de verstrekkers, als gevolg hiervan werd 142 keer (73%) correct nageleefd. Daarnaast is weergegeven dat er 44 keer (23%) een hulpmiddel werd gebruikt bij de beoordeling van legitimatiebewijzen - denk hierbij aan briefjes/stickers/lijsten, digitale pop-ups waarop de datum van vandaag minus 18 jaar staat weergegeven, intoetssystemen in de kassa die uitrekenen of de aspirant-koper oud genoeg is en ID-swipers/checkers. Als gevolg van het gebruik van een hulpmiddel, was de naleving 82%. Er waren in 150 gevallen (77%) géén hulpmiddelen gebruikt (na ID-vraag), de naleving als gevolg hiervan, was 71% Figuur 8 uitgelicht : ID-vraag totaal, naleving na ID-vraag totaal, gebruiksfrequentie hulpmiddel en naleving als gevolg (6) 142 (73%) 36 (82%) 150 (77%) 106 (71%) (23%) ID-vraag totaal (N=324) Naleving na IDvraag totaal (N=194) Gebruiksfrequentie hulpmiddel (N=194) Naleving na gebruik (N=44) Hulpmiddel niet gebruikt (na IDvraag - N=194) Naleving na niet gebruikt (N=150) In figuur 9 (volgende pagina) zijn het aantal interventies en de naleving als gevolg hiervan per verkoopkanaal weergegeven. Deze figuur is hetzelfde te lezen en interpreteren als figuur 8, alleen zijn nu de interventies en de naleving na interventies opgesplitst. 6

8 Ter indicatie; bij de horeca is te zien dat niets gevraagd eenmaal heeft geresulteerd in naleving (één horecalocatie met schenktijden) en alleen leeftijd gevraagd geen naleving tot gevolg heeft gehad. Als verstrekkers vervolgens om ID gaan vragen (al dan niet in combinatie met leeftijd), dan blijkt dit naleving tot gevolg te hebben (76% en 10). Overigens was bij 11 horecalocaties deurbeleid waargenomen en getoetst met beide MysteryKids, in 9 gevallen zijn de MysteryKids de toegang tot de horecalocatie geweigerd. Deze 9 gevallen zijn (vergelijkbaar met schenktijden) gewaardeerd als correcte naleving. Figuur 9: Interventies en naleving na interventies per verkoopkanaal (N=324) Supermarkt (N=64) Sportkantine (N=86) Slijterij (N=40) Horeca (N=66) Cafetaria (N=68) 33 (48%) 2 (3%) 25 (37%) 15 (6) 8 (12%) 6 (75%) 21 (32%) 1 (5%) 38 (58%) 29 (76%) 7 (1) 7 (10) 3 (7%) 34 (85%) 28 (82%) 3 (8%) 2 (67%) 52 (6) 16 (31%) 4 (5%) 22 (26%) 18 (82%) 8 (9%) 5 (63%) 15 (23%) 39 (61%) 24 (62%) 10 (16%) 8 (8) Frequentie interventie Naleving na interventie 7

9 In figuur 10 is de naleving, de ID-vraag en de naleving na ID-vraag per onderzoekjaar weergegeven. Te zien is dat het nalevingspercentage in 2015 gelijk is gebleven met 2014, het ID-vraagpercentage is in vergelijking met 2014 lager (6 in 2015 vs. 64% in 2014), het naleving na ID-vraagpercentage is in 2015 met één procentpunt gestegen Figuur 10: Naleving, ID-vraag en naleving na ID-vraag in overzicht % 64% 72% 73% 64% % 5 49% 49% % 36% 2012 (15 jarigen - N=408) 2013 (15 jarigen - N=412) 2014 (17 jarigen - N=378) 2015 (17 jarigen - N=324) Naleving ID-vraag Naleving na ID-vraag In figuur 11 is de naleving op aankoopniveau per gemeente in overzicht weergegeven. Per onderzoekjaar is de naleving zichtbaar per gemeente. Figuur 11: Naleving op aankoopniveau per gemeente in overzicht % 55% 57% 54% 56% 56% 53% % 47% 48% % 47% 47% 43% 43% 45% 44% 39% % 38% 36% 36% 33% 34% 3 25% 27% 15% 12% n.v.t. Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren 2012 (15 jarigen - N=408) 2013 (15 jarigen - N=412) 2014 (17 jarigen - N=378) 2015 (17 jarigen - N=324) 8

10 In figuur 12 is tenslotte de naleving op aankoopniveau per verkoopkanaal in overzicht weergegeven. Per onderzoekjaar is de naleving zichtbaar per verkoopkanaal. Figuur 12: Naleving op aankoopniveau per verkoopkanaal in overzicht % 72% 74% 65% 56% 58% 54% 5 47% 45% 42% 42% 41% 38% 34% 31% 3 21% 24% 24% Cafetaria Horeca Slijterij Sportkantine Supermarkt 2012 (15 jarigen - N=408) 2013 (15 jarigen - N=412) 2014 (17 jarigen - N=378) 2015 (17 jarigen - N=324) 9

11 Nuchter, Kenniscentrum Leeftijdsgrenzen Jonkerbosplein 52, 6534 AB Nijmegen T info@nuchter.nl