De zaak van de wegen: een zaak van de gemeenteraad RO in het veld Aanleiding Als voor de realisatie van een woonwijk de aanleg van nieuwe wegen nodig is, moet er eerst toestemming zijn van de gemeenteraad. Pas als de raad akkoord is, kan het college of in beroep de deputatie een beslissing nemen over de verkavelingsaanvraag. De gemeenteraad kan zo een belangrijke stempel drukken op het verkavelingsbeleid van de gemeente. Onbegrensd zijn de bevoegdheden van de raad echter niet. In deze bijdrage gaan we in op wat de zaak der wegen wel en niet inhoudt. 162 Bevoegdheid van de gemeenteraad Op basis van art. 41 van de Grondwet en art. 2 van het Gemeentedecreet is de gemeente bevoegd om zaken van algemeen gemeentelijk belang te regelen. De zaak der wegen is zo n bevoegdheid van gemeentelijk belang, waarbij het zowel gaat om de aanleg van nieuwe wegen, de wijziging van het tracé, de verbreding of de opheffing ervan. Dat de bevoegdheid exclusief bij de gemeente ligt, is logisch. Nadat de straten, inclusief de bijhorende rioleringen, groenzones en voetpaden zijn gerealiseerd of aangepast, zullen zij immers vrijwel altijd worden overgedragen aan de gemeente. Dat overheidsniveau zal, tot in lengte van dagen, instaan voor het onderhoud en de renovatie van de wegen en bijbehorende infrastructuur. De kosten daarvan kunnen behoorlijk oplopen. Vandaar dat het logisch is dat eerst aan de overheid wordt gevraagd zich uit te spreken of ze die bijkomende financiële engagementen wel aankan. Omdat het aangaan van financiële engagementen een daad van beschikking is, neemt op basis van art. 43, 2, 12, van het Gemeentedecreet de gemeenteraad en niet het college de beslissing over de zaak van de wegen. Een bevoegdheid die de gemeenteraad overigens al heeft sinds 1836 1. Ook als in beroep de deputatie zich uitspreekt over de verkavelingsvergunning, moet ze in haar beslissing rekening houden met de uitspraak van de gemeenteraad. Net zoals het college kan de deputatie of de provincieraad het standpunt van de gemeenteraad dus niet aanpassen. De Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) respecteert de bevoegdheidsverdeling zoals die in de Grondwet en in het Gemeentedecreet is vastgelegd. Wel bepaalt de Codex meer concreet de volgorde waarin de gemeenteraad en het college hun bevoegdheden uitoefenen. Welke aanvragen moeten naar de gemeenteraad? Vergunningsaanvragen die betrekking hebben op de aanleg van nieuwe wegen, de wijziging van het tracé, de verbreding of de opheffing ervan moeten eerst naar de gemeenteraad alvorens het college beslist. Hoewel de VCRO op dit ogenblik is toegespitst op verkavelingsaanvragen met wegen, dienen evengoed stedenbouwkundige aanvragen met nieuwe, aangepaste of op te heffen wegen (1) Dirk VAN MECHELEN, viceminister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Financiën, Begroting en Ruimtelijke Ordening in antwoord op de vraag van Dirk DE KORT, vraag nr. 104 van 31 maart 2008.
eerst te worden voorgelegd aan de gemeenteraad 2. Projecten met een sterke stedenbouwkundige en architectonische samenhang die tegelijkertijd worden gerealiseerd (de zogenaamde groepswoningbouwprojecten ), vallen hier bijvoorbeeld onder. In een geplande wijziging van de VCRO worden de bepalingen omtrent de voorafgaande beslissing door de gemeenteraad over de zaak van de wegen overigens opengetrokken naar alle vergunningsaanvragen. Ook als de wegen al staan ingetekend in een BPA of ruimtelijk uitvoeringsplan, is het akkoord van de gemeenteraad nodig. Daarentegen hoeft een aanvraag waarin private wegen zijn opgenomen, niet naar de gemeenteraad, tenzij die weg in de praktijk een openbaar karakter heeft 3. Indicaties daarvoor zijn bijvoorbeeld het feit dat de weg voor iedereen vrij toegankelijk is of de postbedeling of de ophaling van huisvuil tot aan de individuele loten gebeurt. >Indienen >Openbaar onderzoek Procedure Het college gaat eerst na of het van oordeel is dat de vergunning kan worden verleend. Alleen als dat zo is, legt het de aanvraag voor aan de gemeenteraad voor wat betreft de zaak van de wegen. Als het college van mening is dat de vergunning sowieso geweigerd moet worden, doet het dat niet. Het is wel gebruikelijk dat het college hierover maar een standpunt inneemt nadat het openbaar onderzoek en de diverse adviezen over de aanvraag zijn ingewonnen. Een verkavelingsvergunningsaanvraag wordt altijd onderworpen aan een openbaar onderzoek. Er is één uitzondering op die regel. Er hoeft geen openbaar onderzoek te worden georganiseerd als de kavels waarop de aanvraag betrekking heeft, in een gebied liggen waar: een goedgekeurd provinciaal of gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan of een goedgekeurd bijzonder plan van aanleg geldt; de aanvraag in overeenstemming is met dat plan; dat plan zowel bestemmingsvoorschriften als voorschriften voor de inplanting, de grootte en het uiterlijk van de constructies bevat 4. 163 >Standpunt gemeenteraad De gemeenteraad wordt in kennis gesteld van de bezwaren en opmerkingen die in de loop van het openbaar onderzoek worden ingediend 5. De bezwaren die betrekking hebben op aspecten die te maken hebben met de zaak der wegen, worden behandeld door de gemeenteraad. Als gemeenteraad louter kennis nemen van de ingediende bezwaren en opmerkingen maar de inhoudelijke beoordeling ervan doorverwijzen naar het college, kan niet 6. De gemeenteraad mag zich enkel uitspreken over het wegtracé. De gemeenteraad mag zich dus niet uitspreken over de opportuniteit van de vergunningsaan- (2) Philippe MUYTERS, Vlaams minister van Financiën, Begroting, Werk, Ruimtelijke Ordening en Sport in antwoord op de vraag van Wilfried VANDAELE, vraag nr. 127 van 22 november 2012 en RvS 221.302. (3) Vraag om uitleg 517 (2008-2009) Kris VAN DIJCK tot Dirk VAN MECHELEN, viceminister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Financiën en Begroting en Ruimtelijke Ordening, over de gated communities. (4) Art. 3, 4 B.Vl.Reg. 5 mei 2000 betreffende de openbare onderzoeken over aanvragen tot stedenbouwkundige vergunning, verkavelingsaanvragen en aanvragen tot verkavelingswijziging, BS 20 mei 2000. (5) Art. 10 B.Vl.Reg. 5 mei 2000 betreffende de openbare onderzoeken over aanvragen tot stedenbouwkundige vergunning, verkavelingsaanvragen en aanvragen tot verkavelingswijziging, BS 20 mei 2000. (6) RvS 217.305.
vraag en zodoende een verkavelingsbeleid voeren. Dat is uitsluitend de bevoegdheid van het college. In de beslissing van de gemeenteraad dienen de redenen duidelijk te worden uiteengezet waarop de beslissing is gesteund. Alleen dan is de beslissing van de gemeenteraad afdoende gemotiveerd 7. Wat verderop komen we daar nog op terug. Decretaal is opengelaten binnen welke termijn de goedkeuring van de wegenis moet zijn geagendeerd of behandeld op de gemeenteraad. De gemeenteraad beslist uiterlijk de tweede vergadering waarop de zaak van de wegen is geagendeerd. Lukt dat niet, dan wordt de beslissing over de wegenis geacht ongunstig te zijn. >Beslissing in eerste aanleg Als de gemeenteraad de zaak der wegen goedkeurt, neemt vervolgens de vergunningverlenende overheid een definitieve beslissing over de vergunning 8. Wordt de zaak der wegen afgekeurd door de gemeenteraad, dan weigert het college ook de aanvraag. Normaal gesproken, zal na een positieve beslissing van de gemeenteraad ook een positieve beslissing van het college volgen over de vergunningsaanvraag, tenzij in de loop van de procedure nieuwe informatie ter beschikking is gekomen, bijvoorbeeld op basis van het openbaar onderzoek, die het college aanleiding geeft de aanvraag te weigeren, ondanks het feit dat de gemeenteraad akkoord is met de zaak der wegen. 164 >Administratief beroep Als de deputatie in beroep de aanvraag behandelt, respecteert ze het standpunt dat de gemeenteraad heeft ingenomen. Over de vergunningsaanvraag zelf heeft de deputatie vanzelfsprekend wel de mogelijkheid en de plicht zich opnieuw te buigen. Is het beroep bij de deputatie het gevolg van het feit dat de gemeenteraad geen beslissing heeft genomen, dan heeft de deputatie of de gouverneur echter geen mogelijkheid om de gemeenteraad samen te roepen of tot een uitspraak te doen komen. Het zou dus kunnen voorkomen dat het college niet of maar traag agendeert, waardoor de termijn waarbinnen over een aanvraag moet worden beslist, voorbijgaat. Dit betekent een stilzwijgende weigering van de aanvraag. De aanvrager kan vervolgens in beroep gaan bij de deputatie. De deputatie moet wat betreft de zaak der wegen zich ook baseren op het standpunt van de gemeenteraad. Als de gemeenteraad echter geen standpunt over de wegenis heeft ingenomen, dan mag de deputatie of de provincieraad geen beslissing over de zaak der wegen in zijn plaats nemen. In tegenstelling tot het vroegere Decreet Ruimtelijke Ordening heeft de gouverneur momenteel op basis van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening geen instrument meer om de gemeenteraad samen te roepen, met uitzondering dan van het (dwang)toezicht dat de gouverneur kan uitoefenen. De gouverneur kan natuurlijk wel vriendelijk vragen aan de gemeenteraad om alsnog een beslissing te nemen of vragen dat de gemeenteraad zijn eerder ingenomen standpunt over de zaak der wegen herziet. In de loop van 2013 zal naar alle waarschijnlijkheid een wijziging van het decreet worden gestemd, waardoor de gouverneur op verzoek van de deputatie de gemeenteraad samenroept als de gemeenteraad eerder geen of een negatieve beslissing over de wegen genomen heeft. In dat geval moet de gemeenteraad een beslissing nemen binnen de zestig dagen vanaf de samenroeping door de provinciegouverneur en wordt de termijn om te beslissen over de vergunningsaanvraag voor de deputatie verlengd tot (7) Zie voetnoot 3. (8) Art. 4.2.17, 2 VCRO.
150 dagen 9. Het voorontwerp van decreet voorziet niet wat er gebeurt indien die termijn onverhoopt niet wordt gehaald. Tegen de (stilzwijgende) beslissing van de gemeenteraad over het wegentracé zelf kan in beroep worden gegaan bij de Raad van State 10. Indien de beslissing door de Raad van State wordt vernietigd, dan worden de vergunningen die hierop zijn gebaseerd, geacht nooit te hebben bestaan. In dat geval neemt de gemeenteraad een nieuwe beslissing, die vanzelfsprekend rekening houdt met de redenen van de vernietiging. Vervolgens beslist het college (indien er geen beroep is ingesteld tegen de vergunning) dan wel de deputatie (indien er beroep is ingediend) opnieuw 11. Wat valt er allemaal onder de zaak van de wegen? De gemeenteraadsbeslissing over de zaak der wegen kan enkel betrekking hebben op zaken die een link hebben met de technische en financiële aspecten van de wegenis. Daaronder vallen onder andere: de aanleg van nieuwe wegen, de tracéwijziging, de verbreding of opheffing van bestaande gemeentelijke wegen; de uitrusting van de wegen, met bijvoorbeeld afmetingen en materiaalgebruik van de voetpaden en de parkings, asverschuivingen, verkeersdrempels, voeten fietspaden, aanplantingen en nutsvoorzieningen als elektriciteit, gas, waterleiding, telefoon, tv-distributie, riolering en afwatering. Ook het afgraven van de weg, de opruimingswerken, ophogings- en verhardingswerken zijn onderdeel van de zaak van de wegen 12 ; de gevolgen voor de verkeerssituatie in de omgeving van de aanvraag, doordat bijvoorbeeld de nieuwe verkaveling bijkomend verkeer voor de bestaande wegen met zich meebrengt en de verkeersdrukte toeneemt 13, en de gevolgen voor noodzakelijke uitbreiding van de maatschappelijke infrastructuur 14 ; zaken als groenbehoud, verkeersinfrastructuur, verkeersveiligheid, riool- en afvalvoorzieningen en elektriciteitsnetwerken 15. 165 Meer weten P.-J. Defoort, De beslissing over de zaak van de wegen is geen voorbereidende rechtshandeling ten aanzien van de latere vergunningsbeslissing: de gevolgen hiervan voor de motiveringsplicht en de beroepsmogelijkheden, TROS 2009, 248-254. Xavier BUIJS Anja GLABEKE (9) Art. 36 en 52 voorontwerp van decreet houdende wijziging van diverse bepalingen van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening. (10) Zie RvS 189.415, 215.175, 216.039 en 221.302. (11) RvVb 6 augustus 2013, nr. 2013/0461. (12) P.-J. DEFOORT, De beslissing over de zaak van de wegen is geen voorbereidende rechtshandeling ten aanzien van de latere vergunningsbeslissing: de gevolgen hiervan voor de motiveringsplicht en de beroepsmogelijkheden, TROS 2009, 248-254. (13) RvS 189.415. (14) RvS 215.175. (15) RvS 215.175.
166 TROS wil met deze praktijkrubriek steeds de vinger aan de pols houden wat betreft de praktische toepassing van de regelgeving inzake ruimtelijke ordening en aanverwante domeinen, de moeilijkheden die daarbij worden vastgesteld en de actualiteit daarrond. Daarom is het belangrijk te weten wat leeft in de praktijk en te weten waar concrete problemen worden ervaren. Bovendien kunnen ook de volgende zaken aanleiding geven tot een interessante praktijkrubriek: > een interessante parlementaire vraag en antwoord of discussie in de betrokken commissie van het Vlaams Parlement; > een standpunt over een hot item inzake RO ingenomen door een politieke fractie in het Vlaams Parlement; > praktische tips voor de versnelling van het besluitvormingsproces binnen het huidige wetgevende kader; > een juridische kijk op veel gebruikte administratieve praktijken of beleidslijnen waarover vragen bestaan; > Hebt u een concrete vraag die u beantwoord wil zien in deze rubriek of een andere insteek die interessant is voor de rubriek? Of wil u als gastauteur meewerken aan de rubriek? Neem dan contact op met de redactie (liesbeth.declercq@diekeure.be).