Kijkwijzer OKANS OP HET WEB voor leerkrachten Inleiding Dit observatie-instrument wil OKAN-leerkrachten ondersteunen om de evolutie van analfabete OKANjongeren op te volgen tijdens het project Okans op het Web. Digitale en ondernemingscompetenties worden in deze kijkwijzer als uitgangspunt gebruikt, aangezien dergelijke kennis, vaardigheden en attitudes de focus vormen van dit project. Je zal echter merken dat de link met de gangbare sleutelcompetenties binnen het OKAN-onderwijs, nl. sociale, zelfsturende, leer- en functionele competenties, nooit ver weg is 1. Dankzij het inzetten van functionele opdrachten wordt er op deze verschillende competenties tegelijk ingezet. Onder digitale competenties verstaan wij alle kennis, vaardigheden en attitudes die de leerling kan inzetten om met een digitale omgeving om te gaan. Bij de analfabete OKAN-jongeren die we tijdens dit project opvolgen, zetten we specifiek in op het vergroten van de ICT-basisvaardigheden: het gebruik van computertoepassingen, zoals tekstverwerking, opslag en beheer van informatie en om via het internet info uit te wisselen en te communiceren met elkaar en met derden. Door te focussen op deze basisvaardigheden bouwen we doorheen het project aan de fundamenten om kritisch en op een verantwoorde wijze om te gaan met computertoepassingen en elektronische media (e-mail, sociale media ). Ondernemingscompetenties bestaan uit een brede waaier van aspecten zoals o.a. wilskracht, creativiteit, innovatie, een helder inzicht hebben in de doelen die je wil bereiken, het planningsvermogen om die doelstellingen te realiseren, en leiderschap. Ook ondernemingszin wordt sterk beïnvloed door de gangbare sleutelcompetenties. Daarom werden ze verwerkt in vier categorieën van ondernemingscompetenties: wilskracht en kritische ingesteldheid, samenwerking, projectbeheer, creativiteit en innovatie. Bij de analfabete OKAN-jongeren zetten we specifiek in op het vergroten van de vaardigheden om door te zetten, om alleen en in team samen te werken, om creatief en innovatief te groeien en om het project mee te beheren. Omdat de talige competenties zodanig functioneel ingezet worden doorheen het project, werden deze geïntegreerd binnen bovenstaande competenties. Taal wordt immers bij de functionele taken gezien als middel en niet als einddoel van het leerproces. Al doende krijgen jongeren het Nederlands onder de knie. De digitale en ondernemingscompetenties worden als vertrekpunt gebruikt en van daaruit wordt telkens gekeken of hier talige aspecten aan verbonden zijn. Zo wordt bij de digitale competenties gekeken of jongeren het aangeboden digitale materiaal (teksten, tabellen, grafieken, filmpjes, ) begrijpen (receptief), maar wordt ook gekeken of ze digitale boodschappen kunnen produceren (productief). 1 Klas in de Wereld (2008) Basiscompetenties anderstalige nieuwkomers. Speerpunt Anderstalige Nieuwkomers Steunpunt GOK. @ Centrum voor Taal en Onderwijs 1
Ook binnen de ondernemingscompetenties zitten heel wat talige aspecten verweven. In het luik samenwerking is heel wat ruimte voor talige doelen voorzien. Communicatie (spreken en luisteren) is hier immers onlosmakelijk mee verbonden. Ook in competenties zoals projectbeheer krijgen de verschillende taalvaardigheden een plaats. Zo krijgt een goede planning meestal vorm in een schriftelijke neerslag en die boodschappen moeten meestal gelezen worden door andere groepsleden. Binnen OKANS op het web werken leerlingen dus geïntegreerd aan zowel de digitale, de ondernemingscompetenties, de sleutelcompetenties als talige competenties. Ze zijn complementair en gaan hand in hand. Dit instrument biedt leerkrachten een houvast om met elkaar te reflecteren over het groeiproces van OKAN-jongeren tijdens het project Okans op het Web. De uiteenlopende competenties stimuleren de leerkrachten om verder te kijken dan het behalen van talige en sociale competenties op zich. Dit geeft een breder beeld van wat de jongere kan/(nog) niet kan op verschillende werkdomeinen en kan ondersteunend zijn bij de oriëntering van de leerling naar het vervolgonderwijs. Gebruiksmogelijkheden Flexibel Dit instrument is een inspiratiebron en geen kant-en-klaarproduct. Je kan het op verschillende manieren inzetten en aanpassen, afhankelijk van de leerling die je wilt observeren tijdens het project, het tijdstip dat je observeert en de focus die je kiest. Bijvoorbeeld: Je kan je per observatieperiode concentreren op 1 competentie. Tijdens de volgende observatie kan je een andere competentie belichten. Je kan je concentreren op bepaalde deelcompetenties. Je kan vooraf bepaalde competenties kiezen die je relevant acht voor een bepaalde leerling en de andere competenties tijdelijk achterwege laten. Je kan ervoor kiezen enkel te werken met de kolom info/voorbeelden, i.p.v. met de scores. @ Centrum voor Taal en Onderwijs 2
Scores Je kan de scores per observatieperiode invullen met een andere kleur. Op die manier kan je de groei over de observatieperiodes heen sneller visueel in kaart brengen.? = dat weet ik momenteel niet 1 = kan dit helemaal niet / zeer zwak 2 = kan dit mits veel ondersteuning / zwak 3 = kan dit mits enige ondersteuning / goed 4 = Kan dit zelfstandig/heel goed Bij elke competentie zijn een aantal lege rijen terug te vinden, zodat elke leerkracht het instrument kan aanvullen met competenties die de leerling getoond heeft, maar die niet in de lijst zijn opgenomen. @ Centrum voor Taal en Onderwijs 3
Leerling _ Evaluatieperiode (maandelijks) _ Digitale competenties Competenties? 1 2 3 4 Extra info/voorbeelden receptief De leerling kan relevante informatie raadplegen uit digitale bronnen De leerling kan zijn weg vinden binnen de aangereikte media De leerling kan grafieken interpreteren en de betekenis uit tabellen afleiden productief De leerling gebruikt de nodige fijn-motorische vaardigheden om met de computer/tablet/smartphone om te gaan De leerling kent de basistechnieken van computertoepassingen en kan deze gebruiken in praktijk: het aan- en uitzetten van de computer de basisprincipes van tekstverwerking de basisprincipes van opslag en beheer van informatie De leerling staat positief tegenover het maken van een digitale tekst, foto, film @ Centrum voor Taal en Onderwijs 4
De leerling kan een digitale tekst, vragenlijst, foto, film (mondeling of schriftelijk) maken De leerling kan structuur aanbrengen in digitaal materiaal. (bijvoorbeeld foto s opslaan in een mapje- een nieuwe map aanmaken op de computer) De leerling kan informatie op een digitale manier verzamelen en communiceren (brainstorm op digitale post-its, info verzamelen op Pinterest, e-mail, webwinkel maken, afname digitale enquête ) De leerling kan doelgericht relevante informatie uit verschillende digitale bronnen selecteren en verwerken tot iets nieuws Ondernemingscompetenties Competenties? 1 2 3 4 Extra info/voorbeelden Wilskracht en kritische ingesteldheid De leerling vertoont doorzettingsvermogen om het project uit te voeren en mee vorm te geven De leerling wendt zijn talenten en competenties aan om een opdracht aan te pakken @ Centrum voor Taal en Onderwijs 5
De leerling stelt zich open en positief op om nieuwe technieken en ICT- mogelijkheden te leren (bijvoorbeeld: gebruik van Tablet, PC, apps en sociale media.) De leerling concentreert zich op een taak en laat zich niet afleiden De leerling kan over zijn eigen functioneren reflecteren De leerling heeft een realistisch zelfbeeld met inzicht in de eigen sterktes en zwaktes De leerling kan gezonde keuzes maken op basis van het inzicht in de eigen sterktes en zwaktes De leerling kan in functie van duidelijke communicatie reflecteren over taalstructurele aspecten (klanken, woorden, zinnen, spelling, betekenis ) De leerling is kritisch ten aanzien van het (voorlopige) resultaat en stuurt zo nodig bij De leerling leert uit zijn fouten Samenwerking De leerling heeft respect voor anderen, luistert actief, laat de ander uitspreken en houdt rekening met hun meningen en gevoelens @ Centrum voor Taal en Onderwijs 6
De leerling kan mondelinge of schriftelijke feedback verwerken en kan hier gepast op reageren De leerling neemt actief deel aan gesprekken, drukt zich verstaanbaar uit en stelt vragen als iets niet duidelijk is De leerling helpt anderen en aanvaardt zelf hulp van anderen De leerling neemt actief en constructief deel aan groepswerk en houdt zich aan afspraken tijdens het samenwerken De leerling maakt zijn eigen standpunten duidelijk. Hij kan zijn eigen meningen en gevoelens mondeling en schriftelijk uiten. Hij aanvaardt kritiek op zijn eigen standpunt en komt constructief voor zichzelf op wanneer hij het niet eens is met anderen Projectbeheer De leerling kan prioriteiten stellen om een doel te bereiken De leerling kan mee beslissingen nemen en werkt doelgericht De leerling heeft voldoende inzicht in de stappen die hij/zij moet uitvoeren om een (tussen)doel te bereiken @ Centrum voor Taal en Onderwijs 7
De leerling bedenkt al doende wat hij/zij kan ondernemen om de taak tot een goed einde te brengen De leerling werkt oplossingsgericht en maakt gebruik van strategieën om een probleem op te lossen De leerling kan hoofd- en bijzaken van elkaar onderscheiden De leerling blikt regelmatig vooruit De leerling kan aangeven welke resultaten hij wil behalen De leerling kan kritisch aangeven of het resultaat bereikt is De leerling kan het geleerde ook in andere contexten toepassen De leerling maakt een haalbare taakplanning De leerling werkt ordelijk en zorgvuldig om de opdracht uit te voeren De leerling controleert op fouten De leerling kan onder druk (tijdsdruk of taakbelasting) presteren De leerling is voldoende flexibel, kan omgaan met problemen of tegenslag en past zich aan in verschillende contexten @ Centrum voor Taal en Onderwijs 8
De leerling kan wiskundige bewerkingen en handelingen functioneel inzetten Creativiteit en innovatie De leerling kan technische vaardigheden inzetten om verkoopswaardige producten te maken De leerling reikt zelf nieuwe ideeën, doelen of acties aan bij de aanmaak van de webwinkel De leerling kan aantrekkelijke reclame maken (mondeling en schriftelijk) voor de webwinkel @ Centrum voor Taal en Onderwijs 9