Kwaliteitsimpuls Openbare Ruimte Kanaleneiland en Overvecht 14 juni 2017 Bijlage bij raadsbrief met kenmerk 4560423/20170614/EW
Colofon uitgave Ontwikkelorganisatie Ruimte Gemeente Utrecht 030-286 00 00 info@utrecht.nl in opdracht van Ontwikkelorganisatie Ruimte en Stadsbedrijven Gemeente Utrecht internet www.utrecht.nl informatie E.J.L. van der Waard 030-28 64760 e.van.der.waard@utrecht.nl Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 2/15
Inhoud 1 Inleiding 4 2 Aanpak kwaliteitsimpuls openbare ruimte 5 3 De gebieden nader bekeken 7 4 Prioriteiten 2017-2019 11 5 Kostenraming 15 Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 3/15
1 Inleiding Onze ambitie is te zorgen voor een gezonde toekomst voor de inwoners van Utrecht. Hierin speelt de openbare ruimte een belangrijke rol. Bij de Voorjaarnota 2016 is aangegeven dat de groei van de stad het nodig maakt een kwaliteitsimpuls te geven aan de openbare ruimte. Dit heeft er toe geleid, dat de raad 3 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld voor kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte, met het gelijktijdig wegwerken van het achterstallig onderhoud, als onderdeel van een totaal budget van 7,3 miljoen euro. De 3 miljoen euro is bestemd voor de kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte van Overvecht en Kanaleneiland en om de herontwikkeling van de openbare ruimte gekoppeld aan het productieprogramma van de corporaties mogelijk te maken. Deze kwaliteitsverbetering wordt op een integrale manier aangepakt, uitgaande van gezonde verstedelijking. De voorgestelde projecten dragen bij aan gezond bewegen, welbevinden, stimuleren ontmoeting, klimaatadaptatie, vergroening, spelen, verkeersveiligheid (30 km/uur-gebieden) en samen de stad maken. Deze notitie maakt inzichtelijk waarvoor de beschikbare 3 miljoen euro voor Overvecht en Kanaleneiland worden aangewend, met projecten voor de periode 2017-2019. Dekking voor toekomstige projecten in het kader van de kwaliteitsimpuls wordt in dit besluit niet geregeld: hiervoor is eerst besluitvorming in het kader van een (volgende) Voorjaarsnota nodig. Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 4/15
2 Aanpak kwaliteitsimpuls openbare ruimte 2.1 Omschrijving aanpak De openbare ruimte wordt zo heringericht dat deze uitnodigt tot gezond bewegen en plezierig verblijven. Kortom, het realiseren van de ambities op gebied van gezond stedelijk leven. Hierbij worden de ambities op gebied van duurzaam verkeersveilig en klimaatbestendig gerealiseerd, en wordt aangesloten op plannen uit de wijk. De openbare ruimte wordt heringericht conform de in de Kadernota Openbare Ruimte beschreven gebiedskwaliteiten Domstad en Domstad Bijzonder ( Utrechtse Allure is niet van toepassing). De kwaliteitsimpuls voorziet in een integrale aanpak van de openbare ruimte, om zo weinig mogelijk hinder voor gebruikers te veroorzaken, en om (kosten)efficiënt te werken. Dit betekent dat de straat maar één keer open gaat, ten behoeve van groot onderhoud en achterstallig onderhoud, waarbij tegelijkertijd de gewenste herinrichting en kwaliteitsverbetering worden gerealiseerd. Wegprofielen worden aangepast aan de functie woonstraat, en (duurzaam) veiliger gemaakt, en er wordt meer verharding vergroend. Regenwater gaat, waar mogelijk, voortaan direct de bodem in (in plaats van in het riool). De openbare ruimte rond woningrenovaties wordt verbeterd en sluit aan op de nieuwe situatie rond scholen en renovaties van woningen. Vier jaar geleden is een soortgelijke aanpak in de Binnenstad gestart. Op verschillende plekken zijn hier resultaten te zien: een beter functionerende en te beheren openbare ruimte, én zeer tevreden bewoners, ondernemers en gebruikers. Bij de integrale aanpak van Overvecht en Kanaleneiland wordt geleerd van de pilot Binnenstad als het gaat om samen de stad maken, werk met werk maken, integrale opgaveformulering met integrale budgetinzet, opdrachtgeversschap, aanpak participatie, ontwerp- en uitvoeringsteam, vroegtijdig betrekken beheer en handhaving. 2.2 Kwaliteitsimpuls Overvecht en Kanaleneiland Voor de wijken Overvecht en Kanaleneiland is gekozen omdat relatief veel wegen hier dringend aan groot onderhoud toe zijn. Daarnaast ligt er een belangrijke sociale opgave in deze wijken. Herontwikkeling van deze openbare ruimte wordt waar mogelijk gekoppeld aan het productieprogramma van de corporaties met renovaties van haar flats. Tot slot zijn de wijken Overvecht en Kanaleneiland ten opzichte van de rest van de gemeente zeer geschikt zijn om af te koppelen door het regenwater in de bodem te brengen, aangezien de wijken zijn gebouwd op een relatief dikke zandlaag (met name Overvecht). Ook bevatten de wijken relatief veel niet functionele verharding, die bij volledige herinrichting vergroend kan worden. Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 5/15
De aanpak Overvecht en Kanaleneiland is ook bedoeld om te laten zien wat de meerwaarde is als, boven op bestaande middelen, aanvullende gelden komen om de openbare ruimte van gevel tot gevel aan te pakken. Er is gekeken waar werk met werk maken het meest effect zal sorteren. Door programma s te bundelen wordt werk met werk gemaakt en worden onze ambities op de meest efficiënte manier gerealiseerd. De (nog) niet geprogrammeerde wensen voor de wijken zijn in beeld gebracht. Op basis hiervan zijn de prioriteiten voor 2017-2019 gesteld. Hiermee zetten we een stap in het oplossen van de problematiek in beide wijken, met een aanpak waarbij zoveel mogelijk gecombineerd wordt, waarmee een aanzienlijke efficiëntieslag bereikt wordt. 2.3 Keuze Vanuit beide wijken is de wens gekomen om bij de uitwerking nadere keuzes te maken. In Overvecht wordt prioriteit gegeven aan het gebied rond de tien verdiepingen hoge flat aan de Bangkokdreef, Henriëttedreef en Camera Obscuradreef (de laatste twee zijn onderdeel van de aanpak Taagdreef e.o.) omdat hierbij aangesloten kan worden bij de renovaties van de corporaties in 2017 en 2018, conform de uitgangspunten van de aanpak. Tevens wordt de eerste fase van de openbare ruimte van het winkelcentrum en een groot deel van de woonbuurt Taagdreef e.o. gerealiseerd. In Kanaleneiland worden de woonbuurt Kanaleneiland Noord Noord en het parkgebied Attleeplantsoen aangepakt, gekoppeld aan de renovatie van de flats van Mitros. Zie hoofdstuk 4 voor een nadere beschrijving van de projecten. Afbeeldingen: keuzegebied Kanaleneiland (links), keuzegebied Overvecht (rechts) Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 6/15
3 De gebieden nader bekeken 3.1 Huidige kwaliteit Overvecht en Kanaleneiland In de Kadernotitie Openbare Ruimte zijn drie kwaliteiten van de openbare ruimte vastgesteld: Domstad, Domstad Bijzonder en Utrechtse Allure. - Domstad is het basisniveau, de standaard voor algemeen gebruik, inrichting en beheer. - Domstad Bijzonder geldt voor die lijnen en plekken in de stad waar standaardoplossingen niet voldoende zijn, vanwege het bijzondere karakter of een bijzondere functie. - Utrechtse Allure is het hoogste kwaliteitsniveau, dat past bij de uitstraling en de (inter) nationale visitekaartjes van de stad. Er is een quick scan gemaakt waarbij de huidige kwaliteit van de openbare ruimte in 99 buurten in de stad in beeld is gebracht. Op basis hiervan kan bepaald worden naar welke kwaliteiten we in de toekomst streven. Afbeelding: quick scan openbare ruimte 2014 1 De wijken Overvecht en Kanaleneiland zijn gebouwd in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw. De openbare ruimte is versleten, al is er al wel geïnvesteerd in het kader van de wijkaanpak. Het achterstallig- en groot onderhoud vraagt de komende jaren nog steeds om extra investeringen in de openbare ruimte. De wijken zijn indertijd ontworpen als autowijken met brede asfaltwegen. Meer dan 50% 1 Bron: Kadernota Kwaliteit Openbare Ruimte Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 7/15
van de wegen voldoet niet aan de eis van duurzaam veilig : ze zijn te breed, er wordt te hard gereden en er is geen verschil zichtbaar tussen doorgaande wegen en de woonstraten. 3.2 Gewenste kwaliteit Overvecht en Kanaleneiland De belangrijkste maatregelen voor een klimaatbestendige stad zijn minder verharding en meer groen, bij voorkeur door het toevoegen van grote bomen. Daarnaast willen we voldoende waterberging in de openbare ruimte creëren, waar extreme buien gebufferd kunnen worden. Regenwater willen we zoveel mogelijk vasthouden in het gebied, zodat extreme neerslag niet wordt afgewenteld op de buren en de rioolwaterzuivering niet onnodig wordt belast met relatief schoon regenwater. Overvecht en Kanaleneiland zijn beide op een dik zandpakket gebouwd, waardoor ze bij uitstek geschikt zijn voor infiltratie van het regenwater. De bestaande riolering in Overvecht en Kanaleneiland is echter nog van goede kwaliteit. De uitdaging is om het regenwater de bodem in te krijgen, zonder de bestaande riolering te hoeven vervangen. Dit kan door het gebruik van waterpasserende verharding of het vervangen van niet functionele verharding door groen. Wijzigingen in gebouwen vragen soms om ingrijpende maatregelen in de openbare ruimte. Om flats aantrekkelijker te maken worden stortkokers vervangen door ondergrondse containers, komen er (vaak) voor- én achteruitgangen en krijgen fietsbergingen een eigen toegang. Ook worden bergingen en garages op de begane grond van flats omgebouwd tot woningen, waardoor de toegang tot de garages vrijkomt. Deze ingrepen vragen om aanpassing van de directe omgeving van de flats. Hetzelfde geldt voor de schaalvergroting van basisscholen en de transitie naar multifunctionele accommodaties. De afstand tot scholen wordt groter en de grotere (auto)stroom naar één locatie vraagt om structurele ingrepen voor het halen en brengen van kinderen. Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 8/15
3.3 Gebiedskwaliteit in Overvecht en Kanaleneiland In de Kadernota Openbare Ruimte hebben de wijken Overvecht en Kanaleneiland de kwaliteit Domstad. Voor een aantal wegen en plekken geldt Domstad Bijzonder. Domstadkwaliteit wil zeggen dat de openbare ruimte op orde is. Voor Overvecht en Kanaleneiland betekent dat voor de hele wijk: Het weggewerken van achterstallig onderhoud en het uitvoeren van groot onderhoud conform de richtlijnen; het duurzaam veilig zijn van de wegen; Infiltratie van het regenwater zodat dit niet naar het riool gaat. De huidige riolering is niet berekend op piekbuien ten gevolge van de klimaatverandering (gaat van 20 mm naar 80 tot 100 mm per uur). Daarbij komt dat de rioolwaterzuivering nu onnodig belast wordt met schoon regenwater. Het waar mogelijk vervangen van niet functionele verharding door (kwalitatief goed) groen. Aansluiting van de directe omgeving op de nieuwe situatie rond scholen en renovatie. Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 9/15
De aanpak van de openbare ruimte is een weg van lange adem. De gemiddelde vervangingstermijn van een straat ligt tussen de veertig en zestig jaar. Het moment van groot onderhoud is bij uitstek het moment om integraal de openbare ruimte aan te pakken. Vanuit de gedachte om maatschappelijke kosten en hinder te minimaliseren is het wenselijk de straat maar één keer open te maken. Integraal betekent dat we van gevel tot gevel (ook ondergronds) alle ambities een plaats geven. Groot onderhoud plegen betekent verbeteren wat er nu buiten ligt. Voor het realiseren van de andere ambities zijn ingrijpender maatregelen nodig. Hiervoor moeten wegprofielen worden aangepast aan de functie woonstraat (duurzaam en veilig), het asfalt op de woonstraten vervangen worden door waterpasserende klinkers en soms moet ook de verkeersstructuur aangepast worden (bijvoorbeeld voor het creëren van een auto-arme schoolomgeving). Afbeelding: wegprofielen 2 Financieel is er vanuit het groot onderhoud budget voor nieuwe verharding, maar er is geen geld om het wegprofiel te veranderen (duurzaam veilig) of om asfalt te vervangen door klinkers (klimaatbestendig en duurzaam veilig). Dit vergt extra kosten voor afvoer van asfalt en de aanpassing van de fundering. De middelen uit de kwaliteitsimpuls bieden hier uitkomst. Stations, parken en stedelijke wegen hebben de kwaliteit Domstad Bijzonder. Op wijkniveau geldt deze kwaliteit voor de winkelcentra en voor enkele wijk- en buurtplekken. Bij Domstad Bijzonder mag afgeweken worden van het basisniveau Domstad. Dat kan een afwijking in het gebruik zijn, maar ook in de inrichting en het beheer. Domstad Bijzonder is niet altijd duurder in aanleg of beheer. In Overvecht willen we Domstad Bijzonder in en om het winkelcentrum. 2 Bron: Kadernota Kwaliteit Openbare Ruimte Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 10/15
4 Prioriteiten 2017-2019 4.1 Keuze Er is gekeken welke gebieden in Overvecht en Kanaleneiland in aanmerking komen om integraal aangepakt te worden. Uitgangspunten waren de urgentie of het realiseren van zoveel mogelijk ambities. De geprogrammeerde projecten, de nog niet geprogrammeerde wensen uit beleidsnota s en de lokale kennis waaronder de Versnelling van Overvecht met de sociale opgave van de wijk - hebben als input gediend. Hieruit is vervolgens een keuze gemaakt, waarbij de integrale aanpak ( werk met werk maken ) leidend was. Er is afgestemd met wijkregisseurs en -adviseurs, Stadsbedrijven, gebieds-/wijkteams Overvecht en Kanaleneiland, klankbordgroep Winkelcentrum Overvecht (wijkraad/ondernemers), Mitros, bewonersvertegenwoordiging Kanaleneiland Noord Noord. De beschikbare extra middelen uit de Voorjaarsnota 2016 (3 miljoen euro) worden voor de volgende projecten ingezet. Er wordt prioriteit gelegd bij de meest dringende en efficiënt aan te pakken projecten, waarbij in een volgende stap in de kwaliteitsimpuls bezien wordt wat de nieuwe prioriteiten worden en hoe daarvoor dekking gevonden kan worden. 4.1.1 Overvecht De eerste fase van de openbare ruimte van het Winkelcentrum Overvecht en de buitenruimte van de renovatie van de tien verdiepingen hoge flat aan de Bangkokdreef worden volledig uitgevoerd, waarbij tevens een groot deel van de woonbuurt Taagdreef wordt aangepakt. Bij de Taagdreef wordt de prioriteit gelegd bij de verkeersveiligheid op de hoofdstructuur (de molenwiek Taag-, Ebro-, Rhône- en Henriëttedreef), bij de openbare ruimte rond de renovaties bij de Camera Obscuradreef/Henriëttedreef en bij de school aan de Van Brammendreef. De openbare ruimte in en rond het winkelcentrum van Overvecht is meer dan tien jaar niet aangepakt, in afwachting van de grootschalige herontwikkeling van het centrum. Door de kredietcrisis zijn deze plannen niet uitgevoerd. Wel wordt er op kleinere schaal gewerkt aan de verbetering van het centrum. Er zijn veel knelpunten ten aanzien van de bereikbaarheid en de aantrekkelijkheid van het centrum voor voetgangers, fietsere en automobilisten. Alleen met structurele ingrepen in de Zamenhofdreef en op het parkeerterrein zijn deze op te lossen. Ook is er sprake van achterstallig en groot onderhoud. Daarnaast zijn ingrepen nodig om het winkelcentrum klimaatbestendig te maken door de toepassing van waterpasserende verharding en meer groen. Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 11/15
De realisatie van een kwaliteitsimpuls voor de openbare ruimte van het winkelcentrum is van belang voor de herontwikkeling van de NPD-strook en de vernieuwing van het winkelcentrum. Daarnaast zijn we al geruime tijd bezig met bewoners, ondernemers en de wijkraad om oplossingen te vinden voor de verkeersproblemen rond het winkelcentrum. Afbeeldingen: voorstel herinrichting omgeving winkelcentrum Bij de renovatie van de tien verdiepingen hoge flats worden standaard maatregelen getroffen om de flats met de lift toegankelijk te maken vanaf de begane grond en twee toegangen te geven zodat de relatie met parkeerterreinen en binnenterreinen verbetert. Dit heeft consequenties voor de directe woonomgeving van de flat. Met de kwaliteitsimpulsgelden kan hier op worden ingespeeld. Het is met de kwaliteitsimpulsgelden niet mogelijk de hele woonbuurt Taagdreef e.o. aan te pakken, maar wel een substantieel deel. Daarbij ligt de prioriteit bij de verkeersveiligheid op de hoofdstructuur (de wegen van de molenwiek) en de gebieden rond de renovaties van de Camera Obscura- en Henriëttedreef en de verkeersafwikkeling rond de nieuwbouwschool aan de Van Brammendreef. Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 12/15
Afbeelding: Taagdreef nu 4.1.2 Kanaleneiland Met het budget voor een kwaliteitsimpuls is het mogelijk om het Attleeplantsoen en de Adenauer-, Roosevelt-, Spaak- en Trumanlaan aan te pakken. We sluiten hier aan bij geplande renovaties van Mitros en Hurks. Een integrale aanpak van Kanaleneiland Noord-Noord maakt het mogelijk om deze buurt volledig op het gewenste kwaliteitsniveau te brengen, zowel de woningen als de woonomgeving. Samen met de herontwikkeling met woningbouw op het voormalig terrein van ziekenhuis Oudenrijn wordt geheel Kanaleneiland Noord-Noord op een goed kwaliteitsniveau gebracht. Op en rond het Attleeplantsoen is het mogelijk de gebruiks- en belevingswaarde van het groengebied te verbeteren met speel- en sportvoorzieningen en tevens het parkeerprobleem en de verkeersonveilige situatie rond de moskee aan te pakken. We doen dit door te vergroenen en met strategisch geplaatste hagen en bossages ongewenst parkeergedrag op gras en verharding te verminderen. Om het parkeer- en verkeersveiligheidsprobleem rondom de moskee op te lossen voeren we langsparkeren in langs het gehele Attleeplantsoen. Het Attleeplantsoen is een van de drie groene verbindingen door de wijk. Afbeelding: Attleeplantsoen, huidige situatie In de Spaaklaan wordt blok 7 gerenoveerd en wordt blok 6 omgebouwd tot koopappartementen. De openbare ruimte is aan grondige vernieuwing toe. Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 13/15
Afbeelding: Spaaklaan, voorstel herinrichting (links), begane grond en openbare ruimte (boven), gevelaanzicht (onder) De openbare ruimte in de Adenauerlaan is verrommeld geraakt, er is dringend vernieuwing nodig. Aan de Adenauerlaan wordt blok 3 gerenoveerd en blok 2 wordt omgebouwd tot koopappartementen. We realiseren hier een aantrekkelijke inrichting, met een betere parkeeroplossing, meer groen en een aantrekkelijke, veilige speelvoorziening. Op de Rooseveltlaan wordt aangesloten bij de renovatie van blok 1. De zone tussen rijbaan en gevel is op dit moment ingericht op het ontsluiten van de garages per auto. De garages krijgen een woonfunctie, wat de kans biedt om de openbare ruimte te verbeteren en voortuinen te maken door onder andere de aanleg van groen. Mogelijk moet parkeren op straat worden ingepast in verband met het opheffen van de garages. Aan de Trumanlaan wordt blok 8 gerenoveerd, waarbij garages verdwijnen. Parkeergelegenheid wordt op straat gecompenseerd. Aangezien de inritten naar de garages verdwijnen, kan de zone tussen rijbaan en gevel worden heringericht. In de straat wordt een tweede verkeersdrempel gerealiseerd. Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 14/15
5 Kostenraming Zowel voor de Domstad- als voor de Domstad Bijzonder onderdelen zijn de kosten geraamd, voor de wijktotaal en voor de prioriteiten 2017-2019. De kosten voor Domstad zijn gebaseerd op basisprofielen in Overvecht, met beperkte tot ingrijpende maatregelen. In tegenstelling tot de gerealiseerde basisprofielen in Overvecht is voor buurt- en woonstraten gerekend met het vervangen van het asfalt door waterpasserende gebakken klinkers, omdat het de verkeersveiligheid en de klimaatopgave beter dient, duurzamer is en aantrekkelijk blijft. Om een lappendeken van asfalt en klinkers te voorkomen moet deze aanpak per buurt plaatsvinden. De berekening betreft de investeringskosten (plan- en uitvoeringskosten). Naam Bijdrage Groot Bijdrage Stedelijke Bijdrage afkoppelen Bijdrage Investeringsimpuls Totaal beschikbaar onderhoud Ontwikkeling RSU Taagdreef e.o. 0,4 mln 0,6 mln 0,3 mln 0,8 mln 2,1 mln Winkelcentrum 1 e 0,1 mln 1,0 mln 0,2 mln 1,05 mln 2,35 mln fase Bangkokdreef 0,15 mln 0,15 mln Kanaleneiland- 0,4 mln 1,0 mln 0,3 mln 1,0 mln 2,7 mln Noord-Noord Totaal 0,9 mln 2,6 mln 0,8 mln 3,0 mln 7,3 mln Om op termijn alle (overige) wensen en projecten in Overvecht en Kanaleneiland te realiseren is veel meer geld nodig. De extra 3 miljoen euro uit de Voorjaarsnota 2016 maken het mogelijk om te starten met de aanpak, met projecten voor de periode 2017-2019. Jaarlijks worden bij de Voorjaarsnota middelen aangevraagd voor vervolgprojecten. Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Overvecht en Kanaleneiland 14 juni 2017 15/15