FOREST BIOMASS STOCKS (IPCC)

FOREST BIOMASS STOCKS (IPCC) Deelrapportage 1 Berekeningswijze Netherlands National Communication 1990 t/m 1996 W.P. Daamen Stichting Bosdata Postbus 355 6700 AJ Wageningen Telefoon: 0317-466555 Fax: 0317-410247 E-Mail: mail@sbh.nl file: Forest Biomass stocks (IPCC) 1/10

1. Achtergrond Nederland heeft tweemaal gedetailleerde gegevens aangeleverd aan de IPCC over koolstofvastlegging en -emissie in Nederland. Een onderdeel van die rapportages heeft betrekking op changes in forest and other woody biomass stocks (Tabel 5.A.2). De eerste rapportage heeft betrekking op het jaar 1990 (uitgangssituatie). Deze is herhaald in de CRF-files die de laatste jaren geleverd zijn. Binnenkort moet opnieuw gerapporteerd worden over de veranderingen in de periode 1990 t/m 2000. Het format waarin de gegevens moeten worden aangeleverd is weergegeven in bijlage 1. Met betrekking tot de rapportage over vastlegging en emissie in bossen doen zich de onderstaande problemen voor: De nieuwe rapportage moet consistent zijn met de eerdere rapportages. De aannames, bronnen en berekeningsgrondslagen van de eerste rapportages zijn echter niet (volledig) gedocumenteerd. De eisen die de IPCC stelt aan de mate van detail van de aangeleverde gegevens zijn relatief hoog. De hoeveelheid koolstofvastlegging en emissie in Nederland is op internationale schaal gezien gering. Ook nationaal gezien is de vastlegging en emissie uit bosareaal gering in vergelijking met andere bronnen. De gevolgen van de door de IPCC gehanteerde definities voor benodigde tijdsbesteding enerzijds en de kwaliteit en betrouwbaarheid van de rapportages anderzijds, zijn onduidelijk. Onduidelijk is op welke wijze veranderingen in het bosareaal (verdwijning bestaand bos en aanleg nieuw bos) in de Nederlandse rapportage zijn verdisconteerd. De verwerkingsmethodiek gaat uit van een jaarlijkse toename van 1000 ha/jaar, de rapportage geeft echter een afname van het bosareaal voor de periode 1990-1996. Nader onderzoek is nodig. Verwijderd: 1.1 Producten Dit project Forest Biomass Stocks levert de volgende producten op: Een deelrapportage met documentatie van de wijze waarop de Nederlandse rapportages (1990 en 1990 t/m 1996) met betrekking tot Changes in forest and other woody biomass stocks zijn samengesteld en berekend. Een beknopte deelrapportage over de analyse van de gevolgen van de toepassing van de richtlijnen uit de Common Reporting Format en de IPCC guidelines voor de Nederlandse UNFCCC-rapportage. Gecontroleerde en eventueel herziene tabellen 5.A.2 voor de uitgangssituatie (1990) en de voor de veranderingen in de periode 1990 t/m 1996. Een nieuwe tabel 5.A.2 met betrekking tot de veranderingen in koolstofvoorraad in de periode 1997 t/m 2000. Dit deelrapport omvat de verslaglegging van het eerste onderdeel: documentatie van de in de second communication gevolgde werkwijze. file: Forest Biomass stocks (IPCC) 2/10

2. Verslaglegging werkwijze De werkwijze is vastgelegd in het rapport Methode voor de berekening van broeikasgasemissies. De basisgegevens voor de rapportage zijn in dat rapport weergegeven ( tabel 3.6 en 3.7). Deze tabellen worden hieronder weergegeven. Tabel 3.6 Basisgegevens ten behoeve van berekening CO2-vastlegging in biomassagroei, 1992 Areaal (ha) Eenhei d Bos Totaal geëxploiteerd bos 266000 Niet-geëxploiteerd bos 71000 Andere bossen /bosjes 10000 Overige opstand Bomen in rijbeplanting 66000 Alleenstaande bomen 2000 Totaal groeiend areaal (1992) 415000 ha (A1) p.m. Gemeenteplantsoen e.d. NIET p.m. groeiend p.m. Boomgaarden (fruit) NIET 23000 groeiend p.m. Kwekerijen NIET groeiend 7000 Totaal areaal Nederland 445000 Areaaluitbreiding 1000 ha/jaar (A2) Gemiddelde bijgroeisnelheid (alleen stam, 7.88 m 3 /ha (B) 1994) Gemiddelde houtkap (alleen stam, 1994) 4.45 m 3 /ha (C) Correctie voor takken, wortels en kruin 25 % (D) Specifieke koolstofinhoud 250 kg/m 3 (E) Bron: Stichting Bos en Hout (1994, 1997) Tabel 3.7 Gemiddelde bijgroeisnelheid en houtkap Nederlandse bossen, 1990-1994 in m3/ha. 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Specifieke bruto houtbijgroei 8.12 7.97 7.82 7.85 7.88 7.90 Specifieke houtkap 5.12 4.63 4.63 4.52 4.45 4.40 Bron: Stichting Bos en Hout (1995) De verwerking geschiedt op de volgende manier: De hoeveelheid CO 2 die jaarlijks (jaar t) wordt vastgelegd door toename biomassa wordt berekend met: Stap 1: vastlegging koolstof (kg/jaar) = (A1+(A2*(t-1992)))*(B-C)*(1+D/100)*E Stap 2: netto CO 2 - sink (kg/jaar) = 44/12* vastlegging koolstof (kg/jaar) file: Forest Biomass stocks (IPCC) 3/10

De verwerkingsprocedure gaat dus uit van een bosareaal in het peiljaar 1992. Bosuitbreiding wordt verdisconteerd voor de jaren 1990, 1994 en 1996 door een bosuitbreiding van 1000 ha/jaar te veronderstellen. De jaarlijkse bijgroei en oogst wordt gebaseerd op de gegevens van HOSP. In de rapportage Second Netherlands National Communication on Climate Change Policies tabel 5A worden gedeeltelijk andere bosareaal-gegevens gerapporteerd dan in het rapport Methode voor de berekening van broeikasgasemissies. Zie voor deze gerapporteerde gegevens bijlage 2. Het blijkt dat er nog enkele extra bewerkingen uitgevoerd zijn die niet in de gerapporteerde verwerkingsmethode zijn weergegeven. 3. Bronnen onderzoek 3.1. Basisgegevens Een poging is ondernomen om de bronnen te achterhalen die aan de basisgegevens van peiljaar 1992 ten grondslag liggen. Een gesprek met de samenstellers van de rapportages ( J. Olivier en J. Spakman, RIVM), archiefonderzoek en literatuuronderzoek van de bronnen leveren het volgende resultaat: Basisgegeven Bosoppervlak Het bosoppervlak is geschat op 337.000 ha, onderverdeeld in 266.000 ha geëxploiteerd en 71.000 ha niet geëxploiteerd bos. De bron voor het bosoppervlak van 337.000 ha is niet vermeld. Een reconstructie van de werkwijze is dat de 337.000 ha bosareaal een schatting is op basis van verschillende bronnen: CBS-bodemstatistiek, 1993 (310.000 ha), CBS-4 de Bosstatistiek, 1983 (334.000 ha), Bosbeleidsplan 1996 (335.000 ha) en schatting van de jaarlijkse bosuitbreiding ( Edelenbosch 1996 en project bestemmings-wijzigingen, 1996). De indeling in geëxploiteerd bos en niet-geëxploiteerd bos is een schatting waarvan de bron niet is vermeld. Literatuuronderzoek doet vermoeden dat hier het bosareaal dat gemonitored wordt door het HOSP-project ( 289529 ha) is gebruikt, verminderd met het bosoppervlak aan zogenaamd Spontaan bos (23970 ha). Spontaan bos wordt geïnterpreteerd als natuurlijk bos waarin geen exploitatie plaatsvindt. Dit levert een bosoppervlak van 265559 ha geëxploiteerd bos, afgerond 266.000 ha. Het bosoppervlak niet-geëxploiteerd bos is dan berekend als het verschil van het totale bosareaal van 337.000 ha en de 266.000 ha geëxploiteerd bos: 71.000 ha. Uit de IPCC-Guidelines blijkt niet dat een onderverdeling vereist is. De suggestie voor onderverdeling van IPCC wordt ingegeven door de wens om de data zo accuraat mogelijk te krijgen. IPCC gaat uit van de veronderstelling dat een houtoogststatistiek alleen het vermarkte hout registreert waarbij geen rekening wordt gehouden met sterfte, brandhout en niet op de mark verhandelde hoeveelheden. De gegevens over de velling (dat wil zeggen àlle houtvolume onttrokken aan de staande voorrraad) in Nederland kan het HOSP-project leveren. Daarmee is de onderverdeling verder niet meer interessant voor dit onderzoek en is een schatting van het totale bosoppervlak al voldoende. Dit blijkt ook uit de 1 ste en 2 de rapportage: het onderscheid in exploitate wordt verder niet gebruikt om verschillende vellings-, of bijgroeiniveaus aan te geven, er is één bijgroei- en vellingsniveau aangehouden voor beide typen bos. file: Forest Biomass stocks (IPCC) 4/10

De bron voor het oppervlak andere bossen/ bosjes van 10.000 ha is niet genoemd. Naar alle waarschijnlijkheid is de 4 de Bosstatistiek (CBS, 1989) met een oppervlakteschatting van kleine bosjes en boomgroepen van circa 8000 ha de basis geweest. Dit geld ook voor de overige opstanden: - bomen in rijbeplanting : 82.000 km x 0.8 ha/km= 65.600 ha (afgerond 66.000 ha) - alleenstaande bomen: 78.000 stuksx 256m 2 /boom = 2000 ha. Gegevens over oppervlakten Boomgaarden en Kwekerijen zijn afkomstig van het CBS (Landbouwtelling). De jaarlijkse bosuitbreiding (1000 ha/jaar) is een schatting op basis van de bosuitbreidingsplannen van LNV en de gegevens van Edelenbosch, 1996. Een duidelijke bron is niet aangegeven. Basisgegevens bijgroei en oogst De basisgegevens van de jaarlijkse bijgroei en oogst zijn onverkort uit de HOSP rapportages overgenomen (Stolp, 1995). De bijgroei en oogst-cijfers van HOSP zijn gebaseerd op een steekproef in circa 285.000 ha van het Nederlandse bos. Deze cijfers worden verondersteld ook te gelden voor die bosarealen die niet door HOSP zijn bemonsterd. 3.2 Conversiefactoren Bij de basisgegevens zijn de volumegegevens uitgedrukt in m 3 spilhout met schors (eventueel per ha en/of per jaar). Conversiefactoren worden gebruikt om de gegevens te converteren naar hoeveelheid CO 2 De volgende conversiefactoren zijn gebruikt: - conversie van volume aan spilhout naar volume van totale boom inclusief wortels. Standaard wordt voor alle boomsoorten en type beplantingen 125% van het spilhoutvolume genomen als het volume van de totale boom. - conversie van totaal volume naar drogestof-gewicht standaard wordt de default-waarde van IPCC gehanteerd: 1 m 3 =0,5 ton ds - conversie van drogestof-gewicht naar gewicht koolstof standaard wordt de default-waarde van IPCC gehanteerd: 0,5 ton ds=0,25 ton C. - In overeenstemming met de IPCC guidelines wordt alle vellingsvolume (inclusief kapafval, takken, wortels, achtergebleven stammen ) ongeacht of het is afgevoerd of niet, direct tot emissie gerekend. 3.3 Uitwerking in de rapportage Second Netherlands National Communications. De uitwerking van bovenstaande bewerkingsvoorschrift en basisgegevens leidt niet geheel naar de in de Second Communications gerapporteerde gegevens (zie bijlage 2). Verschillen zijn: In de Second Communication wordt een bosoppervlak van 342.000 ha in 1990 gerapporteerd. Dit oppervlak neemt af naar 340.000 ha in 1996. De cijfers zijn niet uit de 337.000 ha bos in 1992 af te leiden. Het is niet te achterhalen hoe de bewerkingen zijn uitgevoerd. file: Forest Biomass stocks (IPCC) 5/10

Bijgroei van de conform het methoderapport (zie paragraaf 2) uitdrukkelijk NIET groeiende arealen (boomgaarden en kwekerijen) is in de Second Communications toch als sink opgenomen. Een bijtelling van 20% in plaats van 25% is gehanteerd bij de conversie van het volume spilhout naar het totale volume van de boom. De bijtelling van 20% is wel gerapporteerd in van Amstel (1995) en Spakman et al (1996). In de nieuwe rapportage zullen in ieder geval de verschillen tussen de gevolgde methodiek en de uiteindelijke rapportage moeten worden weggewerkt. 4. Verdere stappen In de vervolgfase zal op elk onderdeel van de bovengenoemde onderwerpen nagegaan worden wat de eis/vraagstelling vanuit de IPCC precies inhoudt en hoe de rapportage evenwichtig en met zo min mogelijk inspanning kan worden ge(re)produceerd. Dit houdt in: - onderzoek naar wat precies vereist is volgens de IPCC guidelines - beschikbaarheid, reproduceerbaarheid, consistentie en regelmatige updates van de basisgegevens voor de gevraagde periode 1990-2000 en volgende jaren - aannemelijkheid van de gebruikte conversiefactoren file: Forest Biomass stocks (IPCC) 6/10

5. Literatuur Amstel van, A.R. 1995 Greenhouse gas emissions in the Neteherlands. Methodology and data for 1993 and provisional for 1994. Report nr 773001-010, RIVM, Bilthoven. CBS, 1985 De nederlandse bosstatistiek. Deel 1 de oppervlakte bos, 1980-1983 CBS, 1989 De nederlandse bosstatistiek. Deel 2 landschappelijke beplantingen 1983-1984 Edelenbosch, N.H., 1996 Ex-post evaluatie van bosuitbredingsbeleid in Nederland over de periode 1990-1995. IBN-DLO rapport 230, Wageningen. Spakman, J., J.G.J. Olivier, A.R. van Amstel, 1996 Greenhouse gas emissions in the Netherlands 1990-1995. Methodology and data for 1994 and provisional data for 1995, report nr 773001011, RIVM, Bilthoven. Spakman, J. M.M.J. van Loon, R.J.K. van der Auweraert, D.J. Gielen, J,G,J, Olivier, E.A. Zonneveld, 1997 Methode voor de berekening van broeikasgasemissies. Publicatiereeks Emissieregistraties Nr. 37, juli 1997. Stolp, J.A.N., 1995 Door de bomen het bos zien. Resultaten bosinvnetarisaties 1994 (HOSP). Stichting Bos en Hout, Wageningen VROM, Ministerie van, 1997 Second Netherlands National Communication on Climate Change Policies. VROM 97183/4/b-97 22510/210 file: Forest Biomass stocks (IPCC) 7/10

Bijlage 1 file: Forest Biomass stocks (IPCC) 8/10