Rechten en nieuwe wetten in de pleegzorg Pleegouders kunnen een juridisch vangnet zijn voor hun pleegkind. Daarom is het belangrijk je rechtspositie als pleegouder te kennen, zodat je voor een kind kunt opkomen. Op 21 november 2013 vertelde Mariska Kramer,(jeugdrecht) advocaat, aan pleegouders en medewerkers van pleegzorg van Kompaan en De Bocht over de rechtspositie van pleegouders en de veranderingen in de wet. De opkomst was groot en de toehoorders kregen veel tips en adviezen. In dit verslag kunt u de informatie nog eens nalezen. Heeft u nog vragen, stel ze dan aan uw pleegzorgbegeleider. Over Mariska Kramer U kent haar misschien van het tijdschrift voor pleegouders: Mobiel. Daarin schrijft ze in de rubriek Hoe zit dat? regelmatig over juridische vraagstukken binnen de pleegzorg. Is er een onderwerp waarover u in Mobiel iets wil lezen, laat het dan aan de redactie of aan Mariska zelf weten! Ze is de schrijver van Een paraplu voor pleegouders. Dit boek over juridische vragen en pleegzorg kunt u lenen via uw pleegzorgwerker. Ook is ze (mede)schrijver van het boek: Pleegzorg, juridisch en pedagogisch (ver)antwoord dat zij samen met pedagoog Petra Bastiaensen schreef. Mariska werkt bij het leger des Heils als juridisch adviseur en als zelfstandig advocaat te Amsterdam.. Een nieuwe wet en een wetsvoorstel Op 1 juli 2013 is de wet Verbetering positie pleegouders ingegaan. Een folder met de hoofdpunten van de wijzigingen hebben alle pleegouders ontvangen en is ook te vinden op internet In 2015 gaat naar verwachting het wetsvoorstel ter herziening van de Kinderbeschermingsmaatregelen in. Juridische mogelijkheden van pleegouders en pleegzorg Er zijn diverse mogelijkheden om als pleegouder en pleegzorgwerker op te komen voor het belang en de rechten van uw pleegkind. Doe dit altijd in overleg met uw pleegzorgwerker. Hij of zij kan aanvullend advies inwinnen. Hier wat voorbeelden: Maartje (5 jaar, OTS) woont bijna drie jaar in een pleeggezin. Bureau Jeugdzorg besluit dat Maartje teruggeplaatst zal worden bij haar ouders. De pleegouders zijn het niet eens met dit besluit, zij vinden een overplaatsing schadelijk voor haar ontwikkeling. De pleegzorg is het eens met het standpunt van de pleegouders.binnenkort is er een verlengingsverzoek van de machtiging tot uithuisplaatsing. BJZ verzoekt om een verlenging van zes maanden. De pleegouders hebben de kinderrechter een brief geschreven en daarin aangegeven dat zij een thuisplaatsing niet in het belang van Maartje vinden. 1
Wat kan de pleegzorg/ wat kunnen de pleegouders doen? 1.De pleegzorg kan de pleegouders informeren over hun rechtsmogelijkheden 2. De pleegzorg kan als informant op de zitting haar standpunt kenbaar maken Wat betekent dit concreet? Ad 1. De pleegouders hebben de mogelijkheid om de rechter te verzoeken om de machtiging te beperken ( op hun naam te laten zetten ) Ad. 2 De pleegzorg stuurt de griffie van de kinderrechter ruim voor de zitting een brief dat zij in deze zaak als informant aangemerkt willen worden. Hoe ging het in deze casus? De pleegouders hadden geen tijd meer om een advocaat in te schakelen en hebben ter zitting hun standpunt toegelicht De pleegzorg is als informant aangemerkt en de gedragsdeskundige en de leidinggevende hebben ter zitting het standpunt van de Pleegzorg toegelicht de kinderrechter heeft het standpunt van de pleegzorg overgenomen De machtiging pleegzorg is beperkt tot de pleegouders van Maartje ( machtiging op naam ); dit betekent dat BJZ haar niet mag overplaatsen Pleegzorg kan informant zijn en informatie geven tijdens de zitting. Laat dat tijdig, liefst voor de zitting, weten aan de rechter. De rechter kan weigeren als ouders niet willen dat er iemand van pleegzorg bij is, maar vooral als het vooraf wordt aangevraagd is de kans groot dat pleegzorg ter zitting wordt toegelaten als informant.. Daniel, 3 jaar Opa en oma Goedhart zorgen al bijna 3 jaar voor hun kleinzoon Daniel. Er is geen OTS en geen Uithuisplaatsing. De moeder van Daniel is verslaafd en bezoekt heel onregelmatig haar zoon bij haar ouders. Op een dag staat zij voor de deur met een vreemde man en eist Daniel op. Opa en oma Goedhart weigeren Daniel mee te geven. Opa en oma Goedhart hoeven Daniel niet mee te geven. Omdat er sprake is van een vrijwillige plaatsing (er is geen sprake van een OTS en uithuisplaatsing) en langer dan een jaar voor Daniel zorgen kunnen zijn zich beroepen op het blokkaderecht. De ouder met gezag (hier: de moeder) moet dan naar de rechter om vervangende toestemming te verzoeken. Zonder deze toestemming mag zij Daniel niet mee nemen. Als de rechter het niet in het belang van Daniel vindt (en daarbij zal de rechter de verblijfsduur van Daniel bij zijn opa en oma en de omstandigheden van zijn moeder zwaar laten meewegen) zal de rechter de vervangende toestemming aan de moeder niet verlenen en is het beroep op het blokkaderecht van de grootouders succesvol. Zij kunnen dan om de voogdij over Daniel verzoeken. 2
Het blokkaderecht geldt ook in geval Bureau Jeugdzorg de voogdij heeft en het kind wil overplaatsen. Dus indien Daniel onder voogdij van Bureau Jeugdzorg zou staan en Bureau Jeugdzorg wil hem na drie jaar overplaatsen, kunnen de pleegouders zich ook op het blokkaderecht beroepen en hoeven Daniele niet mee te geven aan Bureau Jeugdzorg. Bureau Jeugdzorg moet in zo n geval ook toestemming aan de rechter verzoeken om Daniel over te plaatsen. Als de rechter het verzoek van Bureau Jeugdzorg afwijst, kunnen de pleegouders ook in dit geval de voogdij verzoeken. Pleegouders kunnen gebruik maken van het blokkaderecht als de ouder met gezag in geval van een vrijwillige plaatsing het kind wil ophalen of Bureau Jeugdzorg als voogd (let op dit geldt dus niet bij een OTS!) het kind wil overplaatsen mits de pleegouders langer dan een jaar voor een kind zorgen.. Uw mening geven Dat kan als informant of als belanghebbende. Belanghebbend is (in ieder geval) een pleegouder die een jaar of langer voor een kind zorgt. De pleegouder krijgt dan een afschrift van alle stukken die naar rechtbank gaan en een uitnodiging voor de zitting bij de kinderrechter. De pleegouder wordt nog wel eens vergeten op de lijst van belanghebbenden die de Bureau Jeugdzorg maakt of de rechtbank vergeet de pleegouders voor de zitting op te roepen. Hou dat als pleegouder en begeleider goed in de gaten. Belanghebbenden krijgen een oproep en een kopie van de uitspraak (beschikking). Als u (nog) geen belanghebbende bent, kunt u als informant naar de zitting gaan. Geef dat vooraf bij de rechter aan. Een informant heeft een kleinere rol op de zitting dan een belanghebbende en krijgt ook geen afschrift van alle stukken die naar de rechtbank zijn verzonden. Als een pleegkind 12 jaar is, wordt het opgeroepen voor de zitting, maar het hoeft niet te komen. Vanaf 12 jaar is (in ieder geval) een pleegkind belanghebbend. In de praktijk blijkt nog wel eens het vooroordeel dat een pleegouder uit eigen belang spreekt. Daarom is het goed de pleegzorg zoveel mogelijk te betrekken, de pleegzorgaanbieder wordt in de praktijk toch als neutraler beschouwd. Het kan uiteraard voorkomen dat Pleegzorg een andere mening heeft dan de pleegouder het is dan van belang dat de pleegouders evengoed goed door de pleegzorg worden ingelicht over hun rechtspositie. Bureau Jeugdzorg mag zich ten opzichte van de pleegzorgaanbieder niet beroepen op het recht op privacy, de pleegzorgwerker is beroepskracht en daarmee mag BJZ gegevens uitwisselen. 3
De bergrippen Er zijn drie soorten plaatsingen: vrijwillig, OTS (onder toezichtstelling) en voogdij. OTS en voogdij zijn kinderbeschermingsmaatregelen. Vrijwillig: er is een casemanager van Bureau Jeugdzorg. Als het heel moeizaam gaat, dan kan dat een reden zijn voor de Raad voor de Kinderbescherming om OTS aan te vragen. OTS = er is een gezinsvoogd aangesteld. De ouder heeft nog gezag, maar dit gezag is beperkt, de ouder mag het kind immers niet zelf opvoeden en niet bepalen waar het kind woont omdat het kind in een pleeggezin is geplaatst. De gezinsvoogd voert de OTS uit en kan aan de rechter vervangende toestemming vragen bijvoorbeeld voor medische behandeling of een paspoort aanvragen. De gezinsvoogd kan een machtiging tot uithuisplaatsing aanvragen, OTS met uithuisplaatsing is er in principe ervoor bedoeld om te onderzoeken of een kind weer naar huis kan. Het duurt een jaar en kan telkens voor de duur van een jaar worden verlengd. Er bestaat ook een spoed OTS Voogdij = een voogd is aangesteld en deze heeft volledige zeggenschap over en is aansprakelijkheid voor een kind net zoals de ouder met gezag. De ouders zijn het gezag (zeggenschap) kwijt en Bureau Jeugdzorg is voogd (wettelijk vertegenwoordiger) in plaats van de ouder(s).. Ontheffing en ontzetting van het ouderlijk gezag: ontheffing is niet voor altijd, ouders kunnen herstel aanvragen maar dat komt nauwelijks voor. Ontzetting van het gezag: kan worden uitgesproken als de ouder het gezag heeft misbruikt. Een ontzetting wordt veel minder vaak uitgesproken dan een ontheffing. Bij een ontheffing van het ouderlijk gezag is sprake van ongeschiktheid of onmacht van de ouder(s) om het gezag uit te oefenen.. De rechter beslist dit per kind. Een ouder kan voor het ene kind onmachtig zijn en voor het andere niet. Het kan ook zijn dat de ene ouder is ontheven en de andere niet. Het kind van een minderjarige moeder staat automatisch onder voogdij (tenzij de meerderjarige vader het gezag heeft) Er ligt een wetsvoorstel tot herziening van de kinderbeschermingsmaatregelen. Daardoor wordt het in principe mogelijk om sneller tot beëindiging van het ouderlijk gezag te komen. Het is nog een wetsvoorstel, maar het wordt waarschijnlijk wel aangenomen. Wat is er veranderd per 1 juli 2013? Een aantal punten waren al van toepassing bij Pleegzorg Kompaan en De Bocht maar zijn nu wettelijk vastgelegd. 1. Bureau Jeugdzorg moet overleggen over plannen van Bureau Jeugdzorg met de pleegouders. Tip: vraag het concept plan van aanpak op bij Bureau Jeugdzorg via de pleegzorgbegeleider. 4
2. Er is instemming van pleegouders nodig voor hun rol in het hulpverleningsplan. 3. De pleegouder heeft recht op informatie die van belang is om het kind op te voeden en te verzorgen. Dit betreft alleen info van Bureau Jeugdzorg en Pleegzorg. Voor de informatie van bijvoorbeeld arts is de toestemming van de voogd of de ouder met gezag nodig. De informatie moet zo mogelijk voor de plaatsing worden gegeven. 4. Er is een onafhankelijke vertrouwenspersoon voor de pleegouders met als taak de (rechts)positie van pleegouders te verstevigen. 5. Pleegouderraad is verplicht en heeft vergelijkbare bevoegdheden als een Ondernemingsraad (advies- en instemmingsrecht). 7. Pleegouders kunnen gebruik maken van de klachtenregelen van Bureau Jeugdzorg en Pleegzorg. 8. Bij pleegouder-voogdij krijgen de pleegouders ook een vergoeding als zij gezamenlijk de voogdij verkrijgen. Er is dan ook een begeleidingsverplichting 9. Bij vermoeden van kindermishandeling moet de zorgaanbieder melding doen. 10. De pleegvergoeding is niet conform de toezegging van de toenmalige minister verhoogd. Verschil tussen pleegouder en pleegouder-voogd Wat zijn verschillen, voordelen en nadelen? - Bureau Jeugdzorg heeft geen rol meer. - Pleegouder-voogd heeft volledige zeggenschap over het kind. Het omgangsrecht met de biologische ouder blijft, dat moet de pleegouder-voogd zelf organiseren - Pedagogisch is pleegoudervoogdij de meest natuurlijke vorm. - Pleegzorgbegeleider kan wel bemiddelen bij omgangsbegeleiding, maar heeft geen zeggenschap. - Ouder kan rechtszaak beginnen tegen pleegouder-voogd voor meer omgang. Tip: Als er twee pleegouders zijn en een van hen heeft pleegouder-voogdij, dan is het advies om met hulp van een advocaat voor de andere pleegouder ook pleegouder-voogdij aan te vragen. Dan hebben beiden rechten als er iets met de andere pleegouder-voogd gebeurt. Tip: Doe een pleegouderverklaring in het dossier van pleegzorg met daarin de naam van degene die wat u betreft voor uw pleegkind mag zorgen als er iets met u gebeurt. Dat heeft geen bewijskracht maar dan is in ieder geval bij de pleegzorg bekend dat dat uw wens is. Zet het in het hulpverleningsplan, dan komt het elk jaar terug. U kunt het ook in een testament op laten nemen, het voordeel is dat het wel bewijskracht heeft, maar als voogd mag u wettelijk geen opvolger aanwijzen. Maar ook hier geldt: dan is duidelijk wat uw wens is. Ook goed om te weten: een pleegkind krijgt niet automatisch een kindsdeel van een erfenis en moet vaak meer successierechten betalen. 5
Herziening wet Kinderbescherminsmaatregelen Er komt een regeling voor geschillen met Bureau Jeugdzorg. Een advocaat is dan verplicht. U kunt tussendoor dus een geschil over de uitvoering vande OTS aan rechter voorleggen. Elke overplaatsing van een kind wordt standaard getoetst als het kind langer dan een jaar ergens anders woont. Nu moeten pleegouders deze toetsing zelf aanvragen. Ontheffing en ontzetting wordt nu samen 1 gezagsbeëindigende maatregel.. In de OTS uitspraak wordt duidelijker waar ouders aan moeten werken Bij een OTS is een gedeeltelijke overdracht van het gezag naar Bureau Jeugdzorg mogelijk zodat BJZ bijvoorbeeld paspoort kan aanvragen, het kind op een school kan inschrijven of toestemming kan geven voor medische behandeling. Probeer altijd eerst te bemiddelen, er samen uit te komen. 6