A gemeente Eindhoven Als er al iets speelt laat het vooral de kinderen zijn! nota kinderwerk 2012 en verder Juni 2011 asp/qc11007760
Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Datum Juni 2011 gemeente Eindhoven
Samenvatting Kinderen moeten gelegenheid hebben om te spelen. De invulling en vormgeving van vrije tijd draagt bij aan het perspectief voor jeugdigen en is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Om een zinvolle vrije tijdsbesteding en het optimaal ontwikkelen van talent voor alle kinderen mogelijk te maken heeft Eindhoven een behoorlijk activiteitenaanbod beschikbaar, voor kinderen van 4 tot 12 jaar, uitgevoerd door verschillende organisaties. Recente ontwikkelingen zoals de vorming van Spilcentra, nieuwe initiatieven en samenwerkingsverbanden, het grote vrijwilligersaanbod, maar ook de bezuinigingsopdracht, leiden tot de vraag of het huidige aanbod effectief en toereikend is. Er is behoefte aan een geactualiseerd beleidskader..deze behoefte heeft geleid tot het schrijven van deze nota. De bestuurlijke opdracht luidt daarom als volgt: Er zijn veel activiteiten voor kinderen, maar het is niet altijd duidelijk wie wat doet en waarom. De nota is de aanzet om dit inzichtelijk te maken. Het beschrijft ook hoe medewerkers van wijken, scholen, verenigingen en instellingen kunnen samenwerken. Het streven is om zo efficiënt mogelijk samen te werken en instrumenten en middelen zo goed mogelijk te gebruiken, teneinde kinderen te laten ontdekken waar ze goed in zijn. Hiermee bouwen ze zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen en een eigen identiteit op Deze opdracht valt binnen het programmaonderdeel 3.1. Ononderbroken ontwikkelingslijn jeugd en jongeren Voor de uitvoering van kinderwerk zijn de volgende kaders geformuleerd: b vraag- en wijkgericht, gebruik makend van beschikbare voorzieningen, b gevarieerd zowel qua type activiteit als qua uitvoering, b vrijwillig en professioneel, waarbij met nadruk meer ingezet wordt op vrijwillig jeugdwerk b betaalbaar en toeleidend naar meer gerichte, specifieke voorzieningen op het gebied van sport en cultuur b aansluitend bij nieuw sociaal beleid, o.m. inzetten op collectieve voorzieningen, stimuleren actieve deelname en eigen kracht van buurt en bewoners b levert een bijdrage aan de pedagogische kwaliteit van de wijk en is ingebed in de pedagogische infrastructuur. Wat willen we bereiken en voor wie? Een gevarieerd aanbod van activiteiten, laagdrempelig en dicht bij huis, dat spelenderwijs bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen op het gebied van sociale vaardigheden, talentontwikkeling en de fysieke ontwikkeling. De groepsgerichte activiteiten zijn toegankelijk voor alle eindhovense kinderen maar de bedoeling is om juist díe kinderen te bereiken voor wie een zinvolle vrijetijdsinvulling minder vanzelfsprekend is. gemeente Eindhoven 3
Er zijn gesprekken gevoerd met Spilpartners, met professionals intern zoals de wijkcoördinatoren van de sector Gebiedsontwikkeling en Mens & Maatschappij, extern met de verschillende aanbieders van kinderwerk en met wijkbewoners. Er is waardering voor de aanbieders, maar een aantal zaken is voor verbetering vatbaar is. Het betreft de onderlinge samenwerking, afstemming tussen de partners en zichtbaarheid in de wijk. Er kan meer gebruik gemaakt worden van de mogelijkheden binnen de wijk. Het overzicht van vrijwilligersinitiatieven is niet volledig en kan betere benut worden. De pedagogische infrastructuur werkt niet optimaal en het betrekken en in beeld houden van met name de 10+ kinderen moet beter. Om dit te bereiken gaan we (met name in de bestuurlijk aangewezen gebieden) een programma samenstellen, wat tegemoet komt aan de behoefte vanuit de wijk. De activiteiten zijn gevarieerd, deels programmatisch direct na school in het Spilcentrum en deels wijkgericht uitgevoerd om alle doelgroepkinderen te betrekken. Het professioneel kinderwerk neemt de lead en zorgt dat er een juiste verhouding is van vrijwillig en professioneel kinderwerk en dat vrijwilligers worden ondersteund. Door actief samen te werken en uit te wisselen worden risicokinderen en gezinnen vroegtijdig gesignaleerd en doorverwezen. 4 gemeente Eindhoven
Inhoudsopgave 1. Inleiding 6 Kader en Positionering 7 Wat willen we bereiken 11 Voorwaarden voor organisatie 12 2. Huidig aanbod 13 Beschrijving per werksoort 13 Schema 17 3. Waardering huidig aanbod 18 4. Kinderwerk 2012 20 Organisatie 21 5. Verdeling huidige inzet professioneel Kinderwerk 22 6. Conclusie 23 7. Bijlagen 1. Overzicht actiegebieden 2. Methodieken Kinderwerk 3. Beschrijving per stadsdeel gemeente Eindhoven 5
1. Inleiding Volgens het Internationaal Verdrag van de rechten van het Kind hebben kinderen recht op vrije tijd, op spelen, op recreatiemogelijkheden die passen bij hun leeftijd en op vrije deelname aan het culturele leven. Evenals volwassenen hebben kinderen recht op goede voorzieningen en speelruimte waar ze zich ongestoord en veilig kunnen vermaken. Kinderen moeten de gelegenheid hebben om zelf te spelen en daarbij eigen keuzes te kunnen maken (zonder inmenging van volwassenen. ) Vrij spelen buitenshuis is belangrijk om, zonder de structuur van gezin, school of vereniging, je een plek te verwerven in de sociale omgeving, sociaal weerbaar te worden en om te gaan met invloeden van buitenaf. De invulling en vormgeving van vrije tijd draagt bij aan het perspectief voor jeugdigen en is een belangrijk onderdeel voor de ontwikkeling van kinderen. Een deel van de vrijetijdsbesteding kan georganiseerd plaats vinden, bijvoorbeeld bij verenigingen of clubs of in een naschools aanbod. Kinderen die opgroeien in een stimulerende omgeving maken gemakkelijk gebruik van het basisaanbod van sport en cultuur etc. in de stad. Dit levert een belangrijke bijdrage aan bijvoorbeeld talentontwikkeling, gezondheidsbevordering en ontwikkeling van sociale vaardigheden. Deelnemen betekent ook verantwoordelijkheid dragen en structuur aanvaarden; niet voor elke jeugdige even uitdagende of gemakkelijke elementen. De mogelijkheden moeten dus breed zijn, voor elk wat wils, laagdrempelig en betaalbaar voor elke portemonnee. Om een zinvolle vrije tijdsbesteding en het optimaal ontwikkelen van talent voor alle kinderen mogelijk te maken heeft Eindhoven een behoorlijk activiteitenaanbod beschikbaar, voor kinderen van 4 tot 12 jaar, uitgevoerd door verschillende organisaties. Recente ontwikkelingen zoals de vorming van Spilcentra, nieuwe initiatieven en samenwerkingsverbanden, het grote vrijwilligersaanbod, maar ook de bezuinigingsopdracht, leiden tot de vraag of het huidige aanbod effectief en toereikend is. Er is behoefte aan een geactualiseerd beleidskader. Bestuurlijke opdracht: Er zijn veel activiteiten voor kinderen, maar het is niet altijd duidelijk wie wat doet en waarom. Deze nota is een aanzet om dit inzichtelijk te maken. Het beschrijft ook hoe medewerkers van wijken, scholen, verenigingen en instellingen kunnen samenwerken. Het streven is om zo efficiënt mogelijk samen te werken en instrumenten en middelen zo goed mogelijk te gebruiken, teneinde kinderen te laten ontdekken waar ze goed in zijn. Hiermee bouwen ze zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen en een eigen identiteit op. 6 gemeente Eindhoven
Kader Voor de uitwerking van de opdracht zijn de volgende kaders en voorwaarden leidend: Collegeproduct De doelstelling van het programma jeugd en vrije tijd is dat jeugdigen in Eindhoven zich zo breed mogelijk ontwikkelen, zelfstandig deelnemen aan de maatschappij en verantwoordelijkheid kunnen dragen voor hun eigen leven en dat van anderen, door het stimuleren van een zinvolle vrijetijdsbesteding. De participatie en betrokkenheid van ouders en omgeving wordt daarbij zoveel mogelijk gestimuleerd. Het programma richt zich vooral op een preventieve en groepsgerichte aanpak. Samenwerkend aan morgen In het uitvoeringsprogramma van het huidige college Samen werkend aan morgen wordt een aantal uitgangspunten geformuleerd die van toepassing zijn. b Buurtgericht werken, nabijheid en betrokkenheid organiseren bij mensen die dat nodig hebben, (prioriteit bij aangewezen gebieden) maar geen dingen dubbel doen. b Meer inzetten op collectieve voorzieningen, stimuleren van een actieve deelname en de eigen kracht van een buurt en bewoners, (vrijwilligersaanbod met professionele ondersteuning indien nodig), b Creëren van een integraal aanbod en goede samenwerking en afstemming tussen instellingen en gemeente (organisatie). b Richten op het versterken van talenten, interesses en potenties en het erbij willen, kunnen en mogen horen. Deze uitgangspunten sluiten aan bij het nieuw sociaal beleid (WIJ Eindhoven en, de herijking van het welzijnsbeleid. Positionering Het vrijetijdsaanbod voor jeugd wordt gepositioneerd binnen de pedagogische kwaliteit van de wijk en de pedagogische infrastructuur. De uitvoerders dienen hieraan een bijdrage te leveren of hebben daarbinnen een taak te vervullen. Pedagogische kwaliteit van de wijk De directe leefomgeving is van grote invloed op de ontwikkeling van kinderen. Het is van belang de fysieke en sociale infrastructuur van een wijk in samenhang te zien. Deze samenhang wordt ook wel de pedagogische kwaliteit van een wijk genoemd. (Rutten, 2007) Pedagogische kwaliteit is een optelsom van factoren die een wijk aantrekkelijk maken om op te groeien of om kinderen op te voeden. Het aanwezige niveau is medebepalend of zelfs richtinggevend voor de samenstelling van het vrije tijdsaanbod. De factoren kunnen worden onderverdeeld in drie hoofdcategorieën: gemeente Eindhoven 7
Figuur: Kindvriendelijke wijk Voorzieningen: Scholen, kinderopvang, de bibliotheek, het buurthuis of de vereniging waar kinderen hun vrije tijd kunnen doorbrengen. Het gaat niet alleen om de aanwezigheid en de bereikbaarheid, maar ook om de kwaliteit van de voorzieningen en de samenhang. Ruimtelijke inrichting: Is de buurt overzichtelijk en kindvriendelijk? Is er voldoende speelgelegenheid en biedt dit voor kinderen en jongeren voldoende uitdaging? Wordt er optimaal gebruik gemaakt van de mogelijkheden? Sociale vitaliteit: Het vermogen van bewoners om zelf bij te dragen aan de aantrekkelijkheid van de buurt voor kinderen en jongeren, bijvoorbeeld door het organiseren van wijkactiviteiten door de buurtvereniging Pedagogische infrastructuur: De domeinen gezin, school/spil, vrije tijd en de wijk zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Uitgangspunt is dat de vaardigheden die kinderen en jeugdigen nodig hebben om zich in de veranderende samenleving staande te kunnen houden, niet alleen in het gezin of op school worden aangeleerd, maar ook in de vrije tijd. (Zeijl et. al., 2002). We willen aandacht voor verbinding en samenwerking. 8 gemeente Eindhoven
Figuur: Opvoeddomeinen: Kinderwerk verbindt Vanuit de doelstelling het organiseren van een aanvullend vrijetijdsaanbod samen met andere aanbieders, met daarin centraal het spelenderwijs aanleren van positief gedrag en verbinding leggen, zowel praktisch als pedagogisch, tussen de verschillende opvoeddomeinen, heeft het professionele kinderwerk een opdracht te vervullen. We verwachten dat hun deskundigheid, pedagogische kwaliteit en kennis van de wijk en haar bewoners meer kan bijdragen dan alleen uitvoering van activiteiten. Professioneel kinderwerk vormt een verbindende factor tussen de vier opvoeddomeinen. Hieronder wordt ingegaan op de rollen van kinderwerk binnen de vier domeinen. Gezin: Het gezin is de eerste belangrijke plek waar kinderen opgroeien. Uitgangspunt is dat in het gezin kinderen liefde, bescherming en veiligheid wordt geboden. Kinderen leren hier culturele regels, waarden en normen, (gewetensvorming) en kunnen binnen veilige grenzen gedrag en vaardigheden oefenen. Soms gaat het met of tussen de ouders (tijdelijk) minder goed. Dit kan leiden tot problemen bij de kinderen. Meestal kunnen ouders en kinderen dit zelf samen oplossen, soms zijn ouders gebaat bij hulp en steun van buiten. Professioneel kinderwerk heeft een signalerende functie: het signaleert, meldt en verwijst indien nodig door. In deze vervult het kinderwerk dus een preventieve functie. School/ SPIL: Scholen (basisonderwijs, kinderopvang en peuterspeelzaalwerk) hebben impliciet of nadrukkelijk het mandaat van de ouders om mede op te voeden. Ze vervullen zowel een maatschappelijke als een pedagogische opdracht. Spilpartners signaleren kinderen die gebaat zijn met een gestructureerd naschools aanbod, om de lijn van leren en ontwikkelen gericht door te trekken in de vrije tijd. Kinderwerk ontwikkelt, in samenspraak met het onderwijs ( en samen met andere partners) een buitenschools/ naschools activiteitenaanbod dat aansluit bij het schoolprogramma, waarbij het ontwikkelen van sociale vaardigheden centraal staat. gemeente Eindhoven 9
Georganiseerde vrije tijd: Dit is het derde opvoedmilieu. Georganiseerde is de tijd die door kinderen wordt besteed aan de sportclub, muziekschool of aan buitenschoolse cursussen. Deze educatieve tijd wordt door volwassen bepaald en georganiseerd. Het kinderwerk vult de gaten in dit vrijetijdsaanbod bv. door naschools aanbod en activeert, coördineert of makelt. Wijk: De wijk vervult haar rol als medeopvoeder door de inzet van vrijwilligers, vaak samen met welzijnswerk. Zij proberen in de publieke ruimte een veilig speelklimaat te creëren. Het kinderwerk, maar ook de andere vormen van sociaal cultureel werk leveren een bijdrage aan de leefbaarheid of de pedagogische kwaliteit van de wijk. Het sociaal werk wordt ingezet om participatie van bewoners in de wijk te vergroten en zich desgewenst te organiseren in bewonersgroepen of commissies waardoor zij zich gericht kunnen inzetten voor bv. door de uitvoering van activiteiten voor kinderen. 10 gemeente Eindhoven
Wat willen we bereiken? Een gevarieerd aanbod van activiteiten, laagdrempelig en dicht bij huis, dat spelenderwijs bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen op het gebied van sociale vaardigheden, talentontwikkeling en de fysieke ontwikkeling. De groepsgerichte activiteiten zijn toegankelijk voor alle eindhovense kinderen maar de bedoeling is om juist díe kinderen te bereiken voor wie een zinvolle vrijetijdsinvulling minder vanzelfsprekend is. Dit aanbod is: b Vraag- en wijkgericht, b Maakt gebruik van beschikbare voorzieningen, b Gevarieerd zowel in type activiteit als in uitvoering, (vrijwillig en professioneel), b Betaalbaar b Leidt toe naar voorzieningen (bv. verenigingen) op het gebied van sport en cultuur. Doelgroep Voor alle kinderen van 4-12 jaar is een zinvolle vrije tijdsbesteding belangrijk, maar niet alle kinderen maken hier even gemakkelijk gebruik van, om wat voor reden dan ook. Om juist hen te betrekken is er een programmatisch aanbod, direct na school, en een wijkgericht aanbod van belang., waarbij actieve werving een randvoorwaarde is. Op basis van o.a. de buurtanalyse concentreren we ons op de bestuurlijk aangewezen (* zie bijlage 1)gebieden en de wijken waar veel kinderen zijn. In de uitvoering van activiteiten maken we onderscheid in leeftijd. Bij de onderbouwleeftijd (4-9 jr.) zijn activiteiten gericht op kennismaking met de verschillende mogelijkheden en het voorzichtig verruimen van de sociale omgeving. Veiligheid en structuur zijn belangrijke randvoorwaarden daarom zijn de activiteiten na school in het Spilcentrum geprogrammeerd bv. creatieve activiteiten of een kookactiviteit. De leeftijdscategorie 10 tot 12 vraagt om iets anders. Hun sociale leven speelt zich steeds meer af buiten het gezin en soms uit het zicht van iedereen. Centraal staat het verwerven van een plek of je staande houden in de buurt. Deze kinderen worden, actief benaderd om deel te nemen in een wijkgericht programma. Het is een investering in de toekomst wanneer het in deze fase lukt kinderen en hun ouders betrokken te houden. Dit stelt eisen aan de wijze waarop activiteiten voor deze leeftijd worden ingericht en uitgevoerd. De activiteiten moeten een bijdrage leveren aan de sociale ontwikkeling en vorming van de jeugdige, terwijl het ook gewoon leuk moet zijn. Er zal samengewerkt worden met jongerenwerk om de overdracht te borgen wanneer deze kinderen de basisschool verlaten. gemeente Eindhoven 11
Voorwaarden voor organisatie b Gebruik maken van bestaande structuur en werksoorten. Hoewel in het nieuw sociaal beleid nieuw voor oud een uitgangspunt is willen we toch zoveel mogelijk gebruik maken van bestaande structuren zoals de samenwerking binnen Spil en werksoorten zoals kinderwerk. b Goede afstemming van vraag en aanbod en aandacht voor de samenhang tussen de verschillende domeinen school, wijk, georganiseerde vrije tijd en gezin b Gebruik maken van de kracht en het aanbod van de wijk en haar bewoners. b Zorgen dat kinderen en gezinnen aansluiting vinden bij het totale palet van kinderactiviteiten in de wijk en hiervoor dus actief benaderen en uitnodigen b Goede samenwerking tussen de spilpartners, gemeente en andere partijen in de wijk. b Tijdige signalering van risicokinderen en gezinnen, bespreking met de netwerkpartners en snel aanpakken van problemen. Concreet zijn dit ondermeer spilcentra, stadsdeelteams, buurtorganisaties, andere aanbieders van vrijetijdsactiviteiten en woningcorporaties. b Betaalbaar. Het naschools aanbod moet betaalbaar zijn en in een juiste verhouding liggen van prijs en kwaliteit. Zowel voor de gemeente als opdrachtgever, als voor de burger die gebruik maakt van het aanbod. Het moet toegankelijk zijn voor hen die het nodig hebben, waarbij we kritisch zijn op overlap en de mate van bijdrage aan de doelstelling. De kosten van specialistisch aanbod zullen hoger liggen dan een activiteit voor breed publiek. 12 gemeente Eindhoven
2. Huidig aanbod Wat biedt Eindhoven voor de doelgroep 4-12 jarigen in het naschools aanbod? Er zijn veel activiteiten en we hebben op dit moment niet alles volledig in beeld, maar we beschrijven in dit hoofdstuk kort de (grootste) aanbieders die we in kaart hebben. Voor wat betreft het vrijwillig jeugdwerk beperken we ons tot de wijkgerichte inzet. Stedelijk aanbod wordt niet beschreven. Organisaties die werken vanuit een bepaalde overtuiging of (Scouting)clubs waar je lid van wordt en contributie voor betaalt laten we, evenals de sportverenigingen buiten beschouwing in deze notitie. Natuurlijk leveren zij een belangrijke bijdrage aan een zinvolle vrijetijdsinvulling voor kinderen en kan het feit dat zo n club in een bepaalde wijk gesitueerd is, betekenen dat er minder gebruik gemaakt wordt van het naschools aanbod. In die zin is het wel belangrijk dat we een duidelijk beeld hebben. Professioneel kinderwerk (BCF Lumens) Jaarlijks wordt er in Eindhoven ruim 7 fte professioneel kinderwerk ingezet, uitgevoerd door Welzijn Eindhoven. Dit komt neer op zo n 200 uur per week. De ureninzet is verdeeld over 6 stadsdelen en vervolgens weer naar de wijken/buurten in dat stadsdeel. Bij de verdeling is rekening gehouden met het aantal kinderen woonachtig in de wijk en met de behoefte van de wijk. Het doel van Kinderwerk is talentontwikkeling, door middel van een toegankelijk, collectief vrijetijdsaanbod in de wijk, stimuleren van participatie van kinderen, ouders en vrijwilligers en vroegtijdig signaleren van problemen en doorverwijzing naar instanties. Het uitgangspunt is ruimte geven en grenzen stellen waarbij het kind centraal staat, het bieden van structuur en veiligheid en ontdekken van de eigen mogelijkheden en verantwoordelijkheden van het kind. Het professioneel kinderwerk wordt uitgevoerd door professionele kinderwerkers en zij geven uitvoering aan een eigentijds en uitdagend basisaanbod van activiteiten. Deze activiteiten worden, samen met stagiaires en vrijwilligers, uitgevoerd in het VTA, op het Spilcentrum of op sportvelden en pleinen in de wijk. Een deel wordt programmatisch aangeboden met vaste deelnemers gedurende een bepaalde periode, een deel is vrije inloop. De activiteiten variëren. Voorbeelden zijn, inloop, sport, dans, creatieve activiteiten, kinderdisco of meidenclub. Een deel van de tijd wordt ambulant ingezet. Dit betekent dat de kinderwerker actief op zoek gaat op tijden wanneer de jeugd buiten speelt, contact legt, achterhaalt wat ze leuk vinden en hen betrekt bij activiteiten. Ook wordt op deze manier contact onderhouden met buurtorganisaties en partners.. Kinderwerk maakt gebruik van verschillende methodieken en uitgangspunten. Voor de beschrijving zie bijlage 2. KNAP (kort naschools activiteitenprogramma) Op 17 Spilcentra in de stad (voorheen OAB-scholen) wordt Knap uitgevoerd. Knap heeft als doelstelling verbetering van de sociale competenties van gemeente Eindhoven 13
basisschoolkinderen. De nadruk ligt op taal, maatschappelijke oriëntatie op de samenleving en ontmoeting. Zo zijn er bv. kookworkshops waarin de kinderen leren samenwerken, recepten lezen en uitvoeren, maar ook de herkomst van het eten of iets over de cultuur. De organisatie en uitvoering is in handen van kinderwerk van Welzijn Eindhoven en er wordt soms gebruik gemaakt van gastdocenten op het gebied van sport, kunst en cultuur, techniek etc. Vier maal per jaar wordt, in modules van 6 weken, op deze scholen een speciaal samengesteld programma uitgevoerd wat aansluit bij de thema s die actueel zijn op school. De modules zijn leeftijdspecifiek voor de groepen1/2, 3/4, 5/6 en 7/8 en per module kunnen 12 kinderen deelnemen. Jaarlijks worden per school 10 modules uitgevoerd. De programma s worden enthousiast ontvangen door kinderen, ouders en leerkrachten. School is de vindplaats, kinderen die het nodig hebben kunnen op voorspraak van de leerkracht met voorrang deelnemen. De omgeving is vertrouwd, kinderen blijven aansluitend op school in hetzelfde gebouw. Deelname is niet vrijblijvend, er wordt een klein bedrag voor betaald en kinderen worden verwacht zes weken lang aanwezig te zijn. Door KNAP ontstaat er bekendheid met de kinderwerker waardoor er enthousiasme voor deelname aan de andere kinderwerkactiviteiten ontstaat. Combinatiefunctionaris Sport Op 24 basisscholen in de stad zijn, op verzoek van de scholen, duale sportdocenten ofwel de combinatiefunctionaris Sport van Sportbedrijf de Karpen actief. Hun primaire taak is het geven van bewegingsonderwijs op school, zij zijn hiertoe lesbevoegd. Een deel van hun werk ligt in het bieden van een naschools sportprogramma op de scholen waar zij werkzaam zijn. (totaal 55 uur per week verdeeld over de stad) De school kiest voor uitvoering van hun bewegingsonderwijs door de Karpen en betaalt daarvoor, de gemeente draagt bij door het bekostigen van de naschoolse activiteiten. Naschools werken de combifunctionarissen waar mogelijk samen met Kinderwerk, bv. als gastdocent in de uitvoering van KNAP modules. Daarnaast wordt samengewerkt met bv. buurt- en wijkorganisaties voor wijkbrede incidentele (sport)activiteiten De sportspecifieke deskundigheid uitgevoerd door een vast persoon schept vertrouwen en levert een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van het naschools aanbod. Bovendien worden (sport)talenten ontdekt en is de kennismaking met, en begeleiding naar een vereniging een meerwaarde. Het naschools aanbod wordt zoveel mogelijk afgestemd ofwel in samenwerking uitgevoerd met andere aanbieders in de wijk. Combinatiefunctionaris Kunst & Cultuur Het Centrum voor de Kunsten (CKE) heeft vanuit de gemeente de opdracht om de combinatiedocent cultuur vorm te geven. Per jaar worden zo n 19 scholen, verspreid over heel Eindhoven, bereikt. 14 gemeente Eindhoven
Binnen schooltijd maken de leerlingen breed kennis met kunst en cultuur; vakdocenten geven les in beeldend, dans, drama en muziek. Daarna hebben leerlingen de keuze om naschools aan een activiteit deel te nemen. De combinatiedocent onderzoekt de cultuuractiviteiten in de wijk en legt hier contact mee. De leerling wordt ondersteund om hier verder te gaan in de voorkeursdiscipline. Zo vindt doorstroming plaats en een duurzame zinvolle vrijetijdsbesteding en talentontwikkeling worden gestimuleerd. Samen met de school en andere Spilpartners wordt gezocht naar een invulling die past bij school/spil; alle partijen zijn hier gezamenlijk verantwoordelijk voor. De ouders worden hierbij betrokken in het bijwonen van de diverse presentaties. CKE stemt de naschoolse activiteiten op uitvoeringsniveau af met KNAP en Sport. Naschoolse carrousel Op verzoek van scholen kan het CKE een roulerend pakket van naschoolse kunstactiviteiten bieden. In overleg met de Spilpartners wordt de doelgroep en de kunstdiscipline per periode van 6 weken bepaald. De vakdocenten stimuleren dat kinderen zich creatief en sociaal ontwikkelen, proberen een vonk over te brengen en informeert de kinderen over de doorstroommogelijkheden (in de wijk) als ze hun talenten verder willen ontwikkelen. De ouders betalen de kosten. Waar dit een probleem is wordt het Jeugd Cultuur Fonds ingeschakeld. Vrijwillig jeugdwerk Eindhoven kent een subsidieregeling voor vrijwillig jeugdwerk, waardoor vrijwilligersinstellingen jeugdactiviteiten kunnen organiseren die ertoe bijdragen dat jongeren opgroeien tot evenwichtige volwassenen en volwaardige participanten in de maatschappij. Hiervan maken 73 verschillende aanvragers gebruik, variërend van scoutinggroepen tot organisaties die wijkactiviteiten en vakantiekampen organiseren. In Eindhoven zijn er veel buurtorganisaties en wijkverenigingen die in het kader van vrijwillig jeugdwerk activiteiten voor kinderen aanbieden. Dit kunnen vakantieactiviteiten of kampen zijn, de nationale straatspeeldag of de maandelijkse tienerdisco in het VTA. Zij leveren met elkaar een belangrijke bijdrage aan de pedagogische kwaliteit van de wijk. Naast extra aanbod, draagt het bij aan de herkenbaarheid en betrokkenheid en laten bewoners zien eigen verantwoordelijkheid te willen nemen. Het bevordert de sociale cohesie en vormt een investering voor de toekomst. Elkaar kennen vergroot de tolerantie en het rekening houden met elkaar. Soms worden deze vrijwilligers al ondersteund door professionals. Voor de nabije toekomst willen we per wijk onderzoeken wat de bijdrage en kracht is van vrijwilligersinitiatieven en hoe we deze kunnen vergroten. gemeente Eindhoven 15
(semi) professionele aanbieders van kinderwerk T+Huis Het T+huis is een stichting die in de wijk Oud Woensel op- en naschoolse activiteiten organiseert voor kinderen uit de wijk. De stichting wordt deels gesubsidieerd door de gemeente Eindhoven en deels door bijdragen en donaties van bedrijven. De directie van het T+huis bestaat uit betaalde krachten. Het bereik is beperkt tot de wijk Oud Woensel en activiteiten op Spilcentrum Fellenoord. Er is een programma van ongeveer 20 uur per week na school. Daarnaast nemen zij deel aan incidentele activiteiten zoals een wijk- of straatspeeldag. De activiteiten worden uitgevoerd door stagiaires en studenten. Door deze werkwijze kunnen meer activiteiten tegelijk worden aangeboden, De activiteiten worden uitgevoerd door zo n 40 stagiaires van verschillende opleidingen van ROC tot HBO. Een deel van de activiteiten wordt uitgevoerd op Spilcentrum Fellenoord. BSO In Eindhoven zijn 73 vestigingen voor Buitenschoolse opvang waar ruim 4000 kinderen na school een of meerder dagdelen gebruik van maken. De gemiddelde aanwezigheid is twee dagdelen. 46 vestigingen zijn van Korein, en er zijn 27 andere aanbieders. De BSO heeft op de eerste plaats de opvangtaak, maar wil kinderen ook een uitdagend en gevarieerd aanbod van activiteiten bieden, waarbinnen de lichamelijke, cognitieve en de sociaal-emotionele ontwikkeling een rol spelen Korein kent drie type activiteiten: b op het Kinderplein; eigen activiteitenplanning van het Kinderplein (waarbij elk thema minstens 1x per maand aanbod komt), b er op uit; een uitstapje met het eigen Kinderplein of een clusteractiviteit b met z n allen; een centrale activiteit c.q. evenement, waar alle kinderen van Korein kinderplein aan deel kunnen nemen (bijvoorbeeld Olympiade, Het Atelier, etc.). Begeleiding wordt geboden door de eigen medewerker op de groep, door activiteitenbegeleiders binnen Korein of vakdocenten (intern of extern). Ook de andere aanbieders kennen vergelijkbare activiteitenprogramma s waarbij samengewerkt wordt met andere partners. 16 gemeente Eindhoven
Het huidige aanbod in schema: Stedelijk Gemeentelijke subsidie Kinderwerk KNAP 836.955. Dit is incl. overhead volgens BCF systematiek *) 200.000. Excl. overheadkosten Uur/ week Uur op jaarbasis fte Bereik aantal kinderen 216 9.743 + 8 fte 2.858 deelnemers 116 5.220 + 4 fte ± 1.276 deelnemers Aantal vrijwilligers / stagiaires ± 70 vaste vrijwilligers en 60-70 vrijwilligers op incidentele basis Extra info Het kinderwerk is actief in ±21 wijken, waarbij ingezet wordt in de bestuurlijk aangewezen gebieden en wijken waar veel kinderen zijn. Onbekend - 17 Spilcentra (oab-scholen), per school 10 modules van 6 weken - 85.000 bijdrage scholen (laatste maal) Combifunctionaris Sport (naschools en wijkgericht) Combifunctionaris K&C Vrijwillig jeugdwerk T+huis (actief in Oud-Woensel) 125.000. Excl overheadkosten ± 25.500. Excl.overheadkosten 57 2..470 +2,5 fte ± 21 785 ± 0,6 fte 1940 deelnemers 501 deelnemers Gem. 8 stagiaires p jr. Onbekend Het gaat om 6 weken per module. Een module wordt 5x per jaar uitgevoerd. Naast de modules worden er nog wijkactiviteiten georganiseerd. Bij elke module wordt een vereniging uitgenodigd om 2 lessen te verzorgen. Uitvoering op 20 scholen. Ook modules. Module naschools bestaat uit 5 lessen. 457.040 n.v.t. n.v.t. 17.384 Onbekend 73 organisaties/initiatieven incl. scouting 150.000. Incl overheadkosten 20 3 fte 340 deelnemers + 80 studenten en stagiaires BSO n.v.t. n.v.t. n.v.t. ± 4.000 Onbekend Extra uitvoering stedelijke activiteit muziek voor 14-25 jr en wijkgerichte evenementen *) Binnen de BCF financieringssystematiek wordt met een gemiddeld uurtarief gerekend van 72,60. Voor het kinderwerk is het uitvoerend uurtarief 46,84 (65%)en de opslag voor indirecte kosten (overhead) 25,76 (35%) gemeente Eindhoven 17
3. Waardering huidig aanbod Er zijn gesprekken gevoerd met Spilpartners, met professionals intern zoals de wijkcoördinatoren van de sector Gebiedsontwikkeling en Mens & Maatschappij, extern met de verschillende aanbieders van kinderwerk en met wijkbewoners. Hieruit is gebleken dat elke aanbieder op zich door anderen gewaardeerd wordt om haar inbreng. Bv. om hun specifieke deskundigheid, de laagdrempeligheid, de werkwijze, de variatie, de kennis van de wijk. Wel is de conclusie dat een aantal zaken voor verbetering vatbaar is: b De onderlinge samenwerking en afstemming van de programmering tussen de partners en de zichtbaarheid in de wijk. Dit is nu veelal vrijblijvend en daardoor persoonsafhankelijk hoe de onderlinge samenwerking en afstemming plaatsvindt. b Er kan meer gebruik gemaakt worden van de mogelijkheden binnen de wijk. Initiatieven van bewoners, samenwerking met de plaatselijke kunstenaar, dansof sportclub. b Het overzicht van vrijwilligersinitiatieven is niet volledig. Het idee leeft dat het aanwezige potentieel niet benut wordt en de kwaliteit kan verbeterd worden middels coaching en deskundigheidsbevordering. b De pedagogische infrastructuur werkt niet optimaal. De structuur is, met de spilcentra als basis, in elke wijk vormgegeven. Echter de verbinding met de wijk, de signalering van risicokinderen en gezinnen en de onderlinge doorverwijzing is voor verbetering vatbaar. b De wijkgerichte activiteiten voor met name de 10+ categorie kan beter vormgegeven worden.. Het programmatisch aanbod gekoppeld aan Spil wordt zeer gewaardeerd, met name voor de kinderen tot 10 jaar. Onderzocht moet worden wat er nodig is om de oudere kinderen te betrekken en in beeld te houden. Waardering per aanbieder Het professioneel kinderwerk werkt met beproefde methodieken. Hun activiteiten zijn gevarieerd, en de deelname is goed. Het is niet altijd duidelijk of we de juiste kinderen bereiken (de kwetsbare doelgroep) en wat we met hen bereiken. Kinderwerk is met name op uitvoering van activiteiten gericht en de samenwerking met andere partners en vrijwilligers is situatie- en persoonsafhankelijk. Door de combinatie van programma uitvoering en het ambulant werken heeft Kinderwerk veel kennis van de wijk en informeel contact met kinderen en ouders. Hierdoor kunnen zij vroegtijdig signaleren en voor opvoedingsvragen doorverwijzen. Zowel de kwaliteit van de medewerker als de rol die zij vervullen kan meer uitgenut worden. KNAP wordt als programma alom gewaardeerd. Scholen vinden het extra aanbod voor specifieke kinderen belangrijk. Dat het direct aan school gekoppeld is een meerwaarde voor ouders, en voor de jongere kinderen een vertrouwde omgeving. Voor kinderwerk is het een goede manier om bekendheid te verwerven bij kinderen en ouders. Binnen Knap kan meer gebruik gemaakt worden van deskundigheid van gemeente Eindhoven 18
gastdocenten (bv. de kunstenaar uit de wijk) en accommodatie uit de wijk, waardoor er op de uitvoering bespaard kan worden. Combinatiefunctionarissen hebben inmiddels hun plek verworven op de scholen in de wijken waar zij actief zijn. Onder deskundige begeleiding kennismaken met diverse takken van sport en cultuur en doorgeleiden naar bv. verenigingen leidt tot een borging van activiteiten en toename van deelname aan het reguliere aanbod.. Nadrukkelijke samenwerking en afstemming bevordert de kwaliteit van het sport- en cultuuraanbod en effectievere inzet. Vrijwillig jeugdwerk is wellicht van meer waarde dan nu bekend is. Als extra aanbod in de wijk, om de pedagogische kwaliteit van de wijk op te krikken en ouders en buurtbewoners te betrekken, te laten participeren in de wijk. Het potentieel is niet bekend maar wordt naar verwachting niet voldoende gebruikt. Opgemerkt is de behoefte aan coaching en deskundigheidsbevordering, bv. op het vlak van omgaan met groepen en diversiteit. In het kader van nieuw sociaal beleid is de investering in vrijwillig jeugdwerk van wezenlijk belang. (Semi)professioneel aanbod zoals T+huis. De kracht ligt in de aanwezigheid midden in de buurt en de lage drempel. Grote naamsbekendheid in de directe omgeving. De intensiteit van activiteiten voor een beperkte groep kinderen maakt echter dat de kosten niet in verhouding zijn. Het is verhoudingsgewijs duur per deelnemer. Omdat de uitvoering gedaan wordt door stagiaires en studenten is de pedagogische kwaliteit niet gegarandeerd maar afhankelijk van het niveau van de stagiaires. Hierdoor is er ook geen optimale signalering van risico s en de samenwerking is beperkt. De aanwezigheid van BSO biedt meer naschools aanbod in de wijk voor een bepaalde groep kinderen van wie de ouders werken en bewust kiezen voor BSO. Uitgezocht moet worden hoe de verhoudingen liggen, wat de overlap in doelgroep is van BSO, Kinderwerk en KNAP,waardoor het aanbod voor het individuele kind op het gewenste niveau kan worden gebracht. gemeente Eindhoven 19
4 Kinderwerk 2012 en verder Om naschools aanbod voor kinderen te realiseren binnen het gestelde beleidskader, met inachtneming van de bevindingen in paragraaf drie, en bovendien de opgedragen bezuiniging te realiseren gaan we het volgende doen: b b b Kinderwerk en KNAP wordt in elkaar geschoven. Knap was tot op heden een project, uitgevoerd door Welzijn Eindhoven. De methodiek van KNAP wordt door de betrokkenen (school, vrijwilligers, buurtverenigingen) gewaardeerd. Daarom wordt de methodiek van KNAP onderdeel van het reguliere kinderwerk binnen het BCF van de Lumens Groep, naast het wijkgerichte aanbod van het professionele kinderwerk De uitdaging is het creëren van een samenhangend aanbod en effectieve inzet. Het aanbod zal deels programmatisch van aard zijn, met name voor de jongere doelgroep en aansluitend aan school, deels zal het vrij invulbaar en wijkgericht zijn, tegemoetkomend aan de vraag van de (oudere) kinderen. De uitvoering en begeleiding versterkt de pedagogische kwaliteit van de wijk en kinderwerk is verantwoordelijk voor een goede signalering en doorverwijzing van risicokinderen en hiaten in de aanpak. Professionals doen een stap terug. We gaan een groter beroep doen op ouders en vrijwilligers. De belangrijkste basis voor de toekomst wordt gevormd door het aanwezig vrijwilligerspotentieel (bewoners, vrijwilligersorganisaties, studenten etc.) voor de organisatie en uitvoering van activiteiten. Professionals ondersteunen, leiden op en begeleiden de vrijwilligers. De taak van de professional beperkt zich steeds meer tot de uitvoering van specifieke programma s op het gebied van sport of cultuur, het signaleren en oplossen van problemen en het doorverwijzen van individuele hulpvragen. Het professioneel Kinderwerk zorgt voor overzicht en inzicht in vraag en aanbod in de wijk. De kinderwerker neemt de verantwoordelijkheid voor de samenstelling van een afgestemd naschools aanbod in de wijk. Deze taak wordt toebedeeld aan de kinderwerker omdat de kinderwerker een centrale rol speelt in de buurt. De kinderwerker - kent de bewoners; de gezinnen met kinderen, de behoefte van kinderen en ouders op het gebied van vrije tijdsbesteding en opvoedingsondersteuning en signaleert tekortkomingen of problemen - kent de professionals; leerkrachten, spilpartners, opbouwwerkers en hulpverleners, kent de bewonersorganisaties en de gemeentelijke partners zoals de wijkcoördinator zodat er tijdig en op de juiste wijze afgestemd en doorverwezen kan worden - kent het vrijwilligerspotentieel en weet dit zodanig in te zetten en te coachen dat de uitvoering grotendeels door hen verzorgd wordt. 20 gemeente Eindhoven
- kent de andere professionele aanbieders zoals bv. de combinatiefunctionaris en maakt optimaal gebruik van die samenwerking - de huidige kinderwerker heeft zowel het pedagogisch niveau als de benodigde kennis van de wijk om uitvoering te kunnen geven aan deze taak. Organisatie b De kinderwerker maakt een inventarisatie van de behoefte en een waardering van het aanbod, stelt een jaar/maandprogramma samen op wijkniveau en ziet toe op de uitvoering daarvan. Er wordt gezocht naar een gewenste verhouding van vrijwillig en professioneel en vrijwilligers worden gesteund en gestimuleerd. b Het aanbod is afgestemd met degene die medeverantwoordelijk is zoals de Spilcoördinator en wordt goedgekeurd door de wijkcoördinator. Deze is eindverantwoordelijk. Ook worden speciale aanvragen besproken voor gezinnen of kinderen die extra aandacht nodig hebben op voorspraak van bv. een van de spilpartners. b Door de inzet van vrijwilligers en studenten en het inhuren van specifieke deskundigheid op basis van concrete uitvoeringsbehoefte zal een efficiencyslag gemaakt kunnen worden. Geen overlap maar effectieve inzet. b De kinderwerker beperkt haar uitvoerende activiteiten zoveel als mogelijk. Om de verbinding tussen het programmatisch en het wijkgericht kinderwerk te maken is de presentiemethodiek en ambulant werken voorwaarde voor goed kinderwerk. Zij gaan actief op zoek en moeten zichtbaar in de wijk aanwezig zijn. b In de benadering van kinderen sluiten we aan bij de werkwijze van de Spilcentra. Door middel van coaching en deskundigheidsbevordering (bv breed inzetten methodiek leefstijl en positief opvoeden) ondersteunen we vrijwilligersorganisaties. Dit is een investering in de pedagogische kwaliteit van de wijk Randvoorwaarden b Spilcentra vormen de basis van waaruit gewerkt wordt. Daar komt de doelgroep samen, zowel kinderen als ouders, en de kennis van de doelgroep bij de diverse professionals. Bovendien kan het Spilcentrum ruimte bieden voor uitvoering van activiteiten. b Kinderwerk moet in stelling gebracht worden. Hun rol moet geaccepteerd worden door alle spelers in het veld, met name vanuit de Spilcentra en medeuitvoerders. b De wijkcoördinator voert de regie.. Deze houdt zicht op het proces en kan eventuele obstakels gladstrijken. Het voorgestelde programma wordt uiteindelijk goedgekeurd door de wijkcoördinator. gemeente Eindhoven 21
5 Verdeling inzet professioneel kinderwerk Niet voor alle wijken en buurten is er professioneel kinderwerk beschikbaar. Zoals eerder aangegeven is er ook niet overal behoefte aan. Bij de verdeling van de beschikbare uren kinderwerk over de stadsdelen gaan we op de eerste plaats uit van het aantal kinderen die er wonen. Daarnaast vormen de bestuurlijk aangewezen gebieden een indicatie voor een goede verdeling. Op basis van de resultaten van buurtanalyses heeft het college van B&W actiegebieden aangewezen. Per buurt worden samen met bewoners en professionele partners (maatschappelijke instellingen, politie, corporaties, etc.) maatregelen en activiteiten afgesproken. Dit betreffen extra impulsen aan de leefbaarheid om te voorkomen dat deze buurten (verder) afglijden. Voor de periode 2011-2012 heeft Eindhoven in totaal 26 bestuurlijk aangewezen gebieden, waarvan er 11 wijkvernieuwingsgebied zijn (en daaronder weer drie krachtwijken) en 15 actiegebieden. Kinderen van 4 t/m 11 jaar Uren kinderwerk Verdeling uren naar rato aantal kinderen Af-/ Toename per SD naar rato aantal kinderen Bestuurlijk aangewezen gebieden Stadsdeel Aantal % Aantal*) % Aantal **) Aantal Actiegebied IWV KW Centrum 152 1% - 0% Gestel 1.987 11% 30 14% 25-5 1 1 Stratum 2.565 15% 23 11% 32 9 4 2 Strijp 2.559 15% 24 11% 32 8 2 2 Tongelre 1.541 9% 32 15% 19-13 1 1 1 Woensel- Noord 6.141 36% 68 31% 78 11 4 Woensel-Zuid 2.341 14% 40 18% 30-10 4 2 1 Totaal 17.286 100% 217 100% 217 0% 15 8 3 *) Dit is de huidige urenverdeling van het kinderwerk **) Dit zou de urenverdeling kunnen worden op basis van het aantal kinderen in het stadsdeel Verantwoording verdeling Op basis van bovenstaande gegevens mag je concluderen dat, wanneer je uitgaat van het aantal kinderen woonachtig in het stadsdeel, de huidige verdeling aanpassing behoeft. (situatie 2) Echter ook de kwaliteit van het vrijwilligerspotentieel en de activiteiten van andere aanbieders zijn medebepalend voor de verdeling van de inzet. Dat beeld is nu nog niet volledig. De eerste taak voor kinderwerk is dus een inventarisatie van het huidig aanbod en het aanboren van nieuw potentieel aan vrijwilligers. Voor de inzet van KNAP zijn voorheen de 17 OAB-scholen aangewezen. De meeste hiervan zijn 22 gemeente Eindhoven
gevestigd in een van de actiegebieden, waardoor de activiteiten ook in 2012 op basis van bovenstaande verdeling doorgang kunnen vinden. Het resultaat van een gedegen inventarisatie en beeld van de wijk, kan tot bijstelling van de verdeling van de inzet leiden. 6 Conclusie Een eerste inventarisatie is gedaan. We kennen een deel van het huidige aanbod, hebben bepaald wat de kaders en randvoorwaarden zijn voor de toekomst en een richtlijn voor de verdeling en organisatie van de uitvoering. In de aanloop naar januari 2012 gaat het volgende gebeuren; b In samenspraak met GBO wordt de verdeling van de uren kinderwerk van Welzijn Eindhoven voor 2012 vastgesteld. Hier wordt ook besproken op welk niveau van wijk en buurt de inventarisatie wordt gedaan en het programma wordt samengesteld. b Kinderwerk van WE maakt een uitvoeringsplan voor de overgang naar de nieuwe werkwijze. Concreet betekent dit; - een planning van de eigen activiteiten en gewijzigde taak die moet leiden tot het overzicht wat nodig is om een afgestemd programma te maken, - een overzicht van de huidige vrijwilligersactiviteiten en het potentieel en wat er nodig is om dat op het gewenst niveau te brengen - de mogelijkheden tot samenwerking en afstemming met andere partners inzichtelijk maken en op het gewenste niveau brengen - deskundigheidsbevordering van de kinderwerkers op hun nieuwe taak; m.n. het begeleiden en coachen van vrijwilligers. In het voorjaar van 2012 is een compleet overzicht per stadsdeel beschikbaar van álle naschoolse activiteiten voor kinderen, professioneel en vrijwillig. Daarnaast is er een afgestemd programma beschikbaar voor de aangewezen gebieden waar kinderwerk actief is en op het wijk/buurtniveau zoals afgesproken met GBO. De ervaring van het eerste deel 2012 kan leiden tot een bijstelling van de urenverdeling in 2013. gemeente Eindhoven 23