Sanctiebeschikking Kenmerk: 26475/2012003512 Betreft: verkoop van studieboeken met 10% korting Sanctiebeschikking van het Commissariaat voor de Media betreffende vermoedelijke overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, van de Wet op de vaste boekenprijs (hierna: Wvbp) door de Utrechtse Historische Studentenkring (hierna: UHSK). a. Verloop van de procedure 1. Bij brieven van 16 februari 2011 (kenmerk: 24860/2011002192), 14 april 2011 (kenmerk: 24860/2011004828), 3 mei 2011 (kenmerk: 24860/2011005614) en 2 september 2011 (kenmerk: 24860/201101694) heeft het Commissariaat UHSK verzocht informatie te verstrekken over de verkoop van studieboeken met 10% korting door of via UHSK. 2. Bij brieven van 11 maart 2011, 13 mei 2011, 19 september 2011 en 19 oktober 2011 heeft UHSK het Commissariaat informatie verstrekt. 3. Bij aangetekende brief van 9 februari 2012 (kenmerk 26475/2011017158) heeft het Commissariaat UHSK op de hoogte gesteld van het voornemen om UHSK een bestuurlijke boete van 1.000,- op te leggen wegens overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp. 4. Op 19 maart 2012 heeft een hoorzitting plaatsgevonden, waarin UHSK haar zienswijze ten aanzien van het voorgenomen besluit mondeling naar voren heeft gebracht. Het verslag van deze hoorzitting is als bijlage bij dit besluit gevoegd. b. Feiten 5. In ieder geval sinds februari 2011 heeft UHSK op de website www.let.uu.nl/uhsk de volgende aankondiging gedaan. De eerstejaars boeken voor Vroegmoderne geschiedenis en Moderne geschiedenis zijn weer af te halen zonder bestelling, met een leuke korting ( ). 6. Verder zijn onder meer de volgende mededelingen op bovengenoemde website gedaan. Eerstejaars kunnen hun boeken zonder bestelling komen ophalen. Wees er dan wel op tijd bij!! Bestel je boeken hier. Voor enkele vakken worden extra boeken ingeslagen. Als je zeker wilt zijn dat er een exemplaar voor jou is, is het echter verstandig om je boeken nu te bestellen. ( ) De UHSK boekverkoop werkt met een bestelmodule op internet. Eerstejaars hoeven geen gebruik te maken van de module, deze boeken worden in bulk ingekocht.
Het bestellen van boeken bij de UHSK levert je een aanzienlijk voordeel op. Zo kan de gemiddelde korting oplopen tot wel 27%! Voor Nederlandstalige boeken geldt een korting van 10%. 7. Door UHSK is in het studiejaar 2010-2011 een nader aangeduid aantal exemplaren van de volgende titels verkocht met een korting van 10%. Atlas bij de wereldgeschiedenis, deel 1 (ISBN 9789055745654) Een kennismaking met de oude wereld (ISBN 9789062832354) Geschiedenis van het moderne Italië (ISBN 9789028422520) De geschiedenis van het Christendom (ISBN 9789043513760) Schrijfwijzer Compact (ISBN 9789012108263) Een geschiedenis van Rusland (9789028240896) Historie, druk 1 (ISBN 9789023237228) De moderne democratie (ISBN 9789055891962) Atlas bij de wereldgeschiedenis 2 (ISBN 9789055744626) Land van kleine gebaren (ISBN 9789061686248) Humanitaire interventie (ISBN 9789085061144) Kerende kansen (ISBN 9789053528907) en Nederland in de twintigste eeuw (ISBN 9789085067146) 8. Voor alle genoemde titels is bij het Commissariaat een vaste prijs gemeld, behalve voor de titel De moderne democratie. 9. In de overeenkomst die UHSK met haar boekenleverancier heeft gesloten ligt onder meer vast dat deze leverancier 10% korting geeft op Nederlandstalige boeken binnen een bestelling ten opzichte van de vaste boekenprijs, bij gelijktijdige collectieve inkoop van meerdere exemplaren van een Nederlandstalig boek. c. Juridisch kader 10. In de bijlage bij dit besluit worden de relevante wetsartikelen vermeld. d. Standpunt UHSK 11. UHSK organiseert sinds de jaren 80 boekenbestellingen voor zijn leden. UHSK houdt daar echter geen administratie van bij. 12. UHSK heeft feitelijk altijd de procedure gehanteerd zoals die ten aanzien van collectieve aanschaf van studieboeken is omschreven in de Nieuwsbrief vaste boekenprijs van december 2010. In de communicatie naar de leden gebruikt UHSK veelal begrijpelijke en duidelijke termen. Gezien de toelichting van het Commissariaat op de term collectieve bestelling ziet UHSK in dat haar communicatie niet geheel strookt met de uitleg van het Commissariaat en enigszins ongelukkig kan overkomen. 13. Vooral van de term bulk ingekocht kan UHSK zich voorstellen dat die niet strookt en vragen oproept. Als het gaat om kortingen spreekt een term als bulk echter veel meer tot de verbeelding dan collectief. De boeken worden echter door UHSK collectief ingekocht en bij UHSK in bulk bezorgd. Vandaar dat UHSK de term bulk gebruikt. - 2 -
14. Het bestellen van studieboeken bij en door UHSK gaat als volgt te werk. Ouderejaars leden bestellen via de webwinkel ruim voordat een blok begint. Vervolgens worden deze bestellingen gecollectiveerd in een inkooporder en door de leverancier van UHSK ingekocht bij de uitgevers. De leverancier verzorgt deze collectieve inkoop in een bulklevering, en UHSK krijgt achteraf de inkoopfactuur, die achteraf betaald wordt. 15. Eerstejaarsleden hoeven niet via de webwinkel te bestellen, omdat zij in tegenstelling tot ouderejaars studenten allemaal dezelfde boeken in een blok nodig hebben. UHSK geeft de leverancier voor de start van een blok een schatting door van de boeken waarvan zij bestellingen verwacht. De leverancier bestelt deze boeken bij de uitgevers en reserveert de boeken voor UHSK ruim op tijd voor de start van een blok. Vervolgens worden deze boeken in consignatie (en in bulk) bij UHSK afgeleverd. De eerstejaars studenten kunnen tot het eind van de week voorafgaand aan de boekverkoop op de kamer van UHSK bestellingen plaatsen. Vervolgens worden alle bestellingen van eerstejaars studenten gecollectiveerd in één inkooporder waarvan UHSK van haar leverancier één inkoopfactuur ontvangt en betaalt. 16. Bestellingen voor ouderejaars studenten worden bij de leverancier geplaatst nadat de webwinkel voor een studieblok gesloten is. Dit is ruim voor de start van het blok, omdat voor deze boeken vooraf geen reservering wordt geplaatst bij de leverancier. UHSK bewaart verder niets, maar heeft ter informatie de laatste collectieve bestelling van blok 3 toegevoegd, in de vorm van een geëxporteerd bestand van alle bestellingen die de ouderejaars leden voor blok 3 in de webwinkel van UHSK hebben geplaatst. Het is alleen mogelijk de boeken af te halen bij UHSK. 17. De boeken worden in eigendom overgedragen nadat UHSK de collectieve bestelling telefonisch aan haar leverancier heeft doorgegeven. De betalingen van de boeken die via de webwinkel worden besteld, komen binnen op het account van UHSK bij een payment provider, hetgeen gebruikelijk is bij webwinkels met een online betaalmodule. UHSK kan beschikken over de gelden als deze worden uitgekeerd door de payment provider. 18. Bovengenoemde handelwijze strookt met het proces zoals door het Commissariaat beschreven in de Nieuwsbrief vaste boekenprijs. 19. Met de mededeling op de website die luidde: Eerstejaars kunnen hun boeken zonder bestelling komen ophalen. Wees er dan wel op tijd bij! is bedoeld te melden dat eerstejaars studenten niet via de webwinkel hoefden te bestellen, maar op de kamer van UHSK konden langskomen om daar hun bestelling te plaatsen. 20. Omdat UHSK geen verkoper is, kunnen studenten niet op ieder moment boeken bestellen. Leden van UHSK kunnen dus slechts gedurende een korte bestelperiode langskomen om hun bestelling te plaatsen. Als die periode voorbij is kunnen geen boeken meer besteld worden, vandaar de toevoeging dat zij er op tijd bij moeten zijn. 21. Ten behoeve van de boekverkoop aan eerstejaars studenten plaatste UHSK de bestellingen de afgelopen blokken steeds naar aanleiding van de bestellingen van haar leden. De bestelling werd per telefoon aan de leverancier doorgegeven. Voor de start van een blok werd via een lijst gecontroleerd of de studenten lid waren, en daarop werd aangegeven welke boeken ze wilden hebben. - 3 -
Het totaal van deze lijst was de collectieve inkoop. Deze lijsten zijn niet bewaard. Als bijlage heeft UHSK een lijst toegezonden met alle bestellingen die de eerstejaars leden vooraf in de webwinkel van UHSK hebben geplaatst. 22. UHSK kon overigens niet weten of sprake was van onjuistheden, omdat vóór de publicatie van de nieuwsbrief niet duidelijk was dat de zaken mogelijk niet in overeenstemming waren met de opvatting van het Commissariaat. 23. De Universiteit Utrecht heeft UHSK al jaren geleden schriftelijk gemandateerd. Een kopie van dat mandaat is echter niet terug te vinden. Daarom is een nieuw mandaat verleend. Een en ander is schriftelijk bevestigd door de Universiteit Utrecht. e. Overwegingen Commissariaat Korting op studieboeken 24. Op grond van artikel 2, onderdeel a, van het Besluit vaste boekenprijs (hierna: Bvbp) kan de verkoper bij verkoop van boeken die dienen tot onderwijs dat vanwege de overheid of vanwege een rechtspersoon zonder winstoogmerk wordt gegeven, voor zover die boeken deel uitmaken van die voorgeschreven literatuur, een korting op de vaste prijs toepassen van ten hoogste 10% bij gelijktijdige verkoop van meerdere exemplaren van die boeken aan instellingen van onderwijs en aan door instellingen van onderwijs schriftelijk gemandateerde natuurlijke personen en rechtspersonen. 25. In het besluit van 5 oktober 2010 1 en in de op 8 februari 2011 genomen beslissing op bezwaar 2 in diezelfde zaak heeft het Commissariaat aan de hand van de Nota van toelichting bij het Bvbp 3 nader toegelicht aan welke vereisten moet zijn voldaan, wil sprake zijn van een collectieve bestelling zoals bedoeld in artikel 2, onderdeel a, Bvbp. 26. Het Commissariaat heeft in genoemde besluiten onder meer aangegeven dat sprake moet zijn van een samenvoeging (collectivering) van bestellingen die vooraf door studenten bij de studievereniging zijn gedaan, met de opdracht om de betreffende, door de onderwijsinstelling verplicht gestelde, boeken namens deze studenten aan te schaffen. In dat geval treedt de studievereniging uitsluitend op als distributeur van de boeken, zonder dat sprake is van verkoop door de studievereniging. 27. Indien geen sprake is van collectivering van bestellingen van individuele studenten voorafgaand aan de inkoop, maar de betreffende (rechts-)persoon boeken wel inkoopt en met korting aan studenten doorverkoopt, voldoet die handelwijze niet aan de voorwaarden van artikel 2, onderdeel a, Bvbp. In dat geval moet de doorverkopende (rechts-)persoon worden aangemerkt als verkoper in de zin van artikel 1, onderdeel h, Wvbp. Die verkoper is op grond van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp gehouden bij de verkoop van boeken de vaste prijs toe te passen. Wel kan de verkoper in dat geval, mits voldaan wordt aan de in artikel 2, onderdeel b, Bvbp geformuleerde voorwaarden, bij verkoop van studieboeken maximaal 5% korting toepassen. 1 besluit Commissariaat voor de Media inzake Off Screen, 5 oktober 2010, kenmerk 22942/2010014782 2 beslissing Commissariaat voor de Media op bezwaar Off Screen, 8 februari 2011, kenmerk 24931/2011001088 3 Staatsblad 2005, 269-4 -
28. Het Commissariaat stelt vast dat geschiedenisstudenten die het eerste studiejaar volgden bij UHSK studieboeken hebben besteld. UHSK heeft de studieboeken met 10% korting aan deze studenten geleverd. De mededelingen van UHSK, zoals hiervoor geciteerd bij randnummer 6, zijn naar het oordeel van het Commissariaat niet voor een andere uitleg vatbaar dan dat eerstejaars studenten voorgeschreven literatuur niet vooraf bij UHSK hoefden te bestellen, maar dat studenten deze boeken zonder voorafgaande besteling bij UHSK konden kopen omdat UHSK de boeken al op voorraad had. 29. Het Commissariaat stelt tevens vast dat USHK bij herhaling in de gelegenheid is gesteld om documenten aan te dragen waaruit blijkt dat USHK de bestellingen van de individuele studenten heeft gecollectiveerd en vervolgens een collectieve bestelling bij haar leverancier heeft geplaatst. UHSK heeft echter geen documenten aangeleverd waaruit blijkt dat sprake is van een dergelijke collectieve bestelling die voorafging aan de levering van de studieboeken aan UHSK. De mededeling van UHSK dat haar leverancier toegang heeft tot haar bestelsysteem en dat haar leverancier in dat systeem kon zien hoeveel studieboeken er bij UHSK waren besteld, maakt dit niet anders. Er is geen sprake van een concrete opdracht van UHSK om namens nader aangeduide individuele studenten bepaalde studieboeken aan te schaffen. 30. Nu de leden van UHSK deze studievereniging niet vooraf opdracht hebben gegeven om namens hen de betreffende studieboeken bij de leverancier van UHSK te kopen, is er geen sprake van een collectieve aanschaf in de zin van artikel 2, onderdeel a, Bvbp. Daarbij acht het Commissariaat het van belang dat de bestelling door UHSK bij haar leverancier niet plaatsvindt op basis van samenvoeging (collectivering) van bestellingen die leden vooraf bij UHSK hebben geplaatst. De leden van UHSK waren op het moment van bestellen geen deelnemer in de aanschaf. 31. Nu geen sprake is van een collectieve aanschaf die aan de voorwaarden van artikel 2, onderdeel a, Bvbp voldoet, was het UHSK niet toegestaan om de korting die zij bij haar leverancier heeft verkregen door te geven aan studenten die hun studieboeken bij UHSK kochten. 32. De mededeling van UHSK dat wordt ingezien dat de communicatie op haar website niet geheel overeenkomt met de uitleg van het Commissariaat en enigszins ongelukkig overkomt, maakt bovenstaand oordeel niet anders. Immers, zoals UHSK zelf heeft meegedeeld was de handelwijze ten aanzien van de voorgeschreven literatuur voor eerstejaars studenten aldus dat UHSK vooraf aan de leverancier een schatting doorgaf van het aantal boeken waarvan bestellingen werden verwacht, waarna de leverancier deze boeken bij de uitgevers bestelde en reserveerde voor UHSK, ruim op tijd voor de start van een blok. Vervolgens werden deze boeken in consignatie (en in bulk) bij UHSK afgegeven, aldus UHSK. 33. Zoals gezegd is niet gebleken van een collectieve bestelling voorafgaand aan de levering van de studieboeken aan UHSK. Er is sprake van levering van studieboeken in bulk aan UHSK, op basis van het door UHSK geschatte aantal verkopen, en verkoop van studieboeken door UHSK aan de betreffende studenten. - 5 -
34. Dat de gegevens van de door de studenten gekochte boeken en de gegevens van die studenten vervolgens, dus nadat de boeken uit de bulkvoorraad aan de studenten zijn geleverd, worden samengevoegd in een inkooporder op basis waarvan de leverancier wordt betaald, maakt niet dat sprake is van collectieve aanschaf. 35. Door het ontbreken van een collectieve bestelling kan niet worden gezegd dat UHSK de boeken namens haar leden bij haar leverancier heeft besteld. Dit betekent dat UHSK in deze zaak heeft opgetreden als verkoper in de zin van artikel 1, onderdeel h, Wvbp. Als verkoper was UHSK gehouden om bij verkoop van studieboeken aan haar leden de vaste prijs toe te passen dan wel de korting van ten hoogste 5% zoals bedoeld in artikel 2, onderdeel b, Bvbp. Omdat UHSK dat niet heeft gedaan bij het aanbieden en verkopen van studieboeken aan eerstejaars studenten, heeft UHSK in strijd gehandeld met artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp. Bestuurlijke boete 36. Op grond van artikel 17 Wvbp kan het Commissariaat in geval van overtreding van het bepaalde in artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp een bestuurlijke boete opleggen. 37. Voor de vaststelling van de hoogte van de bestuurlijke boetes hanteert het Commissariaat, met inachtneming van het in artikel 18 Wvbp neergelegde boetemaximum en op grond van de Beleidslijn sanctiemaatregelen vaste boekenprijs 2009 (hierna: de Beleidslijn), drie boetecategorieën met bijbehorende bandbreedtes. De plaatsing van een overtreding in een boetecategorie is afhankelijk van de aard, ernst en voor zover relevant de duur van de overtreding. 38. Gelet op de door UHSK verstrekte informatie over het aantal exemplaren van de boeken bij verkoop waarvan bovengenoemd voordeel is verstrekt, is in de onderhavige kwestie sprake van een ernstige overtreding als bedoeld in artikel 1.7 van de Beleidslijn. Bij een ernstige overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp geldt op grond van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp in samenhang met artikel 1.5 van de Beleidslijn voor de te hanteren boete een bandbreedte van 5.000,- tot 25.000,-. Bij het bepalen van de hoogte van de boete wordt het midden van de genoemde bandbreedte tot uitgangspunt genomen. 39. Omdat bij UHSK, als studievereniging, niet de bedoeling heeft voorgestaan om als boekverkoper op te treden maar uitsluitend om als opdrachtnemer namens zijn leden collectief voorgeschreven studieboeken te kopen en alleen de wijze van het collectiveren van de bestellingen niet juist is gebleken, is er naar het oordeel van het Commissariaat aanleiding om in het voorliggende geval te volstaan met het opleggen van een bestuurlijke boete van 1.000,-. 40. Daarbij wordt nog opgemerkt dat de stelling dat UHSK niet kon weten of sprake was van onjuistheden doordat voor de publicatie van de nieuwsbrief van het Commissariaat niet duidelijk was dat de wijze van bestellen mogelijk niet in overeenstemming was met de voorwaarden van het Commissariaat, niet opgaat. In de eerste plaats is het Besluit vaste boekenprijs in juli 2005 van kracht geworden en tezamen met de Nota van toelichting in mei 2005 onder meer door publicatie in het Staatsblad openbaar gemaakt. - 6 -
Vanaf dat moment konden studieverenigingen kennis nemen van de voorwaarden en de bijbehorende toelichting ten aanzien collectieve bestellingen van studieboeken. 41. Daarnaast is genoemde nieuwsbrief met de nadere toelichting weliswaar in december 2010 verspreid. Het besluit waarop het artikel in deze nieuwsbrief betrekking had en waarin de voorwaarden ten aanzien van collectieve bestellingen nader werden toegelicht, is op 22 oktober 2010 en dus vóór de aanvang van de bestreden boekenverkoop op de website van het Commissariaat gepubliceerd. Bovendien had UHSK de mogelijkheid om na kennisname van de nieuwsbrief haar bestelproces in die zin aan te passen dat voorafgaand aan de verkoop aan studenten door UHSK bij haar leverancier een collectieve bestelling zou worden geplaatst. f. Besluit 42. Voor het Commissariaat staat vast dat UHSK bij verkoop van studieboeken 10% korting heeft toegepast zonder dat sprake was van een collectieve bestelling die voldoet aan de voorwaarden als geformuleerd in artikel 2, onderdeel a, Bvbp. Aldus heeft UHSK bij verkoop van studieboeken ongeoorloofde korting toegepast. Het Commissariaat legt UHSK daarom een bestuurlijke boete van 1.000,- op wegens overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin Wvbp. 43. Op grond van artikel 4:87 van de Algemene wet bestuursrecht dient de betaling van deze bestuurlijke boete te geschieden binnen zes weken na de dag waarop dit besluit is verzonden. 44. Op grond van artikel 8 van de Wet openbaarheid van bestuur publiceert het Commissariaat de volledige tekst van dit besluit over twee weken op zijn website. Hilversum, 1 mei 2012 COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA, prof. dr. Tineke Bahlmann voorzitter prof. mr. dr. Madeleine de Cock Buning commissaris Belanghebbenden die zich met dit besluit niet kunnen verenigen, kunnen op grond van de Algemene wet bestuursrecht binnen zes weken na de dag waarop dit besluit is bekendgemaakt bezwaar maken bij het Commissariaat voor de Media, Postbus 1426, 1200 BK in Hilversum. - 7 -
Bijlage: Juridisch kader Artikel 1, onderdeel h, Wvbp definieert een verkoper als degene die door de uitgever of de importeur in het handelsverkeer gebrachte boeken of muziekuitgaven verkoopt aan eindafnemers. Artikel 1, onderdeel j, Wvbp definieert een eindafnemer als degene aan wie de verkoper boeken of muziekuitgaven verkoopt voor eigen gebruik. Artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp bepaalt dat de verkoper gehouden is bij verkoop van boeken in de Nederlandse of Friese taal de prijs toe te passen die de uitgever voor deze boeken heeft vastgesteld. Artikel 13 Wvbp bepaalt dat bij of krachtens algemene maatregel van bestuur regels kunnen worden gesteld omtrent het toepassen door een verkoper van kortingen op de vaste prijs. In hoofdstuk 1 Bvbp wordt vervolgens nadere invulling gegeven aan het begrip kortingen in de zin van artikel 13 Wvbp. Ingevolge artikel 2 Bvbp kan de verkoper voor boeken die dienen tot onderwijs dat vanwege de overheid of vanwege een rechtspersoon zonder winstoogmerk wordt gegeven, voor zover die boeken deel uitmaken van de voorgeschreven literatuur, een korting op de vaste prijs toepassen van: a. ten hoogste 10 procent bij gelijktijdige levering van meerdere exemplaren van die boeken aan instellingen van onderwijs en aan door instellingen van onderwijs schriftelijk gemandateerde natuurlijke personen of rechtspersonen; b. ten hoogste 5 procent bij gelijktijdige levering van meerdere verschillende van die boeken aan een eindafnemer die is ingeschreven als leerling of student aan een instelling die valt onder de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Op grond van artikel 17 Wvbp kan het Commissariaat in geval van overtreding van het bepaalde bij of krachtens de hoofdstukken 2 tot en met 4 Wvbp een bestuurlijke boete opleggen. De Beleidslijn sanctiemaatregelen vaste boekenprijs 2009 bepaalt de criteria die in geval van overtreding van de bij of krachtens de Wvbp en Algemene wet bestuursrecht gestelde voorschriften bij het opleggen van sanctiemaatregelen worden gehanteerd. - 8 -