DE OVERGANG Fred Balder, huisarts
Bij ongeveer 30% van de vrouwen wordt het dagelijks leven door de overgangsklachten verstoord.
Levensfasen van een vrouw puberteit vruchtbaar overgang onvruchtbaar 12jr menarche eerste ongesteldheid 46jr 56jr 52jr menopauze laatste ongesteldheid
7,0 Afname van aantal eitjes aantal eitjes x miljoen 5,0 3,0 1, 0 geboorte 3 6 9 maanden na bevruchting 10 30 50 leeftijd in
Vruchtbare levensfase menstruatiecyclus menstruatie ovulatie/eisprong menstruatie 0 14 28 dgn eirijpingsfase innestellingsfase oestrogenen oestrogenen plus progesteron
De Hypofyse Het hersenaanhangsel regelt de menstruatie: FSH: Follikel Stimulerend Hormoon LH: Luteïniserend Hormoon
Oestrogenen en Progesteron 2 belangrijkste geslachtshormonen in eierstokken gemaakt regelen de menstruatiecyclus
Menstruatie:
De voorraad eicellen raakt op tussen 45 ste en 60 ste levensjaar
MENOPAUZE Allerlaatste (spontane) menstruatie Pas na 1 jaar te bepalen
De Menopauze: de laatste spontane menstruatie pas achteraf vast te stellen (na 1 jaar) gerelateerd aan leeftijd van overgang moeder gemiddeld rond 51 jarige leeftijd eerder in de overgang : spontaan, operatie, bestraling, chemotherapie vroeg: - vóór 46 jaar.. laat: - ná 56 jaar roken vervroegt de overgang 1-2 jaar 1:100 spontane menopauze voor 40e jaar (POF)
De gemiddelde menopauze leeftijd in Nederland is ± 51,2 jr - 10% van de vrouwen hebben hun menopauze al gehad op de leeftijd van 46 jr -90% van de vrouwen hebben hun menopauze gehad op de leeftijd van 56 jr -dus 10% van de vrouwen menstrueert nog op 56-jarige leeftijd! en 1-2% nog op 60-jarige leeftijd
Hormonen zoeken een nieuw evenwicht Gemiddeld duurt het 4 jaar voor de menstruatie definitief wegblijft Overgangsklachten door schommelingen in de hoeveelheid oestrogenen
OVERGANGSKLACHTEN: MOETJE ER MAAR MEE LEREN LEVEN?
OVERGANGSKLACHTEN Menstruatieverandering Vasomotorische klachten (opvliegers) Vaginale klachten
Hoe vaak komen klachten voor? Opvliegers 76 Slapeloosheid Stemmingsverandering Geïrriteerd 60 57 57 Minder zin in sex 48 Hoofdpijn/Migraine Urine incontinentie 38 38 Vaginale verschijnselen Depressie 31 30 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % vrouwen met milde en ernstige klachten Menopause Survey NL 2005
NRC weekend 23 juni 2012
Meest kenmerkend voor de overgang: de opvlieger en de nachtzweetaanval
Opvliegers en huidtemperatuur normaal 29 tot 32 graden tijdens opvlieger 32 tot 35 graden
Vaginale klachten droge vagina pijn bij het vrijen (minder zin) jeuk afscheiding
na de menopauze
Andere klachten hartkloppingen duizeligheid hoofdpijn / migraine tintelingen in handen en voeten pijnlijke (kleine) gewrichten slijmvliesveranderingen neus, oog en mond Depressieve gevoelens
Psychische klachten slaapproblemen moeheid prikkelbaarheid labiel lusteloosheid vergeetachtigheid weinig zelfvertrouwen stemmingsveranderingen angstaanvallen minder zin in vrijen
Crisistijd? 1/3 deel van de vrouwen niet of nauwelijks last 1/3 deel kan er toch goed mee overweg 1/3 deel zoekt medische hulp...
Wat kan de huisarts? Andere oorzaak van klachten opsporen: Te hard werkende schildklier (hyperthyreodie) Angststoornis Overmatig alcoholgebruik Bijwerking medicatie (vaatverwijders, tamoxifen, antidepressiva) Carcinoïd of feochromocytoom (zeldzaam)
Maar ook Bloedarmoede? Zwangerschap? Bepaling FSH en LH spiegels niet zinvol!
POSTMENOPAUZE De periode vanaf een jaar na de laatste menstruatie
Klachten door verminderde oestrogenen Droge huid en slijmvliezen (droge mond, ogen en vagina) Vaak blaasontsteking Stem wordt lager
Uiterlijke veranderingen gewichtstoename, vooral rond de taille huid minder soepel en vochtarm (droog en rimpelig) evt. toename beharing (snor, baard, armen, benen) haaruitval
Problemen met plassen pijn tijdens het plassen vaak moeten plassen (herhaalde) urineweginfecties urine niet goed op kunnen houden (stress-incontinentie)
Gevolgen wegvallen oestrogenen Verhoogde kans op: Osteoporose Hart en vaatziektes Borstkanker
Osteoporose (botontkalking) Door afname van de hoeveelheid oestrogenen vermindert de botsterkte (broze botten). Dit kan op den duur leiden tot: inzakken wervels (rugpijn) kortere lichaamslengte, krom groeien fracturen (heup, pols, wervels en ribben)
Wie krijgen er osteoporose? 1 op de 4 vrouwen tussen 60-80 jaar -
De overgang is een fysiologisch proces
ER MEE LEREN OMGAAN Balans zoeken, herbezinning, aandacht voor spanningen in relatie Voldoende nachtrust Draag luchtige kleding Alcohol, warme dranken en gekruid eten kunnen opvliegers uitlokken
Bij dyspareunie zijn adequate stimulatie en opwinding belangrijk voor lubricatie. NHG Standaard de Overgang
LEEFSTIJLADVIEZEN Gezonde voeding, voldoende ijzer en melkproducten Half uur per dag actief bewegen Voorzichtig met genotmiddelen (alcohol en roken) Vitamine D
Medicamenteuze behandeling Plantaardige middelen niet effectief, soms ernstige bijwerkingen Homeopathische middelen Hormonen, liever niet i.v.m. mogelijk levensgevaarlijke bijwerkingen
HST Hormonale substitutie therapie tot 50 ste levensjaar Daarna alleen bij die sociaal invaliderende klachten Niet na 56 ste levensjaar HST beschermt NIET tegen zwangerschap!
CONTRA-INDICATIES HST Hart- en vaatziektes doorgemaakt Roken Trombose en/of longembolie doorgemaakt Risico op borstkanker Baarmoederslijmvlieskanker Trombofilie (Factor 5 Leiden) HVZ in familie
Moeten vrouwen in de overgang hormonen slikken? Alléén: NEE!! indien menopauze onder 46 jaar bij ernstige overgangsklachten bij versterkte botontkalking < 50 jr
Hoe vaak worden vrouwen behandeld Hormonen 5 Kruiden of homeopathie 6 Anti-depressiva 5 Anders 2 Geen vangenoemden 81 0 10 20 30 40 50 60 70 80 % vrouwen Menopause Survey NL 2005
Tot slot De overgang is geen ziekte maar een lastige fase in het leven van een vrouw. Zorg ervoor dat uw lichaam in goede conditie blijft, zodat u na de overgangsperiode het wegvallen van de oestrogenen zonder problemen kunt opvangen.
www.thuisarts.nl/overgang