Toegang beperkingen en INSPIRE Onderwerp Aan Klankbordgroep INSPIRE Van Bastiaan van Loenen, Michel Grothe, Datum 28 maart 2011 Bijlagen - Aan de Klankbordgroep INPSIRE wordt gevraagd: 1. Kennis te nemen van de INSPIRE toegang beperkingen. Toelichting In de afgelopen periode zijn aan het programmabureau INSPIRE diverse vragen gesteld door data providers over de mogelijke toegang beperkingen voor INSPIRE datasets en netwerkdiensten. Dit document beschrijft de toegang beperkingen voor INSPIRE datasets en netwerkdiensten. T 033 460 41 00 bezoekadres postadres F 033 465 64 57 Barchman Wuytierslaan 10 Postbus 508 E info@geonovum.nl 3818 LH Amersfoort 3800 AM Amersfoort W www.geonovum.nl
blad 2 van 7 Toegang beperkingen voor INSPIRE diensten INSPIRE staat data providers slechts in bepaalde gevallen toe om datasets niet of beperkt toegankelijk te maken voor het zoeken (Discovery), raadplegen (View) en de andere INSPIRE netwerkdiensten. Het gaat dan om belangen die zwaarder kunnen wegen dan het verlenen van toegang tot de INSPIRE gegevens en -diensten. Daarbij wordt onderscheidt gemaakt tussen toegang voor een ieder (publieke toegang) en toegang voor overheden. 1. Publieke toegang tot INSPIRE netwerkdiensten a) Zoekdiensten zijn gratis beschikbaar en kunnen uitsluitend worden beperkt vanwege het belang van de veiligheid van de Staat, de betrekkingen van Nederland met andere staten en met internationale organisaties, de beveiliging van bedrijven en het voorkomen van sabotage. b) Raadpleegdiensten zijn gratis beschikbaar en slechts niet toegankelijk indien de toegang niet opweegt tegen een van de belangen als genoemd in artikel 10 van de Wet openbaarheid van bestuur. c) In uitzonderlijke gevallen mag de gegevensverstrekkende overheidsinstantie ook voor het raadplegen van gegevens [raadpleegdiensten] een vergoeding vragen. d) In uitzonderlijke gevallen mogen voor raadpleegdiensten ook voorzieningen worden getroffen om commercieel hergebruik te verhinderen. e) Download-, verwerkings, en/of aanroepdiensten zijn slechts niet toegankelijk indien de toegang niet opweegt tegen een van de belangen als genoemd in artikel 10 van de Wet openbaarheid van bestuur. f) De richtlijn bevat geen maatstaf voor het vaststellen van vergoedingen voor download-, verwerkings-, en aanroepdiensten. De Wet openbaarheid van bestuur stelt als bovengrens dat De totale inkomsten uit het verstrekken en het verlenen van toestemming voor hergebruik zijn niet hoger dan de kosten van verzameling, productie, vermenigvuldiging en verspreiding van de informatie, vermeerderd met een redelijk rendement op investeringen. g) De overheidsinstelling die kosten in rekening brengt voor diensten of gegevens dient ervoor te zorgen dat de gebruiker de betaling via internet (e-payment) kan voldoen. 2. Toegang INSPIRE netwerkdiensten voor overheden a) Het uitwisselen tussen overheden met het oog op het gebruik van die verzamelingen en diensten voor publieke taken die van invloed kunnen zijn op het milieu, kan uitsluitend worden beperkt vanwege de veiligheid van de Staat, de betrekkingen van Nederland met andere staten en met internationale organisaties, de opsporing en vervolging van strafbare feiten en de beveiliging van bedrijven en het voorkomen van sabotage. b) Voor het uitwisselen van gegevens tussen overheden via raadpleeg, download-, verwerkings- en/of aanroepdiensten mogen kosten in rekening worden gebracht bij andere overheden. c) Het uitwisselen van gegevens met instellingen en instanties van de Gemeenschap voor ruimtelijke gegevens die zij nodig hebben ter vervulling van hun verplichtingen met betrekking tot verslaglegging krachtens de gemeenschapswetgeving inzake het milieu geschiedt kosteloos.
blad 3 van 7 d) Indien instellingen en instanties van de Gemeenschap verstrekte verzamelingen ruimtelijke gegevens en diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens wensen te gebruiken voor taken die van invloed zijn op het milieu (niet zijnde de vervulling van hun verplichtingen met betrekking tot verslaglegging krachtens de gemeenschapswetgeving inzake het milieu) dan mogen voor het uitwisselen van gegevens met instellingen en instanties van de Gemeenschap via raadpleeg, download-, verwerkingsen/of aanroepdiensten kosten in rekening worden gebracht. Ad. 1a Publieke toegang tot zoekdiensten De publieke toegang tot zoekdiensten kan uitsluitend worden beperkt op grond van, artikel 10, eerste lid, onderdeel b (de veiligheid van de Staat zou kunnen schaden), tweede lid, onderdeel a (de betrekkingen van Nederland met andere staten en met internationale organisaties), en zevende lid, onderdeel b (de beveiliging van bedrijven en het voorkomen van sabotage), van de Wet openbaarheid van bestuur (Nederlandse implementatiewet INSPIRE artikel 11; Richtlijn artikel 13 lid 1). Artikel 14 van de INSPIRE richtlijn geeft aan dat: 1. De lidstaten zorgen ervoor dat het publiek kosteloos gebruik kan maken van de in artikel 11, lid 1, onder a) [=zoekdiensten] en b) [=raadpleegdiensten], vermelde diensten: [ ] 2. In afwijking van lid 1 mogen de lidstaten een openbare autoriteit die een in artikel 11, lid 1, onder b) [=raadpleegdiensten], bedoelde dienst levert, toestaan vergoedingen in rekening te brengen indien die vergoedingen ervoor zorgen dat de verzamelingen ruimtelijke gegevens en de overeenkomstige diensten met betrekking tot gegevens in stand worden gehouden, met name ingeval van zeer grote hoeveelheden realtimegegevens. 3. De gegevens die beschikbaar worden gesteld via de in artikel 11, lid 1, onder b), vermelde raadpleegdiensten mogen worden geleverd in een vorm die hun hergebruik voor commerciële doeleinden verhindert. 4. Indien de overheidsinstanties de in artikel 11, lid 1, onder b), c) of e), vermelde diensten tegen betaling ter beschikking stellen, moeten de lidstaten er op toezien dat e-commercediensten beschikbaar zijn. Aan deze diensten kunnen bewijzen van afstand, klikvergunningen of indien noodzakelijk vergunningen worden gekoppeld. Dit betekent dat de zoekdienst (Discovery Service) kosteloos te gebruiken is voor het publiek. Dat is op dit moment ook het geval met het INSPIRE Portaal (en NGR). Voor zover bekend zijn er voor de aangemerkte Annex I en II datasets geen beperkingen wat betreft publieke toegang tot de zoekdienst. Ad 1b. Publieke toegang tot raadpleeg-, download-, verwerkings-, en/of aanroepdiensten Artikel 9 van de Nederlandse implementatiewet INSPIRE (verwijzend naar artikel 10 van de Wet openbaarheid van bestuur; zie ook Artikel 13 van de INSPIRE richtlijn) geeft mogelijke belangen, die de toegang tot INSPIRE via de raadpleeg-, download-, verwerkings- en/of aanroepdiensten kunnen beperken. Deze zijn volgens Artikel 10 Wet openbaarheid van bestuur als volgt: 1. Het verstrekken van informatie ingevolge deze wet blijft achterwege voor zover dit: a) de eenheid van de Kroon in gevaar zou kunnen brengen; b) de veiligheid van de Staat zou kunnen schaden; c) bedrijfs- en fabricagegegevens betreft, die door natuurlijke personen of rechtspersonen vertrouwelijk aan de overheid zijn meegedeeld; d) persoonsgegevens betreft als bedoeld in paragraaf 2 van hoofdstuk 2 van de Wet bescherming persoonsgegevens, tenzij de verstrekking kennelijk geen inbreuk op de persoonlijke levenssfeer maakt.
blad 4 van 7 2. Het verstrekken van informatie ingevolge deze wet blijft eveneens achterwege voor zover het belang daarvan niet opweegt tegen de volgende belangen: a) de betrekkingen van Nederland met andere staten en met internationale organisaties; b) de economische of financiële belangen van de Staat, de andere publiekrechtelijke lichamen of de in artikel 1a, onder c en d, bedoelde bestuursorganen; c) de opsporing en vervolging van strafbare feiten; d) inspectie, controle en toezicht door bestuursorganen; e) de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer; f) het belang, dat de geadresseerde erbij heeft als eerste kennis te kunnen nemen van de informatie; g) het voorkomen van onevenredige bevoordeling of benadeling van bij de aangelegenheid betrokken natuurlijke personen of rechtspersonen dan wel van derden. 3. Het tweede lid, aanhef en onder e, is niet van toepassing voorzover de betrokken persoon heeft ingestemd met openbaarmaking. 4. Het eerste lid, aanhef en onder c en d, het tweede lid, aanhef en onder e, en het zevende lid, aanhef en onder a, zijn niet van toepassing voorzover het milieu-informatie betreft die betrekking heeft op emissies in het milieu. Voorts blijft in afwijking van het eerste lid, aanhef en onder c, het verstrekken van milieu-informatie uitsluitend achterwege voorzover het belang van openbaarmaking niet opweegt tegen het daar genoemde belang. 5. Het tweede lid, aanhef en onder b, is van toepassing op het verstrekken van milieu-informatie voor zover deze handelingen betreft met een vertrouwelijk karakter. 6. Het tweede lid, aanhef en onder g, is niet van toepassing op het verstrekken van milieu-informatie. 7. Het verstrekken van milieu-informatie ingevolge deze wet blijft eveneens achterwege voorzover het belang daarvan niet opweegt tegen de volgende belangen: a. de bescherming van het milieu waarop deze informatie betrekking heeft; b. de beveiliging van bedrijven en het voorkomen van sabotage. 8. Voorzover het vierde lid, eerste volzin, niet van toepassing is, wordt bij het toepassen van het eerste, tweede en zevende lid op milieu-informatie in aanmerking genomen o deze informatie betrekking heeft op emissies in het milieu. Deze zijn volgens Artikel 13 van de INSPIRE richtlijn als volgt: 1. In afwijking van artikel 11, lid 1, mogen de lidstaten de publieke toegang tot verzamelingen ruimtelijke gegevens en diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens via de in artikel 11, lid 1, onder a), indien de toegang afbreuk zou doen aan de internationale relaties, de openbare veiligheid of de nationale defensie. In afwijking van artikel 11, lid 1, mogen de lidstaten de publieke toegang tot verzamelingen ruimtelijke gegevens en diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens via de in artikel 11, lid 1, onder b) tot en met e), vermelde diensten of tot de in artikel 14, lid 3, vermelde e- commercediensten beperken indien de toegang afbreuk zou doen aan: a) het vertrouwelijke karakter van handelingen van overheidsinstanties, indien deze vertrouwelijkheid bij wet is voorzien; b) internationale betrekkingen, openbare veiligheid of nationale defensie; c) de rechtsgang, de mogelijkheid voor een persoon een eerlijk proces te krijgen of de mogelijkheid voor een overheid om een onderzoek van strafrechtelijke of disciplinaire aard in te stellen; d) de vertrouwelijkheid van commerciële of industriële informatie, wanneer deze vertrouwelijkheid in de nationale of de communautaire wetgeving geboden wordt om een gewettigd economisch belang te beschermen, met inbegrip van het algemeen belang dat met statistische en fiscale geheimhouding is gediend; e) intellectuele-eigendomsrechten;
blad 5 van 7 f) de vertrouwelijkheid van persoonsgegevens en/of dossiers met betrekking tot een natuurlijk persoon wanneer die persoon niet heeft ingestemd met bekendmaking van de informatie aan het publiek, wanneer in deze vertrouwelijkheid is voorzien in het nationaal of het Gemeenschapsrecht; g) de belangen of de bescherming van diegene die de verzochte informatie op vrijwillige basis heeft verstrekt zonder daartoe wettelijk verplicht te zijn of te kunnen worden, tenzij die persoon ermee heeft ingestemd dat de betrokken informatie wordt vrijgegeven; h) de bescherming van het milieu waarop die informatie betrekking heeft, zoals de habitat van zeldzame soorten. Intellectueel eigendomsrecht en publieke toegang In de INSPIRE richtlijn wordt ook de Intellectueel eigendomsrecht als mogelijke grond van weigering genoemd (Artikel 11). De Memorie van toelichting van de Nederlandse implementatiewet INSPIRE zegt hierover: Het intellectueel eigendomsrecht van overheidsinstellingen op gegevens wordt door de richtlijn en het onderhavige wetsvoorstel niet aangetast. [..] Overheidsinstellingen kunnen de publieke toegang tot verzamelingen ruimtelijke gegevens en diensten beperken indien de toegang afbreuk zou doen aan intellectuele eigendomsrechten van de desbetreffende overheidsinstellingen. Deze weigeringsgrond mag alleen restrictief worden toegepast. Hierbij dient altijd het belang van openbaarheid en dat van eigendomsrechten tegen elkaar afgewogen te worden. De overheidsinstellingen dienen dit recht enkel in uitzonderlijke gevallen toe te passen. Het belang van de openbaarheid weegt in de meeste gevallen op tegen het intellectueel eigendomsrecht van de overheid. De Nederlandse overheid wil overheidsinformatie zoveel mogelijk gratis en zonder gebruiksvoorwaarden beschikbaar stellen. Dat kan met behulp van de Publiek Domein Mark of met de Creative Commons Zero (CC0) Verklaring. In beide gevallen zijn de gegevens door iedereen voor ieder doeleinde te gebruiken. Met de CCO verklaring doet de eigenaar van de gegevens afstand van zijn of haar auteurs-, databank- of ander recht. Indien de Publiek Domein Mark of de Creative Commons Zero verklaring niet worden toegepast, dan is in het GI-beraad afgesproken dat er gebruik gemaakt wordt van de geharmoniseerde gebruiksvoorwaarden van Geo Gedeeld. Voor meer informatie zie verder: http://www.geonovum.nl/geostandaarden/gebruiksvoorwaarden. Ad 1c., 1d., 1e. en 1f. Vergoeding voor publieke toegang tot raadpleeg-, download-, verwerkings-, en/of aanroepdiensten Raadpleegdiensten moeten kosteloos door het publiek kunnen worden gebruikt (zie INSPIRE Richtlijn artikel 14 eerste lid; Nederlandse Implementatiewet INSPIRE artikel 12 eerste lid). De Nederlandse implementatiewet INSPIRE artikel 12: 1. Het gebruik van de diensten, bedoeld in artikel 9, eerste lid, onderdelen a en b, is voor een ieder kosteloos. Voor de overige in artikel 9, eerste lid, bedoelde diensten kunnen vergoedingen in rekening worden gebracht. 2. In afwijking van het eerste lid kan een bestuursorgaan voor de in artikel 9, eerste lid, onderdeel b, bedoelde diensten vergoedingen in rekening brengen, indien deze nodig zijn om te waarborgen dat de desbetreffende verzamelingen ruimtelijke gegevens en diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens in stand worden gehouden. 3. Een bestuursorgaan dat vergoedingen in rekening brengt voor de in artikel 9, eerste lid, onderdelen b, c of e, vermelde diensten, stelt diensten die elektronische handel in die diensten mogelijk maken, beschikbaar In uitzonderlijke gevallen mag de gegevensverstrekkende overheidsinstantie ook voor het bekijken van gegevens op een beeldscherm een vergoeding vragen. [..] Hierbij dient aangetoond te worden dat de vergoeding noodzakelijk is voor het beheer van de gegevens, zodat de volledigheid en de kwaliteit gewaarborgd
blad 6 van 7 kunnen worden (zie INSPIRE Richtlijn artikel 14 tweede lid; Nederlandse Implementatiewet INSPIRE artikel 12 tweede lid). Dit kan met name van belang zijn indien sprake is van grote hoeveelheden realtime gegevens (gegevens die met een hoge frequentie worden geactualiseerd). (Richtlijn artikel 14 tweede lid; Memorie van toelichting Nederlandse Implementatiewet INSPIRE). [..] De hoogte van de vergoeding moet redelijk zijn en aantoonbaar in verhouding staan tot de geboden dienstverlening. (uit Memorie van toelichting Nederlandse Implementatiewet INSPIRE). De richtlijn bevat geen maatstaf voor het vaststellen van vergoedingen [voor deze diensten], zodat ieder die een verzameling ruimtelijke gegevens of diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens aan het netwerk heeft gekoppeld, dit zelfstandig - binnen eventuele geldende kaders - voor zijn verzameling en diensten kan bepalen. (memorie van toelichting Nederlandse Implementatiewet INSPIRE). De richtlijn hergebruik overheidsinformatie en de Wet openbaarheid van bestuur (artikel 11h) stellen als bovengrens dat De totale inkomsten uit het verstrekken en het verlenen van toestemming voor hergebruik zijn niet hoger dan de kosten van verzameling, productie, vermenigvuldiging en verspreiding van de informatie, vermeerderd met een redelijk rendement op investeringen. Ad 1g. Vergoeding vragen = e-payment faciliteren De (overheids)instelling die kosten in rekening brengt voor diensten of gegevens dient ervoor te zorgen dat de gebruiker de betaling via internet (e-payment) kan voldoen (Nederlandse Implementatiewet INSPIRE artikel 12 derde lid; Richtlijn artikel 14 vierde lid). Ingeval van elektronische handel, die ook het elektronisch betalen omvat, ontstaat er geen vertraging in de mogelijkheid van de hiervoor genoemde diensten gebruik te maken vanwege het feit dat daarvoor vergoedingen worden gevraagd. (memorie van toelichting Nederlandse Implementatiewet INSPIRE). Dit betekent, dat voor raadpleegdiensten (View Services) vergoedingen gevraagd kunnen worden aan het publiek. Daarvoor dient wel een e-commerce systeem ingericht te worden waar de diensten afgenomen kunnen worden. Tevens mogen voor raadpleegdiensten ook voorzieningen worden getroffen om commercieel hergebruik te verhinderen. (Richtlijn artikel 14 derde lid; Memorie van toelichting Nederlandse Implementatiewet INSPIRE). Hierbij valt te denken aan gegevensleveranciers die afhankelijk zijn van inkomsten om de kwaliteit en actualiteit te kunnen waarborgen, zoals het Kadaster. (Memorie van toelichting Nederlandse Implementatiewet INSPIRE). Ad 2a. Toegang voor overheden Richtlijn artikel 17 lid 7 regelt dat de lidstaten de uitwisseling tussen overheden kunnen beperken wanneer deze de rechtsgang, de openbare veiligheid, de nationale defensie of de internationale betrekkingen in gevaar brengt. [INSPIRE Richtlijn, artikel 17 lid 7]: In afwijking van dit artikel kunnen de lidstaten de uitwisseling beperken wanneer deze de rechtsgang, de openbare veiligheid, de nationale defensie of de internationale betrekkingen in gevaar brengt. In de Nederlandse implementatiewet is dit ingevuld via Artikel 10, vierde lid. Artikel 10, vierde lid, van de [Nederlandse implementatiewet] vormt een inperking van de gronden die ten opzichte van het publiek mogen worden gehanteerd voor het beperken van de toegang tot de desbetreffende diensten. Achtergrond hiervan is dat ingeval sprake is van het uitwisselen van verzamelingen ruimtelijke gegevens en diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens tussen bestuursorganen een aantal van die gronden zich naar hun aard niet voor toepassing leent, omdat die gronden niet beogen belangen te beschermen van het ene bestuursorgaan ten opzichte van het andere bestuursorgaan. (Memorie van Toelichting Nederlandse implementatiewet INSPIRE)
blad 7 van 7 [Artikel 10, vierde lid Nederlandse implementatiewet INSPIRE]: Het uitwisselen van de verzamelingen ruimtelijke gegevens en diensten [tussen overheden] met het oog op het gebruik van die verzamelingen en diensten voor publieke taken die van invloed kunnen zijn op het milieu, kan uitsluitend worden beperkt met overeenkomstige toepassing van artikel 10, eerste lid, onderdeel b, [de veiligheid van de Staat zou kunnen schaden] tweede lid, onderdelen a [de betrekkingen van Nederland met andere staten en met internationale organisaties] en c [de opsporing en vervolging van strafbare feiten], en zevende lid, onderdeel b [de beveiliging van bedrijven en het voorkomen van sabotage], van de Wet openbaarheid van bestuur. De beperkingsgronden voor uitwisselen tussen overheden zijn hiermee: de veiligheid van de Staat de betrekkingen van Nederland met andere staten en met internationale organisaties de opsporing en vervolging van strafbare feiten], en/of beveiliging van bedrijven en het voorkomen van sabotage Ad 2b. Vergoeding voor uitwisseling met overheden Voor het uitwisselen van gegevens tussen overheden via raadpleeg, download-, verwerkings- en/of aanroepdiensten mogen kosten in rekening worden gebracht bij andere overheden, mits deze beperkt blijven tot het bedrag dat ten minste nodig is om de noodzakelijke kwaliteit en beschikbaarheid van de gegevens te garanderen, vermeerderd met een redelijk rendement op de investering en met inachtneming van, voor zover van toepassing, vereisten inzake zelffinanciering (memorie van toelichting Nederlandse Implementatiewet INSPIRE; Nederlandse Implementatiewet INSPIRE artikel 10 en artikel 12; Richtlijn artikel 17 lid 3). Ad 2c. en 2d. Vergoeding vragen aan Europese instellingen en instanties In geen geval wordt betaling verlangd voor door lidstaten aan instellingen en instanties van de Gemeenschap verstrekte verzamelingen ruimtelijke gegevens en diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens die zij nodig hebben ter vervulling van hun verplichtingen met betrekking tot verslaglegging krachtens de gemeenschapswetgeving inzake het milieu. (Nederlandse Implementatiewet INSPIRE artikel 13 tweede lid; Richtlijn artikel 17 lid 3). Indien instellingen en instanties van de Gemeenschap verstrekte verzamelingen ruimtelijke gegevens en diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens wensen te gebruiken voor taken die van invloed zijn op het milieu, dan blijven de vergoedingen beperkt tot het bedrag dat ten minste nodig is om de noodzakelijke kwaliteit en beschikbaarheid van de gegevens te garanderen, vermeerderd met een redelijk rendement op de investering en met inachtneming van, voor zover van toepassing, vereisten inzake zelffinanciering van het desbetreffende bestuursorgaan. (memorie van toelichting Nederlandse Implementatiewet INSPIRE; Nederlandse Implementatiewet INSPIRE artikel 13 eerste lid; Richtlijn artikel 17 lid 4).