Bureau De Uitkomst De Lairessestraat 125 1075 HH Amsterdam www.bureaudeuitkomst.nl Rapportage De bomen en het bos Onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen in 2011 auteur Dennis Beckers 020 7173732 d.beckers@bureaudeuitkomst.nl www.bureaudeuitkomst.nl
Colofon Opdrachtgever Wereld Natuur Fonds Wereld Natuur Fonds Driebergseweg 10 3708 JB Zeist Onderzoek Bureau de Uitkomst De Lairessestraat 125 1075 HH Amsterdam info@bureaudeuitkomst.nl www.bureaudeuitkomst.nl tel. 020 7173732 Met bronvermelding is het toegestaan gegevens uit deze rapportage over te nemen.
Samenvatting Dit rapport beschrijft de resultaten van het onderzoek dat in opdracht van het Wereld Natuur Fonds (WNF) in het voorjaar van 2011 is uitgevoerd onder alle Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen naar het gebruik van FSC. De rijksoverheid wil in 2010 voor 100% duurzaam inkopen. De gemeenten streven ernaar om 75% in 2010 duurzaam in te kopen en 100% in 2015. Provincies en waterschappen hebben minimaal 50% in 2010 als doel gesteld en zijn in gesprek over verhoging. Alle 417 Nederlandse gemeenten, de 12 provincies en 26 waterschappen ontvingen begin februari per post een aankondiging van het onderzoek en een week later de vragenlijst met een begeleidende brief. Daarna ontvingen de organisaties die de vragenlijst nog niet hadden teruggestuurd een herinnering en later werden ze hierover gebeld. Begin april hadden 207 gemeenten, 6 provincies en 15 waterschappen en de vragenlijst ingevuld, een respons van respectievelijk 50, 50 en 58 procent. De resultaten van het onderzoek mogen als representatief gezien worden voor alle Nederlandse gemeenten. Omdat de absolute aantallen voor de provincies en waterschappen laag zijn, laten deze resultaten de individuele meningen van deze organisaties zien. Vijftien procent gemeenten heeft geen beleid inzake het gebruik van FSC Uit het onderzoek blijkt dat in 2011 85 procent van de gemeenten een beleid heeft inzake het gebruik van FSCproducten. Dit is maar een zeer lichte stijging opzichte van 2009. Tweederde deel van de gemeenten schrijft FSChout voor in projecten waarvan ze zelf opdrachtgever zijn, en bijna een kwart schrijft FSC-hout voor aan derden, zoals projectontwikkelaars en woningbouwcoöperaties. Ten slotte gebruikt 59% van de gemeenten FSC-papier en schrijft 18% dit voor aan derden, bijvoorbeeld voor drukwerk. Het beeld bij de provincies en waterschappen komt overeen met deze cijfers. Vrijwel geen inzicht in volumes gebruikt FSC-hout Slechts een paar gemeenten, provincies en waterschappen hebben inzicht in de volumes FSC-hout die ze gebruiken. De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten 3
Mogelijkheden Europese regelgeving voor voorschrijven FSC-hout bekend Volgens de Europese regelgeving mag FSC-hout voorgeschreven worden in bestekken en dergelijke. In het verleden leefde de misvatting dat dit niet toegestaan was, maar nu blijken de meeste gemeenten, provincies en waterschappen hiervan op de hoogte te zijn. FSC-logo en de Chain-of-Custody code belangrijkste controlemiddel voor FSC-hout Van die gemeenten die beleid voeren inzake het gebruik van FSC-hout, controleert driekwart ook of er daadwerkelijk FSC-hout gebruikt wordt. Bij de gemeenten die geen beleid voeren is dat 30%. Wanneer een gemeente wel controleert, gebeurt dat het vaakst op de aanwezigheid van het FSC-logo en/of de Chain-of-Custody code op het product. Opvallend is het geringe percentage van gemeenten dat uitsluitend werkt met gecertificeerde aannemers. De meeste waterschappen letten op de vermelding van FSC op de factuur, op de aanwezigheid van een logo of code en/of werken uitsluitend met gecertificeerde aannemers. De provincies controleren of er FSC-hout gebruikt wordt door te letten op de aanwezigheid van het logo of code of de vermelding van FSC op de factuur. Niet voor elke toepassing beschikbaar en hogere prijs meest genoemde problemen Ruim de helft van de gemeenten met beleid inzake het gebruik van FSC-hout ervaart daarbij geen problemen. Dit is een kleine stijging ten opzichte van 2009. De meest genoemde problemen zijn dat FSC-hout niet voor iedere toepassing geschikt is, dat de prijs van FSC-producten hoger is dan die van producten zonder FSC-keurmerk en dat de levertijd van FSC-hout te lang is. De meeste waterschappen ervaren geen problemen bij de toepassing van FSChout. Waterschappen die wel problemen tegenkomen, noemen de hogere prijs, dat FSC-hout niet beschikbaar is voor iedere toepassing en dat er te weinig aandacht is bij het bestuur voor FSC. Twee provincies hebben geen problemen bij de toepassing van FSC-hout, één meldt dat FSC-hout niet voor elke toepassing beschikbaar is en één meldt dat er onvoldoende kennis is binnen de organisatie. Ondersteuning door FSC-Nederland bij minder dan helft gemeenten bekend De bekendheid van FSC-Nederland stijgt onder Nederlandse gemeenten. In 2009 wist ruim de helft van de gemeenten niet dat FSC-Nederland ze kan ondersteunen bij de toepassing van FSC, in 2011 is dit percentage gedaald naar 43%. Daarnaast heeft 14% al een convenant afgesloten en een enkele gemeente is daar nu mee bezig. Grotere gemeenten kennen FSC-Nederland vaker dan kleinere gemeenten. De vergelijking tussen de situatie in 2011 en 2009 laat een wisselend beeld zien: het aantal gemeenten zonder beleid is maar nauwelijks gedaald, maar gemeenten die FSC toepassen ervaren daar minder problemen bij, en de bekendheid van FSC-Nederland stijgt. De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 4
Uit de opmerkingen en telefonische gesprekken blijkt dat ondanks de goede wil het in de praktijk toch moeilijk is om beleid ten aanzien van FSC te handhaven. Verschillende afdelingen kopen hout in, is er soms verwarring over verschillende keurmerken, is er geen inzicht in de volumes gebruikt FSC-hout en wordt het hout niet altijd gecontroleerd. De gemeenten, provincies en waterschappen hebben nog veel werk om hun ambitie om duurzaamheid als criteria bij alle aankopen mee te nemen te verwezenlijken. De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 5
Inhoudsopgave 1. Inleiding 7 1.1 Gebruik FSC door Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 7 1.2 Methoden van onderzoek 7 1.3 Respons 8 2. Resultaten 9 2.1 Vijftien procent gemeenten voert geen beleid inzake het gebruik van FSC 9 2.2 Gemeenten meten gebruik FSC-hout niet 10 2.3 Mogelijkheden Europese regelgeving voorschrijven FSC bekend 10 2.4 Ruim een kwart gemeenten controleert FSC-hout niet 11 2.5 Niet voor elke toepassing beschikbaar en hogere prijs meest genoemde problemen 13 2.6 Ondersteuning door FSC-Nederland bij steeds meer gemeenten bekend 14 Bijlage 1 Vragenlijst 16 Bijlage 2 Antwoorden open vragen 18 De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 6
1. Inleiding 1.1 Gebruik FSC door Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen Het Wereldnatuurfonds en de Wereldbank brachten in 2006 een gids uit met de titel A framework for assessing credible forest certification systems / schemes, dat een raamwerk geeft voor het evalueren van keurmerken voor duurzaam bosbeheer. WWF onderschrijft dit raamwerk en toetst keurmerken voor hout aan deze gids om te zien welke voldoen aan eisen voor verantwoord bosbeheer. Tot op heden voldoet alleen FSC aan deze normen 1. De rijksoverheid wil met haar duurzaam inkoopbeleid de markt verduurzamen. Dat betekent dat alle rijksoverheden sinds 2010 duurzaamheid als zwaarwegend criterium mee moeten nemen bij al hun inkopen om op die manier het goede voorbeeld te geven. De overheid wil op deze wijze de markt voor duurzame producten stimuleren en innovatie bij bedrijven bevorderen. Er zijn duidelijke ambities geformuleerd. De rijksoverheid wil vanaf 2010 100% duurzaam inkopen, de gemeenten hebben de ambitie uitgesproken om in 2010 bij 75 procent en in 2015 bij 100 procent van de inkopen duurzaamheid als criterium mee te nemen, en provincies en waterschappen hebben minimaal 50% in 2010 als doel gesteld 2. In 2009 werden alle Nederlandse gemeenten gevraagd naar de stand van zaken. Het bleek dat vier op de vijf gemeenten beleid voerden op het gebruik van FSC-producten, maar dat ze nauwelijks wisten in hoeverre de ambitieuze voorschriften ook werkelijk in praktijk werden gebracht 3. In april 2011 publiceerde Milieudefensie een onderzoek naar de inkoop van duurzaam hout. Uit een steekproef bij bouwprojecten bleek dat de rijksoverheid bij zeventig procent van de onderzochte bouwprojecten fout hout inkocht. De provincies, waterschappen en gemeenten hebben een lagere doelstelling, maar scoorden beter in het onderzoek 4. Om de huidige stand van zaken te inventariseren bij de gemeenten is het onderzoek uit 2009 herhaald. Dit jaar deden ook de provincies en waterschappen mee aan het onderzoek. 1.2 Methoden van onderzoek Voor het onderzoek is een vragenlijst opgesteld (zie bijlage 1). Deze vragenlijst bestond uit zeven vragen en kwam grotendeels overeen met de vragenlijst die in 2009 is gebruikt. Alle 417 Nederlandse gemeenten, de 12 provincies en 26 waterschappen ontvingen begin februari per post een aankondiging van het onderzoek en een week later de vragenlijst met een begeleidende brief en 1 WWF/World Bang Global Forest Alliance. Forest Certification Assessment Guide: A framework for assessing credible forest cetification systemes / Schemes. 2006 2 Duurzame gemeente.nl. Duurzaam inkopen 2009 Beschikbaar via : http://www.duurzamegemeente.nl/index.php/duurzaaminkopen?start=21. Geraadpleegd 13 mei 2011. 3 Bureau de Uitkomst. De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten. 2009. 4 Milieudefensie. Van Oerwoud naar overheid: Een onderzoek naar duurzaam houtgebruik in bouwprojecten van de overheid. 2011. De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 7
antwoordenvelop. De organisaties konden de vragenlijst ook online invullen. Drie weken na het versturen van de vragenlijst ontvingen de organisaties die de vragenlijst nog niet hadden teruggestuurd een herinnering. De organisaties die twee weken later de vragenlijst nog niet hadden teruggestuurd zijn gebeld. Tijdens het gesprek werden ze opnieuw herinnerd aan het onderzoek en konden ze de vragen telefonisch beantwoorden. 1.3 Respons Begin april hadden 207 gemeenten, 6 provincies en 15 waterschappen en de vragenlijst ingevuld, een respons van respectievelijk 50, 50 en 58 procent. Uit figuur 1 en tabel 1 blijk dat de respons van gemeenten verdeeld is over heel Nederland. Tabel 2 laat de respons van de gemeenten zien naar het aantal inwoners. Ook hier is de respons vrij evenredig verdeeld. De resultaten van het onderzoek mogen als representatief gezien worden voor alle Nederlandse gemeenten. Hoewel de respons voor de provincies en waterschappen ook 50% of hoger is, zijn deze resultaten, gezien de lage absolute aantallen, niet representatief. Provincie Respons 2011 NH 59% ZH 49% ZL 62% UT 38% NB 45% FL 33% GL 48% FR 48% GR 39% DR 67% OV 60% LB 52% Tabel 1 Respons naar provincie Aantal inwoners Respons 2011 < 20.000 45% 20.000-40.000 55% 40.000-60.000 40% 60.000-80.000 50% Figuur 1 Overzicht respons gemeenten Bron: 2010, Centraal Bureau voor de Statistiek / Kadaster, Emmen, 2010 80.000-100.000 54% > 100.000 52% Tabel 2 Respons naar aantal De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 8
2. Resultaten Het WNF wilde inzicht in de stand van zaken bij gemeenten, de provincies en de waterschappen over het gebruik van FSC-producten. Voeren zij beleid inzake het gebruik van FSC? Hebben ze inzicht in de volumes FSC-hout die ze gebruiken? Controleren ze of ook daadwerkelijk FSC-hout gebruikt wordt? Welke problemen komen ze tegen bij de toepassing van FSC-hout? En zijn Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen ervan op de hoogte dat FSC-Nederland ze kan ondersteunen bij de toepassing van FSC? 2.1 Vijftien procent gemeenten voert geen beleid inzake het gebruik van FSC De gemeenten werden gevraag of ze beleid voeren inzake het gebruik van FSC en zo ja, wat voor beleid dit is. De gemeenten konden meerdere opties aangeven. 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Nee Ja, schrijven FSC-hout voor bij eigen projecten Ja, schrijven FSC-hout voor aan derden Ja, gebruiken zelf FSCpapier ja, schrijven FSC-papier voor aan derden 2011 2009 Figuur 2 Beleid inzage het gebruik van FSC (n=206) Van de Nederlandse gemeenten heeft 85 procent een beleid inzake het gebruik van FSC-producten. Dit percentage is ten opzichte van 2009 maar zeer licht gestegen (twee procent). Tweederde van de gemeenten schrijft FSC-hout voor in projecten waarvan ze zelf opdrachtgever zijn, en bijna een kwart (24%) schrijft FSC-hout voor aan derden, zoals projectontwikkelaars en woningbouwcoöperaties. Ook gebruikt 59% van de gemeenten FSC-papier. Achttien procent schrijft FSC-papier voor aan derden, bijvoorbeeld voor drukwerk en dergelijk. Deze laatste vraag is in 2009 niet gesteld. De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 9
Figuur drie laat het beleid inzake FSC bij provincies en waterschappen zien. Het beeld hier wijkt niet af van dat bij de gemeenten. 14 12 10 8 6 4 2 0 nee schrijven FSC-hout voor bij eigen projecten schrijven FSC-hout voor aan derden gebruiken zelf FSCpapier schrijven FSC-papier voor aan derden provincies waterschappen Figuur 3 Beleid inzage het gebruik van FSC bij provincies (n=6) en waterschappen (n=15) 2.2 Gemeenten meten gebruik FSC-hout niet Slechts twee procent van de gemeenten meet hoeveel FSC-hout wordt gebruikt, de rest doet dat niet. Eén van de zes provincies en twee van de veertien waterschappen meten hoeveel FSC-hout ze gebruiken. 98% 2% ja nee Figuur 4 Inzicht in volumes gebruikt FSC-hout (n=206) 2.3 Mogelijkheden Europese regelgeving voorschrijven FSC bekend De meeste gemeenten (89%) zijn ervan op de hoogte dat ze volgens de Europese regelgeving FSC-hout mogen voorschrijven in bestekken en dergelijke. Dit is een lichte stijging ten opzichte van 2009, toen dit percentage nog 84% was. Alle provincies en waterschappen zijn hiervan ook op de hoogte. 11% ja nee 89% Figuur 5 Bekendheid van Europese regelgeving (n=206) De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 10
2.4 Ruim een kwart gemeenten controleert FSC-hout niet De gemeenten, provincies en waterschappen werden gevraagd of en hoe ze controleren of er daadwerkelijk FSChout gebruikt wordt. In figuur zes zijn de resultaten te zien, verdeeld naar de gemeenten die wel beleid voeren inzake FSC-hout, de gemeenten die dat niet doen, en de gemiddelden van alle gemeenten voor 2011 en 2009. Gemeenten konden meerdere opties aangeven. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% nee vermelding FSC op factuur aanwezigheid logo of code werken uitsluitend met gecertificeerde aannemers anders Beleid FSC-hout Geen beleid Gemiddeld 2011 Gemiddeld 2009 Figuur 6 Controle op gebruik FSC-hout (n 2011=206, n 2009=174) Van die gemeenten die beleid voeren inzake het gebruik van FSC-hout, controleert bijna een kwart (23%) niet of er daadwerkelijk FSC-hout gebruikt wordt. Bij de gemeenten die geen beleid voeren is dat 70%. Wanneer een gemeente wel controleert, is dat meestal op de aanwezigheid van het FSC-logo en/of de Chain-of- Custody code op het product of de vermelding van FSC op de factuur van de leverancier. Opvallend is dat slechts negen procent van de gemeenten uitsluitend werkt met gecertificeerde aannemers. De antwoorden in de categorie anders zijn opgenomen in bijlage twee. Ten opzichte van 2009 zijn deze cijfers weinig veranderd. De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 11
Figuur 7 laat de resultaten zien voor de provincies en waterschappen voor 2011. De meeste waterschappen (8) letten op de vermelding van FSC op de factuur, op de aanwezigheid van een logo of code (5) en/of werken uitsluitend met gecertificeerde aannemers (3). De provincies controleren of er FSC-hout gebruikt wordt, door te letten op de aanwezigheid van het logo of code (3 maal) of de vermelding van FSC op de factuur (2 maal). 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 provincies waterschappen Figuur 7 Controle bij provincies (n=6) en waterschappen (n=15) De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 12
2.5 Niet voor elke toepassing beschikbaar en hogere prijs meest genoemde problemen De organisaties werden gevraagd welke problemen ze ervaren bij de toepassing van FSC-hout. Figuur 8 laat hiervan een overzicht zien. Gemeenten konden meerdere opties aangeven, waardoor het totale percentage hoger is dan 100%. 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2011 2009 Figuur 8 Problemen bij de toepassing van FSC-hout bij gemeenten met beleid tav FSC-hout (n2011=206, n2009=171) Ruim de helft (52%) van de gemeenten met beleid inzake het gebruik van FSC-hout geeft aan dat ze daarbij geen problemen ervaart. De anderen noemen het vaakst dat FSC-hout niet voor iedere toepassing geschikt is (15%) of dat de prijs van FSC-producten hoger is dan die van producten zonder keurmerk (15%). Volgens 10% is de levertijd van FSC-hout te lang. Onvoldoende kennis binnen de organisatie en onvoldoende aandacht van het gemeentebestuur zijn voor respectievelijk 9 en 6 procent van de gemeenten een probleem. Voor 5% van de gemeenten zijn FSC-gecertificeerde aannemers en/of leveranciers moeilijk te vinden. De gemeenten konden ook zelf problemen noemen. Een paar gemeenten noemden mogelijke verwarring met andere keurmerken en onvoldoende draagvlak bij aannemers of leveranciers. De overige genoemde problemen zijn opgenomen in bijlage 2. De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 13
Figuur 9 laat zien welke eventuele problemen provincies en waterschappen tegenkomen bij het gebruik van FSC-hout. De meeste waterschappen (8) ervaren geen problemen. Volgens anderen is de prijs hoger (4), is FSC-hout niet beschikbaar voor iedere toepassing (2) en is er te weinig aandacht bij het bestuur voor FSC (2). 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 provincies waterschappen Twee provincies hebben geen Figuur 9 Problemen met FSC-hout bij provincies (n=6) en waterschappen (n=15) problemen bij de toepassing van FSC-hout, één meldt dat FSC-hout niet voor elke toepassing beschikbaar is en één meldt dat er onvoldoende kennis is binnen de organisatie. 2.6 Ondersteuning door FSC-Nederland bij steeds meer gemeenten bekend FSC-Nederland ondersteunt organisaties bij de toepassing van FSC. De gemeenten, provincies en waterschappen werden gevraagd of ze hiervan op de hoogte zijn. 60% 50% 40% 30% 20% 10% 2011 2009 0% Nee, kent FSC- Nederland niet Ja, kent FSC- Nederland wel Ja, conventant gesloten Ja, voornemens afspraken te maken Ja, anders Figuur 10 Bekendheid FSC-Nederland bij gemeenten (n2011=207, n2009=170) De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 14
Van de gemeenten weet 57 procent dat FSC-Nederland 100% ze kan ondersteunen bij de toepassing van FSCproducten. Dit is ten opzichte van 2009 een stijging, toen 60% 80% wist iets minder dan de helft (48%) dit. 40% 20% 2011 Nog eens 41 procent van de gemeenten is wel met FSC 0% 2009 bekend, een stijging 8 procent ten opzichte van 2009. Twaalf procent heeft al een convenant afgesloten en 2 procent is daar nu mee bezig. De antwoorden bij de optie anders zijn opgenomen in bijlage 2. Figuur 10 laat zien dat bijna alle (91%) grote gemeenten Figuur 11 Bekendheid met FSC naar inwoneraantal (n=207) (meer dan 100.000 inwoners) FSC kennen. Bij de kleinere gemeenten is dat minder vaak het geval. Figuur 12 laat de bekendheid van FSC- Nederland zien bij provincies en waterschappen. Van de vier provincies kennen drie FSC-Nederland. Van de veertien waterschappen kennen zes de organisatie en hebben vier een convenant afgesloten. 7 6 5 4 3 2 1 0 Nee, kent FSC- Ja, kent FSC- Nederland niet Nederland wel Ja, convenant gesloten Ja, voornemens afspraken te maken provincies waterschappen Figuur 12 Bekendheid FSC bij provincies (n=4) en waterschappen (n=14) De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 15
Bijlage 1 Vragenlijst Ingevuld door: Naam: Afdeling: Telefoonnummer: E-mail adres: 1. Voert uw «organisatie» beleid inzake het gebruik van FSC? U mag hier meerdere hokjes aankruisen Nee Ja, we schrijven FSC-hout voor in projecten waarvan we zelf opdrachtgever zijn Ja, we schrijven FSC-hout voor aan derden (projectontwikkelaars, woningbouwcorporaties e.d.) Ja, we gebruiken zelf FSC-papier (kopieerpapier, printpapier e.d.) Ja, we schrijven FSC-papier voor aan derden (drukwerk e.d.) 2. Is uw «organisatie» ervan op de hoogte dat zij volgens de Europese regelgeving hout dat voldoet aan de FSC criteria mag voorschrijven in bestekken en dergelijke? Nee Ja 3. Controleert uw «organisatie» of FSC-hout daadwerkelijk wordt gebruikt? U mag hier meerdere hokjes aankruisen Nee Ja, we letten op de vermelding van FSC op de factuur van de leverancier Ja, we letten op de aanwezigheid van het FSC-logo en/of de Chain-of-Custody code op het product Ja, we werken uitsluitend met FSC-gecertificeerde aannemers Anders, namelijk 4. Meet uw «organisatie» hoeveel FSC-hout wordt gebruikt? Nee Ja De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 16
5. Ervaart uw «organisatie» problemen bij de toepassing van FSC-hout? U mag hier meerdere hokjes aankruisen Nee Ja, FSC-hout is niet voor iedere toepassing beschikbaar Ja, de prijs van FSC-producten is hoger dan die van andere houtproducten Ja, FSC-gecertificeerde aannemers en/of leveranciers zijn moeilijk te vinden Ja, de levertijd van FSC-hout is te lang Ja, er is binnen de gemeente onvoldoende kennis over FSC-producten Ja, er is in het gemeentebestuur onvoldoende aandacht voor het gebruik van FSC-producten Anders, namelijk 6. Is uw «organisatie» ervan op de hoogte dat FSC-Nederland organisaties ondersteunt bij de toepassing van FSC-producten? Nee Ja Ja, we hebben een convenant gesloten met FSC-Nederland Ja, we zijn voornemens om met FSC-Nederland afspraken te maken Ja, anders, namelijk 7. Mocht u goede voorbeelden of suggesties hebben voor toepassing van FSC-hout binnen uw «organisatie» noteert u die dan a.u.b. hieronder. Dit is het einde van de vragenlijst. U kunt de ingevulde lijst in de bijgevoegde envelop terugsturen. Het adres is Bureau de Uitkomst, antwoordnummer 47164, 1070 WB Amsterdam. Een postzegel is niet nodig. De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 17
Bijlage 2 Antwoorden open vragen Controleert uw gemeente of FSC-hout daadwerkelijk wordt gebruikt? Anders, namelijk: Aanvullend vragen we leveranciers het certificaat achteraf te verstrekken. bewijzen gevraagd bij aanbesteding. Ook PEFC keurmerk voor duurzaam bosbeheer. bij aanbestedingen moet FSC-gecertificeerd aanbieden. controle tijdens uitvoering de aanpak van de controle verschilt per product/opdrachtgever binnen de gemeente Door de afdeling Bouw en Renovatie (verantwoordelijk voor de bouw en renovatie van de provinciale infrastructuur), wordt gevraagd aan leveranciers/aannemers een certificaat te overleggen bij levering van tropisch hardhout (ander hout wordt sporadisch toegepast, en dan ook onder FSC). Andere afdelingen waaronder de afdeling Facilitaire dienstverlening kopen slecht incidenteel hout in. Hier wordt dan ook niet actief FSC voorgeschreven. gaat dit jaar gecontroleerd worden geen controle bij particulieren wel bij grote bouwprojecten, voorin het bestek/contract fsc opgenomen. gevoelsmatig ben ik met een logo nog niet zeker dat het goed gekapt en herplant is. Ik ben bang voor piraterij. Handhaving geschiedt o.b.v. bestek het hoeft niet op papier te staan om het goed (lees:duurzaam) te doen. Het wordt in de bestekken geëist in bestekken mag geen keurmerk voorgeschreven worden is helaas te veel afhankelijk van de collega die moet controleren ja algemeen Ja, iedere inkopen/projectleider is verantwoordelijk voor de controle van de kwaliteit (duurzaamheids) criteria. Er is echter geen richtlijn op welke wijze dit dient te worden gedaan. Tevens wordt er jaarlijks een steekproef gedaan door een derde. Ja, wij controleren of het geleverde hout in overeenstemming is met de overeenstemming is met de minimumeisen zoals geformuleerd in de minimum duurzaamheidseisen van Agentschap NL. Hierbij is naast FSC ook PEFC toegestaan. Moeilijk te zien op het hout zelf en facturen zijn ook niet altijd coherent wordt nog niet gestructureerd bijgehouden cq gecontroleerd plaatselijke leverancier projecten wel, onderhoud steekproefsgewijs Staat veelal in bestekken voorgeschreven. In uitvoer wordt controle uitgeoefend. De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 18
toezicht is in opbouwfase vermelding FSC-hout in offerte we proberen te controleren We werken met GPR wordt nu aan gewerkt Andere problemen bij het toepassen van FSC-hout aannemers vinden het lastig om FSC te leveren, pakken liever iets dat op de plank ligt. argumenten vanuit de bouwketen, waarvoor meestal een adequate oplossing geboden kan worden de problemen met de levering hangt af van de houtsoort. Er is bij Europese aanbestedingen nog wel onduidelijkheid over het gebruik van certificeringen! Ook andere certificeringen (buitenlandse) deugen Er is een veelvoud aan "groene" keurmerken dat is verwarrend. er zijn andere buitenlandse (FInland) certificaten die zelfs beter zijn! handhaving is lastig Ik heb gemerkt dat er gezegd wordt dat het niet leverbaar is. En dan stelt men een soort voor die lijkt op FSC-hout. Je houd er altijd rekening mee, maar het moet passen binnen het budget klacht over levertijd heb ik wel eens gehoord, verder niks bekend leveranciers proberen te vaak NIET FSC te leveren, terwijl FSC wordt gevraagd midden en klein bedrijf kan niet altijd aan eis voldoen niet met FSC-hout op zich, wel met het voorschrijven als keurmerk onvoldoende draagvlak bij aannemers en projectontwikkelaars opdrachtverlening is onvoldoende gestructureerd en georganiseerd. Momenteel kan een ieder een opdracht geven en het is lastig een ieder goed te informeren bij een groot verloop en afwezigheid van de juiste procedures. vaak horen we nog: prijs is te hoog, te lange levertijd. Is natuurlijk niet zo. voor eigen organisatie geen probleem, derden geven soms aan problemen te ondervinden (niet voor iedere toepassing geschikt, levertijd) De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 19
Is uw gemeente ervan op de hoogte dat FSC-Nederland gemeenten ondersteunt bij de toepassing van FSC producten? Ja, anders, namelijk: Bij medewerkers van de afdeling Bouw en Renovatie wel. Voor wat betreft andere afdelingen is dit lastig in te schatten. we weten dat we FSC Nederland in kunnen schakelen als FSC-makelaar wel op de hoogte, maar niet van plan een convenant met FSC af te sluiten omdat dit te eenzijdig is. wordt ondersteund door Utrecht in duurzaam beleid Voorbeelden van toepassingen en opmerkingen naar aanleiding van de vragenlijst Bij de werken die de afdeling Civiel aanbesteed, wordt FSC hout als eis opgenomen in de bestekken. Bij het onderhoud van gebouwen Bij toepassingen van kozijnen of deuren komt het vaak voor dat leveranciers FSC gekeurd hout gebruiken. FSC hout wordt wel toegepast, maar niet altijd. Binnen de gemeente beschikken we over een houtbank, Die kan bemiddelen tussen vraag en aanbod. Daardoor is leverbaarheid bij ons geen probleem. Blijf zorgen voor aansprekend campagne-materiaal, zoals grote posters van bossen met wilde dieren. (ook leuk om via scholen te verspreiden). Via kinderen kun je meer bereiken. Bruggetjes vervangen Consequent toepassen van de Duurzaamheidscriteria van Pianoo (v/h AgentschapNL en Senternovem) waarin gebruik van FSC hout en papier als eis is vastgelegd. De gemeente heeft een gebouw gerealiseerd dat helemaal uit lokaal hout is gemaakt. Dit is nu een pannenkoekenhuis: 'De Ossenstal'. De gemeente heeft zelf veel bos, waar planken voor banken en panelen ed. van gemaakt worden. De gemeente Westvoorne maakt nog geen gebruik van FSC-hout of papier. Bovendien waren zij hier tot nu toe geheel onbekend mee. Zij zijn op het moment nog met hele andere dingen bezig. De gemeenten meet wel de hoeveelheid papier. Levertijd FSC was lang bij bouw gemeentehuis. De voorzittershamer is van FSC-hout gemaakt! Er is voldoende aandacht voor geweest bij de keuze voor het convenant met FSC NL Gemeente levert zelf FSC-gecertificeerd hout vanuit de gemeentebossen. Grafisch museum Gemeente Breda. Het meten van de hoeveelheid FSC-hout is niet te doen. Een werkplaats wordt geheel duurzaam aangelegd. De nieuwe gemeentewerf voor gemeentevoertuigen is volledig duurzaam gebouwd. Volledige waterscheiding, dak met FSC-hout. Opvang van hemelwater om auto's van de gemeente te wassen. houten vangrails De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 20
Huizen staat in een brochure als voorbeeld van een duurzame gemeente met FSC speelobjecten/toestellen. In alle nieuwe bestemmingsplannen maken we criteria waarbij we voorschijven alleen FSC-hout te gebruiken. Bijvoorbeeld bij de uitgifte van kavels worden 'kavelpaspoorten' uitgegeven, waarin staat waaraan ze zich moeten houden. Inkoop reflecterende paaltjes voor langs de weg om wild af te schrikken waren erg duur, drie keer duurder. Aan de voorkant zijn de aanbestedingen goed geregeld. Maar het contractmanagement is niet goed geregeld. Dit kost de gemeente geld omdat de leverancier te vriend wordt gehouden. Kan FSC als organisatie de groei bijbenen? Heb zorgen over fout hout dat wel FSC-gekeurd wordt! Kunt u aangeven op welke wijze FSC-Nederland gemeenten kan ondersteunen? Labelen van producten verplicht stellen. Meten hoeveelheden papier wel. nav onderzoek door MilieuDefensie zijn we er achter gekomen dat het allemaal niet zo eenvoudig is om sluitende bewijzen snel op tafel te krijgen. En ik had verwacht dat achterhaald kon worden waar het hout exact vandaan komt. Mijn ervaring nu is dat alleen een globale omschrijving van boomsoort en land van herkomst bekend is. Alleen voor tropische producten. Europees (hard)hout mag zonder FSC. Nijmeegse voorbeelden zijn niet erg spectaculair. Het gaat om materialen in de openbare ruimte, van parkbankjes, voetgangersbruggen tot sluisdeuren en in openbare utiliteitsgebouwen. O.a. zitbanken, speeltoestellen, afrasteringen, damwanden, boompalen. opnemen in een convenant Parkbankjes, speeltuinen. De hoeveelheden FSC-hout worden niet gemeten, maar er is wel veel aandacht voor. Het meten is lastig, omdat er drie inkoopadviseurs zijn. speeltoestellen, banken. Agenschap.nl ziet toe op duurzaamheid. speeltoestellen, brugdelen, beschoeiingsmateriaal, bosbedrijf gemeente Nunspeet FSC-gekeurd hout. Speeltoestellen, picknickbankjes toepassing van FSC-hout in gemeentelijk geluidscherm, straatmeubilair en nieuwe sporthal De Gentiaan Verbeteren van de beeldvorming van tropisch hardhout met FSC-keur. Vissteiger aan het werk, boompalen. Voor sommige toepassingen is FSC-hout moeilijk te vinden. walbeschoeiingkozijnen voor schoolgebouwen Wanneer komt dat hout uit Finland, Zweden etc (met eigen keurmerk) ook bij het FSC-keurmerk? Vraag actie WNF! Internationaal. Wat houdt ze tegen? FSC voldoet aan de norm, echter keurmerk voorschrijven mag niet; wel de eisen waaraan het moet voldoen De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 21
Wij voeren geen beleid in het FSC-gebruik. 5 jaar geleden toen wij duurzaam begonnen te gebruiken, was er maar één bedrijf wat FSC produceerde, dus hebben wij gekozen voor zuurvrij papier voor het archief. Dat gaat 100 jaar mee en heeft een bepaalde NEN-norm. Wij doen dus wel aan duurzaam gebruik, maar niet FSC zelf. voorschrijven FSC-papier aan derden is wenselijk, maar geen eis. Zoek naar goede toepassing bij beschoeiingen. zou het een mogelijkheid zijn om gerecycled hout onder te brengen bi FSC? De bomen en het bos: onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen 2011 22