Landbouwers maken werk van een fleurig landschap!

Landbouwers maken werk van een fleurig landschap!

Biodiversiteit op het platteland Landbouw is onlosmakelijk verbonden met de natuur. Toch lijkt deze band de laatste decennia een beetje verwaterd. Gelukkig doen steeds meer landbouwers inspanningen om meer natuur in het bedrijf te betrekken. De bloemrijke akkerrand is hiervan een mooi voorbeeld. Akkerranden zijn niet alleen mooi om naar te kijken, ze trekken ook honingbijen, hommels, vlinders en wilde bijen aan, wat leidt tot een optimale bestuiving. Lieveheersbeestjes, sluipwespen, roofmijten en spinnen zorgen voor een natuurlijke bestrijding van bladluizen en ander ongedierte. Op deze manier kan de landbouwer milieuvriendelijk werken en tevens besparen door het gebruik van pesticiden te beperken. Verder fungeert de akkerrand als leefgebied, natuurverbinding en voedselvoorraad voor muizen, hazen, reeën, fazanten, patrijzen, wezels en kerkuilen. Tot slot zijn akkerranden een prima buffer tussen het bouwland en de sloten en gaan zij afspoeling van de grond tegen. Berlaar, Nijlen en Heist-op-den-Berg willen in samenwerking met Regionaal Landschap Rivierenland de landbouwers in hun gemeente aanmoedigen om akkerranden in te zaaien door hen een financiële vergoeding uit te betalen ter compensatie van de gemiste teeltopbrengsten. Welke planten? In het bloemenmengsel zitten voornamelijk akkerbloemen zoals klaproos, korenbloem, bernagie, vlas en gele ganzenbloem. Akkerbloemen zijn meestal éénjarige planten die zich door de eeuwen heen hebben gespecialiseerd in het gedijen op akkers. Veel van deze planten zijn sinds duizenden jaren meegevoerd met granen en andere gewassen vanuit Oost- en Zuid-Europa. Ze zijn strict genomen niet inheems, maar worden door hun eeuwenlange aanwezigheid wel tot de inheemse flora gerekend. Deze bloemen dienen vooral als stuifmeel- en nectarbron voor honingbijen, solitaire bijen, hommels, zweefvliegen en vlinders. Ook andere insecten worden aangetrokken die op hun beurt dan weer voedsel zijn voor bv. zwaluwen en vleermuizen. Phacelia en witte klaver zijn nuttige groenbemesters die de bodemstructuur verbeteren, meststoffen opvangen, onkruid weren en de organische stof in de bodem verhogen. Bovendien zijn ook deze planten waardevol voor bijen en vlinders. Als basis voor het zaadmengsel gebruiken de landbouwers een mengsel van zomergerst, zomertarwe en boekweit. Zaadetende vogels zoals fazant, patrijs, putter, groenling en keep zijn tuk op de zaden van deze granen die ze nuttigen in de winter. Ze vinden er ook dekking en schutting tegen gure weersomstandigheden.

Waarom een akkerrand? Biodiversiteit en milieu Akkerranden bieden ruimte aan veel soorten planten en dieren op het bedrijf. Muizen, hazen en reeën profiteren van de akkerrand als leefgebied of als verbinding tussen leefgebieden. De vele insecten in de randen zijn voedsel voor vogels en kleine zoogdieren. Ook wezel en kerkuil vinden hun gading in de akkerrand. Tot slot fungert de akerrand als buffer tussen het bouwland en de sloten en zorgt ervoor dat minder pesticiden in het water terechtkomen en gaan afspoeling van grond tegen. Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) Wanneer planten en dieren nuttig zijn voor de teelt van landbouwgewassen wordt dit ook wel Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) genoemd. Akkerranden kunnen natuurlijke vijanden aantrekken van soorten die gewassen beschadigen zoals bladluizen en rupsen. Natuurlijke vijanden zijn bijvoorbeeld lieveheersbeestjes, sluipwespen, roofmijten en spinnen. Onderzoek toont aan dat wanneer een voldoende groot aandeel van de akkers ingezaaid wordt met bloemrijke akkerranden, deze een bron kunnen zijn voor natuurlijke plaagbestrijding. Hierbij is het belangrijk om de samenstelling van de akkerrand goed af te stemmen op de specifieke plaagsoorten van bepaalde gewassen. Op deze manier kan de landbouwer kosten besparen door het gebruik van pesticiden te beperken die bovendien belastend zijn voor het milieu. Daarnaast is er bewijs dat de verhoogde biodiversiteit in akkerranden een belangrijke rol speelt in ziekteregulatie door de verspreiding van plantziektes tegen te gaan. Akkerranden trekken honingbijen, hommels en wilde bijen aan die van groot belang zijn voor gewassen die bestuiving nodig hebben, zoals tomaten, pompoenen, courgetten en allerlei fruit. Recente onderzoeken tonen aan dat de verhoogde aanwezigheid van wilde bestuivers door het gebruik van akkerranden zelfs tot een betere oogst kan leiden in tegenstelling tot de velden zonder akkerranden. Landschap en recreatie Akkerranden maken de structuur van het landschap beter zichtbaar. s Winters bakenen ze de kale akkers af en s zomers zorgen ze voor kleurrijke bloemen langs de maïs- en groentenvelden. Akkerranden met variatie in kleur en structuur worden door het publiek gewaardeerd en nodigen uit tot fietstochten en wandelingen door het platteland en kunnen zo bijdragen aan een beter imago van de landbouw.

Meer mogelijkheden voor jouw landbouwbedrijf Beheerovereenkomsten bij de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) Via beheerovereenkomsten bij de VLM is het mogelijk om op bepaalde locaties vogelvoedselgewassen en kruidenrijke graslanden tegen vergoeding in te zaaien. Fauna die verbonden zijn aan het landbouwlandschap vinden op deze manier een geschikt habitat. Door het uitvoeren van een aangepast maaibeheer kan een deel van de rand structuurrijker de winter ingaan. Voor meer info kan u terecht bij de VLM dienst beheerovereenkomsten of op de website www.vlm.be/landtuinbouwers/ beheerovereenkomsten Kleine Landschapselementen Regionaal Landschap Rivierenland vzw geeft voor aanleg of herstel van kleine landschapselementen gratis advies en projectbegeleiding. Indien de locatie geschikt is, neemt het regionaal landschap 70% van de uitvoeringskosten voor haar rekening: Poelen Vroeger vond je overal poelen in het landschap: veedrinkpoelen, vlasrootputten, etc. Heb je een poel die aan herstel toe is of zie je een natuurlijke poel op jouw eigendom wel zitten, dan helpt Regionaal Landschap Rivierenland je graag. Hagen, heggen en houtkanten Op veel plaatsen hebben prikkeldraad en afsluitingen vandaag de historische hagen, heggen en houtkanten verdrongen. Nochtans hebben deze een niet te onderschatten waarde voor de natuur en zorgen ze voor een plekje schaduw waarvan het vee dankbaar gebruik maakt op warme zomerdagen. Houtkanten leveren bovendien om de 5 à 10 jaar een grote stapel brandhout. Hoogstamboomgaarden en bomenrijen Bomen in het landschap zijn niet alleen mooi, maar ook nuttig. Hoogstamfruitbomen leveren voedsel voor mens en dier en schaduw voor het vee. Bomenrijen langs weides bieden bovendien beschutting tegen wind en regen. Zeer herkenbaar in het Rivierenlandschap zijn de rijen knotbomen langs de weilanden en beken. Eenmaal gestart met het knotten van een boom is het noodzakelijk dit werk voort te zetten. Als het knotten wordt beëindigd, groeit de pruik sterk uit. De takken worden zo zwaar dat ze uitscheuren of de stam splijt. Uiteindelijk kunnen de bomen zelfs omvallen. Heb je zelf een knotbomenrij die dringend aan onderhoud toe is? Dan brengt het regionaal landschap je in contact met het knotteam.

Akkerrand het hele jaar door! Na de zomer geraken de meeste bloemen uitgebloeid. De felle kleuren verdwijnen uit het landschap, maar dat betekent niet dat de akkerrand zijn waarde verliest. De landbouwer laat de éénjarige akkerrand staan tot het vroege voorjaar. De overgebleven vegetatie vormt voor de dieren een goede beschutting tegen het gure weer en de vogels en kleine zoogdieren profiteren van de zaden van de bloemen en granen. Meer informatie: foeke@rlrl.be - 015 28 18 28 - www.rlrl.be Regionaal Landschap Rivierenland vzw Hallestraat 6 2800 Mechelen foto s: RLRL, VLM, Mathias Vanspringel, Nicholas Gent en Netefekt. Literatuur: - De Bruyn, L. (2014). Hoofdstuk 17 - Ecosysteemdienst plaagbeheersing. (INBO.R.2014.1994543). In Stevens, M. et al. (eds.) Natuurrapport - Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen. Technisch rapport. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. INBO.M. 2014.1988582, Brussel. - Brett R. Blaauw, Rufus Isaacs. 2014. Flower plantings increase wild bee abundance and the pollination services provided to a pollination-dependent crop. Journal of Applied Ecology (4), p. 890-898. Regionaal Landschap Rivierenland is een samenwerkingsverband tussen overheden en open-ruimtegebruikers dat ijvert voor het behoud en herstel van het typische landschap, de natuur en de streekidentiteit. Concreet ondersteunt Regionaal Landschap Rivierenland binnen haar werkingsgebied Provincie Antwerpen, gemeenten, en verenigingen voor natuur, toerisme, landbouw en wildbeheer bij het aanleggen van poelen, fauna-akkers, hoogstamboomgaarden, hagen, heggen, houtkanten en het herstellen en behouden van knotbomen en bouwkundig erfgoed. Naast deze concrete acties in het landschap werkt het regionaal landschap via natuureducatie en recreatie ook aan het vergroten van het draagvlak voor natuur- en landschapszorg.