Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing
|
|
- Maria van de Velden
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing Marian Vlaswinkel Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, Sector Akkerbouw, Groene Ruimte en Vollegrondsgroenten (PPO-AGV) 22 oktober 2010 Zó werkt plaagbeheersing in de praktijk 95% van de praktijk 1
2 Waarom zijn we niet klaar? Gewasbescherming niet altijd afdoende Resistenties, beschikbare middelenpakket, nieuwe ziekten en plagen, kosten en risico s Neveneffecten op natuur en milieu ongewenst Kaderrichtlijn water, biodiversiteit Maatschappelijk verantwoord ondernemen imago Functionele Agrobiodiversiteit (FAB) als een bijdrage aan duurzame gewasgezondheid Natuurlijke bestrijding van plagen In NL ongeveer soorten insecten Ongeveer 100 landbouwkundige plagen van belang Er vindt een enorme regulatie plaats! Bewijs b.v.: breedwerkende gewasbeschermingsmiddelen die plagen veroorzaken Chemische gewasbescherming: zichtbaar, voorspelbaar, goedkoop, verzekeringspremie Natuurlijke plaagbeheersing uit beeld verdwenen, maar ook: de noodzakelijke randvoorwaarden uit het oog Positieve uitzondering: geïntegreerde fruitteelt! 2
3 Insecten in Nederland totaal ca overige insecten bladluizen e.d. cicaden 1000 w antsen Maximaal 100 plaagsoorten (0,5%) kevers 4000 dag- & nachtvlinders bijen, w espen, mieren e.d. vliegen en muggen Functionele Agro-Biodiversiteit Kan natuur helpen om plagen te bestrijden? Afkomstig uit Engelse akkerrand projecten (jacht!) beetle banks Correlaties tussen landschap rondom bedrijf en plaagdruk in het gewas Onderzoek naar mengteelten, ondergroei, en hagen Biologische landbouw, aanleg bloemenranden en kopakkers 3
4 Insectenplagen: beheersingstrategie 3 stappen voor geïntegreerde aanpak: preventie vaststellen noodzaak tot ingrijpen ingreep in volgorde doorlopen samenhang van maatregelen! Lange en korte termijn Preventie Monitoring en beoordeling Ingrijpen Korte termijn Uitgangsmateriaal Raskeuze Cultuurmaatregelen Scouting, herkenning Vallen, vangplaten Schadedrempels Chemische bestrijding Biologische bestrijding Mechanisch e.a. Lange termijn Hygiëne Vruchtwisseling Functionele Biodiversiteit Computermodellen Waarschuwingssystemen = preventie? 4
5 Functionele agro-biodiversiteit (FAB) Meer biodiversiteit (natuur) meer natuurlijke vijanden een betere, natuurlijke plaagonderdrukking Relatief nieuw begrip, maar oude wijsheid (fruit!) Sluit goed aan bij beleid rond biodiversiteit in brede zin, en bij duurzame landbouw Geeft landbouw kans om imago op te poetsen Recent onderzoek geeft onderbouwing (Eénjarige) bloemenranden om sluipwespen en zweefvliegen te stimuleren Ned. Instituut Oecologisch Onderzoek (NIOO) Wäckers & Winkler Sluipwespen en zweefvliegen veel effectiever met nectar Bloemensoorten verschillen in geschiktheid en toegankelijkheid van nectar (voor sluipwespen én voor vlinders) Keuze bloemensoorten stuurt het effect op sluipwespen en koolvlinders, maar over beperkte afstand maatwerk 5
6 FAB in een notendop loopkevers en spinnen overwinteren in akkerranden in de lente trekken zij de gewassen in en vreten daar de eerste bladluiskolonies en rupsenplagen weg Exponentiele groei zonder ingreep Voorbeeld: bladluizen in graan Schadedrempel Sluipwespen, zweefvliegen e.a. rovers ruimen de bladluisplaag verder op Rovers uit de randen vertragen de groei van bladluispopulaties akkerrand Lente Bloemenrand Zomer 6
7 Natuurlijke vijanden van plagen Sluipwespen Zweefvliegen + larven Gaasvliegen + larven Natuurlijke vijanden van plagen Lieveheersbeestjes en hun larven Roofwantsen Minder bekend: de op de bodem levende rovers! (Vaak nachtactief) Spinnen Loopkevers Kortschildkevers 7
8 Onderzoek aan akkerranden in Nagele (O.B.S.) BIOdivers onderzoeksysteem met randen (12 ha, 21 % rand) BIOintensief contrôle systeem zonder randen (12 ha, 5 % rand) Drie belangrijkste vragen onderzocht: Overwinteren rovers in de akkerranden? Helpen rovers bladluisgroei te remmen? Zorgen vijanden voor beheersing van de plaag? Winter Lente Zomer 8
9 Helpen natuurlijke vijanden om bladluisplagen te onderdrukken? Bladluizen in zomertarwe Systeem zonder akkerranden % stengels met bladluizen % % % BIOdivers systeem met akkerranden 38% % onderdrukking t.o.v. het controle systeem Helpen natuurlijke vijanden om bladluisplagen te onderdrukken? Bladluizen in aardappel Systeem zonder akkerranden % stengels met bladluizen BIOdivers systeem met akkerranden % 43% % % 2005 % onderdrukking t.o.v. het controle systeem 9
10 FAB Hoeksche Waard Rotterdam Dordrecht Strijensas 5 akkerbouw bedrijven 300 hectare FAB Hoeksche Waard Kreken, sloten Dijken Bosjes Boomgaarden 2005 Meerjarige graskruiden randen (overwintering) Eenjarige bloemenranden (nectar en stuifmeel aanbod) 10
11 Bodem fauna in grasranden (1 e jaar) Aantallen per vangplek per 14 dagen Overige groepen Grote loopkevers Overige kevers Kleine loopkevers Kleine kortschildkevers Grote kortschildkevers Spinnen Grote verschillen tussen bedrijven!! Oorzaken? Invloed bloemen en natuurlijke vijanden op bladluis 2 met bloemstroken controle bladluizen aantal/blad telling Met eenjarige bloemstroken meer natuurlijke vijanden en minder bladluizen in gewas 11
12 Samenvattend Bladluisplagen in granen en consumptie aardappel kunnen meestal door natuurlijke vijanden worden onderdrukt In andere gewassen (b.v. kool) zijn we nog zoekende Functionele agrobiodiversiteit is geen wondermiddel voor alles! Functionele biodiversiteit betekent anders gaan kijken naar de beestjes in het gewas en naar de (on)kruiden op het bedrijf FAB als een politiek troetelkindje? FAB aantrekkelijk voor beleidsmakers! Minder gewasbescherming, schoner water, mooier landschap, recreatie, biodiversiteit, duurzame landbouw Hoge verwachtingen van resultaten (on)realistisch? FAB is een hulpmiddel, geen wondermiddel! 12
13 Wat kun je hiermee in de praktijk? Functionele biodiversiteit betekent anders gaan kijken naar het bedrijf en de omgeving, naar de beestjes in het gewas en de (on)kruiden op het bedrijf Ondernemers leren het meeste van zelf zien en ervaren wat er leeft en wat de effecten van natuurlijke plaagbeheersing zijn Werkvormen zoals excursies, demo s en leren in groepen zijn essentieel! Dank voor uw aandacht Marian.vlaswinkel@wur.nl Wageningen UR 13
Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing
Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing Marian Vlaswinkel Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, Sector Akkerbouw, Groene Ruimte en Vollegrondsgroenten (PPO-AGV) 22 oktober 2010
Nadere informatieKunnen bloemrijke bermen helpen om EPR te voorkomen?
Kunnen bloemrijke bermen helpen om EPR te voorkomen? Frans van Alebeek (PPO-AGV, Lelystad) Expert Meeting EPR, 20 maart 2013 Inhoud Akkerranden en natuurlijke plaagbeheersing in de akkerbouw (FAB) Succes-
Nadere informatieHoe werkt natuurlijke plaagbeheersing?
Hoe werkt natuurlijke plaagbeheersing? WUR Onderwijsaanbod Gewasbescherming 2007 Modules Akkerbouw Frans van Alebeek (PPO-AGV, Lelystad) frans.vanalebeek@wur.nl Preventie van plagen Eén van de lange termijn
Nadere informatieNatuurlijke plaagbeheersing in de akkerbouw Recente resultaten uit onderzoek & praktijk
Natuurlijke plaagbeheersing in de akkerbouw Recente resultaten uit onderzoek & praktijk WUR Onderwijsaanbod Gewasbescherming 2007 Modules Akkerbouw Frans van Alebeek (PPO-AGV, Lelystad) frans.vanalebeek@wur.nl
Nadere informatieFunctionele Agrobiodiversiteit (FAB)
Functionele Agrobiodiversiteit (FAB) Frans van Alebeek PPO AGV Lelystad NEFYTO 22 09 2010 1 Inhoud Hedendaagse landbouw en gewasbescherming Agrobiodiversiteit & ecosysteemdiensten Akkerranden als verbinding
Nadere informatie1.1 Akkerranden voor natuurlijke plaagbeheersing (en méér) Workshopspreker: Frans van Alebeek
1.1 Akkerranden voor natuurlijke plaagbeheersing (en méér) Workshopspreker: Frans van Alebeek Heeft u ervaring met akkerranden? 1 Met intensivering zijn we RANDvoorwaarden uit het oog verloren Bloemen
Nadere informatieFAB2 Onderdeel Bovengronds
FAB2 Onderdeel Bovengronds Universiteit van Amsterdam (IBED): Paul van Rijn (voorheen NIOO) Wageningen UR: Marian Vlaswinkel, Frans van Alebeek (PPO) Janneke Elderson, Eefje den Belder (PRI) Centrum Landbouw
Nadere informatieBloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg
Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.
Nadere informatieBloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal
Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.
Nadere informatieVan Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit. Dave Dirks, 26 januari 2017, Maasbree
Van Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit Dave Dirks, 26 januari 2017, Maasbree Inhoudsopgave: - Waarom bloemrijke akkerranden? - Verschillende randen voor verschillende doelen. - Natuurlijke
Nadere informatieNATUURLIJKE PLAAGBEHEERSING IN DE GRAANTEELT. Femke Temmerman, Inagro
NATUURLIJKE PLAAGBEHEERSING IN DE GRAANTEELT Femke Temmerman, Inagro INHOUD 01_ Natuurlijke vijanden 02_ FAB? 03_ Onderzoek 2009 2012 04_ Besluiten 01_ NATUURLIJKE VIJANDEN IN GRANEN Natuurlijke vijanden
Nadere informatieBermen en akkerranden. Voor natuurlijke plaagbeheersing. Ir. Bert Van Gils. 02/10/2012, Oedelem
Bermen en akkerranden Voor natuurlijke plaagbeheersing Ir. Bert Van Gils 2/1/212, Oedelem Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Plant www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij
Nadere informatieNatuurlijke plaagbeheersing met bloemenranden. Inspiratiedag FAB, 4-nov-14
Natuurlijke plaagbeheersing met bloemenranden Inspiratiedag FAB, 4-nov-14 BOMEN en STRUIKEN: overwinteringsplaats AKKER : prooien (bladluizen, rupsen, trips ) Natuurlijke plaagbeheersing F A B BLOEMENRAND
Nadere informatieAKKERRANDEN. Akkerranden in Flevoland Past dat bij mij(n bedrijf)? En waar op te letten?
Akkerranden in Flevoland Wim Stegeman (Mts Klein Swormink, Lelystad) Frans van Alebeek (PPO-AGV, Lelystad) Excursie St. Veldleeuwerik 29 juni 2015 AKKERRANDEN Past dat bij mij(n bedrijf)? En waar op te
Nadere informatiePLAAGINSECTEN EN NATUURLIJKE VIJANDEN IN DE GRAANTEELT. Factsheet. Een praktische handleiding voor geïntegreerde gewasbescherming
a n o g Agrarische Natuurvereniging Oost Groningen PLAAGINSECTEN EN NATUURLIJKE VIJANDEN IN DE GRAANTEELT Factsheet Een praktische handleiding voor geïntegreerde gewasbescherming Het standaard doormengen
Nadere informatieNATUURLIJKE VIJANDEN IN DE AARDAPPELTEELT
a n o g Agrarische Natuurvereniging Oost Groningen PLAAGINSECTEN EN NATUURLIJKE VIJANDEN IN DE AARDAPPELTEELT Factsheet Een praktische handleiding voor geïntegreerde gewasbescherming Het standaard doormengen
Nadere informatieVOLSOG. Het belang van natuurlijke vijanden voor een geïntegreerde plaagbeheersing (IPM)
VOLSOG Het belang van natuurlijke vijanden voor een geïntegreerde plaagbeheersing (IPM) Functionele Agro-Biodiversiteit (FAB) = de natuurlijke soortenrijkdom van planten en dieren die nuttige functies
Nadere informatieVan Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit. Dave Dirks, 6 februari, Nieuw-Vennep
Van Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit Dave Dirks, 6 februari, Nieuw-Vennep Inhoudsopgave: - Waarom bloemrijke akkerranden? - Verschillende randen voor verschillende doelen. - Natuurlijke
Nadere informatieNatuurlijke vijanden - Waarnemen
Instrumentenkaart Natuurlijke vijanden - Waarnemen DOEL Deze kaarten zijn bedoeld om inzicht te krijgen in soorten en aantallen natuurlijke vijanden op het bedrijf, en maatregelen om hun aanwezigheid te
Nadere informatieAkkerranden ter ondersteuning van natuurlijke plaagbestrijders
Akkerranden ter ondersteuning van natuurlijke plaagbestrijders Femke Temmerman, PCBT Zaventem, 19-feb-11 Interprovinciaal Proefcentrum voor de Biologische Teelt vzw Coördinatie/Afdeling open lucht Ieperseweg
Nadere informatieDilemma s biodiversiteit en gewasbescherming landbouwbedrijf.
Dilemma s biodiversiteit en gewasbescherming landbouwbedrijf. Gewasbescherming en FAB: Functionele Agro Biodiversiteit: Conflicterend of aanvullend? Gewasbescherming en FAB: De akkerrand als oplossing?
Nadere informatiePlaagbestrijding als teamsport
Plaagbestrijding als teamsport Een inleiding over Natuurlijke Vijanden Jerre de Blok Oktober 2007 Werken met natuurlijke vijanden Natuurlijke vijanden: dieren of micro-organismen die van nature plagen
Nadere informatieAkkerandenbeheer is één van de sleuteloplossingen in het gewasbeschermings- en mineralenbeleid
Scoutwijzer Akkerandenbeheer is één van de sleuteloplossingen in het gewasbeschermings- en mineralenbeleid Inleiding Boerenland en natuurrand komen steeds dichter bij elkaar te liggen. Op het Brabantse
Nadere informatieIPM ALS BASIS VOOR EEN MODERNE LANDBOUW VERPLICHT VANAF Annie Demeyere Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
IPM ALS BASIS VOOR EEN MODERNE LANDBOUW VERPLICHT VANAF 2014 Annie Demeyere Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Wetgeving Richtlijn 2009/128 voor een duurzaam gebruik van pesticiden Hoofdstuk 1 definities
Nadere informatieInsecten doen het goed tegen plagen F
FUNCTIONELE AGROBIODIVERSITEIT Cees Veerman heeft in 2005 als minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in de Hoekse Waard een uniek landbouwproject geopend, LTO Functionele Agro Biodiversiteit,
Nadere informatieHandleiding Scouting consumptie aardappel Opgesteld door: Erna van der Wal (CLM) en Merijn Bos (Louis Bolk Instituut)
Handleiding Scouting consumptie aardappel Opgesteld door: Erna van der Wal (CLM) en Merijn Bos (Louis Bolk Instituut) Gewasinspecties, oftewel scouting Met gewasinspecties kunt u zelf bepalen of plaaginsecten
Nadere informatieBiologische bestrijding in bloembolgewassen
Praktijkonderzoek Plant & Omgeving Bollen, Bomen & Fruit Biologische bestrijding in bloembolgewassen Cor Conijn Onderzoeker insecten en aaltjes Bloembollen Biologische bestrijding in bloembolgewassen Detectie,
Nadere informatieBiologische beheersing erwtenluis (Acyrthosiphon pisum) biokennis
Biologische beheersing erwtenluis (Acyrthosiphon pisum) biokennis Biologische beheersing erwtenluis (Acyrthosiphon pisum) R. van den broek Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Sector AGV PPO nr. 3250033920
Nadere informatieProject. Actief Randenbeheer Brabant II. Pilot Functionele Agro Biodiversiteit. Inhoudelijke rapportage 2007-2009
Project Actief Randenbeheer Brabant II Pilot Functionele Agro Biodiversiteit Inhoudelijke rapportage 27-29 27 28 29 Informatieborden FAB pilot ARB II Inhoudelijke eindrapportage 27-29 1 Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieMogelijkheden voor FAB in de sierteelt. Joachim Moens
Mogelijkheden voor FAB in de sierteelt Joachim Moens Functionele AgroBiodiversiteit Beschikbaarheid van genetische diversiteit Gunstige bodemtoestand Bestuiving van gewassen Natuurlijke plaagbeheersing
Nadere informatieDuurzaam middelengebruik: een gezamenlijke opgave. Ernst van den Ende Algemeen Directeur Plant Sciences Group Wageningen UR
Duurzaam middelengebruik: een gezamenlijke opgave Ernst van den Ende Algemeen Directeur Plant Sciences Group Wageningen UR Toenemende vraag naar voedsel Beschikbaarheid ongelijk verdeeld Malnutrition
Nadere informatieBiodiverse Akkerbouw en Groententeelt
Biodiverse Akkerbouw en Groententeelt DOEL Door middel van functionele biodiversiteit kunt u de productie op uw akkerbouw- en vollegrondsgroentenbedrijf optimaliseren en verduurzamen. Dat kan door gericht
Nadere informatie12 december Evaluatie bloemrijke akkerranden op Voorne Putten
12 december 2018 Evaluatie bloemrijke akkerranden op Voorne Putten Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Voorbereiding en aanleg van de bloemrijke akkerranden... 4 2.1 Startbijeenkomst... 4 2.2 Areaal aan ingezaaide
Nadere informatie( BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw. Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE
BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE Een krop sla zonder gif Biologische aardappelen, granen en groenten
Nadere informatieBedrijfskaart. Biodiverse Bloembollenteelt
1 DOEL De gezondheid en productie van uw gewassen hangt af van zowel techniek als van een natuurlijk evenwicht. U werkt immers met levend materiaal. In de praktijk gaat om het verzorgen van het bodemleven,
Nadere informatiePT-Koepelproject Biodiversiteit & Plantgezondheid in de rozenteelt. Resultaten seizoen 2015
PT-Koepelproject Biodiversiteit & Plantgezondheid in de rozenteelt Resultaten seizoen 2015 PT-Koepelproject Biodiversiteit & Plantgezondheid in de rozenteelt Verslaglegging : December 2015 Contactpersoon
Nadere informatieBLOEMENRANDEN VOOR EEN DUURZAME GEWASBESCHERMING
BLOEMENRANDEN VOOR EEN DUURZAME GEWASBESCHERMING FUNCTIONELE BIODIVERSITEIT HOE AKKERRANDEN PLAGEN HELPEN BESTRIJDEN Moderne agro-ecosystemen bieden vaak weinig kansen voor een efficiënte natuurlijke
Nadere informatieAkkernatuur werkt! Bij de boeren ligt nu de ambitie om die wetenschap in praktijk te brengen.
Speciale editie Bloeiend Bedrijf nieuwsbrief Akkernatuur werkt! Deze editie van de Bloeiend Bedrijf nieuwsbrief is uitgegeven ter gelegenheid van de Landelijke Akkernatuurdag 2013 voor akkerbouwers, beleidsmakers
Nadere informatieAKKERNATUUR. Saalland. Mts Klein Swormink - Stegeman JAN
AKKERNATUUR Saalland Mts Klein Swormink - Stegeman JAN 2017 - WWW.SAALLAND.NL - SAALLANDADVIES@GMAIL.COM WIE BEN IK? Wim Stegeman Tot 2009 werkzaam bij R&D DuPont Vanaf 2005 boer samen met Marga Klein
Nadere informatieNatuurlijke vijanden: weet wat ze eten, weet hoe ze te bevorderen.
Natuurlijke vijanden: weet wat ze eten, weet hoe ze te bevorderen. Gerjan Brouwer Adviseur biologische fruitteelt Preventie van schadelijke organismen optimale teeltrotatie goede teelttechnieken resistente/tolerante
Nadere informatieHandleiding Gewasinspecties consumptie aardappel Opgesteld door: Merijn Bos m.bos@louisbolk.nl en Erna van der Wal (CLM)
Handleiding Gewasinspecties consumptie aardappel Opgesteld door: Merijn Bos m.bos@louisbolk.nl en Erna van der Wal (CLM) Gewasinspecties, oftewel scouting Met gewasinspecties kunt u zelf bepalen of plaaginsecten
Nadere informatiea Nuttige insecten en spinnen voor akkerbouwers
1 Dankwoord Dit boekje is tot stand gekomen met financiering van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en het Europese Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Aan de vorm en inhoud
Nadere informatieAanleren van monitoringstechnieken, sleutel tot succes van biologische gewasbescherming in aardbei
Aanleren van monitoringstechnieken, sleutel tot succes van biologische gewasbescherming in aardbei Bladluizen, trips en kasspintmijt beheersen Aziatische fruitvlieg monitoren Van gangbare bestrijding naar
Nadere informatieGuido sterk. Biobest Hoofd registratie en R&D IPM aardbeien Ontwikkeling database nevenwerkingen
IPM Impact Linter Agropolis Kinrooi Guido sterk Origine marien bioloog Opzoekingsstation van Gorsem (nu PCF Velm) 1983-1994 Registratie proeven hard- en zachtfruit insecticiden/acariciden/rodenticiden
Nadere informatieAspecten zoals positie ten op zichte van fiets en wandelpaden zijn minder belangrijk dan bovenstaande punten.
Voorwaarden en handreiking Aanleg en beheer van nuttige akkerranden v03032011 Merijn Bos Deze handreiking is opgesteld voor de aanleg en het beheer van nuttige akkerranden. De informatie is samengesteld
Nadere informatieFAB en gewasbescherming. Het belang van goed waarnemen
FAB en gewasbescherming Het belang van goed waarnemen Deze brochure is onderdeel van het LTO FAB2 project in opdracht van de stuurgroep LTO FAB2. Projectleiding wordt verzorgd door ZLTO Projecten, p/a
Nadere informatieAfwijkingen bestrijden
Afwijkingen bestrijden De ziekte- of schadeveroorzaker is al aanwezig en je bent tot de conclusie gekomen dat er bestreden moet worden. Welke methode ga je dan hanteren? Er zijn verschillende methoden
Nadere informatieBijlage VMBO-KB biologie CSE KB. tijdvak 1
Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 1 biologie CSE KB. KB-0191-a-12-1-b Glastuinbouw informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 5 en beantwoord dan vraag 38 tot en met 46. Bij het beantwoorden van die vragen
Nadere informatieMonitoring nuttigen & plagen
Monitoring nuttigen & plagen Weet wat er leeft in je gewas Monitoring Een wekelijkse monitoring van de plagen én nuttigen in je aardbeiengewas is de sleutel tot succes voor een geslaagde geïntegreerde
Nadere informatieEindrapportage FAB
Eindrapportage FAB2 2008-2011 Functionele Agro Biodiversiteit Eindrapportage FAB2 Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) J. de Geus (voorzitter stuurgroep FAB2) H. van Gurp (projectleider FAB2) Met tekstbijdragen
Nadere informatieBijen op het landbouwbedrijf. Boki Luske 31 Maart 2017
Bijen op het landbouwbedrijf Boki Luske 31 Maart 2017 Inhoud Boer, bij en burger geschiedenis Methodes om te werken aan een bijvriendelijker platteland Natuurinclusieve landbouw Bij, Boer & Burger: voorheen
Nadere informatieEIKENPROCESSIERUPS EN BIODIVERSITEIT. Hellingman Onderzoek en Advies BV
EIKENPROCESSIERUPS EN BIODIVERSITEIT In alle fases van ontwikkeling hebben eikenprocessierupsen natuurlijke vijanden Paring Eitjes overwinteren Rupsen uit in april 2 de stadium 3 de stadium - begin brandharen
Nadere informatieInhoudsopgave: natuur- en landbouwwaarde akkers bodemfauna akkerplanten akkervogels. natuurlijke vijanden
AKKERS Hoofdstuk 2 Inhoudsopgave: natuur- en landbouwwaarde akkers bodemfauna akkerplanten akkervogels natuurlijke vijanden akkerranden akkerflora akkervogels erosie agro-biodiversiteit natuur- en landbouwwaarde
Nadere informatieLandbouwers werken aan een fleurig landschap!
Landbouwers werken aan een fleurig landschap! Biodiversiteit op het platteland Landbouw is onlosmakelijk verbonden met de natuur. Toch lijkt deze band de laatste decennia sterk verwaterd. Gelukkig doen
Nadere informatieKwaliteitsimpuls groenblauwe dooradering voor natuurlijke plaagonderdrukking in de Hoeksche Waard
Kwaliteitsimpuls groenblauwe dooradering voor natuurlijke plaagonderdrukking in de Hoeksche Waard Willemien Geertsema Eveliene Steingröver Walter van Wingerden Joop Spijker Jolanda Dirksen Alterra-rapport
Nadere informatieLandbouwers maken werk van een fleurig landschap!
Landbouwers maken werk van een fleurig landschap! Biodiversiteit op het platteland Landbouw is onlosmakelijk verbonden met de natuur. Toch lijkt deze band de laatste decennia een beetje verwaterd. Gelukkig
Nadere informatieOnderzoeksprogramma Systeeminnovaties multifunctionele bedrijfssystemen. Biodivers Natuur functioneel inzetten in open teelten. systeem.
Onderzoeksprogramma Systeeminnovaties multifunctionele bedrijfssystemen Biodivers Natuur functioneel inzetten in open teelten systeem innovatie Biodivers Natuur functioneel inzetten in open teelten Rapportage
Nadere informatie5.2 Waarnemingen. Figuur 9. Uitzetten van lieveheersbeestjes
Uitzetten natuurlijke vijanden In 2008 werden twee soorten lieveheersbeestjes (Adalia bipunctata en Exochomus quadripustulatus), gaasvliegen (Chrysoperla carnea), galmuggen (Aphidoletes aphidimyza) en
Nadere informatieHerkennen van natuurlijke vijanden in de boomkwekerij
Herkennen van natuurlijke vijanden in de boomkwekerij Studiedag Boomkwekerij 11 februari 2011 Véronique De Bleeker INHOUD Inleiding Nuttige insecten en mijten Waarnemingsmethoden Perceelsranden INLEIDING
Nadere informatieTerugzine. Samen kennis maken. Samenwerking in de groene kolom is uniek. Lezen en laten lezen! Win-win voor onderwijs en bedrijfsleven
Terugblik Meerjarenafspraak 2006-2010 Terugzine Magazine van de Groene Kennis Coöperatie met succesprojecten van de afgelopen vijf jaar Lezen en laten lezen! Gooi mij niet weg maar geef me door! Of kijk
Nadere informatieBijen en zo. Villa Augustus 6 mei 2014. Adriaan Guldemond, CLM Eva Cossee
Bijen en zo Villa Augustus 6 mei 2014 Adriaan Guldemond, CLM Eva Cossee Maar eerst een BIJENQUIZ Alle antwoorden staan in Het lied van de honing Vraag 1: Hoe lang leeft een bijenkoningin? 1 jaar of 5 jaar
Nadere informatieBeheersing van bladinsecten
Beheersing van bladinsecten Beheersing van bladinsecten Met behoud van natuurlijke vijanden Levine de Zinger SID Tilburg en Heerenveen, 6/7 december 2018 Bladinsecten Trips Bietenkever Zwarte bonenluis
Nadere informatieDe Patrijs, klant van berm en akkerrand.
De Patrijs, klant van berm en akkerrand. Lesbrief met kleurwedstrijd voor de groepen 5, 6 en/of 7 van de basisscholen van de gemeente Heeze-Leende. Je vult de antwoorden op de vragen in op de achterzijde
Nadere informatieAgrobiodiversiteit in Vlaanderen Hoe ondersteunt, stimuleert en verplicht de overheid hierin?
Agrobiodiversiteit in Vlaanderen Hoe ondersteunt, stimuleert en verplicht de overheid hierin? Abts Mathias Departement Landbouw en Visserij Inhoudstafel * Inleiding: wat is duurzame landbouw? * Verplichtingen
Nadere informatieAkkernatuur. stimuleer nuttige natuur
Akkernatuur Herken en 1 stimuleer nuttige natuur Dankwoord Dit boekje is tot stand gekomen met financiering van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en het Europese Landbouwfonds
Nadere informatieActief Randenbeheer Flevoland 2012
Actief Randenbeheer Flevoland 2012 Tussenrapportage over de resultaten uit de gewasinspecties en monitoring Anneloes Visser Erna van der Wal Bart van Dam Actief Randenbeheer Flevoland 2012 Tussenrapportage
Nadere informatieVOORKOMEN EN BEHEERSEN VAN PLAGEN: EEN KUNST APART
VOORKOMEN EN BEHEERSEN VAN PLAGEN: EEN KUNST APART J.C. van Lenteren en M. Dicke Laboratorium voor Entomologie, Wageningen Universiteit Vanaf het ontstaan van de landbouw - zo n 10.000 jaar geleden - tot
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie GT-0191-a-12-1-b Glastuinbouw informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 38 tot en
Nadere informatieHoe bladluisplagen voorkomen
Hoe bladluisplagen voorkomen Een teveel aan bladluizen = een tekort aan bladluiseters. Beter voorkomen dan genezen. En ja, bladluizen voorkomen is mogelijk en het is zelfs niet eens moeilijk: Maak je tuin
Nadere informatieBestrijding van trips door middel van functionele agrobiodiversiteit
Bestrijding van trips door middel van functionele agrobiodiversiteit Invloed van een bloemenrand op trips en zijn natuurlijke vijanden in aardbei (doordragers) In het kader van het PWO-project: Waarnemen
Nadere informatieInsect Consultancy. Insect Consultancy. Henk Vlug www.insectconsultancy.nl
Insect Consultancy Insect Consultancy Henk Vlug www.insectconsultancy.nl Biodiversiteit insectenfauna van bomen en hun omgeving PLANTENRIJK DIERENRIJK ONGEWERVELDEN ZOOGDIEREN GELEEDPOTIGEN VOGELS OVERIGE
Nadere informatieLevenscyclus natuurlijke vijanden in de aardappelteelt
Levenscyclus natuurlijke vijanden in de aardappelteelt Zweefvliegen Syrphidae 35 dagen ± 2 mm groot. Ze lijken op kleine rijstkorrels; langwerpig glanzend wit en hebben aan de buitenkant een netvormige
Nadere informatieVerslag Workshop Groene diensten
Verslag Workshop Groene diensten Groene diensten Groenbeheer, landschapsbeheer, natuur. Opbouw workshop Er zijn twee workshops gehouden, aan het eind van de ochtend en begin van de middag. De beide workshops
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie GT-0191-a-12-1-b Glastuinbouw informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 38 tot en
Nadere informatieGewasbeschermingsplan kerstbomenteelt
Gewasbeschermingsplan kerstbomenteelt Hans Smeets Adviseur DLV plant BV Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland. Het Ministerie van Economische Zaken,
Nadere informatieRapportage LTO FAB II 2008. Functionele Agro Biodiversiteit
Rapportage LTO FAB II 2008 Functionele Agro Biodiversiteit 2009 ZLTO Projecten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand,
Nadere informatieEindrapportage FAB
Eindrapportage FAB 2005-2007 Functionele Agro Biodiversiteit www.lto.nl/fab Eindrapportage FAB 2005-2007 Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) H. Scheele (voorzitter stuurgroep FAB) H. van Gurp (projectleider
Nadere informatieStikstofproblematiek: kader voor duurzame voedselproductie
Stikstofproblematiek: kader voor duurzame voedselproductie Jan Willem Erisman Arnhem, 24 januari 2018 Louis Bolk (1866-1930) Hoe ruimer zou onze opvatting van het leven zijn, indien het ons gegeven was
Nadere informatieConsultancy duurzaam gebruik van meeldauwmiddelen
Consultancy duurzaam gebruik van meeldauwmiddelen DLV Plant Postbus 7001 6700 CA Wageningen Agro Business Park 65 6708 PV Wageningen T 0317 49 15 78 F 0317 46 04 00 In opdracht van: Begeleidende groep
Nadere informatieDit kun je zelf doen om insectensterfte te voorkomen
Dit kun je zelf doen om insectensterfte te voorkomen 15 februari 2019 16:53 Laatste update: 12 uur geleden De komende decennia neemt het aantal insecten met 40 procent af, meldde het wetenschappelijke
Nadere informatieIPM Integrated Pest Management: hoe voldoen aan wettelijke verplichtingen? Bart Debussche Vlaamse Overheid Departement Landbouw en Visserij
IPM Integrated Pest Management: hoe voldoen aan wettelijke verplichtingen? Bart Debussche Vlaamse Overheid Departement Landbouw en Visserij Overzicht IPM: vanwaar komt het? IPM: wat is dit? IPM: hoe toepassen
Nadere informatieGROENBLAUWE DOORADERING IN DE HOEKSCHE WAARD EEN SCHETS VAN DE GEWENSTE SITUATIE VOOR NATUURLIJKE PLAAGONDERDRUKKING
GROENBLAUWE DOORADERING IN DE HOEKSCHE WAARD EEN SCHETS VAN DE GEWENSTE SITUATIE VOOR NATUURLIJKE PLAAGONDERDRUKKING Willemien Geertsema 1 Eveliene Steingröver 1 Walter van Wingerden 1 Frans van Alebeek
Nadere informatieNo regret natuurmaatregelen op het boerenbedrijf
No regret natuurmaatregelen op het boerenbedrijf Laaghangend fruit en haalbare maatregelen op maat Arjen de Groot, Wageningen Environmental Research Boer Proof Natuur ForwardFarm Abbenes, 6 juli 2018 Meer
Nadere informatieNieuwsbrief Geïntegreerde Bestrijding Biologische bestrijders (deel 2)
Redactie Nieuwsbrief : PCS, Adviesdienst Gewasbescherming: Marc Vissers, Joachim Audenaert, Bart Haleydt, Ruth Verhoeven Vlaamse Overheid: Frans Goossens Nieuwsbrief Geïntegreerde Bestrijding Biologische
Nadere informatieBestrijding van trips door middel van functionele agrobiodiversiteit
Bestrijding van trips door middel van functionele agrobiodiversiteit Invloed van een bloemenrand op trips en zijn natuurlijke vijanden in aardbei (doordragers) In het kader van het PWO-project: Waarnemen
Nadere informatieHerkennen van plagen in potchrysant
Herkennen van plagen in potchrysant Joachim Audenaert 1 Scouten Voor kruipende insecten (met een loep) 1. Bekijk de kop van de plant: witte vlieg (adulten) weekhuidmijt jonge rupsen spint en roofmijten
Nadere informatieakkerbouw. Meest verbouwde gewassen zijn granen (vooral wintertarwe), aardappels, suikerbieten en uien. Bij het selecteren van de bedrijven voor deze
Samenvatting Intensivering van de landbouw heeft ertoe geleid dat populaties van boerenlandvogels sterk zijn afgenomen sinds de jaren 60. Ooit veelvoorkomende soorten als patrijs (Perdix perdix) veldleeuwerik
Nadere informatieActief Randenbeheer Flevoland 2013
Actief Randenbeheer Flevoland 213 Eindrapportage over de resultaten uit de gewasinspecties en monitoring Anneloes Visser (CLM) Erna van der Wal (CLM) Matthijs van Dijk (CAH Vilentum) Johan Hoogeboom (CAH
Nadere informatieMaatregelen voor (bestuivende) insecten op en rond het fruitteeltbedrijf
Maatregelen voor (bestuivende) insecten op en rond het fruitteeltbedrijf Wat is de toegevoegde waarde, en hoe bereiken we die? Arjen de Groot en Sabine van Rooij Wageningen Environmental Research (Alterra)
Nadere informatieAanleg & beheer van bloemenweides. Warme Winteravonden in 't Dijleland
Aanleg & beheer van bloemenweides Warme Winteravonden in 't Dijleland Wat en waarom een bloemenweide? Soorten bloemenweides Aanleg en beheer van een bloemenweide WWW.ECOFLORA.BE Wat is een bloemenweide?
Nadere informatieOnkruidbestrijding en Gewasbescherming
CURSUSboek Onkruidbestrijding en Gewasbescherming voor de Hovenier & Groenvoorziener AUTEURS Wied Hendrix Jan van den Langenberg colofon Auteurs Wied Hendrix en Jan van den Langenberg Redactie Linda Kleverlaan,
Nadere informatieFAB en akkerranden. voor natuurlijke plaagbeheersing
FAB en akkerranden voor natuurlijke plaagbeheersing Deze brochure is onderdeel van het LTO FAB2 project in opdracht van de stuurgroep LTO FAB2. Projectleiding wordt verzorgd door ZLTO Projecten, p/a Henny
Nadere informatieGroen is saai. Kennisdag: Natuur in de stad, hoe doe je dat? Kars Veling Meer natuur in de stad, hoe doe je dat? 24/11/2016.
Groen is saai Kennisdag: Natuur in de stad, hoe doe je dat? Groen is saai Meer kleur, meer leven in de stad 1 2 3 Drie typen vlinders Kroeglopers: Natuurvlinders: Stadsnatuurvlinders: Voorbeelden van waardplanten
Nadere informatieBestrijding bladwespen bij rode bes in kassen en tunnels.
Verslaglegging demoproject Bestrijding bladwespen bij rode bes in kassen en tunnels. Gefinancierd door Productschap Tuinbouw In opdracht van de Nederlandse Fruitteelt Organisatie In het kader van het project
Nadere informatieBASISPRINCIPES VAN IPM
BASISPRINCIPES VAN IPM Studiedag knolbegonia 17 01 2011 F. GOOSSENS EUROPESE RICHTLIJN (2009/128/EC ) tot vaststelling van een kader voor communautaire actie ter verwezenlijking van een duurzaam gebruik
Nadere informatieMinisterie van Landbouw, Natuur en voedselkwaliteit. Nationale Bijenstrategie Bed & Breakfast for Bees
Ministerie van Landbouw, Natuur en voedselkwaliteit Nationale Bijenstrategie 2017-2023 Bed & Breakfast for Bees Waarom een Nationale Bijenstrategie? Bestuivers: bijen, zweefvliegen, kevers, dag- en nachtvlinders
Nadere informatieFAB en omgeving. Het belang van groene en blauwe netwerken
FAB en omgeving Het belang van groene en blauwe netwerken Deze brochure is onderdeel van het LTO FAB2 project in opdracht van de stuurgroep LTO FAB2. Projectleiding wordt verzorgd door ZLTO Projecten,
Nadere informatieEvaluatiebijeenkomst 2014
Evaluatiebijeenkomst 2014 Boki Luske Leen Janmaat Kees van Veluw Dave Dirks Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland Terugblik Kernvraag: Wie heeft de gewasbescherming
Nadere informatiePilot systeem-aanpak mineervlieg in chrysant Resultaten IPM stappen in April 2018 Karen Smit
Pilot systeem-aanpak mineervlieg in chrysant Resultaten IPM stappen in 2017 April 2018 Karen Smit Inhoudsopgave Inleiding 2 1. IPM systeem chrysant 3 2. Opzet mineervliegbeheersing in chrysant in 2017
Nadere informatieWorkshop plant: Plaagbeheersing in groenten en akkerbouw
Workshop plant: Plaagbeheersing in groenten en akkerbouw Open Lucht Groenten en Beschutte teelt Lieven Delanote (Inagro) Femke Temmerman (Inagro) Justine Dewitte (PCG) 1 Ziekte driehoek 3 Principes bio
Nadere informatie