Rapportage Europa-prioriteiten juli september 2005
Europese prioriteiten van de provincies in 2005 Meerjarendoelstellingen: 1. Beinvloeding van de relevante besluitvorming in Europees verband, in het bijzonder wat betreft de vertaling ervan naar het provinciaal beleid; 2. Ondersteuning van de provincies opdat zij in alle beleidssectoren voldoende zijn toegerust om adequaat te anticiperen op Europese besluitvorming en om Europees beleid en Europese regels doeltreffend te kunnen uitvoeren en handhaven; 3. Versterking van de bestaande samenwerkingsrelaties: Huis van de Nederlandse Provincies, Europa-Decentraal, andere regio s en zusterorganisaties. Regionaal beleid en Structuurfondsen Streven naar de invulling van een realistisch tweede onderhandelingsspoor in samenwerking met het rijk (fair share) voor het veiligstellen van een betekenisvol Nederlands aandeel in de fondsen na 2006. Plattelandsontwikkeling Nastreven van gunstige voorwaarden in het kader van het wetgevings- en werkprogramma van de Commissie voor een evenwichtige en geleidelijke ontwikkeling van het landelijk gebied, in economisch, sociaal en fysiek opzicht Europa-proof Versterking provinciale bewustwording inzake voorbereiding en naleving van Europese regels op het gebied van de interne markt Milieu & Water Bevorderen van de uitvoerbaarheid en financierbaarheid van de Kaderrichtlijn Water, zowel nationaal als in Brussel; evenzo op het gebied van nieuwe Europese regels inzake o.a. grondwater, bodembescherming, luchtkwaliteit Decentrale overheden in Europa Subsidiariteit; interbestuurlijke verhoudingen; dialoog met Europese instellingen IPO Grensoverschrijdende samenwerking Inventarisatie nationale knelpunten
Regionaal beleid en Structuurfondsen Behoud voor de Nederlandse regio s van een redelijke bijdrage uit Europese structuurfondsmiddelen. De Europese Commissie heeft voorgesteld om regionale structuurversterking te organiseren langs drie hoofdthema s: convergentie (vooral voor de zwakste lidstaten), concurrentie, en grensoverschrijdende samenwerking. Voor de provincies is deze aanpak aantrekkelijk; het Nederlandse kabinet daarentegen wil de positie van Nederland als grootste nettobetaler van de EU verbeteren door af te zien van Europees geld voor regionaal beleid. Gezamenlijk IPO-VNG positionpaper vastgesteld, mede bedoeld om het standpunt van het rijk te beïnvloeden. IPO-VNG ambtelijk betrokken bij de voorbereiding (in Den Haag) van de Nederlandse onderhandelingspositie in Brussel. Contacten met Nederlandse EP-leden. Nadat er is op de Europese top van 16 en 17 juni geen akkoord bereikt is over de Financiële Perspectieven (meerjarenbegroting EU), zouden de Britten een nieuwe poging moeten ondernemen. De verwachting is dat het uiteindelijke bedrag van niet ver af zal liggen van de 306,5 miljard, die in juni door Luxemburg was voorgesteld (het voorstel van de Commissie was 336 miljard). De inhoudelijke verordeningen liggen voor het grootste deel vast. De zaken die gekoppeld zijn aan financiën staan nog open. De afgelopen maanden zijn in de Commissie regionaal beleid van het EP de verordeningen behandeld, de plenaire vergadering van het EP (juli) heeft daarmee ingestemd. Vanuit IPO/VNG is nog een laatste poging gedaan om een punt uit ons positionpaper (private cofinanciering) in de plenaire vergadering aangenomen te krijgen. Dit is helaas niet gelukt; in de Raad gaat de discussie over dit punt overigens nog door. Met betrekking tot het toekomstige INTERREG is er een discussie over de gebiedsindeling van de transnationale gebieden. Hierbij zit een vertegenwoordiger vanuit de provincies aan tafel. Een volgende bijeenkomst vindt binnenkort plaats. De Europese Commissie heeft inmiddels haar communautaire strategische richtsnoeren gepubliceerd, op basis waarvan de Lidstaten een nationaal strategisch plan moeten maken, en alle betrokken partijen opgeroepen voor 30 september hun visie kenbaar te maken. Het IPO heeft dat per brief gedaan (29 september), met de strekking dat de provincies zich in het algemeen kunnen vinden in de richtsnoeren; daarnaast pleiten zij voor een substantiële decentralisatie van de uitvoering van het ESF, waarbij gemeenten en provincies in goed partnerschap samenwerken. Daarmee verschuift de onderhandeling steeds verder van Brussel naar Den Haag. Inmiddels is op ambtelijk en bestuurlijk niveau al overleg begonnen tussen rijk, IPO en VNG over het Nationaal Strategisch Referentiekader(NSR). Het NSR is gebaseerd op de communautaire strategische richtsnoeren. In de komende maanden zal dit overleg worden voortgezet. Op 10 november is er bovendien ambtelijk overleg met de Commissie; IPO en VNG zijn hierbij uitgenodigd.
Plattelandsontwikkeling Bijdrage vanuit de EU aan herstructurering van de Nederlandse landbouw. Nieuwe EU- Kaderverordening zoveel mogelijk sturen op doelen (in plaats van op maatregelen). Onder Brits EU-voorzitterschap worden de beraadslagingen over de plattelandsverordening voortgezet. De strategische richtsnoeren voor het landelijk gebied zullen naar nu wordt verwacht, pas in het voorjaar in Brussel worden vastgesteld; na de zomer is de kaderverordening afgerond, de uitvoeringsverordening, die richtinggevend zal zijn voor het opstellen van het Nederlandse POP, is nog in onderhandeling. Zolang er nog geen meerjarenbegroting (Financiële Perspectieven) is, blijft onzeker op welk bedrag Nederland kan rekenen. De hoofddoelen van de provincies, versterking van de concurrentiepositie van de landbouw en plattelandseconomie, waren en blijven richtinggevend voor onze inzet in zowel het Haagse als het Brusselse overleg. Verdere verbreding van het begrip eindbegunstigde is niet gelukt; daaruit kan de conclusie worden getrokken dat de Commissie niet bereid is substantieel Europees landbouwgeld te reserveren voor landeigenaren, die geen boer of bosbouwer zijn. Nederland heeft een groot deel van zijn wensen kunnen realiseren; ook al zijn niet alle wensen gehonoreerd, lijkt het POP toch nuttige mogelijkheden te bieden voor Europese cofinanciering van projecten in het landelijk gebied. Over de financiële inzet voor de assen van het POP is op dit moment in Nederland discussie tussen rijk en provincies. Het IPO heeft ingezet op een stevige financiering van de derde as (brede economische ontwikkeling) en de vierde as (Leader). Van de kant van het rijk wordt aangestuurd op Europese cofinanciering voor landbouw en landbeheer. Hierover zullen in een bestuurlijk overleg op 8 december afspraken worden gemaakt. IPO en LNV zijn het eens over de strategische inzet voor het POP en over de relaties tussen de provincies en het betaalorgaan. Centraal staat dat de provincie beschikt, en dat het betaalorgaan de provincie adviseert over de zogenaamde EU-conformiteit van de provinciale plannen en de betalingen aan eindbegunstigden verzorgt. Het voldoen aan de voorwaarden van Brussel is een eis om in aanmerking te komen voor Europese financiering. Met de Commissie is gesproken over steun aan groene diensten en hoe deze in overeenstemming te brengen met de (landbouw)steunmaatregelen. Daartoe wordt thans door het IPO gewerkt aan een lijst/catalogus van voorbeelden van projecten, die door de Europese Commissie getoetst kunnen worden aan de staaatssteunregels.
Europa-proof Ondersteuning van de provinciale inspanningen om aan de Europese regels en voorschriften te voldoen. Vanuit de Europese Commissie zijn er diverse publicaties gekomen, die alle gemeen hebben, dat de nationale, regionale en lokale beleidsruimte beperkt kan gaan worden: Diensten van algemeen belang, publiek/private samenwerking, compensatie van publieke diensten (staatssteun), de Richtlijn diensten in de interne markt (Bolkestein-richtlijn). In de daarbij behorende consultaties, en de discussie in het EP, zijn IPO en VNG actief, zowel rechtstreeks als via de Europese koepelorganisaties. De Commissie heeft haar actieplan 2005-2009 gepubliceerd over de herziening van het staatssteuncontrolebeleid van de Commissie; strenger toezicht op naleving en terugbetaling van onterechte steun; inperking steun aan grotere ondernemingen. Het IPO heeft hierop per brief gereageerd, met daarin nadruk op het belang van vereenvoudiging van de (beleids)regels en op de noodzaak om de administratieve lasten te verminderen. Diensten interne markt: Gevolg van de richtlijn is, dat dienstverleners van elders uit de EU diensten kunnen verlenen onder dezelfde voorwaarden als in hun eigen land. Effecten ook op regionaal niveau, zoals het vereiste van 1 loket per land en een fatale termijn bij vergunningverlening (dwz dat een vergunning geacht wordt verleend te zijn als de overheid niet binnen een bepaalde termijn heeft gereageerd). Het EP heeft een gedeeld negatief oordeel over deze Richtlijn, waardoor onzeker is of en wanneer de Commissie met eventuele aanpassingen zal komen. De Richtlijn verplicht ook tot het onderzoeken van alle wet- en regelgeving, om verboden vereisten en voorwaarden te schrappen; de Interdepartementale Commissie voor Europees Recht (ICER) heeft daartoe een werkgroep ingesteld, onder leiding van BZ, om dit te begeleiden. Ten behoeve van de decentrale overheden is daaronder een subwerkgroep opgericht, onder leiding van het IPO. Het Bestuurlijk Platform Europa heeft opgedragen (via BOAG) om een nieuwe inventarisatie te maken van de diverse Europa-proof acties (het toetsen van de interne regels op hun houdbaarheid ten opzichte van de Europese regelgeving) in de verschillende provincies.
Milieu & Water Bevorderen van goede voorwaarden voor de uitvoerbaarheid en financierbaarheid van EUregelgeving. De Europese Commissie publiceerde op 21 september haar Thematische strategie voor de verbetering van de luchtkwaliteit in Europa, met daarin speciale aandacht voor het fijn stof probleem. In juni is in Nederland de taskforce luchtkwaliteit opgericht, waarin deelnemen de ministeries van VROM, V&W en EZ, alsmede het IPO en VNG. Laatstgenoemden hebben een positionpaper opgesteld over de Europese aanpak op dit gebied. Europese strategie voor de bodem: publicatie door de Commissie vindt dit najaar plaats; de Commissie heeft het voornemen gelijktijdig een ontwerp te presenteren van een Kaderrichtlijn Bodem, in een lichte vorm met een verplichting voor de Lidstaten om actieplannen op te stellen voor een aantal bodemthema s. Van belang is om met name de risicogebieden te inventariseren en aan te geven wat de inzet van de Lidstaat is om de risico s op te heffen dan wel te verminderen. Het IPO neemt het standpunt in, dat eerst over de strategie gesproken moet worden en dat pas daarna wordt bezien of een kaderrichtlijn nodig is. Het Interbestuurlijk dossierteam Thematische Bodemstrategie heeft hierover een positionpaper opgesteld. Europese strategie luchtkwaliteit: begin september heeft de bestuurlijke IPO-commissie Milieu een gezamenlijk IPO-VNG positionpaper aangenomen, vooruitlopend op de verwachte publicatie van de strategie. Met het rijk werd geen overeenstemming bereikt over een gezamenlijk positionpaper. Op 6 september is de IPO-VNG positie toegezonden aan de leden van het Environment Platform of Regional Offices in Brussels (EPRO), met het verzoek, ook aan de ruim 200 Europese regio s, om deze positie te steunen. Thans is een gezamenlijk Europees regionaal standpunt in voorbereiding ten behoeve van de Europese Milieuraad in december. Het HNP-bestuur organiseerde met het oog hierop een persbriefing in Brussel op 28 september, waarover in een aantal Nederlandse kranten is gerapporteerd.
Decentrale overheden in Europa Realiseren betrokkenheid van de provincies bij de beoordeling door het Nederlandse parlement van voorstellen van de Commissie. Verbeteren overleg en afspraken tussen centrale en decentrale overheid. Streven naar rechtstreeks overleg met de Commissie in de voorbereiding van Europese regelgeving. Aansluiting houden bij de ontwikkeling van het Europese regionale bestuur in algemene zin. In het kader van het project Andere Overheid heeft de gemengde commissie Sturing EUaangelegenheden (onder voorzitterschap van de heer Van Voorst tot Voorst) een eindrapport uitgebracht dat verschillende handvatten biedt voor een sterkere en meer concrete EUcoördinatie tussen het rijk en de decentrale overheden. * De provincies kunnen een actieve rol spelen bij verbetering van communicatie over Europa. Het Bestuurlijk Platform Europa (BPE) heeft besloten zelf initiatief te nemen en niet een uitnodiging van het kabinet af te wachten. De provincies moeten elkaar informeren over hoe en waarom zij over Europa communiceren. Hierin kan worden samengewerkt met de VNG. * Het gesprek met de gemengde commissie subsidiariteit van EK en TK over de rechtstreekse betrokkenheid van IPO (en VNG) bij een toekomstige subsidiariteitstoets wordt voortgezet. Mocht het Nederlandse parlement ondanks het echec van het ontwerp-grondwettelijk verdrag inderdaad besluiten nu al een eigen variant van de subsidiariteitstoets in te voeren, dan zal het IPO dit moeten aangrijpen om van meet af aan duidelijk te maken die betrokkenheid niet alleen te claimen, maar ook te kunnen waarmaken. * Het ambtelijk overleg ter voorbereiding van een eventueel bestuurlijk overleg inzake de interbestuurlijke verhoudingen in EU-context (actiepunt uit de Code Interbestuurlijke Verhoudingen) heeft tot grote overeenstemming geleid, zodat een bestuurlijk overleg opdit punt niet meer nodig is.
Grensoverschrijdende samenwerking Provincies hebben grensoverschrijdende samenwerkingrelaties. Grensoverschrijdende samenwerking is een belangrijk actiepunt van de Europese Unie. Het IPO bepaalt in 2005 een standpunt over interprovinciale samenwerking op dit gebied Na een ambtelijk voorbereide inventarisatie is, met het oog op de door het Bestuurlijk Platform Europa afgesproken werkconferentie in december 2005, een werkgroep gevormd door de zeven grensprovincies, het IPO, VNG en BZK. Het IPO-bestuur heeft op 23 juni ingestemd met het voorstel voor de op 1 december te houden bestuurlijke en ambtelijke werkconferentie, die aan de hand van vijf thema s de knelpunten in grensoverschrijdende samenwerking zal bespreken: bestuurlijk juridische constructies, openbare orde en veiligheid, verkeer en vervoer, ruimtelijke ordening, sociale agenda. De werkgroep komt regelmatig bij elkaar om de werkconferentie voor te bereiden. Aan het bestuurlijke gedeelte nemen gedeputeerde Hoes (Noord-Brabant) en Abbenhues (Overijssel) actief deel; van gemeentelijke zijde zijn dit de burgemeesters Lonink (Terneuzen), Bruls (Venlo) en Bouwmeester (Coevorden). Op de conferentie zullen minister Remkes en CdK Cornielje (welkomstwoord) spreken. Dagvoorzitter is baron Van Voorst tot Voorst. Parallel daaraan wordt ook een publicatie voorbereid over dit onderwerp: een verslag van de werkconferentie, waarin tevens de aanleiding tot deze conferentie wordt beschreven, een urgentielijst van problemen waar provincies bij grensoverschrijdende samenwerking tegenaan lopen, en de afspraken over de aanpak van deze problemen.