De grootste financiële beslissing in een mensenleven 1
520.000.000.000,- ( 520 mrd) Totale hypotheekschuld van Nederlandse huishoudens Bron: NMa 2
170.000,- De gemiddelde grootte van een hypotheek in Nederland Bron: NMa 3
295.000,- De gemiddelde grootte van een nieuw afgesloten hypotheek in 2010 Bron: Kadaster, 3 e kwartaal 2010 4
Vandaag: de hypotheek, een lening Lening zonder onderpand (consumptief krediet) met onderpand Lening met onderpand (hypotheek) Voor aanschaf (duurzame) consumptiegoederen Hoge rente want de bank heeft weinig zekerheid (2011: 9-15%) Voor aanschaf huis / bedrijfspand Lagere rente want de bank heeft onderpand (huis, bedrijfspand) als zekerheid (2011: 3-5%) Voorbeelden van geldgevers: Voorbeelden van geldgevers 5
Afsluiten van een hypotheek Hoe werkt het? 1. Zoeken 2. Afsluiten 3. Betalen Shoppen voor de beste rente en andere voorwaarden Drie mogelijkheden Papierwerk bij Bank of tussenpersoon Notaris Rente Aflossing 6
Stap 1 Zoeken Drie manieren 1. Online 2. Tussenpersoon 3. Bank Online vergelijken van rentepercentages en voorwaarden Op basis van een aantal standaard vragen Let op: is de site onafhankelijk of probeert hij je een hypotheek van een bepaalde bank aan te smeren?! Grote ketens, bijvoorbeeld de Hypotheker Kleine financieel adviseurs (eenmanszaak), vaak verbonden aan makelaardij ( Dijkstra ) Banken publiceren niet altijd hun rentetarieven Onderhandelen bij de bank is mogelijk Zeker als je andere producten bij de bank hebt / afsluit (denk aan: spaarrekening, verzekeringen) 7
Stap 2 Afsluiten Direct bij de bank of via tussenpersoon Tussenpersoon Bank Hypotheeknemer: de bank krijgt het hypotheekrecht van de eigenaar van het huis Klant Hypotheekgever: de eigenaar van het huis geeft het hypotheekrecht aan de bank Tussenpersoon 8
9
Sparen: het niet-consumeren van inkomen Twee vormen Vrijwillige besparingen Gedwongen besparingen Meestal voor een bepaald doel: vakantie, auto, etc. Volgens onderzoek van ING spaart een gemiddelde Nederlander 216,- per maand Sparen voor pensioen Pensioenpremie wordt maandelijks automatisch ingehouden van je salaris Volgende les 10
Hoe komt een 65+ er aan geld? 1. AOW + 2. Aanvullend pensioen 1.034,38 per maand voor een alleenstaande (2011) % van gemiddelde loon gedurende loopbaan 11
Aanvullend pensioen Financiering met kapitaaldekkingstelsel Kapitaaldekkingstelsel Elke maand wordt geld gespaard en gestort in het pensioenfonds Het pensioenfonds belegt het geld in obligaties / aandelen / etc. Aan het eind van je carrière krijg je een maandelijkse uitkering (=pensioen) uit het fonds 12
Aanvullend pensioen Recente problemen en mogelijke oplossingen Problemen Oplossingen Beleggingen op de beurs vallen tegen Vergrijzing: we worden steeds ouder dus halen steeds langer geld uit de pot Langer doorwerken: zo sparen we langer voor ons pensioen Pensioenfondsen gaan meer / agressiever beleggen (mogelijk meer rendement, zeker meer risico) Minder pensioen uitbetalen... 13
AOW Financiering met omslagstelsel Kapitaaldekkingstelsel Omslagstelsel Er wordt gespaard Elke maand wordt geld gespaard en gestort in het pensioenfonds Het pensioenfonds belegt het geld in obligaties / aandelen / etc. Aan het eind van je carrière krijg je een maandelijkse uitkering (=pensioen) uit het fonds Er wordt niet gespaard Elk jaar wordt geschat hoeveel er nodig is voor de uitkeringen Dit bedrag wordt dan verdeeld over het aantal werkende mensen Iedereen betaalt een vast % van zijn inkomen om het totale bedrag binnen te halen 14
Het omslagstelsel: de AOW wordt onbetaalbaar Werkenden betalen de premie voor de AOW van de 65+ ers Aantal werkenden 2010 2040 Aantal 65+ ers 15
De AOW wordt onbetaalbaar 2010 2040 Bron: CBS.nl 16
Opdracht Bedenk drie oplossingen om de AOW weer betaalbaar te maken Overleg met je buurman/-vrouw We bespreken de oplossingen 17
Mogelijke oplossingen Laat rijkere mensen meer AOW premie betalen. Geef geen AOW uitkering aan mensen met een hoog inkomen of met veel vermogen. Laat de oudjes maar aan hun lot over. Schaf de AOW af. Laat mensen tot hun 70-ste doorwerken... 18
Vorige les: kapitaaldekkingstelsel en omslagstelsel Kapitaaldekkingstelsel Omslagstelsel Er wordt gespaard Elke maand wordt geld gespaard en gestort in het pensioenfonds Het pensioenfonds belegt het geld in obligaties / aandelen / etc. Aan het eind van je carrière krijg je een maandelijkse uitkering (=pensioen) uit het fonds Er wordt niet gespaard Elk jaar wordt geschat hoeveel er nodig is voor de uitkeringen Dit bedrag wordt dan verdeeld over het aantal werkende mensen Iedereen betaalt een vast % van zijn inkomen om het totale bedrag binnen te halen 19
100.000,- 20
Stel... je hebt 100.000,- Je wilt geld verdienen met deze 100.000,- Oftewel: je wilt het geld wegzetten met het doel er rendement op te behalen Twee vragen Wat zijn je mogelijkheden? Hoeveel heb je over 5 jaar? 21
Drie verschillende beleggingsmogelijkheden Hoe werkt het en wat is het rendement? 1. Sparen Spaarrekening Spaardeposito 2. Beleggen op de beurs Aandelen Obligaties 3. Niet-beursverhandelbare beleggingen 22 Vastgoed Antiek Etc.
23
Rente (2011) 1. Sparen Tegenwoordig zeer veel internetspaarrekeningen Kenme rken Spaarrekening Spaardeposito 2,75% 4,25% Looptijd Variabel Vast 1 10 jaar Geld bijstorten en opnemen? Ja, je kunt op elk moment geld bijstorten en opnemen Nee, niet mogelijk Boete bij vervroegd opnemen Kosten Geen Geen Boete bij vervroegd opnemen Risico Geen, tot 100.000,- garantie onder het depositogarantiestelsel 24 Geen, tot 100.000,- garantie onder het depositogarantiestelsel
2. Beleggen op de beurs AEX index: mix van aandelen van de 25 grootste bedrijven op de Amsterdamse beurs +250% +0% 25
2. Beleggen op de beurs Obligaties Aandeel (Eigendomsbewijs) Obligatie (Schuldbewijs) X X Xx X X X X X Omschrijving Rendement Een bewijs van (stukje) eigendom van een bedrijf Verhandeld op de beurs (Variabel) dividend Koersrendement Een stukje van een lening van een bedrijf Verhandeld op de beurs Vaste rente Koersrendement Looptijd Geen Vaste looptijd, bijvoorbeeld 10 jaar Risico Hoog Laag Waarde Meestal vrij laag Hoog: 500,-, 1000,- 26
2. Beleggen op de beurs Griekse staatsobligaties Rente op Griekse staatsobligatie (looptijd: 10 jaar) Rente (%) 18 16 14 12 10 8 6 4 2 2002 2004 2006 2008 2010 27
2. Beleggen op de beurs Let op: er wordt nog veel meer op de beurs verhandeld! 28
3. Niet-beursverhandelbare beleggingen Voorbeeld: beleggen in vastgoed Gemiddelde verkoopprijs van een woning in Amsterdam 281.000 98.000,- Bron: CBS.nl 29
3. Niet-beursverhandelbare beleggingen Risico: hoog! Bron: depers.nl 30
Samengevat Drie verschillende beleggingsmogelijkheden 1. Sparen Spaarrekening Spaardeposito 2. Beleggen op de beurs Aandelen Obligaties 3. Niet-beursverhandelbare beleggingen 31 Vastgoed Antiek Etc.
Vorige les: drie beleggingsmogelijkheden 1. Sparen Spaarrekening Spaardeposito 2. Beleggen op de beurs Aandelen Obligaties 3. Niet-beursverhandelbare beleggingen Vastgoed Antiek Etc. 32
Vorige les: Beleggen op de beurs Aandelen: een bewijs van (stukje) eigendom van een bedrijf Grote onderneming (NV = Naamloze Vennootschap) Voorbeelden van NV s In stukjes gehakt Een aandeel (verhandeld op de beurs) Rendement op aandelen bestaat uit Dividend: aandeelhouder is mede-eigenaar en heeft recht op deel van de winst (=dividend) Koersrendement: stijging van de koers van het aandeel 33
Vorige les: niet-beursverhandelbare beleggingen Voorbeeld: beleggen in vastgoed Gemiddelde verkoopprijs van een woning in Amsterdam 281.000 98.000,- Bron: CBS.nl 34