L&I4 V Memo C. Klaver & M. Steltenpool Gegeven les: Hieronder staat het MDA schema van de gegeven les op het ILO bij de medestudenten en de leerlingopdrachten. Docent: Marlinda Steltenpool en Kees Klaver Lesonderwerp Beginsituatie Leskern 1 (lesdoelen) Docentdoelen Boek (+ blz.) Media, spullen, hulp Datum: 18 april 2013 vergadertechnieken Tijd: 60 minuten Klas: 4 VWO (ILO) Aantal lln: 14 Er zullen maar weinig leerlingen zijn die een hebben bijgewoond, misschien wel een bij een sportvereniging? weten aan het einde van de les hoe je een moet voorbreiden en kunnen de begrippen notulen en agenda. kunnen de regels voor vergaderen beschrijven en weten de rollen en de taken van de voorzitter, de notulist, en de deelnemers aan het einde van de les. Omdat de leerlingen saaie lessen verwachten wil ik ze enthousiast maken over dit onderwerp en over het huidige werken. De Leerlingen procesmatig begeleiden om zo uit zichzelf op de concepten te komen. Reuver, W. de & Vlimmeren, S. van (2008). Management en Organisatie in balans theorieboek 1a. Baarn ThiemeMeulenhoff, p 129 t/m 132 Leerlingopdrachten, ppt en lekkers mee. Tijd Fase Lesdoel 2 Wat ik doe en (letterlijk) zeg 3 1 Introductie les Leerlingen welkom heten en vertel dat we het vandaag over vergaderen gaan hebben. Wat zij doen (werkvorm) zitten en luisteren Leeractiviteit Noem specifieke! luisteren. 7 2 Instrueren M vertelt de leerlingen (opdracht 1) dat hun klas een verkiezing mag organiseren over de leukste docent van de school! Hierover gaan ze vergaderen. K nummert de leerlingen en laat de leerlingen daarna een binnen- en een buitenring formeren luisteren, lezen hun opdracht en zetten de tafels en stoelen in de juiste positie. Leerlingen luisteren, lezen en denken na.
Ik geeft de leerlingen hun lesmateriaal zodat ze hun opdracht door kunnen lezen. De stoelen en tafels worden in 2 kringen gezet. K neemt de nummers twee mee uit de klas en vertelt ze dat ze moeten opletten hoe er wordt vergaderd en welke rollen er zijn/worden genomen, dit moeten ze voor zich houden. Daarna gaan ze terug naar de klas. M geeft instructie aan de leerlingen die gaan vergaderen. 2 3 We stellen controlevragen om te kijken of de uitleg duidelijk is. Leerlingen geven input. Leerlingen opdracht. 15 4+5 Verwerking instrueren en begeleiden Ik laat de zonder enige voorbereiding beginnen en laat ze even lekker vergaderen. De buitenste ring observeert. Na 5 minuten stoppen we de (tijdelijk) en vragen we naar de reacties van de vergaderende en observerende leerlingen. Hier sturen we procesmatig naar de concepten. Hierna laten we de groep weer verder gaan. Na 5 minuten stoppen we weer en vragen weer om de reacties van de toeschouwers en vergaderaars. Ik verwacht dat hier nog meer tips komen om de beter te laten verlopen. We gaan weer verder en afhankelijk van hoe het gaat zullen we de nogmaals stopzetten. Na maximaal15 minuten stoppen we de De helft van de leerlingen gaat vergaderen, de andere helft observeert. Tijdens het stopzetten van de luisteren de leerlingen en reageren ze op vragen. spreken, beschrijven, beredeneren, concluderen, vatten samen en evalueren.
8 2 Informeren over de begrippen Klassikaal gaan we verder en uiteindelijk komen er uit de analyse van de voorwaarden uit om goed te kunnen vergaderen. We zullen de de concepten hiervan bespreken (agenda, notulen,voorzitter, notulist, deelnemers, de voorbereiding en regels van een vergaderen) middels een ppt. luisteren en geven input. analyseren, beredeneren, leggen uit. Ze begrippen, de rollen en de vergadervoorw aarden voor goed vergaderen. 1 3 We vragen of iedereen het heeft begrepen en stellen vragen aan leerlingen. Leerlingen luisteren en antwoorden. concepten 3 2 Instrueren We geven aan dat de leerlingen kunnen beginnen met opgave 2. Hierbij gaan ze in groepjes werken van 3 a 4 mensen. De docent stelt de groepen samen. Ze moeten een rap te maken over goed vergaderen en krijgen hiervoor 8 minuten de tijd. De rap moet minstens uit 8 zinnen bestaan. Daar een en ander snel moet gebeuren is het de bedoeling dat iedereen actief meedoet! Voor de mooiste rap is er een beloning! luisteren luisteren. 2 3 Ik stel klassikaal vragen (met gebruikmaking van individuele aanspreekbaarheid) om te kijken of de leerlingen de opdracht begrijpen. leveren input opdracht. 16 4+5 Verwerking instrueren en begeleiden De groepen zetten hun tafels terug in groepjes. stellen zelf hun rap samen en gaan daarna achter elkaar de rap zingen/opzeggen. Wie de mooiste rap heeft krijgt een beloning. zijn creatief bezig en bedenken de rap. Daarna zingen/zeggen ze de rap voor de klas op. creëren een rap. 3 6 Afronden en huiswerk Terug komen op de rap, dit is eigenlijk snel luisteren, geven begrijpen hoe
opgeven. vergaderen! Ik vat de les samen, vertel het huiswerk, stel vragen sluit de les af. Huiswerk is het maken van notulen van de en een agenda voor de volgende keer, ik schrijf dit op het bord. input en schrijven het huiswerk op. je een moet organiseren en kennen de rollen van de deelnemers en de begrippen. Leerlingopdracht 1 De school wil een verkiezing houden van de leukste docent van de school! Jullie klas is aangewezen om de verkiezing te organiseren en jullie houden een met de klas hierover. De nummers 1 vormen de binnenring en gaan vergaderen. De nummers 2 vormen de buitenring en krijgen een aparte instructie van de docent. De nummers 1 starten en gaan met z n allen vergaderen over de leukste docent verkiezing. Iedere deelnemer vertegenwoordigt een leerjaar (van brugpieper tot eindexamenkandidaat). Bepaal zelf de rolverdeling. Jullie zijn met een grote groep dus denk erom dat een en ander goed verloopt! Veel succes! Leerlingopdracht 2 Jullie mogen met je groepje een rap maken over de regels van vergaderen. Hier krijgen jullie 8 minuten de tijd voor en daarna gaat alle groepen achter elkaar de rap zingen/ zeggen. De rap moet minstens uit 8 zinnen bestaan. Wie de mooiste rap heeft krijgt wat lekkers!
Wat vonden de leerlingen (medestudenten en docent): Na het geven van de les over vergaderen werden de volgende tips en tops gegeven over de les. Tops: Enthousiast geopende les Goede inleiding (jullie zitten nu in 4 VWO en zullen in de toekomst veel en meemaken vanuit jullie werk) Gewoon beginnen met vergaderen Goede structuur en opbouw van de les Briefjes met de opdrachten erbij God gekozen onderwerp Tussentijds stoppen met vergaderen om een en ander te bespreken Antwoorden van de leerlingen tijdens het vergaderen werden verbonden aan theorie Individuele aanspreekbaarheid Het zelf voordoen van de rap Het maken van de rap vinden ze maar niets, het is toch geen muziekles? Maar toch wordt het leuk, klasse! Afsluiting van de les Tips: De opdracht voor de vergadergroep, er zou iets meer aanleiding mogen zijn Een actieve rol per leerling bij om individuele aanspreekbaarheid te verhogen o Je zou de leerlingen iets kunnen laten opschrijven o Je kunt een observerende leerling koppelen aan een vergaderende leerling qua observatie o Je zou de rollen (vergaderen /observeren) halverwege kunnen omdraaien o Je zou de vergaderende leerlingen rollen kunnen geven (klassevertegenwoordiger, onderbouwvertegenwoordiger etc) Vergaderen is een vaardigheid, maak dit concreter met luisteren, zien en horen Je zou meer voorkennis kunnen ophalen Ervaringen werden niet volledig benut. Afsluiting, eerst leerlingen zelf laten opschrijven wat ze er van vonden Het docentdoel om de leerlingen te begeleiden om zo uit zichzelf op de concepten te komen zou specifieker moeten, nog meer koppelen aan praktijk Vraag bij check en of ze kunnen vertellen wat ze moeten doen, dit werkt beter Wat vonden wij: Wij vonden het maken van deze les een leuke en leerzame ervaring. Leuk omdat het samenwerken onder het genot van een wijntje ging en dit leverde leuke spontane ideeën op. Leerzaam omdat het samen lesgeven onwennig was. Je bent zelf gewend de regie in
handen te hebben en deze nu gedeeld worden. Het vroeg hier en daar wat improvisatie maar wij zijn tevreden over de manier waarop deze samenwerking ging. Vooraf hadden we besproken dat we de leerlingen met zeer weinig informatie zouden laten vergaderen om ze zo aan het denken te zetten. We werken zo vanuit de context waardoor de stof betekenisvoller wordt voor de leerlingen (Kneppers, 2009). Over de splitsing van de klas en de tafelopstelling hadden we van te voren goed nagedacht. De tafels tegen elkaar in een kring zodat er goed samengewerkt kon worden en de buitenkring hier omheen. Hierbij refereer ik naar de sleutelbegrippen voor succesvol samenwerkend leren (Ebbens, Ettenkoven, 2009) en het feit dat samenwerking de leerresultaten positief beïnvloed (Kneppers, 2009). Wij kozen voor verschillende pauzemomenten tijdens het vergaderen om zo de leerlingen na te laten denken over wat ze hadden gezien en gehoord. Wij hebben vooraf besproken hoe we nu vanuit de context naar het concept zouden moeten gaan. (Kneppers, 2009). We zouden de opmerkingen uit de klas opschrijven en dit dan later aan de concepten koppelen. Omdat we zelf ook niet zo goed wisten hoe een en ander zou verlopen tijdens het vergaderen kozen we voor de begeleiding middels een PowerPoint omdat we dachten dat dit structuur zou bieden voor ons en de klas. Zelf vonden we dat de goed is verlopen. Er kwamen mooie opmerkingen vanuit de observerende leerlingen en ook de vergaderende leerlingen voelden zich redelijk verantwoordelijk voor hun verkiezing. Er kwamen in ieder geval al veel concepten vanuit de! We hadden voor de rap gekozen zodat er samenwerkt zou worden en er gebruikt gemaakt zou worden van meervoudige intelligenties. Het gebruik van meervoudige intelligenties verhoudt het activerend leren van de leerlingen (Ebbens, Ettenkoven, 2009). De organisatie van opdracht 2, de rap, was helemaal leuk! Na wat gemopper werd er toch redelijk snel begonnen aan de opdracht en zagen wij het fanatisme bij de leerlingen bovenkomen! De presentaties van de raps waren leuk en ook inhoudelijk zaten ze goed in elkaar. Wat zouden we anders doen: Naar aanleiding van de tips en ons eigen gevoel zouden wij het volgende veranderen als we in de toekomst nogmaals deze les zouden geven Om de individuele aanspreekbaarheid te verhogen zouden we de observerende leerlingen een lijst kunnen geven met vragen. Deze vragen kunnen ze dan beantwoorden tijdens het vergaderen. Zo verhoog je de betrokkenheid en individuele aanspreekbaarheid. Zie bijlage 1. Om de betrokkenheid en individuele aanspreekbaarheid van de vergaderende groep te verhogen zouden we elke leerling een rol moeten geven zodat ze bijvoorbeeld een jaargang vertegenwoordigen. Zie aangepast MDA in bijlage 2. kwamen zelf (inclusief sturing vanuit de docenten en observerende leerlingen) goed op de concepten. De koppeling vanuit de context naar de concepten deden wij door middel van een ppt. Hierbij gebruikten wij de
concepten van de leerlingen niet voldoende. Volgende keer zouden we vanuit de concepten van de leerlingen naar de concepten van vergaderen middels het schrijven op het bord doen om zo nog meer vanuit de context naar het concept te werken. Zie aangepast MDA in bijlage 2. Bij check en featback vroegen wij of het allemaal duidelijk was. Beter zou zijn om aan een leerling te vragen of hij wil vertellen wat hij nu zou moeten doen. Zo kan je controleren of het duidelijk is en of de leerlingen het hebben begrepen. Zie aangepast MDA in bijlage 2. Bij de afsluiting van de les vroegen wij aan willekeurige leerlingen (na een korte denkperiode) wat verschillende concepten betekenden. Beter hadden we dit door de leerlingen kunnen laten opschrijven om zo het individuele denkproces beter op gang te krijgen. Zie aangepast MDA in bijlage 2. Bijlage 1 Opdrachtformulier nummers 2, de buitenring Wie gaat wat opschrijven? Wat gebeurt er bij de? Is er iemand die de leiding neemt? Welke beslissingen worden er genomen? Doet iedereen mee? Welke afspraken worden er gemaakt? Luisteren ze naar elkaar? Hoe is de orde tijdens de?
Welke punten worden niet behandeld? Wat gebeurt er op het einde? Bijlage 2 Docenten: Marlinda Steltenpool en Kees Klaver Lesonderwerp Beginsituatie Leskern 3 (lesdoelen) Docentdoelen Boek (+ blz.) Media, spullen, hulp Datum: 18 april 2013 vergadertechnieken Tijd: 60 minuten Klas: 4 VWO (ILO) Aantal lln: 14 Er zullen maar weinig leerlingen zijn die een hebben bijgewoond, misschien wel een bij een sportvereniging? weten aan het einde van de les hoe je een moet voorbereiden en kennen de begrippen notulen en agenda. kennen de regels voor vergaderen beschrijven en weten de rollen en de taken van de voorzitter, de notulist, en de deelnemers aan het einde van de les. Omdat de leerlingen saaie lessen verwachten, wil ik ze enthousiast maken over dit onderwerp en over het huidige werken. procesmatig begeleiden om zo uit zichzelf op de concepten te komen. Reuver, W. de & Vlimmeren, S. van (2008). Management en Organisatie in balans theorieboek 1a. Baarn ThiemeMeulenhoff, p 129 t/m 132 Leerlingopdrachten en lekkers mee. Tijd Fase Lesdoel 4 Wat ik doe en (letterlijk) zeg 3 1 Introductie les Leerlingen welkom heten en vertel dat we het vandaag over vergaderen gaan hebben. Wat zij doen (werkvorm) zitten en luisteren Leeractiviteit Noem specifieke! luisteren. 7 2 Instrueren M vertelt de leerlingen (opdracht 1) dat hun klas een verkiezing mag organiseren over de leukste docent van de school! Hierover gaan ze luisteren, lezen hun opdracht en zetten de tafels en stoelen in de juiste positie. Leerlingen luisteren, lezen en denken na.
vergaderen. K nummert de leerlingen en laat de leerlingen daarna een binnen- en een buitenring formeren Samen delen we het lesmateriaal uit zodat ze hun opdracht door kunnen lezen. De deelnemers aan de vertegenwoordigen ieder een afdeling/leerjaar: van brugklasser t/m eindexamenklassen. Ze mogen onderling de rolverdeling bepalen. De stoelen en tafels worden in 2 kringen gezet. K neemt de nummers twee mee uit de klas en vertelt ze dat de moeten opletten hoe er wordt vergaderd. Ze krijgen een lijst met vragen/ aandachtspunten om de gang van zaken tijdens de in kaart te brengen. Ze mogen de vergaderende leerlingen niets vertellen over hun opdracht. Daarna gaan ze terug naar de klas. M geeft instructie aan de leerlingen die gaan vergaderen. 2 3 M vraagt de binnenring of de opdracht duidelijk is en K doet dit (op de gang) bij de buitenring. We vragen leerlingen te omschrijven wat ze moeten doen, zo wordt duidelijk of ze de opdracht hebben begrepen. Leerlingen geven input. Leerlingen opdracht. 15 4+5 Verwerking instrueren en begeleiden We laten de zonder enige voorbereiding beginnen en laat ze even lekker vergaderen. De buitenste ring observeert. Na 5 minuten stopt de (tijdelijk) en vraagt M naar de reacties van de vergaderende en De helft van de leerlingen gaat vergaderen, de andere helft observeert. Tijdens het stopzetten van de luisteren de leerlingen en spreken, beschrijven, beredeneren, concluderen, vatten samen en evalueren.
observerende leerlingen. K noteert de reacties op het bord middels steekwoorden. Hiermee sturen we procesmatig naar de concepten. Hierna laten we de groep weer verder gaan. Na 5 minuten stoppen we weer en vragen weer om de reacties van de toeschouwers en vergaderaars. We verwachten dat hier nog meer tips komen om de beter te laten verlopen. We gaan weer verder en afhankelijk van hoe het gaat zal ik de nogmaals stopzetten. Na maximaal15 minuten stoppen we de reageren ze op vragen. 8 2 Informeren over de begrippen Klassikaal gaan we verder en uiteindelijk komen we aan de hand van hun opmerkingen (genoteerd op het bord) tot de voorwaarden om goed te kunnen vergaderen. We bespreken de concepten en categoriseren hun opmerkingen naar de concepten (agenda, notulen, voorzitter, notulist, deelnemers, de voorbereiding en regels van een vergaderen) luisteren en geven input. analyseren, beredeneren, leggen uit. Ze begrippen, de rollen en de vergadervoorw aarden voor goed vergaderen. 1 3 M vraagt aan meerdere leerlingen of ze de concepten kunnen samenvatten. Leerlingen geven input en antwoorden. concepten 3 2 Instrueren K geeft aan dat de leerlingen kunnen beginnen met opgave 2. Hierbij gaan ze in groepjes werken van 3 a 4 mensen. M stelt de groepen samen. Ze moeten een rap maken over goed vergaderen en krijgen luisteren luisteren.
hiervoor 8 minuten de tijd. De rap moet minstens uit 8 zinnen bestaan. Daar een en ander snel moet gebeuren is het de bedoeling dat iedereen actief meedoet! Voor de mooiste rap is er een eetbare beloning! 2 3 M vraagt een van de leerlingen of hij kan samenvatten wat ze moeten doen. leveren input opdracht. 16 4+5 Verwerking instrueren en begeleiden De groepen zetten hun tafels terug in groepjes. stellen zelf hun rap samen en gaan daarna achter elkaar de rap zingen/opzeggen. zijn creatief bezig en bedenken de rap. Daarna zingen/zeggen ze de rap voor de klas op. creëren een rap. 3 6 Afronden en huiswerk opgeven. Terug komen op de rap, dit is eigenlijk snel vergaderen! M vraagt de leerlingen om op te schrijven wat nu de voorwaarden zijn om goed te kunnen vergaderen. Na een korte bedenktijd/schrijftijd vraagt M een van de leerlingen naar deze voorwaarden. Indien nodig vullen andere leerlingen aan. K bepaalt de winnaars van de rapwedstrijd en reikt de prijs uit. Huiswerk is het maken van notulen van de en een agenda voor de volgende keer, M schrijf dit op het bord. luisteren, geven input en schrijven het huiswerk op. begrijpen hoe je een moet organiseren en kennen de rollen van de deelnemers en de begrippen. Literatuur Ebbens, S. & Ettekoven, S. (2009). Effectief leren, basisboek. Groningen: Noordhoff Uitgevers. Kneppers, L. (2009). Conceptgericht en contextgericht economieonderwijs, Landelijk Expertisecentrum Economie en Handel, Amsterdam.