OOST-VLAANDEREN ENERGIELANDSCHAP Programma Strategisch Project Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 Moira Callens 10/05/2017

OOST-VLAANDEREN ENERGIELANDSCHAP Programma Strategisch Project Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 Moira Callens 10/05/2017 Halfjaarlijkse rapportage Periode 30 november 2016 10 mei 2017 Strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 In uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen 1

1. Inleiding Oost-Vlaanderen Energielandschap gaat voor 2.0 Oost-Vlaanderen Energielandschap 1.0 Oost-Vlaanderen Energielandschap ging van start in 2011. Haar doelstelling? De realisatie van hernieuwbare energie in Oost-Vlaanderen faciliteren. Door de grote ruimtelijke impact van windturbines in combinatie met een krimpend draagvlak, kwam de focus op windenergie liggen. Na intensief overleg met alle betrokken partijen en doorgedreven communicatie werden zeven windparken afgebakend, samen goed voor 68 windturbines. Maar geen windturbines zonder draagvlak. En dus werd binnen het windbeleid van de Provincie ook een luik uitgewerkt naar betrokkenheid van de omgeving. Het Energielandschap creëerde een draagvlakmodel met twee pijlers: 20% rechtstreekse participatie voor burgers, bedrijven en gemeenten en een omgevingsfonds. En deze aanpak oogstte succes. Oost-Vlaanderen Energielandschap is uitgegroeid tot een sterk merk met een constructief netwerk bij lokale overheden, betrokken federale, gewestelijke en provinciale administraties, het middenveld, maar in het bijzonder ook bij omwonenden. Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 In 2015-2018 willen we verder werken aan de uitbouw van Oost-Vlaanderen als een energielandschap. We willen de natuurlijke hulpbronnen uit het lokale landschap aanwenden en vraag en aanbod op elkaar afstemmen. Energieproductie wordt zo een nieuwe structurerende en essentiële functie in de ruimte. Een functie die in onze beperkte ruimte een volwaardige afweging vergt met de klassieke ruimtevragers. Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 wil samen met haar partners rond drie modules werken. Ten eerste willen we verder werken rond windenergie. Overleg met alle actoren en brede communicatie blijven ook in de realisatiefase van de windparken broodnodig. Daarnaast gaan we gemeenten begeleiden naar energieneutraliteit vanuit bottom-up-initiatieven. Met de derde pijler Oost-Vlaanderen Warmtelandschap leggen we een nieuwe inhoudelijke focus. Warmteproductie, -verbruik en -transport vragen net als wind een projectmatige ruimtelijke aansturing. 2

2. Oost-Vlaanderen Energielandschap naar een werking, gekoppeld aan de Provincie Oost-Vlaanderen 2.1. Aanleiding Klimaatproblematiek Energie afhankelijkheid Windbeleid provincie Oost-Vlaanderen, beleidskader wind 2009 Draagvlakproblematiek windturbines Strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap 1.0 2.2. Van een provinciaal windbeleid naar een energielandschapsbeleid Speerpunt Wind is een speerpunt geworden van het provinciale beleid, duidelijk door de vele beleidsbeslissingen, personeelsleden en middelen die ter beschikking zijn gesteld. De provincie heeft zich geprofileerd en op de kaart gezet als regisseur van windprocessen op het terrein, en nam daarin een pilootpositie in. Katalyse De gevoerde windprocessen zijn een katalyse gebleken voor de ontwikkeling van hernieuwbare energie. Door het proces zijn twee burgerinitiatieven ontstaan in zowel Eeklo-Maldegem als aan de E40 tussen Aalter en Aalst die hernieuwbare energie willen ontwikkelen. Zij staan klaar om hun deel van de rechtstreekse participatie in de windturbines op te nemen maar zijn ook actief op zoek naar andere projecten. De leden van deze coöperatieven en hun koepelvereniging REScoop hebben hun actieve medewerking verleend aan het provinciale windbeleid: zowel door hun aanwezigheid op 9 infomarkten als in via eigen communicatie. Burgercoöperatieven die zich tot doel stellen hernieuwbare energie te ontwikkelen zijn in opmars, zeker in Oost-Vlaanderen: in het afgelopen jaar zijn er nog twee bijgekomen: in de regio Nazareth, Deinze, Kruishoutem, Zulte, Stroomvloed en in de Denderstreek Denderstroom Groei Vandaar ook dat Oost-Vlaanderen Energielandschap groeit. Het stelt zich tot doel om de realisatie van het volledige hernieuwbare energiepotentieel van de provincie te faciliteren: door knelpunten bij bestaande projecten weg te werken, door potenties te detecteren en actoren samen te brengen daarrond en door zelf projecten te initiëren. Lessen en ervaringen worden continu gebundeld en doorgegeven. Projecten die op dit moment mee uitvoering geven aan de realisatie van het Oost-Vlaamse Energielandschap: Strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0: Het windbeleid wordt verder uitgerold, trajecten energieneutraal worden uitgevoerd in Oost- Vlaamse gemeenten (complementair aan de opmaak van SECAP s), de mogelijkheden en voorwaarden voor het ontwikkelen van warmtelandschappen worden onderzocht. Energiek Meetjesland 3

Het project Energiek Meetjesland informeert en ondersteunt agrarische bedrijven bij hun investeringen in duurzame energie. De partners van het project willen werk maken van draagvlak voor duurzame energie bij agrarische ondernemers in het Meetjesland. Daarbij staan onderlinge samenwerking en rendabiliteit voor de ondernemers centraal. Het project wil een hefboom zijn naar een duurzaam Meetjesland, gedragen en mee gerealiseerd door rurale ondernemers. In de eerste plaats zullen rurale ondernemers kennis maken met de mogelijkheden voor duurzame energie in hun bedrijf. Daarnaast wordt er binnen het project een samenwerkingsverband van zogenaamde energieboeren opgericht. Deze energieboeren zullen als voortrekkers samen functionele vorming en contactmomenten organiseren en gaan samen in gesprek met overheden en de energiesector. Uiteindelijk zal er één gezamenlijk pilootproject worden uitgewerkt, volgens de voorkeuren en interesses van de deelnemende rurale ondernemers en binnen de mogelijkheden van het project. Dankzij participatie en samenwerking bepalen rurale ondernemers zelf de inhoud van het project om een lokaal en duurzaam energielandschap tot stand te brengen. Via innovatie, participatie en draagvlak werkt het project als hefboom voor een Energiek Meetjesland. Houtige Biomassa - project Stère: De partners in Stère willen zich engageren naar een circulaire verwerking van houtige biomassa. De houtige biomassa kan het product zijn uit houtkanten, bossen, bermhout, Deze houtige biomassa wordt lokaal, zijnde het Meetjesland, geoogst en ook lokaal verwerkt en gebruikt. De (financiële) meerwaarde blijft lokaal en is een meerwaarde voor de lokale bewoners, landbouwers, fauna en flora. Het project initieert geen landschapswijziging, maar stimuleert landschapsontwikkeling en -beheer in functie van de lokale, inheemse soorten van fauna en flora. Dit begint met een optimalisatie van het beheer van het huidige potentieel. Het landschap is het medium dat de bewoners, landbouwers, lokale verenigingen, lokale overheden en bedrijven op een constructieve manier laat ontmoeten. Om dit te verwezenlijken is een draagvlak nodig in de omgeving. Samenwerking en participatie (op de verschillende niveaus) is doorheen het hele projectperiode en daarna aanwezig. Bij de cyclische verwerking van houtige biomassa wordt een financiële break even nagestreefd. De meerwaarde wordt echter ruimer geïnterpreteerd. Houtige Biomassa project i.k.v. Klimaatgezond Oost-Vlaanderen Het project beoogt de opmaak van een stimuleringskader voor het stimuleren van het energetisch gebruik van houtige biomassa. Hiervoor gebruik maken van: - Eigen expertise - Bestaande materiaal upgraden, inventariseren ervaringen uit andere projecten - Ervaringen uit een concrete case: Stère Meetjesland = regionale actoren die een samenwerkingsverband aan het uitwerken zijn rond het gebruik van houtige biomassa in het Meetjesland met als doel de houtige biomassa te opwaarderen zodat er een katalyse ontstaat om er meer aan te planten. Een aantal aspecten van dit verhaal zullen zeer gebied specifiek zijn. Het stimuleringskader moet dat evalueren en daar aandacht voor hebben zodat toepassen mits gebied specifieke invulling van die aspecten vlot mogelijk is. Belangrijk is de belichting van typische Oost- Vlaamse omstandigheden en dit tegen de context van de huidige ( en toekomstige) Vlaamse wetgeving en beleid maar ook economische gegeven, rendement & klimaatdoelstellingen. Bedoeling is dat actoren hun weg er in vinden welke rol ze kunnen opnemen. Dit stimuleringskader effectief toepassen intern in de provincie (bvb hout uit provinciale domeinen voor gebruik in een biomassaketel in een provinciaal gebouw). Dit zal een eerste praktijkevaluatie zijn van het stimuleringskader. Dit stimuleringskader uitdragen via een enthousiasmerende communicatie naar gemeenten en regio s in Oost-Vlaanderen. Het goedgekeurde Europese NSR Interreg project COBEN 4

De provincie Oost-Vlaanderen wil in dit project een bedrijfsmodel/consortium uitwerken, waarbij verschillende actoren participeren: consument, producent, beheerder, uitvoerder, Of met wisselende rollen (actor die bv. produceert en consumeert). Het bedrijfsmodel zal uniek zijn in Vlaanderen en laat toe op lange termijn een rendabel en lokaal gedragen duurzaam energieproject uit te rollen. Pilootproject in deze uitwerking is het warmtenet in Eeklo, voorzien door restwarmte. Deelname in het aangevraagde Europese project SEL De bedoeling is een Lokaal Smart Grid methodiek te ontwikkelen voor energiestromen, dit in de praktijk te demonstreren, de methodiek te optimaliseren op basis van de resultaten en te schakelen naar een bredere implementatie. Het project SEL wordt uitgevoerd op bedrijventerreinen en winkelcentra; geselecteerde kansrijke energie-hotspots met hoog energiewinstpotentieel. Uniek voor dit project is dat de netbeheerder (Eandis) zich heeft aangesloten en dat er gekeken wordt naar alle energiestromen: (duurzame) elektriciteit én warmte. Via het project willen we aantonen dat door het lokaal afstemmen en afhandelen van verschillende energiestromen veel efficiëntiewinsten geboekt kunnen worden en dit zowel voor de producent, consument als de netbeheerder. Oost-Vlaanderen Energielandschap het Programma Het strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap is nu reeds uitgegroeid tot een programma waaraan uitvoering wordt gegeven door verschillende projecten. Oost-Vlaanderen Energielandschap het programma - stelt zich tot doel om de realisatie van het volledige hernieuwbare energiepotentieel van de provincie te faciliteren: door knelpunten bij bestaande projecten weg te werken, door potenties te detecteren en actoren samen te brengen daarrond en door zelf projecten te initiëren. Lessen en ervaringen worden continu gebundeld en doorgegeven. Participatie van de directe omgeving in de processen en projecten is een fundamenteel aspect van de werking. In elk proces ligt de klemtoon op het katalyse effect. 2.3. Energielandschap in Oost-Vlaanderen : Missie, visie, strategie Oost-Vlaanderen Energielandschap evolueert binnen Oost-Vlaanderen naar een permanente werking. Er zal in het laatste jaar van het strategisch project sterk ingezet worden op de inbedding van Oost-Vlaanderen Energielandschap in de reguliere werking van de provincie Oost- Vlaanderen. De toekomstige werking kan er zo uitzien: Oost-Vlaanderen Energielandschap bestaat uit een vast kernteam binnen de provincie. Taken: Uitvoeren van regulier beleid voorbeeld windprocessen, warmteprocessen, participatieve trajecten i.k.v. de opmaak en/of uitvoering van klimaat/energieplannen Samenwerking met dienst ruimtelijke planning bij uitwerking van beleidskaders: voorbeeld: beleidskader warmte, beleidskader wind (ter vervanging van addendum provinciaal ruimtelijk structuurplan), Expertise verder uitbouwen op vlak van hernieuwbare energie, die ter beschikking stellen van andere projecten/diensten. Uitvoeren van diensten aan derden (doorgaans gemeenten) in kader van hernieuwbare energie en dat aanbod van diensten steeds uitbreiden op basis van opgedane ervaring: op die manier worden bijvoorbeeld gemeenten ontzorgd bij de uitwerking van hun klimaatdoelstellingen. Uitwerken en gesubsidieerd krijgen van projecten die kennis en expertise aanleveren, waaruit nieuwe beleidslijnen, toolkits en diensten kunnen gedistilleerd worden. Mee uitvoering geven aan het Klimaatgezond plan van de provincie Oost-Vlaanderen voor het onderdeel Groene Energie van Eigen Bodem. 5

Om duidelijk te maken op welke manier het Energielandschap zal blijven te werk gaan, zelfs als onderdeel van de provincie is nagedacht over de missie, visie en strategie: MISSIE Tegen 2030 worden duurzame energieprojecten (opwekking, opslag, besparing) uitgevoerd op een geïntegreerde manier. De realisatie van het hernieuwbare energiepotentieel gebeurt niet langer via individuele ad hoc projecten. Het potentieel wordt ontwikkeld in samenhang met energiebesparing, opslag en transport. Deze geïntegreerde ontwikkeling verloopt vanuit en in continue wisselwerking met de ruimtelijk, maatschappelijke en economische aspecten van een gebied en met alle stakeholders er bij betrokken. De uiteindelijke ontwikkeling haalt ook telkens een zekere comfortstandaard voor de diverse eindgebruikers. Bovendien kadert deze energetische ontwikkeling van gebieden in een totale klimaat omslag er van. Tegen 2030 worden alle duurzame energieprojecten zo uitgevoerd, en is Oost-Vlaanderen Energielandschap niet langer nodig. VISIE Dat er hernieuwbare energie moet komen staat vast. Europa legt dat op en ook het Belgische en Vlaamse beleid stellen dat voorop. Veel dwingender dan die richtlijnen is de klimaatproblematiek die ons dwingt om zo snel mogelijk onze broeikasgas uitstoot drastische te doen dalen. Maar we zullen energie blijven nodig hebben. Alleen zullen we er efficiënter mee om moeten springen zodat we er minder nodig hebben. En wat we nog nodig hebben moet duurzaam, hernieuwbaar opgewekt worden. Ook kernenergie is geen optie meer. We schakelen over naar een decentrale, hernieuwbare energieproductie en die dringt door tot in onze achtertuin. Het Energielandschap? Dat is het landschap rond elk van ons en ook wijzelf maken daar deel van uit. Dat er hernieuwbare energie moet komen staat vast. Dat we energie moeten besparen ook. En dat tijdelijke opslag nodig zal zijn zeker. Er zijn op vandaag voldoende ontwikkelaars die hernieuwbare energie projecten realiseren - op ad hoc basis. Een aantal ontwikkelaars of organisaties bieden ook Energiebesparingstrajecten aan en de ontwikkeling van opslag komt stillaan op gang. Als projecten op zichzelf worden gerealiseerd, vormen zij weinig incentive voor de verdere energie- (en klimaat) transitie in hun omgeving. Maar dat kan wel. En dat is net nodig. Willen we de energietransitie doen slagen dan moeten álle actoren geactiveerd worden. Actieve betrokkenheid van alle actoren installeren in de ontwikkeling van een gebied start een katalyse proces dat zichzelf in gang houdt, zelfs versterkt. Niemand blijft achter. De energetische ontwikkeling van een gebied moet ook geïntegreerd aangepakt worden. Niet enkel high hanging fruit maar de volledige boomgaard. Als we in onze energiebehoeften willen voorzien op een hernieuwbare manier, dan moeten alle potenties ingevuld worden. Dan mogen er geen verloren gaan door ad hoc realisatie. Via projecten geeft Oost-Vlaanderen Energielandschap vorm aan deze geïntegreerde manier om een gebied energetisch te ontwikkelen. Op die manier tonen we aan dat enkel een integratie van ruimte-gemeenschap en economie in een samenhangend concept de energietransitie zal doen slagen. We gaan niet op zoek naar de makkelijkste oplossingen maar diegene die het hoogste multiplicator effect hebben, diegenen die de sneeuwbal aan het rollen doen gaan. We verliezen daarbij nooit het comfort van de eindgebruiker uit het oog. Wat Oost-Vlaanderen Energielandschap leert uit haar projecten wordt vertaald in toolkits, aanbevelingen voor het beleid en diensten aan gemeenten, intercommunales en dergelijke. We verspreiden actief onze ervaringen en overtuigen via successen derden van deze aanpak. Tegen 2030 is iedereen overtuigd van deze geïntegreerde aanpak en iedereen doet het zo dus Oost-Vlaanderen Energielandschap wordt overbodig. 6

STRATEGIE Onder de koepel van de provincie Oost-Vlaanderen worden projectaanvragen uitgewerkt door een kernteam met als doel de realisatie van hernieuwbare energie via een continue wisselwerking met de ruimtelijk, maatschappelijke en economische aspecten van een gebied en met alle stakeholders er bij betrokken. Ook energiebesparing en energie opslag en omslag kunnen aan bod komen. De projecten worden voor subsidiëring ingediend, specifiek personeel wordt ingezet voor de uitvoering van deze projecten. Uit deze projecten haalt Oost-Vlaanderen Energielandschap aanbevelingen op verschillende niveaus: Beleidsmatig, input voor provinciale beleidskader Energielandschap, of (ligt nog niet vast) wind, warmte, opslag, Toolkits voor overheden hoe pak ik de ontwikkeling van xx aan Modules voor derden, stappenplan hoe pak ik de realisatie van installatie xx aan, hoe activeer ik stakeholders xx in mijn energietraject, waarbij Oost-Vlaanderen Energielandschap steeds aanbiedt om de uitvoering zelf te doen, waarbij kosten worden vergoed. 7

Toolkits tbv SP Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 Regisseur van windprocessen: - WLS Eeklo-Maldegem - Windlandschap E40 tussen Aalter en Aalst - Windlandschap Waasland - Windturbines in planproces Optimalisatie van het BEK Zulte-Kruishoutem - Energielandschap Denderland - windturbines op Ruien Energieneutraal Geraardsbergen, Kruishoutem, Eeklo Project Energiemakelaar INTERREG Vlaanderen - Nederland RHEDCOOP - INTERREG Vlaanderen - Nederland Beleidskader Warmte Stère Houtige Biomassa Meetjesland Klimaatgezond Houtige Biomassa, projecten Denderland en stimuleringskader Warmtenetwerk Eeklo, COBEN Energiek Meetjesland Smart Energy Link 2.4. Huidige werking (mei, 2017) Oost-Vlaanderen Energielandschap Programma DOEL: verderzetting werking Oost-Vlaanderen Energielandschap ook na Strategisch Project FOCUS: Dienstverlening en Product Cijfers Data Updates Oost- Vlaandere n Energielan dschap 2.0 Strategisc h Project Motor Communi catie Participatie Betrokken heid Katalysa tor Tabel1: schematische voorstelling werking Strategisch Project en Programma Oost-Vlaanderen Energielandschap Het strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 is van dit proces de motor. Het personeel en de middelen worden naast de project werking an sich ook ingezet om het programma mee uit te werken. Één van de finale doelstellingen van elke strategisch project is immers om te zorgen voor een inbedding en verderzetting in de eigen organisatie ook na de termijn van het strategisch project. 8

3. Stand van zaken van de verschillende deelprojecten 3.1. Wind 3.1.1. Windlandschap Eeklo-Maldegem Faciliteren van realisatie en omgevingsfonds en rechtstreekse participatie Resultaten proces Nog voor er ook maar één vergunning werd ingediend (sedert de opstart van het windproces), heeft de provinciale aanpak volgende verwezenlijkt: - Het PRUP riep een halt toe aan het zeer grote, verspreide aantal vergunningsaanvragen. De bijkomende windturbines worden geconcentreerd en buiten de concentratiezone juridisch onmogelijk. - In de concentratiezone werken 5 projectontwikkelaars samen. De projectmer die de cumulatieve impact van hun projecten onderzoekt is ingediend. - Het grote actiecomité is medestander geworden doorheen het proces, de gemeentebesturen Eeklo en Maldegem hebben hun houding geen bijkomende windturbines positief bijgestuurd. - De projectontwikkelaars hebben toegezegd aan de oprichting van een omgevingsfonds dat zij spijzen en dat in handen komt van de omwonenden met als doel de kwalitatieve verbetering van hún windlandschap. Het participatieve proces dat hiertoe geleid heeft, Milde Meetjes, heeft een positief effect gehad op de relatie tussen de projectontwikkelaars en de omgeving. - Het merendeel van de windturbines die er bij komen zullen voldoen aan de eis tot rechtstreekse participatie voor de omgeving (omwonenden en lokale besturen). - Naar aanleiding van de komst van de windturbines is de onthaalcapaciteit van het elektriciteitsnet vergroot door een bijkomend station (Elia). Dit komt ook de andere, toekomstige hernieuwbare energie installaties ten goede. - Er is een burgercoöperatieve ontstaan die burger middelen wil inzetten om hernieuwbare energie te ontwikkelen en energie besparende projecten uit te voeren. Mede het succes van het windproces in Eeklo-Maldegem heeft er voor gezorgd dat het provinciale windbeleid een speerpunt is geworden in de organisatie. Het feit dat de provincie een actieve rol heeft opgenomen in het faciliteren en sturen van windturbines wordt door veel actoren geapprecieerd. Zeker de lokale besturen en burgers, verwelkomen de duidelijkheid. Ook worden knelpunten in de ontwikkeling van windturbines weggewerkt, door de gecoördineerde aanpak, wat dan weer door de projectontwikkelaars wordt gesmaakt. Bovendien is wind ook een sterke katalysator voor bijkomende provinciale projecten van hernieuwbare energie gebleken. Deze zullen het beleid mee vorm geven en de Provincie versterken in haar rol als regisseur binnen het hernieuwbare energie- en klimaatverhaal. Het windproces is niet zonder slag of stoot gelopen. Ondanks bepaalde tegenkantingen blijft de Provincie resoluut achter haar windbeleid staan. Ze heeft de verderzetting van dat windbeleid bevestigd in een deputatiebesluit van 6 oktober 2016. Stand van zaken Engie Electrabel, Elicio, Windkracht Vlaanderen EDF Luminus en Ecopower hebben op aansturen van de provincie Oost-Vlaanderen de handen in elkaar geslaan. Gezamenlijk hebben ze hun windprojecten in de concentratiezone van Eeklo-Maldegem-Kaprijke op elkaar afgestemd en de cumulatieve milieu impact onderzocht. Zij hebben begin 2017 de milieuvergunningen ingediend bij de provincie Oost-Vlaanderen, stad Eeklo en gemeente 9

Maldegem en de bouwvergunningen bij Vlaanderen. In totaal zijn vergunningen aangevraagd voor 20 bijkomende grootschalige windturbines. Dat maakt van het windlandschap Eeklo-Maldegem het grootste windturbinepark op land, buiten de havens, in Vlaanderen. Het zal - met de bestaande windturbines bij - groene energie van eigen bodem aan meer dan 50 000 gezinnen leveren. Het project is des te unieker omdat het gerealiseerd zal worden met participatie voor de omringende gemeenschap, een omgevingsfonds en steun van de lokale besturen is het windlandschap Eeklo-Maldegem. Het unieke project is het summum van het Oost-Vlaamse windbeleid. Tijdens de periode van openbaar onderzoek zijn infomarkten gehouden in Eeklo, Maldegem en Kaprijke georganiseerd door de projectontwikkelaars i.s.m. de respectievelijke gemeente. Oost-Vlaanderen Energielandschap was steeds aanwezig met een stand. Het merendeel van de projectontwikkelaars in de concentratiezone Eeklo-Maldegem heeft aangegeven dat ze rechtstreekse participatie willen toepassen. Hoe dit in praktijk er uit ziet is voor elke projectontwikkelaar anders. Onderhandelingen om dit te realiseren zijn lopende. 3.1.2. Windlandschap E40 tussen Aalter en Aalst Faciliteren van de realisatie en toepassing van het lokale meerwaarde model - De aanvragen in de clusters in Melle/Wetteren, Erembodegem en Nevele worden van nabij opgevolgd. Er wordt gestimuleerd om het provinciaal windbeleid uit te werken. Er wordt actief uitgenodigd om te participeren aan het draagvlakmodel. Er is ondersteuning aan coöperaties die de rechtstreekse participatie opnemen. - Er is een expliciete vraag gekomen van zowel de stad Gent als de UGent om in de zone Bedrijventerrein Zwijnaarde, de coördinatie van de verschillende, lopende windontwikkelingen op te nemen en ook de communicatie en participatie van de omwonenden en bedrijven te regisseren. Het spreekt voor zich dat Oost- Vlaanderen Energielandschap dat op zich zal nemen. Eerste gesprekken om het proces te stroomlijnen zijn gebeurd, nu werken UGent en stad Gent aan het intern traject alvorens met de privé ontwikkelaar daar ook actief en Oost-Vlaanderen Energielandschap een actief projectteam te vormen. - In de zones bedrijventerrein Aalter en Windkouter liggen de ontwikkelingen stil. - Aanvragen buiten de concentratiezones worden door de Provincie niet gunstig beoordeeld, noch begeleid door het Energielandschap o.v.v. lokale meerwaarde model. In afwachting van de resultaten van de Fastlane aan de E40 tussen Aalter en Aalst en gemotiveerd door de uitspraak van de Raad van State over het PRUP Windlandschap Eeklo-Maldegem, overweegt de deputatie om het planproces aan de E40 tussen Aalter en Aalst terug op te starten. - Wegens het ontbreken van de duidelijkheid die het PRUP bood, zijn aan de E40 tussen Aalter en Aalst, op verschillende plaatsen, projectontwikkelaars actief met soms niet compatibele projecten. Deze worden door elk projectontwikkelaar apart gecommuniceerd aan de omwonenden gecommuniceerd met verwarring als gevolg. - In de beroepsprocedure tegen de vergunningen van Engie aan de afrit van Erpe- Mere (zone buiten de concentratiezones van Windlandschap E40 tussen Aalter en Aalst) is gebleken dat Elicio, Engie en Aspiravi wel degelijk vergaande (en juridisch bruikbare) afspraken hadden om de concentratiezone Windkouter in te vullen. 3.1.3. Windlandschap Waasland 10

Ondersteuning in het door de dienst ruimtelijke planning opgestarte gebiedsgericht proces met afstemming met Waasland Klimaatland en het PDPO project Hernieuwbare Energie in Wase Steden en Velden - Windlandschap Waaslandhaven, N49 en E17, omgeving Sint-Niklaas en Beveren: het planproces, reeds opgestart in 2013, wordt hernomen en afgestemd op Waasland Klimaatland, in samenwerking met Interwaas en hun PDPO project Hernieuwbare Energie in Wase velden en steden waar windturbines een essentieel onderdeel van vormen. - Een voorstel tot samenwerking is gebracht door Oost-Vlaanderen Energielandschap op de stuurgroep van Waasland Klimaatland met positief gevolg. Dit voorstel wordt nu met Interwaas verder uitgewerkt. Er zal samengewerkt worden tussen Dienst ruimtelijke planning: planproces windlandschap Waasland Waasland Klimaatland (Wase gemeenten) PDPO project van Interwaas Hernieuwbare Energie in Was velden en steden dat specifiek een onderdeel wind bevat. Oost-Vlaanderen Energielandschap : begeleiding, expertise, ondersteuning. 3.1.4. Wind in Zulte Kruishoutem procescoördinator Oost-Vlaanderen Energielandschap heeft een actieve, coördinerende rol opgenomen in de ontwikkeling van windturbines op het bedrijventerrein Zaubeek, op grondgebied Zulte en Kruishoutem. Dit vloeit voort uit het proces Kruishoutem Energieneutraal en ook uit de inherente taakstelling wind van Oost-Vlaanderen Energielandschap. Betrokken partijen - Provincie Oost-Vlaanderen: planproces Optimalisatie van BEK Zulte-Kruishoutem - Gemeente Kruishoutem: Kruishoutem Energieneutraal - Gemeente Zulte: Burgemeestersconvenant ondertekend, actieplan opgemaakt - Projectontwikkelaars actief op Zaubeek - Bedrijfscoöperatieve Zaubeek Power, al 8 jaar aan de slag om windturbines op Zaubeek te krijgen - Burgercoöperatieve Stroomvloed met als werkingsgebied, het gebied rond de Leie en tussen Leie en Schelde met o.a. Kruishoutem (een van de bestuurders is van Kruishoutem) en Zulte in oprichting - Burgers van Kruishoutem en Zulte - Directe omwonenden - Stand van zaken - Het planproces optimalisatie BEK Zulte-Kruishoutem is opgestart en de inplanting van windturbines wordt daarin meegenomen. - Kruishoutem wil Energieneutraal worden en heeft daartoe al een participatietraject met haar burgers doorlopen. Er is een actieplan opgesteld waar windturbines een onderdeel van vormen. Dit is door het College van Kruishoutem goedgekeurd. In dat traject krijgen zij ondersteuning van het strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0, dat ze ook zal ondersteunen bij de ontwikkeling van de windturbines. - Projectontwikkelaars zijn actief op het bedrijventerrein Zaubeek. Oost-Vlaanderen Energielandschap vertrekt vanuit het traject omgevingsfonds (participatief traject) om de windontwikkeling in goede banen te leiden. Verkennende 11

gesprekken zijn lopende om een proces in elkaar te steken, gedragen door de betrokken partners. 3.1.5. Wind in site Ruien procesadviseur Er is een ontwikkelingsvisie van de site van Ruien te Kluisbergen in opmaak. De planmer die onder andere de inplanting van windturbines onderzoekt is lopende. Of op de site windturbines kunnen komen, hangt af van de resultaten van die planmer. 3.1.6. Wind i.k.v. Energielandschap Denderland procesadviseur, deelname in projectbureau, stuurgroep, relevante werkgroepen Opmaak van een ruimtelijke visie Energielandschap Denderland: het traject is opgestart in maart 2017 en moet 1 jaar later resultaat geven. Daar zal de inplanting van windturbines in vervat zitten. Bijkomende incentive is dat de meeste deelnemende gemeenten, zelf of onder impuls van de Provincie Oost-Vlaanderen en Solva, het Burgemeestersconvenant ondertekend hebben. Zij engageren zich om tegen 2030, 40% minder CO2 uit te stoten. Windturbines zullen daar een aandeel in hebben. BIJLAGE: Energielandschap_Denderland.pdf 3.1.7. Milde Meetjes omgevingsfonds windlandschap Eeklo-Maldegem procesbegeleider Het project Milde Meetjes is bezig met de juridische verankering van het omgevingsfonds. De onderhandelingen naar de modaliteiten lopen nu verder. 3.1.8. Windkracht 2020 procescoördinator Oproep Windkracht 2020 en stand van zaken in Oost-Vlaanderen Op 16 december 2016 lanceerden ministers Tommelein en Schauvliege Windkracht 2020, goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Windkracht 2020 stelt dat er tegen 2020, meer dan 1500 GWh aan bijkomende windenergie op Vlaamse bodem moet bij komen. Met Windkracht 2020 roepen zij de Provincies op om een actieve, coördinerende rol op te nemen in de ontwikkeling van windturbines op hun grondgebied met aandacht voor het wegwerken van knelpunten, afstemmen van projecten en vooral draagvlak. En dat, gezien de korte tijdsspanne, binnen hun huidige beleid. Ruimtelijk windbeleid in de Provincie De Provincie Oost-Vlaanderen werkt al meer dan tien jaar hard aan de facilitatie van windturbineprojecten. De provincie Oost-Vlaanderen koos er expliciet voor om de inplanting van windturbines ruimtelijk aan te sturen. In 2009 werd het beleidskader voor groot- en middenschalige windturbines, addendum aan het provinciaal ruimtelijk structuurplan, goedgekeurd. Sedert de goedkeuring van het beleidskader zijn volgende planprocessen wind opgestart: 12

- Deputatie 10 oktober 2010: Windlandschap Eeklo-Maldegem - Deputatie 10 oktober 2010: Windlandschap E40 tussen Aalter en Aalst - Deputatie 17 oktober 2013: Windlandschap Waaslandhaven, N49 en E17, omgeving Sint-Niklaas en Beveren - Deputatie 17 oktober 2013: Windlandschap Oost-Vlaams Kerngebied Noord - Deputatie van 7 november 2013: Opmaak van een ontwikkelingsvisie van de site van Ruien te Kluisbergen, waar één van de speerpunten een CO2 neutrale ontwikkeling is in kader van de reconversie van het terrein. - Deputatie van 2 februari 2017: Opmaak van een ruimtelijke visie Energielandschap Denderland waarin de inplanting van grootschalige hernieuwbare energie installaties wordt onderzocht in het Denderland. - Deputatie 22 december 2016: Optimalisatie van BEK Zulte-Kruishoutem Flankerend windbeleid in de Provincie Het Oost-Vlaamse windbeleid gaat echter verder dan enkel het vastleggen van het ruimtelijk aspect. De realisatie van de geschikte zones wordt actief begeleid waarbij knelpunten worden weggewerkt en projecten en ontwikkelaars op elkaar afgestemd. Twee belangrijke aspecten daarbij zijn het stroomlijnen van de communicatie en het werken aan de lokale betrokkenheid. Beide zijn elementen die wanneer goed uitgevoerd - kunnen leiden tot gedragen windprojecten. Dit is beslist in het kader van de windlandschap processen Eeklo-Maldegem en E40 tussen Aalter en Aalst. Om de betrokkenheid van de lokale gemeenschap te bekomen stelde Oost-Vlaanderen daar dat er bij de windprojecten, 20% rechtstreekse participatie voor de lokale gemeenschap (burgers, bedrijven en lokale overheid) moet zijn en een omgevingsfonds. Ook de uitwerking van dit, niet-ruimtelijke aspect, wordt actief gefaciliteerd. Deze Doorwerking van het windbeleid Mede het succes van het windproces in Eeklo-Maldegem heeft er voor gezorgd dat het provinciale windbeleid een speerpunt is geworden in de organisatie. Het feit dat de provincie een actieve rol heeft opgenomen in het faciliteren en sturen van windturbines wordt door veel actoren geapprecieerd. Zeker de lokale besturen en burgers, verwelkomen de duidelijkheid. Ook worden knelpunten in de ontwikkeling van windturbines weggewerkt, door de gecoördineerde aanpak, wat dan weer door de projectontwikkelaars wordt gesmaakt. Bovendien is wind ook een sterke katalysator voor bijkomende provinciale projecten van hernieuwbare energie gebleken. Deze zullen het beleid mee vorm geven en de Provincie versterken in haar rol als regisseur binnen het hernieuwbare energie- en klimaatverhaal. Het windproces is niet zonder slag of stoot gelopen. Ondanks bepaalde tegenkantingen blijft de Provincie resoluut achter haar windbeleid staan. Ze heeft de verderzetting van dat windbeleid bevestigd in een deputatiebesluit van 6 oktober 2016. Oost-Vlaanderen Klimaatgezond 2050 De provincie Oost-Vlaanderen heeft zich tot doel gesteld om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn. Om dat te doen zal haar energieverbruik moeten dalen maar ook zal de energie die ze nog verbruikt zoveel mogelijk hernieuwbaar opgewekt moeten worden. De hernieuwbare energiescan van 2012 toonde aan dat windenergie, 1/3e bedraagt van het Oost-Vlaamse hernieuwbare energiepotentieel, te vertalen in 300 grootschalige windturbines en dat volledig binnen de contouren van het huidige Oost-Vlaamse windbeleid. De invulling van het Oost-Vlaamse windpotentieel is dan ook een onderdeel van het klimaatactieplan: Het aandeel windenergie vergroten - Actie ZVP 1.6.: Verder invullen van de potentiële zoekzones voor windturbines 13

Het provinciale windbeleid op weg naar 2020 Provinciale context Cijfers tonen aan dat er op vandaag een 20tal windturbines volledig vergund zijn maar nog niet gebouwd. Er zijn nog bijkomende ontwikkelingsmogelijkheden in de Oost-Vlaamse havengebieden. De provincie Oost-Vlaanderen heeft een aantal ruimtelijke windplanprocessen en processen waarin de ontwikkeling van windturbines wordt meegenomen, lopende of opgestart: - Windlandschap Eeklo-Maldegem: vergunningen voor 20 bijkomende windturbines zijn begin 2017 ingediend, de projectontwikkelaars hebben toegezegd tot de oprichting van een omgevingsfonds en het merendeel van de windturbines kan voldoen aan de voorwaarde van rechtstreekse participatie. - Windlandschap E40 tussen Aalter en Aalst: ontwikkelingen zijn lopende in Hansbeke, Melle/Wetteren en Erembodegem zijn de vergunningsaanvragen ingediend (merendeel kunnen voldoen aan het omgevingsfonds en de rechtstreekse participatie), in bedrijventerrein Zwijnaarde heeft Oost-Vlaanderen Energielandschap de coördinatie opgenomen van de ontwikkeling op expliciete vraag van stad Gent en UGent. - Windlandschap Waaslandhaven, N49 en E17, omgeving Sint-Niklaas en Beveren: het planproces wordt hernomen en afgestemd op Waasland Klimaatland, in samenwerking met Interwaas en hun PDPO project Hernieuwbare Energie in Wase velden en steden waar windturbines een essentieel onderdeel van vormen. - Windlandschap Oost-Vlaams Kerngebied Noord: planproces on hold tot de realisatiegraad van windturbines in de Gentse Kanaalzone naar zijn maximum gaat. De ontwikkeling van windturbines in de Kanaalzone heeft voorrang op de ontwikkeling in de rand er van. - Opmaak van een ontwikkelingsvisie van de site van Ruien te Kluisbergen: de planmer die onder andere de inplanting van windturbines onderzoekt is lopende. - Opmaak van een ruimtelijke visie Energielandschap Denderland: het traject is opgestart in maart 2017 en moet 1 jaar later resultaat geven. Daar zal de inplanting van windturbines in vervat zitten. Bijkomende incentive is dat de meeste deelnemende gemeenten, zelf of onder impuls van de Provincie Oost- Vlaanderen en Solva, het Burgemeestersconvenant ondertekend hebben. Zij engageren zich om tegen 2030, 40% minder CO2 uit te stoten. Windturbines zullen daar een aandeel in hebben. - Optimalisatie van BEK Zulte-Kruishoutem: het planproces is opgestart en de inplanting van windturbines wordt daarin meegenomen. Extra incentive is dat Kruishoutem Energieneutraal wil worden en daartoe al een participatietraject met haar burgers heeft doorlopen. Er is een actieplan opgesteld waar windturbines een onderdeel van vormen. In dat traject krijgen zij ondersteuning van het strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0, dat ze ook zal ondersteunen bij de ontwikkeling van de windturbines. Gezien reeds genomen beslissingen in uitvoering van het provinciaal, ruimtelijk beleid, besliste de deputatie op 30 maart 2017 tot een inspanningsverbintenis, in kader van Windkracht 2020 maar voegde daar ook een oproep naar Vlaanderen toe. Immers het succes van de uitrol van het provinciale beleid, hangt niet alleen van de provincie zelf af. Inspanningsverbintenis in kader van Windkracht 2020 De Provincie Oost-Vlaanderen zal haar windbeleid onverminderd verder zetten en blijft actief de regisseursrol opnemen het potentieel dat het huidige beleid biedt is immers nog niet volledig ingevuld. De Provincie zal dat doen via gebiedsgerichte processen met 14

als doel de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen en via facilitatie van de projectontwikkeling, communicatie en opbouw van lokale betrokkenheid. De Provincie Oost-Vlaanderen schat dat er tegen 2020, 80 windturbines in lopende of binnenkort op te starten provinciale processen kunnen bijkomen - of toch op zijn minst in ver gevorderde vergunningsprocedures kunnen vervat zitten. Dit is exclusief de mogelijkheden in de havens. Met de potenties in de Gentse Kanaalzone en de Waaslandhaven er bij, ronden we nagenoeg de kaap van de 100 turbines of 660 GWh (100 turbines van 3MW en 2200 vollasturen). De Provincie Oost-Vlaanderen engageert zich om (buiten de havens) de nodige inspanningen te leveren om deze ontwikkelingen te faciliteren en blijvend in overleg te gaan met alle betrokken actoren. Oproep aan Vlaanderen Gezien de mogelijkheden die er nog zijn binnen het huidige windbeleid in Oost- Vlaanderen, doet de Provincie een oproep aan Vlaanderen om dat beleid ten volle te ondersteunen zowel ruimtelijk als op vlak van project facilitatie en lokale betrokkenheid zodat het bereiken van de doelstelling van Windkracht 2020 alle kracht kan bijgezet worden. Ook lokale besturen spelen een cruciale rol in de realisatie van windturbines op hun grondgebied. Ook hen roept de Provincie op om constructief mee aan de slag te gaan met de realisatie van windturbines. De ontwikkeling van windturbines botst op knelpunten die niet op provinciaal niveau kunnen opgelost worden. Voorbeelden zijn de interactie met burger- en militaire luchtvaart en luchtdetectiesystemen. De Provincie vraagt aan Vlaanderen om in deze een coördinerende rol op te nemen en op korte termijn naar oplossingen te zoeken. Ook op het vlak van maatregelen om het maatschappelijk draagvlak bij de ontwikkeling van windturbineprojecten te vergroten ontbreekt een juridisch kader. De Provincie dringt aan bij Vlaanderen een dergelijk wettelijk kader te voorzien en tegelijk ook om lokale uitwerkingen, informeel te ondersteunen. De Vlaamse overheid is ook een grondeigenaar. Grondrechten spelen een sleutelrol in het ontwikkelen van windturbines. De Provincie roept Vlaanderen dan ook op om als grondeigenaar een voorbeeld op te nemen inzake gedragen windontwikkeling. Oost- Vlaanderen staat ter beschikking om hierin advies te verlenen. Vlaanderen speelt een cruciale rol in het vergunningentraject. Ook hier vraagt de Provincie met aandrang om projecten niet ad hoc maar in hun context te beoordelen waarmee rekening wordt gehouden met hun inpassing in het provinciale windbeleid. Tot slot vraagt de Provincie Oost-Vlaanderen uitdrukkelijk betrokken te worden bij deze trajecten. BIJLAGE: BD_EngagementWK2020_Oost_Vlaanderen_odt.pdf 3.2. Energieneutraal 3.2.1. Geraardsbergen begeleiding en aanleveren van expertise aan Energielandschap Denderland, in het traject Burgemeestersconvenant en i.k.v. de ontwikkeling van een houtige biomassaketel. De verdere begeleiding vanuit Oost-Vlaanderen Energielandschap voor de uitvoering van Energieneutraal Geraardsbergen situeert zich vooral op het vlak van een biomassa 15

ketel gevoed met lokaal landschapshout of eventueel resthout uit industriële processen. Geraardsbergen ligt in het gebied van Denderland en is nu opgenomen worden in het Energielandschap traject. Vandaaruit zal een bovenlokale ruimtelijke, van onderuit gedragen visie ontwikkeld worden voor grootschalige hernieuwbare energie installaties in Denderland. Geraardsbergen, net zoals de andere gemeenten in Denderland, heeft nu ook het Burgemeestersconvenant ondertekend. Via dat traject zal ook alles in gang gezet worden om de lokale uitwerking van Energieneutraal te doen. 3.2.2. Energieneutraal Kruishoutem procesadviseur bij de uitwerking van het energieplan van Kruishoutem en de blijvende participatie van de bevolking. Procescoördinator inzake wind Oost-Vlaanderen Energielandschap heeft een actieve rol opgenomen in de ontwikkeling van windturbines op het bedrijventerrein Zaubeek, op grondgebied Zulte en Kruishoutem. Dit vloeit voort uit het proces Kruishoutem Energieneutraal en ook uit de inherente taakstelling wind van Oost-Vlaanderen Energielandschap. 3.2.3. Participatietraject i.k.v. burgemeestersconvenant Eeklo Procescoördinator van het onderdeel klimaatcafés, adviseur bij het totaaltraject In het kader van de ondertekening van het Burgemeestersconvenant ondersteunt de dienst Milieu van de Provincie de stad bij de opmaak van haar SECAP via een studiebureau. Eeklo wenste ook haar burgers, bedrijven en verenigingen sterk te betrekken bij de opmaak van dat plan. Dit traject is tevens de katalyse voor de effectieve uitvoering er van. Voor dit participatietraject staat Oost-Vlaanderen Energielandschap in. De techniek van de Energieneutrale trajecten wordt toegepast maar dan omgevormd voor klimaat. Er is een klimaatcafé georganiseerd speciaal voor de grote scholengemeenschap: op 27 april gaven meer dan 600 derde graads leerlingen hun ideeën voor de reductie van CO2 in Eeklo. Dit heeft een grote impact gehad op de drijfveer van vooral ook de lokale politici. In de komende maanden zal bekeken worden wat de verdere rol is van Oost- Vlaanderen Energielandschap: bij de realisatie van het klimaatplan en de blijvende activatie van de Eeklonaars. Er is een klimaatcafé georganiseerd speciaal voor de kwetsbare doelgroepen die enorm moeilijk te motiveren zijn om aan dergelijke trajecten mee te doen. Om hun duidelijk te maken waarom zij naar zo een klimaatcafé moeten komen, de basis van de klimaatproblematiek uit te leggen en uit te leggen hoe het er op zo een klimaatcafé zal aan toe gaan, wordt een apart voortraject gevoerd. Dit is gebeurd onder begeleiding van het wijkcentrum De Kring. In het najaar van 2017 worden de ervaringen van de verschillende participatietrajecten (Geraardsbergen, Kruishouten en Eeklo) i.k.v. de opmaak van een energie- of klimaatplan gebundeld in een toolkit. Er zal ook een module dienstverlening uitgewerkt worden aan derden (vooral gemeenten) participatietraject i.k.v. energie- of klimaatplannen. Mogelijks ook één om een participatietraject te voeren om inwoners te activeren, te betrekken bij een al opgemaakt energie- of klimaatplan. 16

3.3. Warmte 3.3.1. Opmaak beleidskader warmte, provincie Oost-Vlaanderen - dienst ruimtelijke planning procesbegeleider, communicatie, expertise aanleveren In samenwerking met Oost-Vlaanderen Energielandschap heeft de dienst ruimtelijke planning het traject opgestart om tot een beleidskader Warmte te komen. Gezien de tijd die een officiële procedure voor de opmaak en goedkeuring van een beleidskader inneemt, gezien er in oktober 2018 lokale verkiezingen zijn wat invloed heeft op de politieke besluitvoering in 2018, gezien het op vandaag ontbreken van een wettelijk kader om beleidskaders al goed te keuren, wordt een Beleidsnota Warmte opgemaakt. Deze moet dan omgevormd worden tot een beleidskader wanneer opportuun. Bij de opmaak van het beleidskader (dus in de feiten beleidsnota) wordt eerst een visie uitgewerkt met zicht op 2050 van het gas af. Hiermee bedoelen we dat in 2050 onze warmtebehoefte moet ingevuld geraken met minimale CO2 uitstoot en zonder te rekenen op kernenergie of import van warmte vanuit het buitenland. De basis waarop wordt gewerkt is de kernnota Maak ruimte voor Oost-Vlaanderen 2050 en het witboek BRV. BIJLAGE: Beleidskader warmte 06042017.pdf 3.3.2. Interreg NSR project COBEN adviseur, ondersteuning, begeleiding - Het Interreg North Sea Region 2014-2020 lanceerde in juni 2015 een call om projecten in te dienen. Dit programma reikt over Noorwegen, Zweden, Denemarken, Duitsland, Nederland, Groot-Brittannië en Vlaanderen. - De goedgekeurde projecten zullen kaderen binnen vier hoofdthema s: thinking growth, eco-innovation, substainable NSR en green transport and mobility. De projecten ontvangen maximaal 50% aan Europese steun. De projecten lopen van 1 oktober 2016 tot en met 30 september 2019, drie jaar. - De voorgestelde subsidieaanvraag valt onder de tweede prioriteit: Ecoinnovation: Stimulating the green economy The promotion of development and adoption of products, services and processes to accelerate greening of the North Sea Region. Met andere woorden, het stimuleren van groene economie door middel van het ontwikkelen van producten, diensten en processen die de verduurzaming van de Noordzee Regio versnellen. - Een samenvatting van het project: Het project wil de lokale burger een sleutelpositie geven in hernieuwbare en duurzame energie die lokaal geproduceerd wordt. De productie wordt gedecentraliseerd. De investering, de uitbating als ook het rendement blijft ter plaatse. Elke partner geeft een eigen invulling, lokaal, aan dit gemeenschappelijk verhaal. Met de participatie in het project wil de Provincie Oost-Vlaanderen de lokale ontwikkeling van het warmtenetwerk in de gemeente Eeklo ondersteunen. De doelstelling voor de provincie is het ontwikkelen van een consortium waarbij verschillende actoren (zoals lokale burgers, stad Eeklo, bedrijven, ) samen het 17

warmtenetwerk kunnen uitbouwen en beheren. De partijen zijn in mogelijkheid warmte te leveren aan en gebruiken van het net, rendement genereren, Het consortium laat toe een rendabele, duurzame energie-installatie op lange termijn uit te baten. De opbouw van soortgelijk consortium is uniek voor Vlaanderen en zal geïmplementeerd kunnen worden in verschillende lokale energieprojecten. - Personeel: 0,75 VTE - Middelen: 181 314 3.3.3. Stére: houtige biomassa kansen voor energie en het landschap in het Meetjesland, provincie Oost-Vlaanderen dienst ruimtelijke planning adviseur, ondersteuning, begeleiding - De partners in Stère willen zich engageren naar een circulaire verwerking van houtige biomassa. De houtige biomassa kan het product zijn uit houtkanten, bossen, bermhout, Deze houtige biomassa wordt lokaal, zijnde het Meetjesland, geoogst en ook lokaal verwerkt en gebruikt. De (financiële) meerwaarde blijft lokaal en is een meerwaarde voor de lokale bewoners, landbouwers, fauna en flora. Het project initieert geen landschapswijziging, maar stimuleert landschapsontwikkeling en -beheer in functie van de lokale, inheemse soorten van fauna en flora. Dit begint met een optimalisatie van het beheer van het huidige potentieel. Het landschap is het medium dat de bewoners, landbouwers, lokale verenigingen, lokale overheden en bedrijven op een constructieve manier laat ontmoeten. Om dit te verwezenlijken is een draagvlak nodig in de omgeving. Samenwerking en participatie (op de verschillende niveaus) is doorheen het hele projectperiode en daarna aanwezig. Bij de cyclische verwerking van houtige biomassa wordt een financiële break even nagestreefd. De meerwaarde wordt echter ruimer geïnterpreteerd. - Het project Stère heeft een doorstart gekregen met het meer concreet maken van een warmtevraag van het Provinciaal Technisch Instituut en de mogelijkheid tot het plaatsen van een biomassaketel. De beslissing tot investering in een ketel en bijkomende investeringen is in voorbereiding door de provincie. Daarnaast wordt in afstemming met lokale stakeholders een strategie uitgewerkt voor inventarisatie, oogsten, verhandeling, stockage en levering van houtige biomassa. - De grote groep partners zijn er niet in geslaagd om zich te scharen achter één gezamenlijk project. Stère komt echter nog tweejaarlijks samen als platform. - Vanuit Oost-Vlaanderen Energielandschap wordt verder ingezet op het onderdeel waarbij een biomassaketel op het PTI moet komen die gevoed moet worden vanuit lokale houtsnippers. Het project heeft even stil gelegen omdat geen personeel op het project zat. Op 1 augustus 2017 komt een nieuwe beleidsmedewerker in dienst die dit op neemt. - Personeel: 0,5 VTE - Middelen: via Oost-Vlaanderen Energielandschap 3.3.4. Houtige Biomassa opmaak van een stimuleringskader voor lokale besturen, provincie Oost-Vlaanderen Klimaatgezond middelen adviseur, begeleiding, expertise In afwezigheid van personeel hierop wordt het werk gedaan door Oost-Vlaanderen Energielandschap in samenwerking met mensen van de provincie Oost-Vlaanderen. 18

- Het project beoogt de opmaak van een stimuleringskader voor het stimuleren van het energetisch gebruik van houtige biomassa. Hiervoor gebruik maken van: Eigen expertise Bestaande materiaal upgraden, inventariseren ervaringen uit andere projecten - - Ervaringen uit een concrete case: Stère Meetjesland = regionale actoren die een samenwerkingsverband aan het uitwerken zijn rond het gebruik van houtige biomassa in het Meetjesland met als doel de houtige biomassa te opwaarderen zodat er een katalyse ontstaat om er meer aan te planten. - Een aantal aspecten van dit verhaal zullen zeer gebied specifiek zijn. Het stimuleringskader moet dat evalueren en daar aandacht voor hebben zodat toepassen mits gebied specifieke invulling van die aspecten vlot mogelijk is. Belangrijk is de belichting van typische Oost-Vlaamse omstandigheden en dit tegen de context van de huidige ( en toekomstige) Vlaamse wetgeving en beleid maar ook economische gegeven, rendement & klimaatdoelstellingen. Bedoeling is dat actoren hun weg er in vinden welke rol ze kunnen opnemen. Dit stimuleringskader effectief toepassen intern in de provincie (bvb hout uit provinciale domeinen voor gebruik in een biomassaketel in een provinciaal gebouw). Dit zal een eerste praktijkevaluatie zijn van het stimuleringskader. Dit stimuleringskader uitdragen via een enthousiasmerende communicatie naar gemeenten en regio s in Oost-Vlaanderen. - Uit afstemming met diverse stakeholders zijn drie proefprojecten naar voor gekomen voor verwarming van gebouwen op basis van houtige biomassa. De lessons learned uit die proefprojecten moet ons in staat stellen om een meer algemeen beleid te voeren en ondersteuningsmaatregelen uit te werken voor de hele provincie. - Volgende proefprojecten worden uitgewerkt, een haalbaarheisstudie is reeds uitgevoerd: De gemeente Denderleeuw wenst een nieuwe brandweerkazerne en gemeentelijke loods te verwarmen. De mogelijkheid tot verwarmen met een biomassaketel wordt onderzocht. De stad Geraardsbergen wenst houtige biomassa in te zetten voor de verwarming van een aantal gebouwen. Momenteel wordt een selectie gemaakt van potentieel interessante gebouwen in het patrimonium. In Kruishoutem kan mogelijks een biomassaketel het gebouw van een jeugdvereniging verwarmen. Verder wordt dezelfde werkwijze toegepast als voor Stère i.v.m. het voorzien van nodige brandstof. - Op 10 november 2016 werd een studiedag georganiseerd en op 29 november een busrit rond houtige biomassa alle info: http://www.oostvlaanderen.be/public/economie_landbouw/landbouw/milieu/houtige_biomassa/ - Personeel: 0,5 VTE - Middelen: 15 000 per jaar 3.3.5. Uitwerking Europees project Energiemakelaar (ikv pijler SP Oost-Vlaanderen Energielandschap Warmte) projectcoördinator, verantwoordelijke voor een werkpakket, mede schrijver van project - (i.k.v ontwikkeling van toolkit, module voor de coördinatie van warmteprojecten op terrein) Project context 19