Houtige biomassa Stère

Transcriptie

1 PROJECTVERSLAG Datum provincieraad = 22 juni 2016 Laatste nuttige zitting deputatie = 9 juni 2016 MAT = 2 juni 2016 UITBREIDING project Energielandschap Houtige biomassa Stère 1. Achtergrond en aanleiding tot project De Provincie Oost-Vlaanderen voert een proactief klimaatbeleid. Met het klimaatplan: Naar een klimaatgezond Oost-Vlaanderen wil de provincie tegen 2050, zelfvoorzienend en klimaatbestendig zijn. Ze wil dit in een aangename woonomgeving en met decentralisatie van de energieproductie. Vanuit de Provincie initiëren en faciliteren we actief projecten die deze doelstelling ondersteunen. Het project Oost-Vlaanderen Energielandschap is een praktische uitwerking van het beleid, vooral binnen het thema innovatie, creativiteit en duurzaamheid. De provincie wil het klimaat aanpakken. Ze heeft hiervoor een klimaatplan met 5 speerpunten, drie van deze punten zijn rechtstreeks van toepassing bij dit project: Groene energie van eigen bodem: de projecten maken het mogelijk om op een groene manier energie van eigen bodem te produceren in een constructie/consortium/bedrijfsmodel dat op lange termijn rendabel is en de verschillende actoren op een constructieve manier samen brengt. Klimaatgezonde en aangename woonomgeving: omwonenden, landbouwers, verenigingen worden gesensibiliseerd, geactiveerd en verantwoordelijkheid gegeven voor hun eigen omgeving. De methodiek participatie is daarbij cruciaal in het project. Klimaat-innovatieve economie: de uitwerking is uniek. Het moet de investering in duurzame innovatieve energie-installaties stimuleren en rendabel maken op lange termijn, met draagvlak in de omgeving. Cruciale elementen voor een geslaagd project. Verder is dit project een levendig voorbeeld van de uitwerking van de beleidsdoelstelling: waar kennis werkt!. Onderzoek en innovatie zijn cruciaal voor onze provincie. Het is een voorbeeld hoe we met onderzoek en een innoverende houding het verschil kunnen maken voor de toekomstige generaties. Het doel dat Oost-Vlaanderen Energielandschap zich heeft gesteld en nog meer naar voren wenst te brengen voor de periode is om heel Oost-Vlaanderen uit te bouwen tot een energielandschap. Vanuit een directe betrokkenheid tussen producent en gebruiker, de natuurlijke hulpbronnen die het landschap rondom ons biedt aan te wenden. Energieproductie wordt zo een nieuwe, structurerende en essentiële functie in de ruimte. Een functie die in onze beperkte ruimte een volwaardige afweging vergt met de klassieke ruimtevragers (wonen, werken, recreatie, landbouw, natuur, ).Het doel van Oost-Vlaanderen Energielandschap zal vertaald worden door initiatie en faciliteren van verschillende projecten. Ze doet dit samen en mits ondersteuning van de Provincie Oost-Vlaanderen. Verschillende projecten staan in de steigers. Project Houtige biomassa Stère : Vanuit de regio Meetjesland zijn er verschillende lokale gemeenten (Eeklo, Maldegem, ) en verschillende verenigingen (RLM, Agrobeheer, Natuurpunt, ) die zich (willen) engageren voor een volwaardige landschapsontwikkeling. De regio Meetjesland is een zeer landelijke regio met houtkanten die nu niet of nauwelijks onderhouden worden. Daarnaast wordt ook houtige biomassa geproduceerd, die geen afzet kent, bv. onderhoud langs gemeentelijke en gewestwegen). In de regio zijn verschillende gebouwen, waaronder het PTI in Eeklo, aan een vernieuwing van de 1

2 verwarmings-ketel toe. Voorbeeldprojecten in Limburg leren ons dat een lokaal verankerd en circulair proces van verwerking van houtige biomassa een belangrijke meerwaarde kan zijn voor de regio. Gezien het engagement van de regio, de potentiële vraag en aanbod, wil het project Houtige biomassa, Stère, met de verschillende partners, de verschillende actoren en potenties koppelen. Een greep uit de aanleidingen die geleid hebben tot de deelname van de Provincie aan dit Interreg-project: 1. De provincie Oost-Vlaanderen is al een aantal jaren actief aan het werk aan een beleid voor hernieuwbare energieprojecten. Heel concreet heeft, onder Oost-Vlaanderen Energielandschap, inzake windturbines de provincie zowel planmatig als projectmatig gewerkt aan de effectieve realisatie mét draagvlak en mét betrokkenheid van de lokale gemeenschap. Spin-off van deze werking is het project Milde Meetjes dat met de omwonenden van het windlandschap Eeklo-Maldegem de werking van het omgevingsfonds uitbouwt en waarin HE en REG wordt meegenomen als onderdeel van het nieuwe landschap. 2. De windprocessen Eeklo-Maldegem en E40 tussen Aalter en Aalst, de flankerende maatregelen daarrond beslist en de werking van Oost-Vlaanderen Energielandschap. In het kader van de windlandschappen Eeklo-Maldegem en E40 tussen Aalter en Aalst en de werking van Oost-Vlaanderen Energielandschap is een model uitgewerkt om lokaal meerwaarde te creëren uit de komst van de windturbines. Dit is gebaseerd op een bijdrage door de windturbine uitbaters in een omgevingsfonds en 20% rechtstreekse participatie voor de lokale gemeenschap in de windturbine projecten. Omdat geen decretale basis voorhanden is op Vlaams of federaal niveau, kan dit model niet wettelijk afgedwongen worden van de projectontwikkelaars. De lokale gemeenschap zijn de lokale overheden, burgers en bedrijven. Via onderhandelingen hebben een aantal ontwikkelaars - die meer dan de helft van de te ontwikkelen windturbines in de zones Eeklo-Maldegem en E40 vertegenwoordigen - zich reeds naar de Provincie Oost-Vlaanderen toe geëngageerd om het draagvlakmodel effectief te gaan toepassen. In praktijk zullen partijen die de lokale gemeenschap vertegenwoordigen de behaalde vergunningen van de project-ontwikkelaars over kopen. Dit proces is voorwerp van zeer specifieke onderhandelingen waarvoor gespecialiseerde kennis nodig is. De tussenpartij hierin, het Vlaams Energiebedrijf, kan deze rol wegens interne gewijzigde doelstellingen niet meer opnemen voor de gemeenten. Voor het aandeel van de burgers ligt de koepelorganisatie REScoop moeilijk bij de projectontwikkelaars omdat de partij binnen REScoop die de meeste kennis bevat als rechtstreekse concurrent wordt aanzien: een onafhankelijke en neutrale onderhandelingsartner met kennis van zaken is noodzakelijk. Naar aanleiding van de windprocessen zijn zowel in de regio Eeklo-Maldegem als in de regio E40 tussen Aalter en Aalst, twee burgercoöperatieven ontstaan. De prille coöperatieven kunnen technische en juridische ondersteuning gebruiken, maar dan wel op zo een manier dat zij door het proces en de ondersteuning, professionaliseren. Zo kunnen zij ook groeien op het vlak van technische en juridische bagage en hun rol ten volle gaan opnemen om mee hernieuwbare energieprojecten en rationeel energiegebruik projecten te ontwikkelen. Beide coöperaties hebben in afwachting van hun deelname in de windplannen ook al getracht andere projecten te ontwikkelen voorlopig met beperkt succes. 3. Het meerjarenbeleidplan van de dienst ruimtelijke planning bevat niet alleen "hernieuwbare energiedoelstellingen" maar ook "de participatieve Oost-Vlaming. Bij deze laatste doelstelling is het de bedoeling om het beleid van de dienst zo om te vormen dat de lokale 2

3 actoren, de burgers, geactiveerd worden om zelf taken op te nemen in uitvoering van een co-creatiebeleid. 4. De Sustainable Energy ActionPlans (SEAP's) van Maldegem en Aalter i.k.v. de ondertekening van het Burgemeestersconvenant - opgemaakt door de afdeling Milieu provincie Oost-Vlaanderen. Bijkomende SEAP's die het komende jaar i.k.v. van diezelfde werking zullen opgemaakt worden. Om naar een CO2 uitstoot vermindering te gaan zoals het Burgemeestersconvenant voorschrijft, zullen de SEAP's ook effectief moeten uitgevoerd worden. 5. Het provinciale klimaatplan met bijhorende acties - in opmaak. De provincie Oost- Vlaanderen ambieert klimaatneutraliteit. Dit zal maar kunnen als de plannen ook effectief uitvoering kennen op terrein. Door de provincie zelf maar zeker en vooral door lokale actoren zoals lokale burgers, overheden en bedrijven. 6. Het in opmaak zijnde klimaatplan van Aalst en het opgemaakte klimaatplan van de stad Gent. De steden streven naar klimaatneutraliteit. Dit zal maar kunnen als de plannen ook effectief uitvoering kennen op terrein. Door de steden zelf maar zeker en vooral door lokale actoren zoals lokale burgers en bedrijven. 7. Het net opgestarte traject "Waasland klimaatland" waarin de intercommunale Interwaas in samenwerking met de provincie zal werken aan een klimaatvisie waarin de ondertekening zal kaderen van alle Interwaas gemeenten van het Burgemeesters Convenant. In het Waasland is bovendien al geruime tijd een lokale coöperatieve actief die zal meegenomen worden in dit traject. 8. De hernieuwbare energiescan: in kader van de windlandschappen Eeklo-Maldegem en E40 tussen Aalter en Aalst is een scan opgemaakt over het volledige grondgebied van de provincie Oost-Vlaanderen om de potenties aan eigen op te wekken hernieuwbare energie te detecteren: de HE-scan. Deze is een belangrijke input in de SEAP's en in de klimaatneutraal plannen. De HE-scan is een leidraad naar de mogelijkheden tot ontwikkelingen. 2. Probleemstelling Oost-Vlaanderen Energielandschap wil de hefboom naar een energielandschap introduceren en uitwerken. Verschillende proefprojecten zijn nodig om die hefboomwerking in gang te zetten. Eén daarvan is het project Houtige biomassa Stère: De verschillende schakels: het aanbod van houtige biomassa, de afzet voor houtige biomassa, de opslagruimte, de partners voor verwerking, zijn aanwezig in het Meetjesland om de lokale circulaire verwerking van houtige biomassa te realiseren. Het zijn echter veel verschillende schakels, veel verschillende partners, Er is een projectmatige aanpak nodig om de verschillende partners af te stemmen op elkaar. Er is een gemeenschappelijke gedragen visie nodig. Deze visie moet de cyclus op gang brengen en op korte en lange termijn laten werken. Elke partner heeft een specifieke opdracht en visie over het landschap. Er zijn gemeenschappelijke waarden maar ze moeten naar een verhaal geconcretiseerd worden. Een projectmatige aanpak brengt al deze deelelementen tot een geheel. Legt de linken tussen de verschillende partners en potenties. De circulaire verwerking van houtige biomassa kan niet werken door een actieve actor. Het is een organisatie/gemeente overschrijdend proces. Samenwerking is nodig. 3. Doelstelling en beoogde resultaten Oost-Vlaanderen Energielandschap wil een energielandschap uitbouwen met als doelstelling in het project Houtige biomassa Stère: a. Circulaire verwerking van houtige biomassa, die innovatieve cascadering insluit 3

4 b. Een lokaal verankerd project c. Stimulatie van het landschap, ecologisch en sociaal d. Uitwerken door middel van participatie en samenwerking e. Streven naar financiële break even. Lokale meerwaarde, blijft lokaal 4. Link met het meerjarenplan Beleidsdoelstelling + nr. = De klimaatverandering aanpakken Actieplan + nr. = Duurzame energielandschappen creëren door gebiedsgericht partnerschappen op te zetten Actie + nr. = Een project rond houtige biomassa uitwerken (stère) 5. Bijkomende informatie Met alle partners willen we ons engageren naar een circulaire verwerking van houtige biomassa. De houtige biomassa kan het product zijn uit houtkanten, bossen, bermhout, Deze houtige biomassa wordt lokaal, zijnde het Meetjesland, geoogst en ook lokaal verwerkt en gebruikt. De (financiële) meerwaarde blijft lokaal en is een meerwaarde voor de lokale bewoners, landbouwers, fauna en flora. Het project initieert geen landschapswijziging, maar stimuleert landschapsontwikkeling en -beheer in functie van de lokale, inheemse soorten van fauna en flora. Dit begint met een optimalisatie van het beheer van het huidige potentieel. Het landschap is het medium dat de bewoners, landbouwers, lokale verenigingen, lokale overheden en bedrijven op een constructieve manier laat ontmoeten. Om dit te verwezenlijken is een draagvlak nodig in de omgeving. Samenwerking en participatie (op de verschillende niveaus) is doorheen het hele projectperiode en daarna aanwezig. Bij de cyclische verwerking van houtige biomassa streven we naar een financiële break even. De meerwaarde wordt echter ruimer geïnterpreteerd. Projectstructuur De projectstructuur bestaat momenteel uit zes werkgroepen. Dit is een dynamisch gegeven. Dit wil zeggen dat naargelang de nood van het project er extra werkgroepen kunnen ontstaan of verdwijnen. Elke werkgroep heeft een afgebakende taak binnen het volledige project Stère. WG 1: Warmte De werkgroep (WG) warmte wordt getrokken door Oost-Vlaanderen Energielandschap (OEL). Elsie uit OEL zal initiatief nemen om de opdracht van deze werkgroep te verwezenlijken. Andere leden in deze werkgroep zijn: Ben Caussyn (Stad Eeklo), Jan De Pauw (Ecopower), dienst Patrimonium (Prov. Oost-Vlaanderen) en Ambtenaar Patrimonium ( Gemeente Maldegem). Er is momenteel de optie om in het PTI (technische school) in Eeklo een houtsnipperketel te plaatsen. Deze investering kadert in het EPC (Energie prestatie contract) dat de Provincie zal aangaan met een installateur van haar patrimonium. De ketel kan een deel van de warmtevraag opvangen. Er kan een back up systeem bestaan door een deel van de huidige verwarmingsinstallatie te behouden. Op termijn kan de houtige biomassa ketel een onderdeel van het kleine warmtenet in Eeklo worden. De ketel zal gevoed worden met houtsnippers die verworven zijn in de nabije houtkanten en bossen van het Meetjeslandse landschap. In de optimale situatie start de werking van de ketel in september We werkgroep zal verder de realisatie van de ketel opvolgen. Dit gaat van de overlegmomenten met de gedeputeerden, opmaken van de aanbesteding, zoeken van subsidiekanalen, WG 2: landschapsontwikkeling WG 2 wordt getrokken door Regionaal Landschap Meetjesland RLM, zijnde Eli. Samen met Agrobeheer (Joost Pim), Pronatura en Natuurpunt en partners (Guido) nemen ze twee thema s op 4

5 zich. Het eerste thema is de inventarisering van houtige biomassa en houtige biomassa stromen. Het tweede thema is de landschapsontwikkeling op zich. Dit gaan over aanplant, snoeien, Vanuit deze werkgroep is er een Leader aanmelding gebeurd. Het projectidee is goedgekeurd en zal tegen oktober 2016 verder uitgewerkt worden. Het leaderproject zal de verdere uitwerking van deze schakel faciliteren. WG 3: productontwikkeling en innovatie Getrokken door Dries Van Steenkiste (Hogeschool Gent) en ondersteund door Guido (Natuurpunt en partners) en Pronatura zal onderzocht worden, als cascadering mogelijk is in de circulaire verwerking van houtige biomassa. Hierbij zullen actief lokale houtbewerkingsbedrijven aangesproken worden om deel te nemen aan dit proces. WG 4: Afval en recyclage Geïnitieerd en getrokken door Cedric Depuydt (gemeente Maldegem) kan deze werkgroep als een pilootproject binnen het volledige project geïnterpreteerd worden. Samen met Ben (Stad Eeklo), Maldegemse boeren en de partner IVM wordt gezocht naar een manier om snoeiafval van particulieren op te halen en te verwerken. De doelstelling is om deze stroom van houtige biomassa op een rendabele manier in de cyclus in te brengen. WG 5: logistiek en hub In deze werkgroep zal Cedric Depuyt (gemeente Maldegem) samen IVM de mogelijkheden verkennen naar opslag en logistieke ondersteuning. WG 6: communicatie en participatie Deze werkgroep heeft geen vaste samenstelling. OEL is aanspreekpersoon. Het is een uitvoerende werkgroep die inspeelt op de noden en vragen van het project. Naargelang de opdracht worden de juiste partners rond de tafel gezet. Timing Het project wil tegen september 2017 een eerste ketel in het PTI in Eeklo op houtige biomassa laten draaien. Dit betekent dat ten laatste de houtsnippers tegen maart 2017 moeten verzameld 5

6 zijn en ten droge worden gelegd. Vanuit de verschillende werkgroepen worden er nu verschillende acties uitgewerkt om deze deadlines te halen binnen het vooropgestelde kader. 6. Gevraagde personeelsbezetting Aanvragende dienst = Dienst ruimtelijke planning : R01 VTE + functietitel + rang = 0,5 VTE beleidsmedewerker grondgebonden projecten Av Graad + salarissschalen = beleidsmedewerker A1a-A1b-A2a Looptijd project en duur contract = 3 jaar vanaf de datum van indiensttreding van de laureaat Gemiddelde loonlast op jaarbasis = EUR inclusief maaltijdcheques Gemiddelde werkingskost op jaarbasis = EUR - deze werkingskost houdt rekening met de huisvesting (60 %), de ICT-benodigdheden (30 %) en een deel algemene kosten (10 %). 7. Financiële haalbaarheid Elke participerende organisatie engageert zich met eigen middelen ten aanzien van het project. Dit kan gaan over financiële middelen, personeelsuren, logistieke ondersteuning, Aan de provincie Oost-Vlaanderen wordt een 0,5 VTE en euro per jaar aan werkingsmiddelen gevraagd. De 0,5 VTE wordt geput uit de overschotten van het personeelsbudget van de directie ruimte. Er zijn op dit moment geen bijkomende middelen voorzien op de begroting als werkingsmiddelen voor het project. Een aanvraag zal gedaan worden bij het klimaatfonds (bij de dienst Milieubeleidsplanning). De beleidsmedewerker vanuit de provincie zal de coördinerende functie op zich nemen. Een overzicht behouden over het project en de timing bewaken. Hij/zij is het scharnierpunt van het project. Vanuit dienst Budget: dit project (wat geen cofinancieringsproject is) is nog niet opgenomen in de 2 e reeks budgetwijzigingen, daarin is enkel een contractverlenging voorzien voor Elsie ( EUR), in afwachting van de start van dit project. Dit zal door directie Ruimte aangeduid worden als nieuw beleid voor 2017 (en indien nodig ook op te nemen bij BW3), tenzij compensaties effectief duidelijk zijn aangegeven bij M01 en P01. Er is geen beslissing deputatie aan voorafgegaan. 8. Functiebeschrijving Een bestaande functiebeschrijving wordt gebruikt, met name beleidsmedewerker grondgebonden projecten Av 6