Goes, 28 juni 2012 4g Samenwerkingsverband Welzijnszorg Oosterschelderegio Gemeente Borsele t.a.v. College van B & W Postbus 1 4450 AA Heinkenszand Onderwerp: Behandeld: Bijlage(n): Email: Evaluatie regionaal gezondheidsbeleid en actualisatie speerpunten K.C. Jonker 1 k.jonker@swvo.nl GEMEENTE BORSELE INGEKOMEN No. Afd. ' ; JUL 2012 Geacht College, 12 011891 Bijgaand ontvangt u de evaluatie van de regionale nota gezondheidsbeleid Gezond en wel in de Oosterschelderegio zoals die 27 juni jl. door het bestuur van het SWVO is vastgesteld. Deze evaluatie is tevens input voor de volgende beleidscyclus (2013-2016). Doel van het gezondheidsbeleid is het op peil houden of verbeteren van de gezondheidssituatie van de inwoners. Het bestuur SWVO heeft besloten om het regionale gezondheidsbeleid in 2012 te actualiseren. Het voorstel is om de huidige speerpunten voor het regionale gezondheidsbeleid te behouden, te weten: Preventie genotmiddelen Overgewicht Psychische en psychosociale problematiek Deze speerpunten zijn gebaseerd op de landelijke prioriteiten, de regionale gegevens over de gezondheidssituatie en de aandachtspunten vanuit de gemeenteraden. In verwachting u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, namens het bestuur, Dhr. L.F. Kosten, voorzitter, drs. F.W. Witkam, secretaris Stationspark 27e, 4462 DZ Goes Tel (0113) 242366 Fax (0113) 231955 IBAN: NL51ABNA0451858816 E-mail swv&swvo.nl Internet http://www.swvo.nl
t 1 Algemeen Bestuur n^^^fjk Samenwerkingsverband Agendapunt 8 l»» ^ WOlZi jllszotg Bijlage Datum 27 juni 2012 Regionaal gezondheidsbeleid: evaluatie en actualiseren speerpunten Inleiding Via SWVO ontwikkelen de zeven gemeenten in de Oosterschelderegio het gezondheidsbeleid in regionaal verband. In de (regionale) nota Gezond en wel in de Oosterschelderegio zijn de beleidsprioriteiten van het regionaal gezondheidsbeleid voor de periode 2009-2012 beschreven. Doel van het gemeentelijk gezondheidsbeleid is het op peil houden of verbeteren van de gezondheidssituatie van de inwoners. De looptijd van de regionale nota is tot eind 2012. Om verantwoording af te leggen en iedereen op de hoogte te houden van vorderingen, is een evaluatie opgesteld. Deze evaluatie is tevens input voor de volgende beleidscyclus. Naast dat de beleidscyclus van de nota eind dit jaar afloopt, zijn er verschillende redenen waarom het opstellen van de regionale nota publieke gezondheid dit jaar is gepland. De belangrijkste redenen zijn: De Wet publieke gezondheid (Wpg): gemeenten moeten volgens deze wet twee jaar na het verschijnen van de landelijke nota hun gemeentelijke nota vaststellen, oftewel uiterlijk mei 2013. Aansluiting op de rvtv die 16 mei 2012 is opgeleverd. De nieuwe monitorgegevens worden gebruikt voor de actualisering van het regionaal gezondheidsbeleid. Ontwikkelingen in het sociale domein. De herijking van de MO-middelen 1 en de decentralisatie van de functie extramurale begeleiding 2 zijn van invloed op het preventiebeleid van gemeenten. Het bestuur SWVO heeft besloten om het regionale gezondheidsbeleid in 2012 te actualiseren. Het voorstel is om de huidige speerpunten voor het regionale gezondheidsbeleid te behouden. Verzoek aan het bestuur SWVO: Kennis te nemen van de evaluatie. Vaststellen van de speerpunten, te weten Preventie genotmiddelen, Overgewicht en Psychische en psychosociale problematiek. Vanaf 2013 worden de gemeenten geconfronteerd met een forse vermindering van de decentralisatie-uitkering Maatschappelijke Opvang waardoor er minder middelen beschikbaar zijn. Hoewel nog geen besluiten zijn genomen, wordt rekening gehouden met een forse bezuiniging op de beschikbare middelen voor verslavingspreventie en woon(her)kansen. Dit heeft consequenties voor het financiële kader van het regionale gezondheidsbeleid (waarin preventie genotmiddelen een van de speerpunten is). Welke keuzes de gemeenten gaan maken ten aanzien van verslavingspreventie en woon(her)kansen zal in de loop van 2012 verder worden uitgewerkt. 2 Door de val van het kabinet is medio juni het wetsvoorstel ingetrokken, maar de verwachting is dat een nieuw kabinet een soortgelijke wetswijziging zal vormgeven. 1
* '. Evaluatie De evaluatie van de (regionale) nota Gezond en wel in de Oosterschelderegio is gebaseerd op gegevens uit monitors (gebundeld in de rvtv 3 ), bestaande documenten (verslagen en rapportages) en een bespreking met de leden van de ambtelijke werkgroep zorg (28 februari 2012). Eerst zijn per speerpunt de bevindingen teruggekoppeld. Afgesloten wordt met een algemene conclusie. Speerpunt Preventie genotmiddelen Beleidsinhoudelijk wordt alcohol aangemerkt als speerpunt binnen het preventiebeleid. De focus ligt op jongeren en hun omgeving (ouders en intermediairs). Voor dit speerpunt zijn geen specifieke doelstellingen benoemd omdat vanuit het oogpunt van gezondheid de algemene visie is: geen alcoholgebruik onder de 16 en verantwoord alcoholgebruik onder jongvolwassenen (16-23 jaar). Uit de rvtv blijkt dat 66% van de 14/15-jarigen wel eens heeft gedronken. Wel is het alcoholgebruik onder deze groep jongeren in 2011 significant afgenomen ten opzichte van 2007. Daarnaast is gekozen voor regionale samenwerking en een integrale aanpak. Hiervoor zijn twee procesmatige subdoelstellingen geformuleerd: Het opzetten van een regionale samenwerking in de Oosterschelderegio op het gebied van Genotmiddelenbeleid. Het opzetten van een integrale aanpak voor genotmiddelenbeleid. De procesmatige doelstellingen zijn behaald. Sinds 2009 is regionaal een ambtelijke projectgroep actief die aan de slag is gegaan met het ontwikkelen van een activiteitenplan/programma Alcohol en Jeugd en de uitvoering daarvan. Gekozen is voor een integrale aanpak, dus naast bewustwording en educatie ook aandacht voor regelgeving en handhaving. De laatste jaren is veel gebeurd op het thema Alcohol en Jeugd. Zo zijn o.a. stapavonden voor ouders en frisfeesten voor jongeren georganiseerd, wordt voorlichting gegeven, is de Halt-afdoening 'alcohol en softdrugs' geïmplementeerd en heeft een boekenactie voor ouders plaatsgevonden. De komst van het Zeeuwse project Jeugd en Alcohol eind 2010, met daarbij de personele capaciteit in de vorm van een projectleider, heeft daar een grote invloed op gehad. Speerpunt Overgewicht In de uitwerking van het speerpunt Overgewicht wordt vooral ingezet op sport, waarbij de nadruk ligt op de jeugd. De verschillende activiteiten zijn in de werkgroep Zorg geïnventariseerd. Er zijn veel (lokale) projecten gestart gericht op breedtesport. De combinatiefunctionarissen spelen een belangrijke rol in de uitvoering. Daarnaast is ook geïnvesteerd op bewegen en ouderen. Zo blijkt er een informatiebehoefte bij ouderen te zijn. Hierop wordt ingespeeld met bijvoorbeeld beweeggidsen voor ouderen en het project Vitaal Reimerswaal'. Ook is in divers gemeenten het project Elke stap telt geïmplementeerd. Als aandachtspunt is benoemd dat het lastig is om beleid op overgewicht bij volwassenen vorm te geven, maar er zijn diverse interventies gericht op volwassenen. De algemene doelstellingen waren gelijk aan de landelijke doelstellingen: het percentage overgewicht voor jeugdigen daalt en het percentage overgewicht bij volwassenen en ouderen blijft gelijk. Uit de rvtv blijkt dat deze doelstellingen niet allemaal zijn behaald. Het percentage jongeren met overgewicht in de verschillende leeftijdscategorieën is gelijk gebleven of licht gestegen (nietsignificant). Het percentage volwassenen met overgewicht is significant toegenomen. Het aandeel ouderen met overgewicht is gelijk gebleven. 3 De rvtv is de regionale Volksgezondheid Toekomstverkenning 2012. 2
i Daarnaast waren twee procesmatige doelstellingen geformuleerd: het opzetten van een regionale samenwerking en het opzetten van een integrale aanpak voor overgewicht. Begin 2010 is geconcludeerd dat de uitwerking van het speerpunt Overgewicht lokaal beleid is. Overgewicht wordt met name meegenomen in een breder beleid (vooral sport). Speerpunt Psychische en psychosociale problematiek In het algemeen worden geen specifieke projecten voor het speerpunt Psychische en psychosociale problematiek opgezet, maar gaat het om combinaties leggen/verbindingen versterken - vooral met het welzijnswerk. Er zijn verbindingen met Welzijn Nieuwe Stijl (WNS), Wmo, vrijwilligers, mantelzorg en de CJG's. Het betreft vooral lokale inzet rond eenzaamheidsbestrijding, vroegsignalering en mantelzorgondersteuning. Verder worden via SWVO gezamenlijk afspraken gemaakt over activiteiten psychische en psychosociale problematiek. Voorbeelden hiervan zijn deelname aan de ZAT's, voorlichting aan specifieke groepen, weerbaarheidstrainingen en cursussen rond kind en echtscheiding. De uitvoering hiervan gebeurt door Indigo. Daarnaast heeft dementie meerdere keren op de agenda gestaan. De gemeenten zijn vanaf 2011 vertegenwoordigd in de zorgketen dementie Oosterschelderegio. De algemene doelstellingen waren: Het percentage jongeren met psychosociale problematiek stijgt niet. Het percentage ouderen dat zich eenzaam voelt stijgt niet. Het percentage ouderen dat psychisch ongezond voelt stijgt niet. Uit de rvtv blijkt dat deze doelstellingen zijn gerealiseerd; de percentages zijn vrijwel gelijk gebleven. Daarnaast zijn procesmatige doelstellingen geformuleerd: Voor het thema psychosociale problematiek bij jongeren waren dit het verbeteren van vroegsignalering en ketensamenwerking op het gebied van jeugdzorg en het beter bekend en bereikbaar maken van het preventief hulpaanbod. Inmiddels zijn de CJG's in alle gemeenten opgericht. De CJG's zijn een belangrijke schakel in het realiseren van deze doelstellingen. Psychosociale problematiek bij jongeren, zoals weerbaarheid, heeft binnen de CJG's de aandacht. Voor het onderwerp depressie en eenzaamheid bij ouderen was de insteek het ontwikkelen van een regionaal integraal uitvoeringsplan voor het verbeteren van vroegsignalering van eenzaamheid en psychische ongezondheid bij ouderen en het beter bekend en bereikbaar maken van preventief hulpaanbod door middel van betere toeleiding en voorlichting. Begin 2010 is afgesproken dat een regionale uitwerking van het onderwerp depressie en eenzaamheid bij ouderen niet wenselijk is, omdat het veelal lokale netwerken betreft. Depressie en eenzaamheid bij ouderen heeft binnen de verschillende lokale "OGGZ-netwerken" de aandacht. Tot slot Uit de ervaringen van de werkgroep zorg blijkt dat de speerpunten zeer bruikbaar zijn en dat ze als leidraad/kapstok/sturingsmiddel voor integraal beleid fungeren. Het gezondheidsbeleid wordt breed ingezet waarbij er raakvlakken zijn met sport, welzijn, enzovoort. De integrale aanpak wordt als positief ervaren. En uit onderzoek blijkt dat preventie loont. De conclusie is dat op basis van de speerpunten in de gezondheidsnota nieuwe activiteiten zijn gestart, vooral op het terrein van Alcohol & Jeugd. Daarnaast maakt het aspect gezondheid steeds vaker deel uit van beleid van andere sectoren dan de sector Volksgezondheid, er is sprake van 3
integraal gezondheidsbeleid. Hierdoor is gezondheid meer dan voorheen een thema dat door meerdere beleidsvelden wordt ondersteund. Het benoemen van speerpunten heeft hierbij een meerwaarde. Actualiseren speerpunten Het bestuur SWVO heeft op 15 februari jl. ingestemd om het regionale gezondheidsbeleid in 2012 te actualiseren voor een periode van vier jaar. Het actualiseren van de nota publieke gezondheid wordt gedaan door SWVO en de regionale ambtelijke werkgroep zorg. In de Wet publieke gezondheid is opgenomen dat gemeenten de landelijke prioriteiten, zoals opgenomen in de landelijke nota gezondheidsbeleid Gezondheid dichtbij, in acht dienen te nemen. De vijf landelijke prioriteiten zijn: Roken Overgewicht Diabetes Depressie Schadelijk alcoholgebruik In de landelijke nota ligt het accent op bewegen. Het voorstel is om de speerpunten voor het regionale gezondheidsbeleid te behouden, te weten: Preventie genotmiddelen Overgewicht Psychische en psychosociale problematiek Deze speerpunten zijn gebaseerd op de landelijke prioriteiten, de regionale gegevens over de gezondheidssituatie en de aandachtspunten vanuit de gemeenteraden (zoals aangegeven in 2008). De speerpunten worden verder geconcretiseerd in doelstellingen en bijbehorende activiteiten, welke worden geformuleerd in de regionale nota publieke gezondheid. Het beleid wordt gericht op die groepen die de meeste gezondheidsrisico's lopen of-achterstand hebben. Aangezien gedragsverandering een langdurig proces is en actie vereist op verschillende fronten, zal aandacht zijn voor het voortzetten van bestaand beleid en integraal beleid. In de regionale nota wordt de samenhang met de ontwikkelingen in het sociale domein behandeld. Zo zal er afstemming zijn met de decentralisaties, het belang van preventie, aandacht voor de eerste lijn, de herijking van het MO-beleid, enzovoort. Daarnaast zal in de regionale nota enkele gezamenlijke projecten/activiteiten geborgd worden, zoals woon(her)kansen, het sociaal pension en het project Vraaggestuurd en afgestemd preventieaanbod aan scholen 4. 4 Dit project valt onder uitvoering van de Task Force Jeugd Zeeland. Doel van het project is de voorbereiding en afstemming tussen gemeenten, onderwijs en zorgaanbieders over het preventieaanbod aan scholen in de regio. 4
Het tijdspad voor het actualiseren van de nota publieke gezondheid is: Stappen Wanneer Evaluatie van de huidige nota en formuleren van de speerpunten voor de geactualiseerde nota (ter reactie). Tegelijkertijd kan het lokale rapport van de rvtv worden aangeboden. Actualiseren regionale nota Vaststellen geactualiseerde nota 2013-2016 Bestuur SWVO: 27 juni Gemeenteraad: september SWVO/werkgroep zorg: septembernovember Bestuur SWVO: 19 december Gemeenteraad: december 2012/januari 2013 5