Onderzoektechnische verantwoording Burgerperspectieven 2008 4e kwartaal Project 14014 November 2008 Een onderzoek in opdracht van Sociaal en Cultureel Planbureau, te Den Haag. AUTEURSRECHT MARKETRESPONSE NEDERLAND BV Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van MarketResponse Nederland BV te Leusden. Bij eventuele publicatie van het onderzoek, of een deel daarvan, in de nieuwsmedia of in de vakliteratuur, is de toestemming van MarketResponse Nederland BV en de in dit rapport vermelde opdrachtgever benodigd. De gegevens uit dit rapport zijn uitsluitend bestemd voor kennisneming door werknemers en beroepsmatige adviseurs van de rechthebbende opdrachtgevers van MarketResponse Nederland BV.
Inhoudsopgave Voorwoord 1 1. Onderzoekverantwoording i 1.1. Opzet en methode i 1.2. Vragenlijst i 1.3. Uitvoering van het onderzoek i 1.4. Steekproef ii 1.5. Responseverantwoording iii 1.6. Veldwerk iii 1.7. Weging iv 1.8. Betrouwbaarheid en nauwkeurigheid v 1.9. Onderzoekbegeleiding vi Vragenlijst Nomogram vii viii
Voorwoord In opdracht van Sociaal en Cultureel Planbureau heeft MarketResponse Nederland BV een onderzoek uitgevoerd met betrekking tot Burgerperspectieven. In deze onderzoektechnische verantwoording wordt verslag gedaan van dit onderzoek. Na dit voorwoord zijn de onderzoektechnische gegevens van het onderzoek weergegeven. De vragenlijst, alsmede een nomogram zijn achterin dit rapport opgenomen. Deze onderzoeksverantwoording is digitaal aan het Sociaal en Cultureel Planbureau opgeleverd. Leusden, 19 november 2008 MarketResponse Nederland BV Imre van Rooijen MSc. (Research Assistant) drs. Petra van Laar (Data Executive Senior) 1
1. Onderzoekverantwoording 1.1. Opzet en methode Het onderzoek is opgezet als een continu kwantitatief onderzoek bestaande uit een telefonische voorselectie en een online/schriftelijk hoofdonderzoek. Het onderzoek heeft tot doel: Verschaffen van actuele informatie over ontwikkelingen in opvattingen over maatschappelijke en politieke issues en over tevredenheid c.q. onbehagen. Informeren van publiek en politiek over de stand van zaken en over ontwikkelingen in de tijd. Bijdragen aan de publieke discussie over maatschappelijke en politieke problemen en doeleinden. 1.2. Vragenlijst Voor dit onderzoek is gebruikgemaakt van gestructureerde vragenlijsten. In de vragenlijst van de telefonische voorselectie zijn de volgende onderdelen opgenomen: benadering voor deelname aan het onderzoek selectie respondent online vragenlijst vs. schriftelijke vragenlijst controle e-mailadres/ postadres respondent. In de vragenlijst van het online/schriftelijk hoofdonderzoek zijn de volgende vraagpunten opgenomen: persoonlijke situatie de Nederlandse samenleving de Nederlandse politiek overige kwesties mediagebruik. Een exemplaar van de vragenlijsten is als bijlage bij dit rapport gevoegd. De gemiddelde gespreksduur tijdens de telefonische selectie was ongeveer 1 minuut. De gemiddelde invultijd van de online vragenlijst was ruim 26 minuten. 1.3. Uitvoering van het onderzoek Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van twee methoden: telefonische voorselectie (CATI; Computer Assisted Telephone Interviewing) binnen het omnibusonderzoek van ; online/schriftelijk hoofdonderzoek (CASI; Computer Assisted Selfcompletion Interviewing). Respondenten worden telefonisch uitgenodigd en ontvangen indien men wil meewerken aan het onderzoek- meteen na het telefoongesprek een e-mail met daarin een link naar de online vragenlijst of een schriftelijke vragenlijst per post. i
CATI Telefonisch onderzoek wordt bij MarketResponse uitgevoerd met behulp van een Bell/View. Dit CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing)-systeem faciliteert een snelle en kwalitatief hoogwaardige uitvoering van het onderzoek. De voortgang van het onderzoek wordt voortdurend gemonitord en waar nodig gecorrigeerd. Het systeem verzorgt het belproces. Nadat contact gelegd is met de respondent zorgt de vragenlijstmodule ervoor dat de vragen van het onderzoek in de juiste volgorde en onder de relevante selecties op het beeldscherm verschijnen. De enquêteur stelt de vragen en voert de antwoorden direct in waardoor de data direct beschikbaar zijn. Het veldwerk vindt plaats vanuit één centrale ruimte. De supervisors bewaken de voortgang voeren voortdurend controles uit, waarbij de enquêteurs worden beoordeeld op kwaliteitsaspecten en waar nodig bijgeschoold. Nieuwe enquêteurs volgen bij MarketResponse een intensieve interne opleiding. 1.4. Steekproef De populatie en onderzoeksdoelgroep bestaan uit personen van 18 jaar en ouder. Het steekproefkader wordt gevormd door. Uit het steekproefkader is een random steekproef getrokken. De bruto steekproef bestond uit 2.568 personen; dit vertegenwoordigt 2,6 keer de te realiseren netto steekproef. In totaal werden 1.464 respondenten telefonisch geselecteerd, waarvan 1.086 hebben deelgenomen aan het onderzoek: 864 via internet en 222 schriftelijk. ii
1.5. Responseverantwoording De volgende tabel geeft de responseverantwoording weer van de gesprekken die in het kader van dit onderzoek zijn gevoerd. Absoluut n= Relatief in % Bruto steekproef waarvan: 2.568 100 - geen gehoor/ in gesprek/ max. belpoging 340 13 - infotoon 23 1 - bedrijfsnummer/fax/modem 2 0 - overige redenen 109 4 Aantal contacten waarvan: 2.094 82 =100 - weigering 170 8 - tijdens veldwerkperiode geen afspraak mogelijk 91 4 - onderwerp niet gehad 95 5 - overige redenen 8 0 Geslaagde gesprekken waarvan: - aantal personen dat toe heeft gezegd om mee te werken: 1.730 1.464 83 70 De volgende tabel geeft de responseverantwoording weer van het online onderzoek. Absoluut n= Relatief in % Bruto online steekproef waarvan: 1.152 100 - internetlink ongebruikt 234 20 Aantal contacten waarvan: 918 80 =100 - internet afgebroken 54 6 Netto response: 864 94 De volgende tabel geeft de responseverantwoording weer van het schriftelijk onderzoek. Absoluut n= Relatief in % Bruto steekproef waarvan: 309 100 - vragenlijst geretourneerd 224 72 - vragenlijst niet volledig ingevuld 2 1 Netto response: 222 72 1.6. Veldwerk Het veldwerk van de telefonische selectie is uitgevoerd in de periode van 6 oktober 2008 tot en met 18 oktober 2008. De gesprekken hebben op doordeweekse dagen voornamelijk s avonds en op zaterdag overdag plaatsgevonden. iii
Het veldwerk van het hoofdonderzoek is uitgevoerd in de periode 6 oktober 2008 t/m 31 oktober 2008. De uitvoering van het veldwerk heeft plaatsgevonden conform de Nederlandse en Europese (Esomar) onderzoekrichtlijnen. Dit houdt onder meer in dat respondenten de garantie hebben gekregen dat hun anonimiteit wordt gerespecteerd (persoonsgegevens worden niet aan de opdrachtgever doorgespeeld of gekoppeld aan andere gegevens). 1.7. Weging Om op basis van het steekproefonderzoek uitspraken over de populatie te kunnen doen, is het van belang dat de steekproef representatief is. Dit betekent dat de steekproef qua samenstelling zoveel mogelijk overeen moet komen met de populatie. Door differentiële non-reponse wijkt de steekproef qua samenstelling af van de populatie. Om de invloed hiervan op de totaalresultaten te corrigeren zijn de resultaten gewogen. MarketResponse maakt gebruik van een wegingsprogramma dat werkt met wegingstargets. Dit houdt in dat aan het programma een aantal targettabellen (matrices of alleen randtotalen) met populatiekenmerken wordt aangeboden. Deze gegevens worden door het programma vergeleken met de ongewogen steekproef. Door het toekennen van gewichten (de zogenaamde weegfactoren) aan individuele respondenten zorgt het programma ervoor dat de steekproef qua samenstelling overeenkomt met de populatie (targets). Het programma zoekt naar de optimale oplossing. Dit is de oplossing waarbij de targets zo dicht mogelijk worden benaderd, terwijl de weegfactoren zo weinig mogelijk afwijken van het ideaal (= weegfactor 1). Door de weging tellen antwoorden van personen in ondervertegenwoordigde groepen (in de steekproef) relatief zwaarder mee in het totaalresultaat; de antwoorden van oververtegenwoordigde groepen tellen juist minder zwaar mee. In dit onderzoek is gewogen op de variabelen geslacht, leeftijd, opleiding en internetgebruik. iv
De basis voor de wegingtargets wordt gevormd door de Gouden Standaard. In onderstaande tabel staan de variabelen en het weegtarget per categorie van de betreffende variabele. Target in Gouden Standaard in % Percentage in netto steekproef in % Geslacht - Man 49,11 49,63 - Vrouw 50,89 50,37 Leeftijd - 18-24 jaar 10,53 7,00-25-34 jaar 16,79 14,83-35-44 jaar 20,81 18,78-45-54 jaar 18,57 19,52-55-64 jaar 15,70 18,78-65 jaar of ouder 17,60 21,09 Opleiding - Hoger wetenschappelijk 10,32 11,23 - Hoger beroeps 19,67 19,52 - Middelbaar 49,62 49,72 - Laag 20,39 19,52 Internet gebruik - Ja 80,78 84,62 - Nee 19,22 15,38 De weging is uitgevoerd op de netto steekproef van de meting voor kwartaal 4. Het onderzoek heeft een weegefficiency van 93,9%. Dit komt erop neer dat we een effectieve steekproef van 1.020 respondenten hebben. De laagste weegfactor die is toegekend is 0,62 en de hoogste is 2,5 1.8. Betrouwbaarheid en nauwkeurigheid Het onderzoek is gebaseerd op een steekproef, dat wil zeggen dat niet de gehele populatie is ondervraagd. Op basis van de met behulp van de steekproef verkregen gegevens kan een schatting worden gemaakt van de werkelijkheid. Van deze schatting kunnen we aangeven hoe nauwkeurig en betrouwbaar deze is. De nauwkeurigheid van de resultaten wordt aangegeven met marges of intervallen die bepaald worden door de omvang van de steekproef, het gevonden percentage en het betrouwbaarheidsniveau. Meestal wordt een betrouwbaarheidsniveau van 95% aangehouden, hetgeen inhoudt dat er een kans van 95% is dat de schattingen correct zijn. In de volgende tabel zijn de maximale en minimale afwijkingen aangegeven voor een aantal steekproefgroottes. v
marges bij verschillende steekproefgroottes en een betrouwbaarheidsniveau van 95% Steekproef- Maximale Minimale omvang afwijking afwijking n= 50 13,9% 2,8% n= 75 11,3% 2,3% n= 100 9,8% 2,0% n= 150 8,0% 1,6% n= 200 6,9% 1,4% n= 300 5,7% 1,1% n= 400 4,9% 1,0% n= 500 4,4% 0,9% n= 700 3,7% 0,7% n= 1000 3,1% 0,6% Een uitgebreid overzicht van de afwijkingsmarges bij verschillende steekproefgroottes is in de vorm van een nomogram opgenomen in de bijlagen van dit rapport. 1.9. Onderzoekbegeleiding Het onderzoek werd begeleid door het volgende team. Voor MarketResponse Nederland BV: drs. L.J. van Doorn: algemeen directeur drs. P. van Laar data executive senior I.N. van Rooijen Msc. research assistant G.A. Bresser: veldwerkcoördinator Voor Sociaal en Cultureel Planbureau: prof. dr. P. Dekker hoofd participatie en bestuur E.H. Steenvoorden wetenschappelijk medewerker vi
Vragenlijst
Onderzoek burgerperspectieven 2008 Project 14014 Opdrachtgever: Sociaal en Cultureel Planbureau 360053/186 13 oktober 2008 Tips voor het invullen van de vragenlijst Voor u begint. Wilt u bij het invullen van de vragenlijst gebruik maken van een BLAUWE of ZWARTE PEN? Dit zorgt ervoor dat uw antwoorden zo goed mogelijk overkomen. Soorten vragen In deze vragenlijst vindt u twee soorten vragen: - vragen waarbij u antwoord geeft door het hokje bij het antwoord van uw keuze aan te kruisen - zogenaamde open vragen waarbij u in eigen woorden een antwoord kunt geven. Aankruisen We willen u vragen (met een blauwe of zwarte pen) een KRUISJE te zetten IN het hokje bij UW antwoord. Dus zo: X Het corrigeren wanneer u zich heeft vergist bij het aankruisen U kleurt het hokje dat u verkeerd heeft aangekruist volledig in. Dus zo: Vervolgens zet u een kruisje in het hokje bij het juiste antwoord. Een eenmaal ingekleurd hokje is niet meer te herstellen tot een geldig antwoord. 'Open' vragen Wat betreft de vragen waar u in eigen woorden een antwoord kunt schrijven, willen we u vragen het antwoord IN de speciaal op de vragenlijst open gelaten ruimte te schrijven. Als deelnemer aan dit onderzoek blijft u volledig anoniem. We zullen niet proberen op een of andere manier uw identiteit te achterhalen. Succes met het invullen van de vragenlijst Project 14014 Pagina 1
Introductie Dit onderzoek vindt plaats in opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Met de resultaten wil het bureau het kabinet en de politiek in het algemeen informeren over zorgen en wensen die in de bevolking leven. De vragenlijst heeft vijf onderdelen, namelijk over: 1. uw persoonlijke situatie 2. de samenleving 3. politiek en overheid 4. overige kwesties 5. uw mediagebruik Alles bij elkaar zal het invullen van deze onderdelen ongeveer 20 minuten duren. Tot slot volgen er enkele vragen die dienen voor aan aanvullende persoonsomschrijving. 1. Uw persoonlijke situatie A1. In welke mate vindt u zichzelf een gelukkig mens? Is dat: Slechts één antwoord mogelijk Erg ongelukkig Ongelukkig Niet ongelukkig, niet gelukkig Gelukkig Erg gelukkig Ik weet het niet Kunt u op een schaal van 1 tot en met 10 aangeven hoe tevreden u bent met: (1= zeer ontevreden 10= zeer tevreden) ik weet 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 het niet A2. Uw gezondheid A3. Uw belangrijkste dagelijkse activiteit (werk, studie of andere activiteit) A4. Uw vrienden en kennissenkring A5. Uw buurt A6. Uw financiële situatie Project 14014 Pagina 2
A7. Wat zijn uw verwachtingen voor de komende 12 maanden als het gaat om uw financiële situatie, zullen de komende 12 maanden slechter, hetzelfde of beter zijn: Slechts één antwoord mogelijk Veel slechter Slechter Hetzelfde Beter Veel beter Ik weet het niet Hoe moeilijk of makkelijk vindt u het in het algemeen om Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? heel erg moeilijk moeilijk niet moeilijk, niet makkelijk makkelijk heel erg makkelijk ik weet het niet A8. Te begrijpen wat er in de landelijke politiek gebeurt. A9. Uw mening te uiten over politieke onderwerpen. A10. Anderen te overtuigen van uw mening. In hoeverre voelt u zich in het dagelijks leven veilig genoeg om Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? A11. Uit te komen voor uw mening. A12. Te gaan en staan waar u wilt. A13. Iemand op straat aan te spreken op onbehoorlijk gedrag. nooit zelden soms meestal altijd ik weet het niet Kunt u van de onderstaande activiteiten aangeven of u deze nooit, zo nu en dan of vaak doet: Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? A14. Hulp bieden aan buren of kennissen. A15. Vrijwilligerswerk voor een instelling of vereniging of bij activiteiten. nooit zo nu en dan vaak ik weet het niet Dit was de laatste vraag over uw persoonlijke situatie. Het volgende (tweede) deel gaat over hoe u aankijkt tegen de samenleving. Project 14014 Pagina 3
2. De Nederlandse samenleving Kunt u op een schaal van 1 tot en met 10 aangeven hoe tevreden u bent met: (1= zeer ontevreden 10= zeer tevreden) ik weet 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 het niet B1. De Nederlandse samenleving B2. De Nederlandse economie B3. Het bestuur van uw gemeente B4. De politiek in Den Haag B5. De Europese politiek Wat zijn uw verwachtingen voor de komende 12 maanden, zullen de komende 12 maanden slechter, hetzelfde of beter zijn als het gaat om: Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? B6. De Nederlandse samenleving B7. De Nederlandse economie B8. De politiek in Den Haag veel slechter slechter hetzelfde beter veel beter ik weet het niet Kunt u op een schaal van 1 tot en met 10 aangeven hoe tevreden uw vrienden en kennissen volgens uw schatting - gemiddeld zijn met: (1= zeer ontevreden 10= zeer tevreden) ik weet 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 het niet B81. De Nederlandse samenleving B82. De politiek in Den Haag B9. Wat vindt u op dit moment de grootste problemen in ons land? Waar bent u zeer negatief of boos over of waar schaamt u zich voor als het om de Nederlandse samenleving gaat? Wilt u met enkele trefwoorden de belangrijkste problemen aangeven? U kunt hieronder uw antwoorden geven Probleem 1 Probleem 2 Probleem 3 Probleem 4 Probleem 5 Project 14014 Pagina 4
B10. En wat vindt u juist goed in ons land? Waar bent u zeer positief of blij over of trots op als het om de Nederlandse samenleving gaat? Wilt u met enkele trefwoorden de belangrijkste onderwerpen aangeven? U kunt hieronder uw antwoorden geven Onderwerp 1 Onderwerp 2 Onderwerp 3 Onderwerp 4 Onderwerp 5 B101. Als er in gezelschap gesproken wordt over wat er wel en niet goed gaat in ons land, doet u dan meestal mee met het gesprek, luistert u met belangstelling, luistert u niet of heeft u geen belangstelling? Slechts één antwoord mogelijk Doe meestal mee Luister met belangstelling Luister niet of geen belangstelling Ik weet het niet Project 14014 Pagina 5
Wilt u van de volgende uitspraken aangeven in hoeverre u het ermee eens of oneens bent? Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? B11. Over het algemeen zijn de meeste mensen wel te vertrouwen. B12. Je kunt niet voorzichtig genoeg zijn in de omgang met mensen. B13. Er zijn nog altijd veel mensen die bereid zijn om een ander te helpen. B14. In ons land gaan de mensen met steeds minder respect met elkaar om. B15. In ons land is er te weinig aandacht voor mensen die het minder hebben. B16. De mensen in ons land moeten meer zelf verantwoordelijk zijn en minder rekenen op overheidsvoorzieningen. B17. Nederland zou een prettiger land zijn als er minder immigranten zouden wonen. B18. De aanwezigheid van verschillende culturen is winst voor onze samenleving. B19. Het Nederlands lidmaatschap van de EU is een goede zaak. B20. Mensen zoals ik ondervinden vooral nadelen van het verdwijnen van de grenzen en het meer open worden van onze economie. zeer oneens oneens neutraal eens zeer eens ik weet het niet Hoeveel vertrouwen heeft u op dit moment in de volgende instellingen in Nederland? Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? (1= geen enkel vertrouwen 10= alle vertrouwen) ik weet 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 het niet B21. De grote ondernemingen B22. De vakbonden B23. De kranten B24. De televisie B25. De Tweede Kamer B26. De regering B27. De banken Dit was de laatste vraag over hoe u aankijkt tegen de samenleving. Het volgende (derde) deel gaat over de Nederlandse politiek en overheid. Project 14014 Pagina 6
3. De Nederlandse politiek C1. Wat zou u hoog op de agenda van de Nederlandse regering willen hebben? Het kan gaan om onderwerpen die veel meer aandacht moeten krijgen of heel anders aangepakt moeten worden. Wilt u met enkele trefwoorden de belangrijkste onderwerpen aangeven? U kunt hieronder uw antwoorden geven Onderwerp 1 Onderwerp 2 Onderwerp 3 Onderwerp 4 Onderwerp 5 Wilt u van de volgende uitspraken weer aangeven in hoeverre u het ermee eens of oneens bent? Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? zeer oneens neutraal eens zeer eens oneens C2. De landelijke politiek is voor de meeste mensen te ingewikkeld om te kunnen begrijpen. C3. De overheid doet onvoldoende voor mensen zoals ik. C4. De meeste politici zijn bekwame mensen die weten wat ze doen. C5. Mensen zoals ik hebben geen enkele invloed op wat de regering doet. C6. Politici gaan vaak onbehoorlijk met elkaar om. C7. Het zou goed zijn als het bestuur van het land werd overgelaten aan enkele krachtige leiders. C8. Kamerleden en ministers geven niet veel om wat mensen zoals ik denken. C9. Het zou goed zijn als burgers meer konden meebeslissen over belangrijke politieke kwesties. ik weet het niet C27. In hoeverre bent u tevreden of ontevreden met de wijze waarop de overheid in Nederland functioneert? Slechts één antwoord mogelijk Zeer ontevreden Ontevreden Neutraal Tevreden Zeer tevreden Ik weet het niet / wil het niet zeggen Project 14014 Pagina 7
C28. Als er nu verkiezingen zouden zijn voor de Tweede Kamer, zou u dan gaan stemmen? Slechts één antwoord mogelijk Ja ga naar vraag C29 Misschien ga naar vraag C29 Nee ga naar vraag D1 Ik mag niet stemmen ga naar vraag C29 Ik wil het niet zeggen ga naar vraag D1 Indien uw antwoord bij vraag C28 = Ja/ Misschien/ Ik mag niet stemmen C29. Op welke partij zou u dan waarschijnlijk stemmen? / Op welke partij zou u stemmen als u wel kiesgerechtigd was? Slechts één antwoord mogelijk CDA PvdA SP (Socialistische partij) VVD Partij van de Vrijheid (PVV) (Geert Wilders) Groen Links Christen Unie D66 Partij voor de Dieren SGP (Staatkundig Gereformeerde Partij) Trots op Nederland (Rita Verdonk) Andere Partij, namelijk Blanco stemmen Ik weet het nog niet Ik wil het niet zeggen Dit was de laatste vraag over de politiek en overheid. Het volgende (vierde en voorlaatste) deel bevat enkele vragen over actuele onderwerpen en achtergronden. Project 14014 Pagina 8
4. Overige kwesties Hoe waarschijnlijk is het dat u iets zou doen, alleen of met anderen, als u van mening zou zijn dat: Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? enigszins zeer onwaarschijnlijk waarschijnlijk waarschijnlijk D1. Mensen in uw buurt door discriminatie of pesterijen het leven onmogelijk wordt gemaakt. D2. Het gemeentebestuur een plan maakt dat slecht is voor uw buurt. D3. De Tweede Kamer bezig is een onrechtvaardige wet aan te nemen. Ik weet het niet D12. Sommige mensen zijn van mening dat de normen en waarden steeds meer achteruit gaan, anderen vinden juist dat het er beter op wordt. Vindt u dat over het algemeen de normen en waarden in Nederland de verkeerde kant of de goede kant op gaan? Slechts één antwoord mogelijk Duidelijk de verkeerde kant op Iets meer de verkeerde dan goede kant op Blijven ongeveer gelijk Iets meer de goede dan verkeerde kant op Duidelijk de goede kant op Ik weet het niet Project 14014 Pagina 9
In de politiek moet worden gekozen. Meer geld uitgeven aan bepaalde doeleinden betekent dat er minder geld is voor andere. Wilt u dat de landelijke politiek aan de volgende doeleinden meer of minder geld gaat besteden? Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? D12a. Verminderen van de staatschuld. D12b. Bijdragen aan de aanpak van internationale milieuproblemen en klimaatverandering. D12c. Bijdragen aan internationale militaire missies en conflictbeheersing. D12d. Bijdragen aan de ontwikkeling van arme landen. D12e. Bestrijden van armoede in Nederland. D12f. Vergroten van de werkgelegenheid. D12g. Stimuleren onderzoek en technologie. D12h. Verbeteren van het onderwijs. D12i. D12j. D12k. D12l. Verbeteren mobiliteit (openbaar vervoer en wegen) Verbeteren van woonwijken en stadsvernieuwing. Verbeteren van de integratie van minderheden. Verbeteren van de (gezondheids)zorg. D12m. Verbeteren bescherming tegen het water (zee en rivieren). D12n. Verbeteren van de veiligheid op straat (geweld en overlast tegengaan). D12o. Voorkomen en bestrijden van terrorisme in Nederland D12p. Stimuleren van kunst en cultuur. D12q. Verbeteren van het dierenwelzijn. veel minder geld minder geld zoals nu meer geld veel meer geld Ik weet het niet Wilt u van de volgende uitspraken over de vrijheid van meningsuiting aangeven in hoeverre u het ermee eens of oneens bent? Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? D26. De vrijheid van meningsuiting mag niet zover gaan dat mensen worden gekwetst in hun religieuze gevoelens D27. De vrijheid van meningsuiting moet krachtiger worden beschermd in ons land D28. De Nederlandse regering mag de vrijheid van meningsuiting beperken als er grote economische belangen op het spel staan zeer oneens oneens neutraal eens zeer eens ik weet het niet Project 14014 Pagina 10
Hoe vaak verricht u in uw werk of daarbuiten de volgende activiteiten? Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? D29. Een brief of e-mail schrijven aan een bedrijf, overheidsinstantie of andere organisatie D30. Een vergadering bijwonen waarin u deelneemt aan de besluitvorming D31. Een lezing geven, presentatie verzorgen of toespraak houden regelmatig soms nooit Ik weet het niet Dan volgen nu twee vragen over uw vrienden en kennissen. D32. Hoe zou u uw vrienden- en kennissenkring typeren? Slechts één antwoord mogelijk Voornamelijk lager opgeleid (geen/basisonderwijs tot en met VMBO-theorie/MAVO/Ulo) Voornamelijk gemiddeld opgeleid (MBO, HAVO, VWO, HBS, MMS, Gymnasium, Lyceum, Atheneum) Voornamelijk hoger opgeleid (HBO, HTS en/of Universiteit) Ik weet het niet D33. Hoe zou u uw vrienden- en kennissenkring typeren? Slechts één antwoord mogelijk Voornamelijk een beneden modaal inkomen (minder dan 29.500,- per jaar) Voornamelijk een modaal inkomen (tussen de 29.500,- en 35.000,- per jaar) Voornamelijk een bovenmodaal inkomen (meer dan 35.000,- per jaar) Ik weet het niet U gaat nu naar het vijfde onderdeel met vragen over de media en het nieuws. Project 14014 Pagina 11
5. Mediagebruik In hoeverre volgt u onderstaande nieuwssoorten in de media? Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? helemaal nauwelijks niet E1. Lokaal politiek nieuws E2. Landelijk politiek nieuws E3. Nieuws over Europese politiek E4. Ander internationaal politiek nieuws op hoofdlijnen zeer intensief ik weet het niet Indien u bij vraag E2 als antwoord heeft gegeven: helemaal niet of ik weet het niet kunt u doorgaan naar vraag E11a Indien uw antwoord bij vraag E2 = nauwelijks/ op hoofdlijnen/ zeer intensief E5. Hoeveel tijd besteedt u gemiddeld per dag aan het volgen van politiek nieuws uit Den Haag? Slechts één antwoord mogelijk Geen tijd Minder dan 15 minuten 15 30 minuten 30 60 minuten 1 tot 2 uur Meer dan 2 uur Ik weet het niet Indien uw antwoord bij vraag E2 = nauwelijks/ op hoofdlijnen/ zeer intensief In welke mate gebruikt u onderstaande nieuwsbronnen om landelijk politiek nieuws te volgen? Wilt u uw antwoorden in de hokjes aankruisen? E6. Televisie E7. Radio E8. Krant E9. Opiniebladen/tijdschriften E10. Internet helemaal niet zelden geregeld zeer vaak ik weet het niet Project 14014 Pagina 12
E11a. Welke kranten leest u regelmatig? U kunt hier meerdere antwoorden aankruisen Kranten De Telegraaf Nederlands Dagblad Algemeen Dagblad Metro De Volkskrant Spits Reformatorisch Dagblad De Pers Trouw De Dag NRC Handelsblad Een regionaal dagblad NRC Next Andere krant, nl. Het Parool Geen krant Financieel Dagblad E11b. Welke opiniebladen leest u regelmatig? U kunt hier meerdere antwoorden aankruisen Opiniebladen Elsevier Vrij Nederland HP/De Tijd Intermediair Groene Amsterdammer Ander opinieblad, nl. Geen opinieblad E12. Naar welke nieuws- en actualiteitenprogramma s op tv kijkt u regelmatig? U kunt hier meerdere antwoorden aankruisen NOS Journaal RTL 4 Nieuws & Weer RTL Z nieuws (RTL 5) Business Class/Harry Mens (RTL 5) 4 in het land (RTL 4) Pauw & Witteman (Ned. 1) Buitenhof (Ned. 1) Hart van Nederland vroege editie om 19.00u (SBS 6) Hart van Nederland om 22.30u (SBS 6) NOVA/Den Haag vandaag (Ned. 2) Netwerk (Ned. 2) EenVandaag (Ned.1) Editie NL (RTL 4) Ander nieuws- en actualiteitenprogramma, nl. Geen Project 14014 Pagina 13
E12b. Welke nieuws- en actualiteiten internetsites raadpleegt u regelmatig? U kunt hier meerdere antwoorden aankruisen Nu.nl Telegraaf.nl NOS (teletekst).nl GeenStijl.nl Nieuws.nl Ander nieuws- en actualiteiten- programma nl. Geen nieuws- en actualiteitensite E13. Wat vindt u in het algemeen van de berichtgeving in de media over de Nederlandse politiek? Vindt u die berichtgeving: Slechts één antwoord mogelijk Duidelijk te negatief Vaker te negatief dan te positief Evenwichtig of even vaak te positief als te negatief Vaker te positief dan te negatief Duidelijk te positief Ik weet het niet Ter afsluiting van het onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau nog twee vragen over de algemene situatie in Nederland. F1. In dit onderzoek zijn allerlei onderwerpen aan de orde geweest. We willen nog graag weten hoe u al met al vindt dat het gaat met Nederland. Vindt u dat het over het algemeen de verkeerde kant of de goede kant op gaat in Nederland? Slechts één antwoord mogelijk 1. Duidelijk de verkeerde kant op 2. Iets meer de verkeerde dan goede kant op 3. Iets meer de goede dan verkeerde kant op 4. Duidelijk de goede kant op 5. Ik weet het niet Project 14014 Pagina 14
Indien u vraag F1 heeft beantwoord met 1, 2, 3 of 4 F2. Zou u kunnen toelichten waarom u vindt dat het in Nederland <het bij de vorige vraag gegeven antwoord> gaat? Uw redenen kunnen natuurlijk ook gaan over zaken waar in het voorgaande helemaal niet naar is gevraagd. Project 14014 Pagina 15
Persoonsomschrijving Zoals aangekondigd willen wij graag nog een aantal aanvullende achtergrondgegevens. Dit deel bestaat uit vijf vragen die op het eerste gezicht wellicht wat vreemd bij u overkomen. Uit ervaring weten we dat door middel van deze vraagstelling goed tot uitdrukking komt welke verschillende type burgers te onderscheiden zijn. Stelt u zich eens iemand voor die op dezelfde wijze tegen de Nederlandse samenleving aankijkt als u. Dus iemand met dezelfde houding, dezelfde voorkeuren, wensen en eisen ten aanzien van de Nederlandse samenleving. Hoe zou u deze persoon typeren? Hoe leeft deze persoon, wat voor hobby s heeft deze persoon, etcetera. We gaan u zo dadelijk een aantal persoonsomschrijvingen voorleggen; sommige van die aspecten passen wellicht naadloos bij de persoon, bij andere aspecten moet u wellicht wat langer nadenken. Wilt u bij de volgende vragen de persoon die op dezelfde wijze tegen de Nederlandse samenleving aankijkt als u telkens in gedachten nemen? G1. Welke 7 karakterkenmerken passen het beste bij de persoon die op dezelfde manier tegen de Nederlandse samenleving aankijkt als u? U KUNT HIER PRECIES 7 ANTWOORDEN AANKRUISEN een beetje verlegen keurig leidinggevend kalm vlot gewoon klasse intelligent een beetje ongeduldig capabel serieus eigenwijs eerlijk spontaan eigenlijk wat brutaal behulpzaam assertief sterk karakter zakelijk nuchter kritisch avontuurlijk gezellig enthousiast geïnteresseerd in anderen sympathiek zelfverzekerd evenwichtig zachtaardig energiek bedachtzaam vrolijk joviaal zelfbewust hartstochtelijk G2. Dan nu iets over het type huishouden of gezin waarin deze persoon leeft. Welke 3 typeringen passen het beste bij deze persoon? U KUNT HIER PRECIES 3 ANTWOORDEN AANKRUISEN vrijgezel harmonisch gezin ouderwets gezellig gezin gelukkig gezin streng gezin warm gezin niet geschikt voor het gezinsleven statig huishouden ruimdenkend gezin sportief gezin alleenstaand ideaal gezin stabiel huishouden druk, dynamisch huishouden rustig gezin geïsoleerd gezin artistiek huishouden perfect gezin streeft naar een gezin een huishouden waarin ieder z'n eigen gang gaat Project 14014 Pagina 16
G3. Welke 7 werksituaties of beroepen vindt u het beste passen bij de persoon die op dezelfde manier tegen de Nederlandse samenleving aankijkt? Sommige beroepen zijn in de mannelijke of vrouwelijke vorm weergegeven, maar dat doet hier verder niet ter zake. U KUNT HIER PRECIES 7 ANTWOORDEN AANKRUISEN raad van bestuur designer fulltime huisvrouw account manager financial planner vrijwilliger freelancer fotograaf zonder beroep commissaris e-business manager verpleegster middenstander schoonheidsspecialiste programmeur secretaresse projectleider presentator beeldend kunstenaar dierenartsassistente commercieel medewerker werkloos maatschappelijk werker parttime huisvrouw student ambtenaar wetenschapper winkelbediende journalist hulpverlener ondernemer receptioniste styliste huisman verpleger vrachtwagenchauffeur activiteitenbegeleider sportleraar zakenman/-vrouw werkt via uitzendbureau G4. Wilt u 5 hobby s, interesses en/of vrije tijdsbestedingen kiezen die het beste passen bij de persoon die u in gedachten heeft? U KUNT HIER PRECIES 5 ANTWOORDEN AANKRUISEN zwemmen een dagje uit thuis klussen auto s/motoren samen uit eten golf cafés bezoeken chique feestjes kamperen internetten beleggen succesvolle carrière opbouwen actieve sportbeoefening teamsport schaken gezellig avondje met vrienden topprestaties leveren rustig thuis zijn bezoekjes afleggen snowboarden naar een discotheek winkelen/shoppen dromen waarmaken tijdschriften lezen squash samen uitgaan tv kijken astrologie tuinieren geloofszaken avontuurlijke vakanties G5. Hieronder staat een aantal waarden weergegeven die mensen belangrijk (kunnen) vinden in het leven. Zou u willen aangeven welke 6 waarden de persoon die u in gedachten heeft belangrijk vindt? U KUNT HIER PRECIES 6 ANTWOORDEN AANKRUISEN geloven in jezelf sociale verbondenheid geborgenheid expressie, uniek zijn zelfontplooiing, groeien hartstocht, passie anonimiteit onafhankelijkheid enthousiasme solidariteit rationaliteit succes in het leven genieten van het leven intimiteit status uitdaging, prikkeling sociale harmonie privacy, rust erkenning van prestaties vriendschap respect heldendom, glorie Project 14014 Pagina 17
H1. Heeft u nog opmerkingen over de vragenlijst? Zijn er bijvoorbeeld vragen die u slecht vond of waarbij u het gevoel had niet goed of volledig antwoord te kunnen geven? U heeft ons zeer geholpen met dit onderzoek. Tot slot willen wij u vragen om dit onderzoek te beoordelen. U kunt antwoorden d.m.v. een rapportcijfer H2. Zou u met een cijfer aan willen geven hoe leuk of vervelend u het vond om aan dit onderzoek mee te doen? (1= heel vervelend en 10= heel leuk) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ik weet het niet Project 14014 Pagina 18
Nomogram
Nomogram Afwijkingsmarges bij 95% betrouwbaarheid p*( 100 p) marge m = 196. p =gevonden percentage n 1 2 3 4 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 n =steekproef- 99 98 97 96 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 omvang 20 4,4 6,1 7,5 8,6 9,6 13,1 15,6 17,5 19,0 20,1 20,9 21,5 21,8 21,9 30 3,6 5,0 6,1 7,0 7,8 10,7 12,8 14,3 15,5 16,4 17,1 17,5 17,8 17,9 40 3,1 4,3 5,3 6,1 6,8 9,3 11,1 12,4 13,4 14,2 14,8 15,2 15,4 15,5 50 2,8 3,9 4,7 5,4 6,0 8,3 9,9 11,1 12,0 12,7 13,2 13,6 13,8 13,9 60 2,5 3,5 4,3 5,0 5,5 7,6 9,0 10,1 11,0 11,6 12,1 12,4 12,6 12,7 70 2,3 3,3 4,0 4,6 5,1 7,0 8,4 9,4 10,1 10,7 11,2 11,5 11,7 11,7 80 2,2 3,1 3,7 4,3 4,8 6,6 7,8 8,8 9,5 10,0 10,5 10,7 10,9 11,0 90 2,1 2,9 3,5 4,0 4,5 6,2 7,4 8,3 8,9 9,5 9,9 10,1 10,3 10,3 100 2,0 2,7 3,3 3,8 4,3 5,9 7,0 7,8 8,5 9,0 9,3 9,6 9,8 9,8 125 1,7 2,5 3,0 3,4 3,8 5,3 6,3 7,0 7,6 8,0 8,4 8,6 8,7 8,8 150 1,6 2,2 2,7 3,1 3,5 4,8 5,7 6,4 6,9 7,3 7,6 7,8 8,0 8,0 175 1,5 2,1 2,5 2,9 3,2 4,4 5,3 5,9 6,4 6,8 7,1 7,3 7,4 7,4 200 1,4 1,9 2,4 2,7 3,0 4,2 4,9 5,5 6,0 6,4 6,6 6,8 6,9 6,9 225 1,3 1,8 2,2 2,6 2,8 3,9 4,7 5,2 5,7 6,0 6,2 6,4 6,5 6,5 250 1,2 1,7 2,1 2,4 2,7 3,7 4,4 5,0 5,4 5,7 5,9 6,1 6,2 6,2 300 1,1 1,6 1,9 2,2 2,5 3,4 4,0 4,5 4,9 5,2 5,4 5,5 5,6 5,7 350 1,0 1,5 1,8 2,1 2,3 3,1 3,7 4,2 4,5 4,8 5,0 5,1 5,2 5,2 400 1,0 1,4 1,7 1,9 2,1 2,9 3,5 3,9 4,2 4,5 4,7 4,8 4,9 4,9 450 0,9 1,3 1,6 1,8 2,0 2,8 3,3 3,7 4,0 4,2 4,4 4,5 4,6 4,6 500 0,9 1,2 1,5 1,7 1,9 2,6 3,1 3,5 3,8 4,0 4,2 4,3 4,4 4,4 600 0,8 1,1 1,4 1,6 1,7 2,4 2,9 3,2 3,5 3,7 3,8 3,9 4,0 4,0 700 0,7 1,0 1,3 1,5 1,6 2,2 2,6 3,0 3,2 3,4 3,5 3,6 3,7 3,7 800 0,7 1,0 1,2 1,4 1,5 2,1 2,5 2,8 3,0 3,2 3,3 3,4 3,4 3,5 900 0,7 0,9 1,1 1,3 1,4 2,0 2,3 2,6 2,8 3,0 3,1 3,2 3,3 3,3 1000 0,6 0,9 1,1 1,2 1,4 1,9 2,2 2,5 2,7 2,8 3,0 3,0 3,1 3,1 1500 0,5 0,7 0,9 1,0 1,1 1,5 1,8 2,0 2,2 2,3 2,4 2,5 2,5 2,5 2000 0,4 0,6 0,7 0,9 1,0 1,3 1,6 1,8 1,9 2,0 2,1 2,1 2,2 2,2 2500 0,4 0,5 0,7 0,8 0,9 1,2 1,4 1,6 1,7 1,8 1,9 1,9 2,0 2,0 3000 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 1,1 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,8 1,8 5000 0,3 0,4 0,5 0,5 0,6 0,8 1,0 1,1 1,2 1,3 1,3 1,4 1,4 1,4