Trekvissen in het Scheldeestuarium: migratie langsheen een natuurlijke zoet-zout gradient Maarten Stevens Tom Van den Neucker, Johan Coeck David Buysse, Raf Baeyens, Seth Martens, Emilie Gelaude, Yves Jacobs
Overzicht Inleiding Historiek Schelde Trekvisproject Rivierprik Naar een herstel!?
Inleiding Trekvissen? Potadroom Diadroom Oceanodroom Blankvoorn zee zee zee estuarium estuarium tonijn estuarium rivier rivier rivier zalm
Inleiding Diadrome soorten Anadroom Katadroom Amfidroom zee zee zee estuarium estuarium estuarium rivier rivier rivier
Inleiding Diadrome soorten paling fint dunlipharder rivierprik spiering bot zeeprik 3d stekelbaars - trachurus
Inleiding Bedreiging trekvissen Wereldwijde achteruitgang Eigenschappen diadrome soorten Groot Top voedselweb Obligate migratoren (zoet-zout) Oorzaken achteruitgang Combinatie van factoren Habitatvernietiging (waterkwaliteit, dammen) Overbevissing Ziektes/parasieten (zwemblaasparasiet)
Inleiding Bedreiging trekvissen Historische achteruitgang Zalm + steur : dammen + lokale overbevissing Paling : Stilstaande wateren + eutrofiëring 1000 1900 1950
Inleiding Bedreiging trekvissen Gessner et al., 2007
Kleine Nete Grote Nete Demer Trekvissen in de Schelde Achteruitgang in de Schelde Westerschelde N Zout Brak Licht brak Zoet Dijle Gent Antwerpen Mechelen Zenne Leie Brussel Historisch Dender Bovenschelde
Historisch (zalm) Bot/schol steur zeeprik paling Fint
Trekvissen in de Schelde R.I.P. Steur <1850 Elft <1900 Fint >1900 Zalm(achtigen) <1850 Spiering Na WOI Houting <1850 (?) 3d stekelbaars Bot Rivierprik rond 1900 Zeeprik <1900 Paling Dunlipharder Historisch De heilige Amelberga krijgt een lift van een steur over de Schelde
Historisch Achteruitgang in de Schelde Combinatie van factoren Gezonde populatie populatiegrootte migratiebarrieres habitatverlies overbevissing waterkwaliteit Biologisch veilige grens Uitgestorven
Historisch Achteruitgang in de Schelde 1) Migratiebarriers N Kleine Nete Leie prik 3d elft spiering fint 3d Zenne spiering fint Dijle Grote Nete Demer elft zalm zalm Bovenschelde Dender
Historisch Achteruitgang in de Schelde 1) Migratiebarriers N 12 de eeuw Kleine Nete 1865 zalm Leie fint 3d 1960 spiering prik elft Bovenschelde 1920 Dender 3d (1868) Zenne spiering elft fint Dijle 12 de eeuw Grote Nete 1507 Demer zalm
Historisch Achteruitgang in de Schelde 2) Overbevissing Middeleeuwen: Zalm en steur Eind 19 de begin 20 ste eeuw: Nederlanders in de Westerschelde: grote ankerkuilen Fint en elft Spieringvisserij gebruikt als meststof op de velden
Historisch Achteruitgang in de Schelde 3) Waterkwaliteit Grootschalige watervervuiling vanaf 1850 vooral seizoenaal (industrie) Begin 20 ste eeuw: chronische vervuiling Vanaf jaren 30 vorige eeuw: permanent hypoxisch
Historisch Achteruitgang in de Schelde 4) Habitatverlies Kanalisatie (Dender:17 de eeuw Leie: 19 de eeuw) meandering + dynamiek Bedijking verlies schorren, overstromingszones Uitdieping dynamiek + verlies laagdynamische habitatten en zandplaten
Historisch Achteruitgang in de Schelde 4) Habitatverlies 800 700 ondiep matig diep diep 600 500 400 300 1850 1956 2003 200 100 0 1930 1960 2001 1930 1960 2001 1930 1960 2001 1930 1960 2001 1930 1960 2001 1930 1960 2001 1930 1960 2001 1930 1960 2001 1930 1960 2001 1930 1960 2001 1930 1960 2001 Hectare 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 OM ES s egm ent
Trekvisproject Het kader Langetermijnvisie (LTV) - onderzoek en monitoring (O&M) Ministerie openbare werken (afd. Marit. Toegang) Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO)
Trekvisproject Het doel Status van trekvissen in het stroomgebied van de Schelde trekvissen glasaal Voorstel monitoring trekvissen Voorstel beheermaatregelen (waterzuivering Brussel)
Trekvisproject De aanpak N Kleine Nete Vrijwilligersnetwerk INBO meetnet Grote Nete Demer Dijle Glasaal KC Doel Leie Dender Bovenschelde
Trekvisproject De Resultaten 6 trekvissoorten: 3d stekelbaars *** bot *** paling *** dunlipharder *** spiering ** rivierprik ** fint *
Temporeel De Resultaten - Temporeel 300 250 rivierprik bot bot paling 3d trachur rivierprik spiering 25 20 # paling/bot 200 150 100 3d spiering paling 15 10 # 3d/prik/spiering 50 5 0 0 50 100 150 200 250 300 350 0
Ruimtelijk pouting De Resultaten - Ruimtelijk DCA2 3 2 1 0-1 -2 loach bullhead pike gudgeon chub B.bullhead catfish tench pumpkins zoet rudd bleak ruffe moroko ide bitterling perch minnow zomer carp P.carp w.bream roach bream lamprey voorjaar X10S pikeperch X3S s.sandeel flounder eel s.smelt C.goby S.goby herring seabass smelt -2-1 0 1 2 3 4 DCA1 sole Brak cod Location St Baafsvijve (Stuw) Rotselaar (Stuw) Merelbeke (Stuw) Melle Mechelen (Stuw) Lillo Grobbendonk (Stuw) Dendermonde (Stuw) Dendermonde Denderbelle (Stuw) Burcht Asper (Stuw) Aarschot (Stuw)
Kleine Nete Grote Nete Demer Dijle Dender paling? N 0 1 2007 2008 Leie Bovenschelde
bot 2007 2008 0 1 N Kleine Nete Grote Nete Demer Dijle Leie Dender Bovenschelde
dunlipharder 2007 2008 0 1 N Kleine Nete Grote Nete Demer Dijle Leie Dender Bovenschelde
spiering 2007 2008 0 1 N Kleine Nete Grote Nete Demer Dijle Leie Dender Bovenschelde
fint 2007 2008 0 1 N Kleine Nete Grote Nete Demer Dijle Leie Dender Bovenschelde
3D - trachurus 2007 2008 0 1 N Kleine Nete Grote Nete Demer Dijle Leie Dender Bovenschelde
Kleine Nete Grote Nete Demer Dijle Dender rivierprik januari 08 N 0 1 2007 2008 Leie Bovenschelde
Rivierprik in detail De Resultaten Rivierprik 2002 Bij hoge afvoer: Stuw passeerbaar < 9% v/d tijd
Rivierprik in detail De Resultaten Rivierprik 2002 < 10% van de rivierprikken geraakt tot aan de laatste sluis Paaien? Kleine rivierprikken in KCDoel Gent Asper Oudenaarde
Waterzuivering De Resultaten - Waterzuivering Aantal vissen 3000 2500 2000 1500 1000 Aantal vissen Aantal soorten zuurstofgehalte Paling + Bot 16 14 12 10 8 6 4 Aantal soorten / DO mgl -1 500 2 0 Apr-07 Jul-07 Nov-07 Feb-08 May-08 Aug-08 0
Waterzuivering De Resultaten - Waterzuivering 600 600 Heindonk (Rupel) 2007 Heindonk (Rupel) 2008 500 400 300 500 400 300 Roach Flounder Eel Ruffe Pikeperch Wh/Bream Rest 200 200 100 100 0 Jan Feb Mar Apr May Jun Jul 900 Terhagen (Rupel) 2007 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Jan Feb Mar Apr May Jul Aug 0 Jan Feb Mar Apr May Jun Jul 900 Terhagen (Rupel) 2008 800 700 Roach Flounder Eel 600 Ruffe Pikeperch Wh/Bream Rest 500 400 300 200 100 0 Jan Feb Mar Apr May Jun Jul
Besluiten Waterkwaliteit verbetert Terug trekvissen in de Schelde Beperkte verspreiding Geen herstel Barrières Habitatverlies
Besluiten Waterkwaliteit verbetert sterk Oplossen migratiebarrières Herstel paai/opgroeihabitat Herintroducties? Terugkeer trekvissen Herstel tolerante soorten Gevoelige soorten
Palingbeheerplannen Nieuwe kansen? Huidige situatie
Palingbeheerplannen Nieuwe kansen? Situatie 2015
Nieuwe kansen? Herstelprojecten Schelde-estuarium beperkte winst voor trekvissen Verlenging trekvisproject Lippenbroek
Nieuwe kansen? Herstelprojecten Schelde-estuarium beperkte winst voor trekvissen Verlenging trekvisproject En Lippenbroek
Nieuwe kansen? Een enthousiast visteam! X 2