Mensenrechtenbeleid Rabobank Groep 1. Inleiding... P 1 1.1 Duurzaamheid en mensenrechten... P 1 1.2 Doelstellingen van dit beleid... P 1 2. Toepassingsgebied en basis van dit Mensenrechtenbeleid... P 2 2.1 Toepassingsgebied van het Mensenrechtenbeleid... P 2 2.2 Inhoud van het Mensenrechtenbeleid... P 2 2.3 Verhouding tot andere beleidskaders van de Rabobank Groep... P 3 3. Positie van de Rabobank Groep inzake mensenrechten.... P 3 3.1 Algemeen commitment... P 3 3.2 Human rights due diligence... P 3 3.3 Remedies.... P 4 3.4 Positieve bijdragen.... P 4 3.5 Verantwoordelijkheden ten aanzien van de implementatie van dit beleid... P 4 3.6 Stakeholder engagement... P 5 4. Bijlage bij het Mensenrechtenbeleid... P 5 Rabobank Groep / Mensenrechtenbeleid / Maart 2012 / 1 van 5 1. Inleiding 1.1 Duurzaamheid en mensenrechten Duurzaamheid is een van de vier kernwaarden van de Rabobank Groep. De Rabobank Groep ziet duurzaamheid als een randvoorwaarde voor toekomstige welvaart. Met het oog hierop, is de Rabobank Groep gecommitteerd aan het bijdragen tot een duurzame ontwikkeling van de samenleving in economische, sociale en ecologische zin. Dit commitment omvat uitdrukkelijk het nakomen van haar verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren. 1.2 Doelstellingen van dit beleid De Rabobank Groep respecteert de rechten van de mens. Zij wil niet betrokken zijn bij omstandigheden die de waardigheid van de mens aantasten. Gedragscode Rabobank Groep Dit Mensenrechtenbeleid beschrijft de commitments ten aanzien van mensenrechten zoals uiteengezet in de Gedragscode van de Rabobank Groep en maakt de positie van de Rabobank Groep inzake mensenrechten duidelijk aan medewerkers, leidinggevenden, bestuurders, toezichthouders, klanten, zakenpartners en andere stakeholders. Met haar commitment aan duurzaamheid heeft de Rabobank Groep een toekomstgericht perspectief. Zij doet dit door ervoor te zorgen dat de Rabobank Groep haar eigen waarden naleeft, haar activiteiten uitvoert met respect en waardigheid voor mens en milieu, en haar relaties met klanten en zakelijke partners op dezelfde wijze benadert. De Rabobank Groep streeft naar het beperken van risico s en een zo groot mogelijke duurzaamheid van haar financiële producten en daarmee ook het op de lange termijn voortbestaan van de organisatie en haar zakenpartners. De inspanningen van de Rabobank Groep op dit gebied zijn gebaseerd op de kernwaarden (zoals uiteengezet in het Ambitiestatement), en worden geleid door de Gedragscode van de Rabobank Groep, het commitment van de Rabobank Groep mensenrechten te respecteren zoals uiteengezet in dit Mensenrechtenbeleid, en andere beleidskaders en richtlijnen.
2. Toepassingsgebied en basis van het Mensenrechtenbeleid 2.1 Toepassingsgebied van het Mensenrechtenbeleid Dit Mensenrechtenbeleid beschrijft de positie van de Rabobank Groep inzake mensenrechten op basis van internationaal erkende mensenrechten, arbeidsnormen en grondbeginselen. Het omvat de Guiding Principles on Business and Human Rights die zijn opgesteld door de Speciale Vertegenwoordiger van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties (VN) inzake mensenrechten en bedrijfsleven, professor John Ruggie, die in juni 2011 door de Mensenrechtenraad van de VN werden bekrachtigd. 1 De Rabobank Groep en haar klanten, zakelijke partners en bedrijven waarin zij namens haar klanten investeert (deelnemingen) kunnen in tal van sectoren impacts hebben op mensenrechten. De Rabobank Groep kan als werkgever impact hebben op mensenrechten, alsmede bijdragen aan negatieve impacts door het verlenen van financiële, advies- en andere diensten, en middels haar relaties met zakelijke partners, zoals leveranciers. Het Mensenrechtenbeleid geeft aan wat de Rabobank Groep van haar medewerkers en zakenpartners op het gebied van mensenrechten verwacht. De Rabobank Groep streeft ernaar een positief effect te hebben op de algehele duurzaamheid van de activiteiten van bedrijven. Deze aanpak van engagement stelt de Rabobank Groep in staat klanten en zakelijke partners te stimuleren om toe te werken naar het volledig respecteren van mensenrechten binnen hun bedrijfsactiviteiten en ongewenste bedrijfspraktijken te staken. De Rabobank Groep wil samen met deze partijen en andere stakeholders aan oplossingen werken voor het identificeren, voorkomen, mitigeren en rechtzetten van negatieve impacts op mensenrechten. Als een zakelijke partner echter niet bereid is ongewenste praktijken te veranderen, kan de Rabobank Groep uiteindelijk besluiten dat zij het niet langer acceptabel acht de relatie in stand te houden. Als onderdeel van de duurzaamheidsaanpak van de Rabobank Groep biedt het Mensenrechtenbeleid medewerkers, leidinggevenden, bestuurders en toezichthouders van de Rabobank Groep een leidraad ten aanzien van mensenrechten. Dit beleid dient als raamwerk voor alle commerciële bankdiensten, inclusief kredietfaciliteiten, projectfinanciering, adviesdiensten, handelsfinanciering, leaseen vermogensbeheeractiviteiten, die door de Rabobank Groep of een van haar onderdelen worden verleend. Om het specifiek toepasbaar te maken zal het kader zoals uiteengezet in dit Mensenrechtenbeleid nader worden uitgewerkt per groepsonderdeel. 1 Voor de tekst van de resolutie, zie VN Document: A/HRC/RES/17/4. Rabobank Groep / Mensenrechtenbeleid / Maart 2012 / 2 van 5 2.2 Inhoud van het Mensenrechtenbeleid De Rabobank Groep erkent de relevante normen en grondbeginselen zoals uiteengezet in de International Bill of Human Rights die het volgende omvat: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten Daarnaast erkent zij de grondbeginselen inzake fundamentele rechten uit de acht kernverdragen van de International Arbeidsorganisatie (IAO) zoals uiteengezet in de Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work. Afhankelijk van de omstandigheden moet de Rabobank Groep wellicht ook aanvullende normen in acht nemen, waaronder begrepen, maar niet beperkt tot: Verdrag inzake de rechten van het kind Verdrag inzake uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen VN-verklaring over de rechten van inheemse volken. Verder is de Rabobank Groep verplicht zich te houden aan de nationale wetgeving van de landen waarin zij actief is, ook landen waarin wetten niet of slecht worden gehandhaafd, alsmede haar eigen beleidskaders en procedures. Daarnaast heeft zij het Global Compact van de Verenigde Naties ondertekend. Ingeval de Rabobank Groep geconfronteerd wordt met strijdige eisen, zoekt zij naar praktische manieren om de beginselen van internationaal erkende mensenrechten te respecteren. Wanneer het nodig is prioriteiten te stellen in het adresseren van werkelijke en potentiële negatieve impacts op mensenrechten, probeert de Rabobank Groep eerst die impacts te voorkomen en te mitigeren die het ernstigst zijn of die zonder onmiddellijke actie leiden tot een onherstelbare impact. De Rabobank Groep erkent dat bedrijven in potentie impact kunnen hebben op alle mensenrechten. Daarom wijst zij geen van de rechten die in de bovengenoemde internationale verdragen en verklaringen zijn opgenomen op voorhand af. Periodiek maakt de Rabobank Groep echter een inschatting van haar mensenrechtenrisico s door haar bancaire en financiële activiteiten, relaties en portefeuilles te analyseren; door zorgvuldig onderzoek te doen; en door een dialoog aan te gaan met stakeholders om een leidraad met meer detail te kunnen bieden aan haar medewerkers, leidinggevenden, bestuurders en toezichthouders. Dit proces heeft geresulteerd in een lijst van mensenrechten (zie bijlage) waarvoor een specifieke handleiding is ontwikkeld. Deze lijst wordt jaarlijks geactualiseerd aan de hand van inbreng van medewerkers, leidinggevenden, bestuurders en toezichthouders en in overleg met externe deskundigen en stakeholders.
2.3 Verhouding tot andere beleidskaders van de Rabobank Groep Het Mensenrechtenbeleid is ook in lijn gebracht met de duurzaamheidsvisie van de Rabobank Groep zoals geformuleerd in de Gedragscode en de hieraan ontleende beleidskaders, waaronder de Food & Agribusiness Principles (Principle 5: Bevorderen van sociaal welzijn); het ketenbeleid van de Rabobank Groep met betrekking tot zeer gevoelige toeleveringsketens zoals aquacultuur, biobrandstoffen, cacao, koffie, katoen, bosbouw, visserij, mijnbouw, olie en gas, palmolie, soja en suikerriet; alsmede het Beleid Wapenindustrie. Deze beleidskaders schetsen de randvoorwaarden die de Rabobank Groep stelt voor het zakendoen op deze terreinen. 3. Positie van de Rabobank Groep inzake mensenrechten 3.1 Algemeen commitment Het algemene commitment van de Rabobank Groep op het gebied van mensenrechten is in lijn gebracht met het raamwerk Protect, Respect and Remedy (Beschermen, Respecteren en Remedies) zoals bekrachtigd door de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. De uitgangspunten van dit raamwerk zijn als volgt: 1. Staten hebben de plicht mensenrechten te beschermen tegen negatieve impacts van bedrijven 2. Ondernemingen hebben de verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren 3. Slachtoffers moeten meer toegang tot effectieve remedies krijgen De Rabobank Groep erkent dit raamwerk, de Guiding Principles die het raamwerk implementeren en de hieruit voortvloeiende verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren ( corporate responsibility to respect human rights ). Om haar verantwoordelijkheid na te komen ontwikkelt de Rabobank Groep beleidskaders en processen waarmee zij de mogelijk negatieve impacts op mensenrechten die de Rabobank Groep veroorzaakt of waaraan zij bijdraagt, kan identificeren, voorkomen, mitigeren, verantwoorden en rechtzetten. Negatieve impacts op mensenrechten worden in dit kader gedefinieerd als aantastingen van internationaal erkende mensenrechten van individuen en gemeenschappen. Daarnaast streeft de Rabobank Groep ernaar negatieve impacts op mensenrechten die direct verbonden zijn aan haar activiteiten, producten en diensten via haar zakelijke relaties, met inbegrip van klanten, zakelijke partners en de samenleving, te voorkomen of te mitigeren. Rabobank Groep / Mensenrechtenbeleid / Maart 2012 / 3 van 5 3.2 Human rights due diligence Human rights due diligence is een proces dat beschreven wordt in de door de Mensenrechtenraad van de VN bekrachtigde Guiding Principles on Business and Human Rights. In combinatie met dit beleid stelt human rights due diligence de Rabobank Groep in staat om haar verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren na te komen. De kernelementen van human rights due diligence zijn de volgende: Het proces is erop gericht te weten en laten zien ( knowing & showing ) dat mensenrechten bij het zakendoen niet worden aangetast. Het bestaat uit: i) Het identificeren en inschatten van werkelijke en potentiële impacts op mensenrechten; ii) Het integreren en handelen op basis van de bevindingen; iii) Het monitoren van de effectiviteit van de ondernomen actie; iv) Het communiceren van de wijze waarop negatieve impacts op mensenrechten worden bestreden. Het proces zal qua complexiteit variëren naar gelang de omvang van de onderneming, het risico op ernstige mensenrechten impacts en de aard en context van de activiteiten. Het verschilt van andere due diligence activiteiten in die zin dat het proces zich concentreert op negatieve impacts op (de rechten van) personen en gemeenschappen, in plaats van uitsluitend op risico s voor het bedrijf. Het feit dat mensenrechtenrisico s naar verloop van tijd kunnen veranderen betekent dat het een doorlopend proces is, en geen eenmalige analyse van een transactie. Het omvat negatieve impacts op mensenrechten die de Rabobank Groep mogelijk veroorzaakt of waaraan zij bijdraagt door haar eigen activiteiten, of die via haar zakenpartners direct zijn verbonden aan haar activiteiten, producten of diensten. Het is zowel van toepassing op de eigen activiteiten van de Rabobank Groep als op de relaties met zakelijke partners, leveranciers en andere niet-overheids- en overheidslichamen, en daardoor ook gericht op het voorkomen van medeplichtigheid in zowel juridische als niet-juridische zin.
De Rabobank Groep streeft ernaar om specifieke activiteiten uit te voeren met betrekking tot haar verschillende stakeholders. Hieronder valle 3.2.1 Interne relaties (medewerkers) - De Rabobank Groep is gecommitteerd aan het respecteren van alle mensenrechten van haar medewerkers: - Zij respecteert de rechten van werknemers volledig, waaronder, maar niet uitsluitend, de vrijheid van vereniging en de effectieve erkenning van het recht om collectief te onderhandelen; het afschaffen van alle vormen van dwangarbeid of verplichte arbeid; de effectieve afschaffing van kinderarbeid, en de afschaffing van de discriminatie op het vlak van tewerkstelling en beroep. - De Rabobank Groep neemt maatregelen om deze rechten te handhaven door middel van het verspreiden van informatie en training. - Zij bevordert een bedrijfscultuur die bewust is van en respect heeft voor mensenrechten. - Medewerkers hebben toegang tot klachtenmechanismen die in lijn zijn met mensenrechtenprincipes. Hierdoor kunnen klachten en geschillen doeltreffend worden opgelost (zie paragraaf 3.3 hieronder). 3.2.2 Klanten en relaties (inclusief leveranciers) De Rabobank Groep beoogt redelijke en passende human rights due diligence uit te voeren die gericht is op werkelijke mensenrechtenrisico s binnen haar zakelijke relaties: - Mogelijke aspecten van de activiteiten van de Rabobank Groep die vallen onder de vereisten van human rights due diligence zijn onder meer klantacceptatie, het verstrekken van leningen en leaseproducten, projectfinanciering 2 en beleggingen (ook die namens haar klanten). - Ter ondersteuning van het identificeren van materiële mensenrechtenissues heeft de Rabobank Groep sectorspecifiek beleid ontwikkeld (zoals vermeld onder 2.3) en beschikt zij over een database met informatie toegespitst per land. - Mensenrechtenprincipes zullen ook worden meegenomen bij de totstandkoming van joint ventures en het doen van overnames. - De Rabobank Groep verwacht van haar klanten, leveranciers en andere zakelijke partners dat zij het commitment van de Rabobank Groep aan mensenrechten, zoals beschreven in dit beleidsdocument, onderschrijven. In relevante contracten of brieven voor potentiële klanten kan een contractuele bepaling met deze strekking worden opgenomen. - De Rabobank Groep verlangt van haar leveranciers dat deze mensenrechten respecteren en redelijke maatregelen nemen om te zorgen dat aan deze randvoorwaarde wordt voldaan. De Rabobank Groep ziet hierop toe door leveranciers te screenen en met hen in dialoog te gaan om er zeker van te zijn dat zij dezelfde principes volgen als de Rabobank Groep. - De Rabobank Groep ziet engagement als een belangrijk onderdeel van haar verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren. Desalniettemin, wanneer doorlopende engagement na verloop van tijd niet leidt tot verbeteringen, kan de Rabobank Groep een relatie op grond van vooraf bepaalde criteria beëindigen. 2 Voor projectfinanciering heeft de Rabobank Groep zich gecommitteerd zich te houden aan de Equator Principles. Rabobank Groep / Mensenrechtenbeleid / Maart 2012 / 4 van 5 3.2.3 Samenleving (buren, gemeenschappen en de bredere samenleving) De Rabobank Groep streeft ernaar om in de landen waarin zij actief is een positieve bijdrage te leveren aan de samenleving: - De Rabobank Groep respecteert sancties die zijn opgelegd door de Verenigde Naties, de Europese Unie of andere wettelijke sancties die gelden voor de landen waarin de bank opereert. De Rabobank Groep zal geen transacties aangaan die mogelijk strijdig zijn met deze sancties. In deze gevallen zal zij een verscherpte human rights due diligence uitvoeren. 3 - De Rabobank Groep zal niet actief zijn in landen waar zij haar mensenrechtenverplichtingen jegens haar medewerkers niet kan nakomen en/of waar omstandigheden de vrije keuze van zakelijke partners in de weg staan. 3.3 Remedies Zelfs met het beste beleid en de beste praktijken kan de Rabobank Groep of een van haar onderdelen oorzaak zijn van of bijdragen aan een negatieve impact die niet werd voorzien of voorkomen. Als de Rabobank Groep of een van haar onderdelen verantwoordelijk is voor een dergelijk impact, dan zal de Rabobank Groep zich inspannen om de situatie recht te zetten of meewerken aan een remedie middels geloofwaardige processen. Vandaar dat de Rabobank Groep: Er naar streeft klachtenmechanismen in te stellen voor alle medewerkers in alle landen en onderdelen, alsmede voor andere relevante stakeholders; Volledig meewerkt aan geloofwaardige externe processen voor het direct en vroegtijdig behandelen en oplossen van klachten; Vraagt (of, waar nodig, eist) dat bedrijven waarmee zij zakendoet klachtenmechanismen instellen om mogelijke aantasting van mensenrechten te adresseren; Waarborgt dat de samenwerkingsverbanden en multi-stakeholder initiatieven waaraan de Rabobank Groep deelneemt, voorzien in effectieve klachtenmechanismen en/of andere maatregelen voor een adequate verantwoording; Zorgt dat, alvorens te investeren in projecten met ernstige potentiële impacts op mensenrechten, effectieve stakeholder engagement onderdeel is van de uitvoering, inclusief een klachtenmechanisme op operationeel niveau. 3 Overheidsautoriteiten, bedrijven en personen moeten sancties naleven. Door internationaal zaken te doen met partijen die zich niet houden aan sancties kan de Rabobank Groep het risico lopen betrokken te raken bij transacties die in strijd zijn met sanctiewetgeving welke van toepassing is op de landen waarin de bank actief is. De Rabobank Groep heeft besloten dat alle entiteiten zich moeten houden aan de wetgeving van de Europese Unie en de Verenigde Staten (OFAC) en waar nodig ook lokale wetgeving in acht moeten nemen. De sancties van de Rabobank Groep zijn verdeeld in vier categorieën: personeelsrisico, klantenrisico, dienstenrisico en betalingsrisico. Ter ondersteuning van de twee laatstgenoemde risico s is de Sanctiedesk van de Rabobank Groep bezig een Landencatalogus samen te stellen. Hierin zijn de verschillende financiële en economische sancties en interne richtlijnen opgenomen voor landen waaraan sancties zijn opgelegd. Deze catalogus is te vinden op RaboWeb.
3.4 Positieve bijdragen Respect voor mensenrechten is een basisnorm die geldt voor alle activiteiten en interacties. De human rights due diligence-processen van de Rabobank Groep zijn gericht op het voorkomen en mitigeren van negatieve impacts op mensenrechten als gevolg van haar activiteiten en gelieerde relaties. Daarnaast streeft de Rabobank Groep ernaar waar mogelijk positief bij te dragen aan mensenrechten. Zij doet dit bijvoorbeeld door de toegang tot het bankwezen te verbeteren middels de ontwikkeling van lokale banken in arme landen, het bieden van bepaalde investeringsmogelijkheden die bijdragen aan ontwikkeling (bijv. microkrediet) en ondersteuning van sportevenementen en projecten ter ontwikkeling van de gemeenschap. Deze bijdragen zijn echter nooit bedoeld om eventuele negatieve impacts die de Rabobank Groep of een van haar onderdelen heeft veroorzaakt, of waaraan zij heeft bijgedragen, te compenseren. Respect voor de rechten van de mens blijft de basisnorm. 3.5 Verantwoordelijkheden ten aanzien van de implementatie van dit beleid De raad van bestuur is verantwoordelijk voor de continue ontwikkeling van dit beleid en het algemene commitment van de Rabobank Groep om mensenrechten te respecteren. De raad van bestuur wordt hierbij ondersteund door andere onderdelen van de Rabobank Groep, zoals Coöperatie & Duurzaamheid, Juridische Zaken, Human Resource Management en Inkoop. Het management van de verschillende onderdelen van de Rabobank Groep is verantwoordelijk voor het analyseren en beoordelen van de mensenrechtensituatie in hun eigen markt en voor het nemen van passende maatregelen om respect voor mensenrechten te waarborgen, waaronder engagement met degenen wier mensenrechten in het geding kunnen zijn. Deze verantwoordelijkheid omvat het uitwerken van specifiekere maatregelen op basis van de algemene richtsnoeren in dit beleidsdocument. Bureau Ethiek van de Rabobank Groep biedt ondersteuning bij de interpretatie en implementatie van dit Mensenrechtenbeleid. Het Bureau zal nauwlettend toezien op het mensenrechtenproces binnen de organisatie. Mensenrechtenissues worden geëvalueerd in de jaarlijkse interne rapportages en in nalevingsprocedures, en openbaar gerapporteerd in het jaarverslag. Klachten die verband houden met mensenrechten kunnen ook behandeld worden via de daartoe aangewezen klachtenmechanismen die de Rabobank Groep op verschillende niveaus heeft, zoals de vertrouwenspersonen, de klokkenluidersregeling van de groepsonderdelen (indien beschikbaar) en andere lokale procedures. 3.6 Stakeholder engagement De Rabobank Groep erkent dat mensenrechten betekenisvolle engagement met interne en externe stakeholders vereisen. Mensenrechtenbeginselen maken deel uit van de dialoog en besluitvormingsprocessen in ondernemingsraden, de groepsbrede Commissie Ethiek, doorlopende dialogen met ngo s en vakbonden, en andere samenwerkingsverbanden. Stakeholder engagement is met name van belang voor het identificeren, inschatten en rechtzetten van klachten van de in dit beleidsdocument genoemde stakeholders van de Rabobank Groep, ook om zo een continue leer- en verbeterproces te realiseren. Rabobank Groep / Mensenrechtenbeleid / Maart 2012 / 5 van 5 Iedere persoon of partij die van mening is dat de Rabobank Groep of een van haar onderdelen niet heeft gehandeld volgens dit beleid, of die algemene vragen heeft over dit beleid, wordt verzocht contact op te nemen met Bureau Ethiek: ethics.office@rn.rabobank.nl. 4. Bijlage bij het Mensenrechtenbeleid De Rabobank Groep erkent alle internationaal erkende mensenrechten. Als onderdeel van het nakomen van haar commitment om mensenrechten te respecteren, heeft de Rabobank Groep voor bepaalde rechten een handleiding ontwikkeld voor haar medewerkers, leidinggevenden, bestuurders en toezichthouders. Deze interne handleiding wordt jaarlijks geactualiseerd op basis van inbreng van en overleg met zowel hen als externe deskundigen en stakeholders. De volgende rechten zijn tot nu toe in deze handleiding opgenomen: Arbeidsrechten Recht op non-discriminatie Recht om vrij te zijn van alle vormen van dwangarbeid of verplichte arbeid Recht van kinderen om vrij te zijn van kinderarbeid Recht op vrijheid van vereniging en collectieve onderhandeling Right to enjoy just and favourable conditions of work Niet-arbeidsrechten Recht op leven, vrijheid en veiligheid van persoon Recht op een behoorlijke levensstandaard Rechten van minderheden Rechten om deel te nemen aan het culturele leven, de voordelen te genieten van de wetenschappelijke vooruitgang en de materiële en morele rechten van auteurs en uitvinders Recht op privacy