Duurzame landbouw voor gezonde voeding

Duurzame landbouw voor gezonde voeding Januari 2017 December 2019 Korte omschrijving project Met dit driejarig project wordt de positie van 3.000 families (18.000 mensen 1 ) verbeterd. Deze families wonen in het afgelegen gebied van Wolayita, in het zuiden van Ethiopië. Er wordt gewerkt aan een verbeterde toegang tot voedzaam eten en veilig drinkwater. Door het toepassen van duurzame landbouw- en veeteelttrainingen zal de oogst verdrievoudigen. Gezinnen hebben zo genoeg voedsel voor hun families en het overschot wordt verkocht op de markt. Naast landbouw en veehouderij focust het project zich op inkomensgenererende activiteiten, zodat 1 Een gemiddeld Ethiopisch gezin bestaat uit 6 personen 1

het inkomen stabiel en minder afhankelijk is van de landbouw die wordt geteisterd door klimaatverandering. De geïntroduceerde klimaatslimme technieken zorgen voor milieubehoud en betere gebruik van de onvoorspelbare regenval. Door bewustwordingstrainingen zal de positie van vrouwen en andere kwetsbare groepen, waaronder gehandicapten, verbeteren. Situatieschets Ethiopië Een groot deel van de Ethiopische bevolking leeft in armoede en heeft gebrek aan voedsel en schoon water. Het staat op plaats 174 van de Human Development Index 2015. Vanuit deze positie heeft Ethiopië de afgelopen 10 jaar een enorme economische groei bewerkstelligd. Helaas profiteert nog lang niet iedereen daarvan. Met name in afgelegen plattelandsgebieden is de infrastructuur slecht en zijn er nauwelijks voorzieningen als water en elektriciteit. Ook kampt het land met hoge inflatie. Vrouwen hebben in Ethiopië over het algemeen een achtergestelde positie. Praktijken als vrouwenbesnijdenis, gedwongen jonge uithuwelijking en het erven van een schoonzus bij overlijden van haar man komen veel voor. Vanwege deze cultuur is het voor vrouwen extra moeilijk hun economische zelfredzaamheid te verbeteren. Vrouwen moeten vanaf jonge leeftijd zwaar werk verrichten en verlaten school vaak vroegtijdig. Milieuproblemen vormen een belangrijke rem op de economische ontwikkeling van kleinschalige boeren. Hoewel het klimaat in de hooglanden zeer geschikt is voor landbouw, zijn ook hier de gevolgen van de klimaatsverandering goed merkbaar: droogteperiodes zijn bijvoorbeeld langer geworden. Bovendien degradeert de bodem op veel plaatsen door overbevolking, overbegrazing, ontbossing en niet-duurzame landbouwtechnieken. De overheid van Ethiopië heeft armoedebestrijding hoog op de agenda staan. Een groot deel van de begroting wordt ingezet voor een ambitieus ontwikkelingsplan waarin landbouw speerpunt is. De capaciteit hiervoor is echter ontoereikend. Overheidsprojecten zijn bovendien vaak niet toegankelijk voor de allerarmsten. Landbouwvoorlichters promoten vooral kapitaalintensieve technische oplossingen die voor kleine boeren onbereikbaar zijn. Kritiek op de overheid ligt erg gevoelig, dus het valt niet mee de overheid hier op aan te spreken. Wolayita Meer dan 29 miljoen Ethiopiërs (31%) leven onder de armoedegrens en moeten rondkomen van minder dan $1.25 per dag. In Wolayita ligt het gemiddelde inkomen schrikbarend laag: hier verdient men slechts $0.31 per dag 2. Het is één van de meest achtergestelde gebieden, die door de overheid en andere organisaties nauwelijks wordt bereikt. Zoals de meeste plattelandsgebieden drijft Wolayita voornamelijk op de landbouw en veeteelt. De boeren verbouwen met name knolgewassen (cassave, taro, zoete aardappelen), graan (maïs, tarwe, teff) en enset (banaan-achtige plant) voor eigen gebruik. Er worden nauwelijks groenten verbouwd, alleen wat witte kool. Op het platteland is men niet aangesloten op het nationale elektriciteitsnetwerk. 2 Baseline study Send A Cow Ethiopia, 2016 2

De bevolking is van oudsher voornamelijk gericht op veeteelt. De kudde wordt gezien als levende spaarbank, waarin al het inkomen wordt geïnvesteerd. Vee is een buffer voor moeilijke tijden en geeft bovendien aanzien. Het gevolg is dat de nadruk meer op kwantiteit ligt dan op kwaliteit, waardoor de opbrengst per dier zeer laag is. Melk wordt weinig gedronken, maar het maken van boter is wel gebruikelijk. De grote inefficiënte kuddes leiden ertoe dat steeds méér dieren nodig zijn voor dezelfde productie, wat weer bijdraagt aan overbegrazing. Door gebrek aan veterinaire zorg is de veesterfte hoog. De boeren zijn bijna volledig afhankelijk van regenval en die wordt steeds onvoorspelbaarder door klimaatverandering. De oogstopbrengst loopt terug. Dit hangt nauw samen met het gebrek aan kennis van duurzame landbouw. De methodes die kleine boeren gebruiken leunen zwaar op de onbetrouwbare regenval, dure kunstmest en chemicaliën. Het land raakt uitgeput en het brengt te weinig op om het gezin te voeden, laat staan om te verkopen. Met name in de maanden februari tot en met mei hebben gezinnen tekort aan voedsel. Bewoners hebben geen toegang tot gunstige leningen zonder woekerrentes. Zonder spaargeld of de mogelijkheid tot inkomensgenererende activiteiten is het moeilijk om uit de armoedeval te komen. Binnen deze gemeenschappen is een aantal groepen er nog slechter aan toe, omdat ze worden uitgesloten. Er heerst een taboe op HIV/Aids en mensen met een handicap worden oneerlijk behandeld. Ouderen zijn vatbaarder voor ziektes en voelen zich bezwaard tegenover familieleden die voor hen zorgen. Ook vrouwen hebben een achtergestelde positie. De meesten zijn niet naar school geweest en dus analfabeet. Vrouwen zijn bovendien niet op de hoogte van hun rechten. In dit soort arme gebieden wordt uithuwelijking gebruikt als overlevingsstrategie: een mond minder te voeden en een aanzienlijke bruidsschat bieden lucht in krappe tijden. Binnen het gezin hebben vrouwen geen tot weinig zeggenschap over bezittingen en beslissingen. En dat terwijl zij het meeste werk verrichten en een sleutelrol spelen binnen het gezin. Toegang tot water is een groot probleem. Water halen is traditioneel gezien een vrouwentaak. In het droge seizoen moeten sommige vrouwen wel 15 kilometer lopen om aan water te komen. De kwaliteit laat ook te wensen over. Dit, in combinatie met gebrek aan kennis over hygiëne in en om het huis zorgen voor veel ziektes, waaronder diarree. Er is weinig perspectief voor jongeren in de Wolayita regio. Ze zien hoe hun ouders het hoofd met moeite boven water houden en zien daarom weinig toekomst in het onvruchtbare stuk land dat ze zullen erven. De aantrekkingskracht van steden in de regio (Wolayita stad en Hawassa) en de hoofdstad (Addis Abeba) is groot. Veel jongeren migreren tijdelijk voor seizoensarbeid naar bloemenkwekerijen en koffieplantages. 3

Doelgroep Dit project richt zich op de allerarmste boeren woonachtig in 5 districten in de Wolayita zone in Zuid-Ethiopië. Er worden 3.000 boerengezinnen (18.000 individuen 3 ) geselecteerd met een specifieke focus op de meest kwetsbaren: vrouwen (70%), jongeren, ouderen en families die leven met een handicap of HIV/Aids. De 3.000 boerengezinnen worden georganiseerd in 150 groepen met 20 leden per groep. Eén gezinslid is officieel lid van de groep, maar andere familieleden worden aangemoedigd om de bijeenkomsten ook bij te wonen. De hele groep start met basistrainingen om goed als groep te functioneren: leiderschap, rolverdeling, administratie, conflictmanagement. Elke groep kiest een bestuur van 4-6 personen die de groep vertegenwoordigt. De vorming van sterke groepen is het fundament van het project: het zorgt voor een sociaal vangnet, een plek om te leren of zaken uit te wisselen, en het is een efficiënte manier om met beperkte middelen een groot aantal mensen te bereiken. Zoals in alle projecten staat ook hier het Passing on the Gift principe centraal: deelnemers geven middelen en kennis door aan een volgend gezin. Uit onderzoek 4 is gebleken dat een deelnemer binnen een Send a Cow project kennis doorgeeft aan tenminste 5 andere boeren buiten de doelgroep. Middelen en kennis worden eerst doorgegeven binnen de deelnemersgroep en daarna aan andere dorpsbewoners. De indirecte doelgroep bedraagt 15.000 gezinnen 5 (90.000 individuen) die kennis en/of middelen doorgegeven krijgen plus 450 gezinnen (2.700 individuen) die profijt hebben van de verbeterde watervoorzieningen. Totaal 15.450 gezinnen. Project Dit project wil een einde maken aan de neerwaartse spiraal van bodemdegradatie. Tegelijkertijd zal de voedselzekerheid en het inkomen van de kwetsbare boerengezinnen verbeterd worden. Om dit te bereiken wordt zowel de productiviteit als duurzaamheid van landbouw en veeteelt aangepakt. Omdat de problemen nauw met elkaar verbonden zijn is een integrale aanpak noodzakelijk. Dit project richt zich op vijf pijlers: Toegang tot voedzaam eten Veilig drinkwater en verbeterde hygiëne Inkomensdiversificatie Versterking van de positie van vrouwen Klimaatslimme landbouwtechnieken Toegang tot voedzaam eten Alle boeren ontvangen training in duurzame landbouw en veehouderij met als doel de oogst te verhogen. Verschillende technieken worden gepromoot, waaronder het gebruik van compost en organische mest op akkers, mulchen (bodembedekking tegen uitdroging en voor goede voedingstoffen), gewasrotatie en aanplant van 3 Een Ethiopisch gezin bestaat uit gemiddeld 6 personen. 4 Understanding how farmers learn from each other the copying conundrum, Send a Cow, 2015. 5 3.000 (directe doelgroep) * 5 (andere dorpsbewoners buiten de directe doelgroep) = 15.000 4

meerdere gewassen op één veld. Alle boeren gaan 3 gewassen verbouwen (nu is dit vaak 1 gewas), zodat het risico wordt gespreid bij tegenvallende oogsten. Er worden zaden voor uien en (zoete) pootaardappels uitgedeeld, die boeren doorgeven aan anderen. Om de kwaliteit van de veestapel te verbeteren krijgen boeren training over de bouw van goede stallen met genoeg licht en frisse lucht. Om de druk van overbegrazing te verlichten leren de deelnemers om voedzaam voer te maken met behulp van oogstafval en leren ze hoe ze dit voer langer kunnen bewaren. Ook worden zaden voor voedergewassen uitgedeeld op basis van het Passing on the Gift principe. Via trainingen over diergezondheid leren boeren ziektes en tochtigheid te herkennen. Als de boeren de trainingen in de praktijk toepassen zal de oogst drie- tot vijfmaal hoger zijn 6. Naast de hoeveelheid voeding is variatie ook belangrijk. De families krijgen groentezaden (o.a. tomaten, sperziebonen, kool, bieten) en trainingen om een moestuin aan te leggen. De veehouderijtrainingen dragen bij aan een productiestijging van eieren, melk en vlees. Allemaal voedzame producten die vitamines, ijzer en proteïne aan de dagelijkse maaltijd toevoegen. Trainingen en kookdemonstraties laten zien hoe bepaalde voedzame gerechten bereid moeten worden. Veilig drinkwater en verbeterde hygiëne 750 huishoudens (4.500 individuen) profiteren van de verbetering van twee waterbronnen en de aanleg van 150 handgegraven waterputten. Dit komt ten goede aan zowel projectdeelnemers (300 gezinnen) als andere dorpsbewoners (450 gezinnen). De aanleg van handwaspunten (zogenaamde tip-taps), latrines en het gebruik van energiezuinige ovens (minder rook) zal de hygiëne in en rondom het huis verbeteren. Verder leert men hoe water efficiënt gebruikt kan worden, bijvoorbeeld door het recyclen van afvalwater voor de moestuin. Inkomensdiversificatie De boeren zijn afhankelijk van landbouw en veehouderij, die zwaar leiden onder de klimaatveranderingen. Met een hogere oogstopbrengst kunnen boeren hun gezin voeden en het overschot verkopen. Trainingen op het gebied van bedrijfsvoering helpen om inkomensgenererende activiteiten op te zetten. Daarnaast worden gezinnen gestimuleerd om spaar- en kredietsystemen op te zetten en om met meerdere groepen een samenwerkingsverband aan te gaan, zodat ze als coöperatie kunnen fungeren. Versterking van de positie van vrouwen Send a Cow Ethiopië heeft veel ervaring en succes met de zogenoemde Transformative Household Methodology. Dit is een participatieve workshop waarin mannen en vrouwen in spelvorm de rollenpatronen visualiseren. De training, bij uitstek geschikt voor analfabeten, heeft tot doel om bewustwording van de taakverdeling binnen het huishouden te creëren. Vaak zijn vrouwen daarbij slechter af; bewustwording is de eerste stap tot verandering. Dappere mannen die publiekelijk vrouwentaken op zich nemen dienen als voorbeeldfunctie in de gemeenschap. Deze trainingen worden ook gegeven op basisscholen, zodat jongens en meisjes hier op jonge leeftijd over nadenken. 6 Boeren uit eerdere projecten van Send a Cow Ethiopië hebben hun oogst zelfs verzesvoudigd. 5

Klimaat-slimme landbouwtechnieken Om de boerengroepen weerbaarder te maken tegen de effecten van klimaatverandering worden praktische trainingen gegeven. Bijvoorbeeld over hoe (regen)water efficiënter gebruikt kan worden en hoe de bodemvruchtbaarheid verbeterd kan worden. Een aantal van deze klimaatslimme landbouwtechnieken is al genoemd bij toegang tot voedzaam eten (mulchen, organisch bemesten). Ook leren boeren om zandruggetjes of drainagegeulen aan te leggen om regenwater naar akkers te leiden. Er worden bomen aangeplant om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren en erosie tegen te gaan. Daarnaast dienen bomen als windbrekers, zorgen ze voor schaduw en bieden ze voedingsrijke bladeren voor mens en dier. Het gebruik van energiezuinige ovens komt ten goede aan de vermindering van houtkap. Deze ovens verbruiken 70% minder hout dan de traditionele kookwijze. Binnen het project wordt sterk ingezet op voorbeeldboeren en dorpsvoorlichters, wat in eerdere projecten erg goed heeft gewerkt. Boeren die uitblinken volgen meerdere trainingen en ontvangen het benodigde gereedschap. Zij fungeren als voorbeeld voor anderen en zullen hun kennis op de juiste manier verspreiden. Daarnaast worden charismatische dorpsbewoners uitgekozen als dorpsvoorlichters. Zij leren ook monitoring- en evaluatietechnieken en zullen gedurende de projectperiode de coördinatie overnemen. Partners Send a Cow Ethiopië heeft ruim 10 jaar ervaring met de ontwikkeling van kleinschalige landbouw in verschillende regio s van het land. De organisatie heeft een toegewijde staf en werkt op goede voet samen met verschillende overheidsinstanties. Send a Cow voert dit project uit samen met de lokale organisatie Wolayita Development Association (WODA); zij hebben ervaring in dit gebied en haar inwoners. De landbouw- en waterafdelingen van de lokale overheid worden nauw betrokken bij de planning, implementatie en evaluaties. Zij hebben overzicht over alle projecten binnen hun districten en worden betrokken bij de selectie van de boeren. Zo worden alleen families gekozen die nog niet deelnemen aan een ander project. De technische staf heeft weinig middelen en vaak gebrek aan kennis over de laatste ontwikkelingen op hun vakgebied waardoor ze haar taak niet goed kan uitoefenen. Door deze medewerkers mee te nemen in het trainingstraject worden meer boeren bereikt. De samenwerking met de lokale overheid is ook erg belangrijk voor de continuering van de activiteiten na afsluiting van het project. Binnen het project worden boeren gelinkt aan bestaande marketingcoöperaties en de dichtstbijzijnde financiële dienstverleners. Voor voorlichtingscampagnes over leven met een handicap wordt samenwerkt met bestaande gespecialiseerde organisaties in Wolayita. 6

Dit project wordt gefinancierd door Send a Cow UK met steun van de Britse overheid (UK Aid) en Heifer Nederland. Beide organisaties vervullen ook een monitoringsrol en verantwoording naar de donoren. Impact en resultaten Dit driejarig project heeft als doel het verbeteren en weerbaarder maken van de levens van 3.000 boerengezinnen (18.000 individuen) in Wolayita in Zuid-Ethiopië. Het einddoel voor 2019 is het verhogen van het inkomen en het verbeteren van de beschikbaarheid van voedzaam eten, wat zal leiden tot hoopvolle en weerbare boerengezinnen. Om dit te bereiken moeten de volgende resultaten behaald worden: 1. 3.000 gezinnen hebben betere toegang tot voedzaam eten; 2. 4.500 hebben verbeterde toegang tot veilig drinkwater; 3. 3.000 gezinnen hebben een stabiel inkomen afkomstig uit meerdere bronnen; 4. De positie van vrouwen en kinderen in de 3.000 boerengezinnen zijn versterkt; 5. Alle 3.000 gezinnen gaan milieubewust te werk in hun boerenbedrijfje. 7