DIGITAL BRUSSELS
01 smart city 5-9 02 acties 10-17 03 SMART MOBILity 18-21 04 agoria brussel 22
DIGITAL BRUSSELS 3
4
01. smart city 5 Informatie- en Communicatie Technologieën (ICT) zijn een essentieel onderdeel geworden van de maatschappij en economie waarin we vandaag leven en werken. In deze informatiemaatschappij en digitale economie hebben ICT-ontwikkelingen zoals het gebruik van mobiele telefonie en internet een belangrijke plaats ingenomen. ICT is de hoofdmotor van innovatie in de mondiale economie. In de Europese Unie is ICT goed voor 25% van de onderzoeksinspanningen, 20% van de bedrijfsinvesteringen en bijna 50% van alle productiviteitsgroei. In België vertegenwoordigt de ICTsector 4% van het bruto binnenlands product. Het aandeel van ICT in de Belgische groei wordt op 20% geraamd. Ongeveer één derde hiervan wordt gerealiseerd in het Brussels Gewest. In het centrum van België en de digitale Zennevallei ligt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De Brusselse ICT-sector stelt ongeveer 20.000 mensen tewerk en is goed voor 5% van de privé-tewerkstelling in het Gewest. 1 Indien we de evolutie van de afgelopen 10 jaar bekijken, betekent dit een stijging van de tewerkstelling met 11%. Deze stijging is opmerkelijk hoger in Brussel dan in Vlaanderen (+7%) en Wallonië (+9%) en hoofdzakelijk toe te schrijven aan de ontwikkeling van IT-oplossingen (+56%). Ondanks 2 crisissen verdubbelde de toegevoegde waarde van de sector in dezelfde periode, van 976 miljoen euro in 1999 tot 1,887 miljard in 2009. Ontwikkeling van de werkgelegenheid in Brussel in de ICT-sector sinds 1999 200 150 100 50 0 Productie en verwante diensten IT oplossingen Groothandel Totaal ICT 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Schatting Het gebruik van ICT is niet alleen een essentiële factor voor duurzaam economisch herstel maar ook voor lange termijnuitdagingen als globalisering, klimaatopwarming en vergrijzing. ICT versnelt innovatie en creëert groei en jobs in alle sectoren van de economie. Het heeft ook een belangrijke impact op burgers en bedrijven, en de maatschappij in zijn geheel. 156 111 76 68 2009 1 In deze analyse bevat de ICT-sector volgende activiteiten: productie en gelieerde diensten, groothandel, en ontwikkeling van software en IT-oplossingen. Het bevat niet: telecommunicatie, kleinhandel en ICT uitgevoerd in ondernemingen van andere sectoren (banken, distributie, publieke sector).
6 Smart Brussels De 21 e eeuw wordt beschreven als de eeuw van de steden. 2 In deze eeuw zal de economische concurrentiestrijd in de eerste plaats gestreden worden tussen steden. Net zoals iedere stadsregio moet Brussel nieuwe manieren vinden om aantrekkelijk te zijn en te blijven, zoals bijvoorbeeld op het gebied van gekwalificeerde arbeid. 3 De Brusselse stadsregio dient een aantal belangrijke uitdagingen in haar administratieve systemen, alsook in haar vitale infrastructuur zoals transport en energie, aan te pakken. Dit kan alleen door in te zetten op nieuwe en intelligente technologieën en ICT-oplossingen die voorzien in duurzame welvaart en welzijn voor haar burgers en bedrijven. Stedelijke gebieden zijn bovendien het ideale terrein om de nieuwe op ICT-gebaseerde oplossingen te testen, te valideren en in te voeren. In het slimme Brussel van morgen zullen intelligente transportsystemen de mobiliteitsknoop ontwarren, mobiele toepassingen toegang verlenen tot een waaier van publieke diensten (m-government), e-id gebruikt worden als toegangsticket tot gebouwen, de optimalisatie van verwarming en verlichting met behulp van ICT het energieverbruik doen dalen en de digitalisering van de gezondheidzorg (E-Health) een aanzienlijke besparing opleveren alsook de kwaliteit van de zorgverlening verbeteren. 2 The Century of the City: No time to lose. The Rockefeller Foundation, 2008. 3 ICT for City Management. Siemens, 2010.
7 System Pre-requisites Management Smarter systems Outcomes Local government expenditure E-government City services Coordinated service delivery Citizens Business Transport Communication Water Energy Local government staff Investment in education, health, housing, public safety and social services Access to finance, administrative burden, barriers to trade, business real estate Investment in transport, infrastructure and public transport. Quality of basic infrastructure Investment in communication infrastructure Investment in water infrastructure; access to clean water; access to sewage Investment in energy infrastructure Joined-up management and coordination of service delivery Joined-up and efficient regulation and administration of the business system Joined-up governance of transport system Coordinated regulation of communication systems Regulation and governance of water system Coordinated regulation of energy system Application and use of ICT for service delivery and management Application and use of ICT and smart tech for human and social services ICT use by firms, new smart business processes, smart tech sectors Use of smart traffic technologies Congestion pricing High-speed broadband, Wi-fi Use of smart technologies for water management Presence of smart grids: use of smart metering Efficiency and effectiveness of public service delivery Education, health, housing, public safety and social outcomes Value added business creation, innovation Congestion levels; Accessibility within and to city; Energy intensity of transport system Communication system quality and accessibility Water use; Water waste/loss Energy waste/loss; Reliability of energy supply; Renewable energy Bron: Smarter Cities IBM.
8 Stockholm Uit verschillende internationale rankings en studies, zoals bijvoorbeeld de IT Industry Competitiveness Index 4, blijkt dat België en Brussel nog een achterstand op te halen hebben ten aanzien van andere Europese steden en landen, in het bijzonder de Scandinavische. In Stockholm (800.000 inwoners, regio 1,8 miljoen) sloten de publieke en private sector een partnerschap om het concurrentievermogen van de regionale ICT-industrie te promoten en te versterken. 5 Stockholm is ondertussen uitgegroeid tot een hotspot voor ICT en mobiele technologieën in het bijzonder. Het is hier dat s werelds meest belangrijke mobiele technologieën werden ontwikkeld, waaronder de GSM. De Kista Science City (KSC) in Stockholm heeft zich ontwikkeld tot een belangrijke ICT-cluster op wereldniveau, met snel groeiende en innovatieve bedrijven. De belangrijkste oorzaak van dit succes is de intensieve en open samenwerking tussen overheden, bedrijven en academische wereld. Daarnaast zijn de investeringen in onderzoek en innovatie en de instroom van goed opgeleid personeel belangrijke factoren. Doelstelling van KSC is het aantal jobs tegen 2025 te verdubbelen. Momenteel werken er ongeveer 22.000 mensen in 600 ICT-bedrijven. 6 4 De IT industry competitiveness index is een studie uitgevoerd door de The Economist Intelligence Unit in opdracht van de Business Software Alliance. De IT industry competitiveness index is de wereldranglijst voor IT-concurrrentiekracht van landen. In 2009 kan je België in de rangschikking van 66 landen op de 18de plaats terugvinden, met de VS op de 1ste plaats. België scoort even goed als Frankrijk, beter dan Duitsland, Italië en Spanje, maar minder goed dan Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Noorwegen, Zweden en Ierland. 5 Stockholm IT Region, http://www.stockholmitregion.com. 6 Kista Science City, http://www.kista.com.
9 Sinds de immobiliëncrisis van begin jaren negentig heeft Stockholm dus een belangrijke metamorfose ondergaan. Twee belangrijke beslissingen hebben de Stockholmregio op de kaart gezet. Enerzijds de uitbouw van een solide digitale infrastructuur en anderzijds de ontwikkeling van efficiënte elektronische diensten voor onder meer de publieke en gezondheidssector. Zo worden elektronische voorschriften hier veel gebruikt en houden artsen van op afstand toezicht op zieke patiënten of chronische zieken (telemonitoring). Op dit moment maken bijna 500 bedrijven gebruik van de aangeboden infrastructuur. De lokale administratie heeft in totaal 60 miljoen euro geïnvesteerd voor de ontwikkeling van haar internetdienstverlening. Stockholm was ook één van de eerste steden die eind 2009 het nieuwe 4G-netwerk heeft geïntegreerd waardoor gebruikers mobiel gebruik kunnen maken van geavanceerde onlinediensten zoals HD-televisie. 7 Tot slot wordt eveneens ingezet op intelligente transportsystemen wat al leidde tot een daling van het wegverkeer met meer dan 20%. 7 Stockholm s Digital Infrastructure. Stockholm IT Region, 2009.
10 02. acties Het Brusselse digitaal plan is een actieplan dat tot doel heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de komende 5 jaren (2010-2014) uit te bouwen tot één van de belangrijkste ICT-centra van Europa. Dit plan werkt verder op het in 2005 door Agoria opgestelde Iris(h) Plan 8 en is complementair met het federale digitaal plan 2010-2015 van eind 2009 9 en de Digitale Agenda van de Europese Unie die in mei 2010 werd voorgesteld. 10 De Brusselse regio heeft een sterke concentratie aan ICT-bedrijven die hoofdzakelijk ICT-diensten verlenen. Het ligt centraal op de as Antwerpen-Mechelen-Brussel-Nijvel-Chaleroi die de Zenne volgt. Naast lokale bedrijven zijn heel wat internationale bedrijven gevestigd in het gewest, goed voor meer dan 90% van de tewerkstelling in de Brusselse ICT-sector. De nabijheid van overheidsinstellingen, zowel op nationaal, Europees en internationaal niveau, en de aanwezigheid van academische en onderzoekscentra met expertise op het gebied van ICT is hier niet vreemd aan. Onze missie is Brussel aansluiting te laten vinden met belangrijke ICT-centra zoals Stockholm. De afgelopen jaren zijn reeds een aantal belangrijke gewestelijke initiatieven genomen, zoals bijvoorbeeld de uitbouw van het referentiecentrum Evoliris. Maar we zijn nog niet op onze eindbestemming gearriveerd. Zoals Stockholm heeft Brussel nood aan een langetermijnbeleid en een toereikend budget. Om verder uit te groeien tot een toonaangevend ICT-centrum, en dé digitale toegangspoort tot Europa, is een gericht beleid noodzakelijk en dient prioritair ingezet te worden op 4 actiedomeinen: - imago; - innovatie; - opleiding; - e/m-government. In de volgende hoofdstukken worden concrete actiepunten en gewestelijke beleidsvoorstellen naar voren geschoven die moeten helpen deze ambitieuze doelstelling te bereiken. Tot slot wordt in een apart deel dieper ingegaan op de ontwikkeling van intelligente transportsystemen als prioritair toepassingsveld voor de Brusselse regio. De uitdaging die zich hier stelt is om door de invoering van dergelijke systemen deels de mobiliteitsproblematiek in de regio aan te pakken en tegelijkertijd deze niche binnen de ICT-sector met internationaal potentieel verder te ondersteunen. 8 Brussel, Digitale hoofdstad van Europa. The Iris(h) Plan. Agoria Brussel, 2005. 9 België, Digitaal hart van Europa 2010-2015: 30 Actiepunten. Federaal Minister voor Ondernemen en Vereenvoudigen, 2009. 10 A Digital Agenda for Europe. Communication from the European Commission, 29 may 2010.
11 2.1 Imago Concrete acties Het Brussels Gewest heeft heel wat troeven in handen maar promoot ze te weinig in het buitenland. Ondanks dat buitenlandse ondernemingen zorgen voor 9 op de 10 jobs in de Brusselse ICT-sector zijn de buitenlandse investeringen in de sector de afgelopen jaren verminderd. Het is dus belangrijk een beleid te ontwikkelen dat nieuwe buitenlandse investeringen aantrekt en de export stimuleert voor Brusselse ICT-bedrijven die op zoek zijn naar nieuwe afzetmarkten. Promotie van Brussels ICT region door de Brusselse overheid i.s.m. de Brusselse ICT-bedrijven doelstelling is de versterking van het concurrentievermogen en de promotie van de regionale ICT-sector. Oprichting van een website en organisatie van een imagocampagne, met als mogelijke slogan Brussels, the European IT-capital. Oprichting van een advisory investment council met internationaal actieve bedrijfsleiders die de overheid bijstaan voor het aantrekken van buitenlandse investeringen. Opstelling van een brochure van de Brusselse ICT-sector met het oog op exportpromotie en het aantrekken van buitenlandse investeringen. Sectoriële en gespecialiseerde benadering van het regionale agentschap voor exportpromotie en buitenlandse investeringen: meer acties voor de ICT-sector en installatie van mobiel inzetbare ICT-attachés die naast promotie van Brussel en zijn ICT-bedrijven ook met sectorkennis en -ervaring aan marktprospectie doen voor de Brusselse bedrijven en meeevolueren met de sector. X X Het voorzien van de noodzakelijke randvoorwaarden voor (binnenlandse en buitenlandse) bedrijven, waaronder een gunstig bedrijfsklimaat en een ondernemingsvriendelijke fiscaliteit.
12 2.2 Innovatie Innovatie is sterk ICT- en softwaregedreven. Tijdens de komende jaren zal software de motor worden voor innovatie met ICT. Er is een sterk technologisch aspect (de kunst van het maken en innoveren met software) en een sterk managementaspect (het gebuik van nieuwe business-modellen en open innovatiestucturen binnen en tussen bedrijven). Brussel heeft een duidelijke concentratie aan ICT-bedrijven en vele daarvan zijn technologiegedreven en gebruiken software en ICT voor hun innovatie. Sinds 2004 heeft Sirris Brussel, het competentiecentrum van de Brusselse technologische industrie, zich gespecialiseerd in het domein van software engineering. In samenwerking met universiteiten en andere onderzoekscentra ontwikkelt ze competenties en transfereert ze die naar Brusselse ICT-ondernemingen. Het Brussels Gewest beschikt over universiteiten met internationale faam omwille van hun kennis en ervaring inzake ICT. De VUB en ULB hebben elk een incubator om de ontwikkeling van hoogtechnologische spin-offs en start-ups te begeleiden en te ondersteunen. Het Incubatiecentrum Arsenaal Brussel (ICAB) is recent met zijn werkzaamheden gestart in het domein van ICT. Het efficiënt ontsluiten van die grote ICT onderzoekspool naar bedrijven blijft een grote opportuniteit. Samenwerking tussen ICT-bedrijven, onderzoeksinstellingen en overheid vormt de basis voor succesvolle innovatie in producten, diensten en processen. Het opzetten van een platformwerking vanuit het aanbod en het gebruik maken van moderne alliantiemodellen is daarbij aangewezen. Binnen het kader van het ICT-impulsprogramma is het voorstel van Varibru een initiatief dat aan de bovenstaande criteria voldoet. Het is een concreet plan voor het opzetten van een centre of excellence met de noodzakelijke industriële focus en de belangrijkste spelers die in het domein zijn betrokken (Sirris Brussel, UCL, ULB en VUB). Op Europees niveau worden nieuwe platformen en programma s gestart voor industriële Onderzoek & Ontwikkeling (O&O) en innovatie. Om competitief te blijven moeten bedrijven gestimuleerd en ondersteund worden om aan dergelijke internationale platformen deel te nemen. De industrie in het gewest is vaak ondervertegenwoordigd in dergelijke platformen wegens praktische obstakels zoals onduidelijke regionale regelgeving.
13 Concrete acties Jaarlijkse verhoging van het O&O-budget met 10% en voldoende aandacht voor industriële O&O. Jaarlijkse lancering van oproep voor O&O-projecten die specifiek voor de ICT-sector zijn bedoeld. Invoering van innovatiecheques voor KMO s. Duurzame ondersteuning en verdere uitbouw van Sirris Brussel. De focus ligt hier op het ondersteunen van bedrijven bij het oplossen van technologische innovatieproblemen, het vernieuwen van technologische portfolio en het uitwerken van technologie en O&O-strategie. ff Team van specialisten software engineering die de coördinatie van het Sirris-programma Software Engineering & ICT voor en vanuit het gewest beheren. ff Mistral-programma op termijn gespecialiseerd in ICTbedrijven en verder ingebed in Sirris Brussel. Betere samenwerking tussen bedrijfswereld en academische wereld, o.m. door het promoten van bedrijfsdoctoraten en het ondersteunen van projecten als Varibru. Voortzetting van het ICT-impulsprogramma (onderzoeksprojecten met potentieel voor economische valorisatie, beheerd door onderzoekscentra en universiteiten/hogescholen). Ondersteuning en promotie van het ICT centre of excellence dat zal worden opgezet in het kader van Varibru door Sirris Brussel, UCL, ULB en VUB. Oprichting van een fonds voor jonge, innoverende en/of snelgroeiende ICT-ondernemingen binnen de GIMB dat zal investeren in het kapitaal van jonge, innoverende en/of snelgroeiende ICT-bedrijven. X X Aangepaste maatregelen om de drempel naar industriële deelname in EU-programma s te verlagen door financiële engagementen van gewest op Europees niveau te versterken en acties te voorzien om die industriële deelname te promoten.
14 2.3 Opleiding De afgelopen jaren heeft Evoliris, het Brusselse ICT-referentiecentrum, ervoor gezorgd dat het ICT-opleidingsaanbod beter werd afgestemd op de vraag en de noden van de Brusselse ICT-bedrijven. Voor de verdere ontwikkeling van de sector is opleiding een sleutelfactor. De ICT-bedrijven zijn permanent op zoek naar geschikt personeel dat over de nodige technische kwaliteiten en talenkennis beschikt. En dit in een Brusselse regio die een hoge werkloosheid kent, in het bijzonder in de categorie van de jongeren. We moeten vaststellen dat begin 2010 bij Actiris bijna 2.000 werkzoekenden ingeschreven waren onder de code informaticus, 55% van hen zijn al meer dan een jaar werkloos. De reden is een gebrek aan kwalificatie. Anderzijds blijft er een gebrek aan goed geschoold personeel bestaan in de bedrijven doordat studenten hogere studies in de ICT links laten liggen en in het secondair onderwijs opleidingsprogramma s en organisatiestructuren niet aangepast zijn. De continue vorming van informatici is belangrijk voor een snel evoluerende sector. Naast technische vaardigheden moet er ook aandacht gaan naar het aanleren van transversale competenties zoals managmentvaardigheden en klantenrelaties.
15 Concrete acties Positioneren van Evoliris als interface tussen de educatieve instellingen en de bedrijven. Drie actieterreinen: ff Terbeschikkingstelling van opleidingsplatformen stimuleren en bevorderen. ff Bedrijfsstages lanceren en organiseren, en hierop toezicht uitoefenen. ff Opleidings- en ontwikkelcentra van bedrijven bezoeken om deze aan te zetten tot meer samenwerking met scholen op projectbasis. Verbeteren van de opleidingsprogramma s van scholen en verhogen van de vaardigheden van studenten door de praktische organisatie van de lessen aan te pakken. Langdurige stages (bv. 4 maanden) moeten ontwikkeld worden. Nadruk leggen op talenkennis (Nederlands, Frans, Engels) in de netten en in het schoolparcours (algemeen, technisch en beroepsonderwijs). Opleiding van werkzoekenden verdubbelen. Evoliris moet met de steun van zijn partners in staat zijn om de bestaande middelen (apparatuur, infrastructuur, ICT-cheques) beter te benutten. Versterking van de samenwerking tussen Evoliris, hogescholen, bedrijven en vormingsfondsen om een opleidingsaanbod in de bedrijven op te zetten. Die permanente vorming moet vooral gericht zijn op drie speerpunten: 1/ basiskennis met het oog op een eventuele omscholing, 2/ perfectionering en specialisatie, 3/ management. X X Organiseren van sensibiliseringsacties voor ICT-beroepen en verdere uitwerking van informatiecampagnes die deze beroepen sterk profileren in een economische context van innovatie. Deze campagne moet alle secundaire scholen betrekken bij het project maar daarnaast ook gericht zijn op werkzoekenden.
16 2.4 E/m-government ICT is alom aanwezig in onze samenleving en speelt een steeds belangrijkere rol in de relatie tussen burgers, bedrijven en hun overheden. Burgers en bedrijven verwachten steeds meer dienstverlening die op hun specifieke situatie is afgestemd. Ze wensen als individu benaderd en behandeld te worden en verwachten dat hun individuele vraag voorop staat bij de dienstverlening. Het beantwoorden van irrelevante vragen, het meerdere malen invullen van dezelfde gegevens of het ontbreken van actuele statusinformatie passen niet in dit verwachtingspatroon. De klant verwacht dat de overheid weet welke regels op zijn situatie van toepassing zijn, en eist dat zij die goed uitvoert. En natuurlijk is de overheid bereikbaar waar en wanneer het de klant uitkomt. Sleutelwoorden zijn hier: sneller, klantgerichter, effectiever en efficiënter. E-government is een concept dat bedoeld is om de kwaliteit van de dienstverlening van de openbare diensten aan burgers en bedrijven te verbeteren door middel van ICT. E-government is ook verbonden met administratieve vereenvoudiging. Na e- government vindt m-government steeds meer ingang. Immers, 9 op 10 inwoners van België beschikken over een mobiele telefoon terwijl slechts 6 op 10 gezinnen in Brussel een internetaansluiting hebben. Vandaag zijn alle voorwaarden vervuld om mobiele toepassingen te ontplooien, in het bijzonder wegens de beschikbaarheid van een krachtige bandbreedte, met het aanbod van mobiele telefonie van de derde generatie (3G) en de ontwikkeling van toestellen zoals smartphones waarmee men zeer snel op het internet kan surfen. In de komende jaren zouden lokale en regionale administraties moeten worden aangemoedigd om, complementair met de e-govinspanningen, ook meer op m-government in te zetten (bv. informatie- en alarmdiensten via sms maar ook betalingsdiensten voor parkeren, taksen en administratieve bijdragen). Overheidsdiensten moeten deel uitmaken van een gemoderniseerde administratie die zich toespitst op de behoeften van al haar gebruikers (burgers, bedrijven en andere administraties). Om beloften op het vlak van e- en m-governement waar te maken, moet het beleid inzake netwerk, machines, toepassingen en diensten worden voortgezet en versterkt.
17 Concrete acties Uitbreiding van de elektronische en mobiele dienstverlening (e/m-government) naar burgers en bedrijven met 20%: ff Uitbreiding van het elektronisch loket IRISbox naar alle Brusselse gemeenten, het aanbod van elektronische formulieren verhogen voor burgers en bedrijven, het gebruik hiervan stimuleren en promoten, alsook een betere integratie van e-id in administratieve processen voorzien. ff M-governmenttoepassingen ontwikkelen voor mobiliteit en openbare ruimte. Ontwikkeling van een gewestelijk next generation network IRISnet 2.0. ff Extreem breedbandnetwerk naar administraties, scholen, universiteiten, ziekenhuizen, politiezones, bedrijven en bedrijfscentra. Ontwikkeling van testprojecten op regionaal niveau voor gezondheidstechnologie (E-Health): 1. Hosting, ondersteuning en bijstand voor de eindgebruikers van het platform ABRUMET die de Brusselse zorgverstrekkers verbindt. 2. Nieuw pillootproject voor elektronische afhandeling van attesten betreffende zorgverstrekking, waardoor de procedure en afhandeling door verzekeringsorganisme, patiënt en RIZIV wordt versneld en de kosten worden verminderd. X X DIGI-FLOW in alle administraties uitbreiden. Digi-Flow laat een ambtenaar toe om authentieke bronnen te raadplegen. ff Integratie en harmonisatie van gewestelijke en gemeentelijke e-govplatformen. Digitaliseren van procedures voor stedenbouwkundige en milieuvergunning, en bedrijfsvervoersplannen. ff NOVA-platform: evolutie van platform voor uitwisseling van informatie tussen besturen tot een dynamische tool voor indiening (gebruikerszijde) en behandeling (administratie) van stedenbouwkundige en milieudossiers, waarbij de aanvrager het proces online kan opvolgen.
18 03. smart MOBILITY Smart mobility staat voor innovatieve en alternatieve mobiliteitsoplossingen. Aangezien steeds meer mensen leven en werken in een beperkte stadsruimte zullen toenemende verkeersopstoppingen het vrij verkeer van goederen en personen belemmeren. In het bijzonder in een stadsregio als Brussel die in 2010 de bedenkelijke titel kreeg van dé Europese hoofdstad van de verkeersopstoppingen. Zonder noodzakelijke aanpassingen zal de bereikbaarheid van het hoofdstedelijk gewest en haar burgers en bedrijven dan ook in gevaar komen. Mobiliteit is één van de belangrijkste uitdagingen waarmee de Brusselse stadsregio wordt geconfronteerd. Doeltreffende en vlotte mobiliteit is van essentieel belang voor het economisch concurrentievermogen van Brussel. Ernstige opstoppingen hebben eveneens een belangrijke economische kost, geschat op 2% van het BBP. Ook van belang is dat mobiliteit een impact heeft op bijna alle inwoners van het gewest en hun welzijn. Transport is daarnaast verantwoordelijk voor een deel van de uitstoot die we beter wensen te controleren. Nochtans kunnen innovatieve technologieën en strategieën het mogelijk maken onze transportsystemen beter te beheren en onze infrastructuur efficiënter te gebruiken. Intelligente transportsystemen van de nieuwe generatie zijn dan ook niet weg te denken in elke moderne stad van de 21e eeuw. Belangrijk is dat deze projecten deel uitmaken van een bredere ITS-strategie en multimodaal mobiliteitsplan. Ze moeten geïntegreerd worden in een langetermijnvisie en anticiperen op de vraag van klanten voor nieuwe diensten en de mogelijkheden van nieuwe technologieën, zoals next generation gps en pda s (personal digital assistant) voor realtime informatie. ITS De term ITS (Intelligent Transport Systems) wordt gebruikt om te verwijzen naar het geheel van toepassingen van ICT in voertuigen en verkeersinfrastructuur. De ITS-markt maakt momenteel een sterke groei door en alles wijst erop dat deze trend de komende jaren nog sterker wordt. Het voorbije decennium hebben telematicasystemen (boordcomputers, GPS-gebaseerde systemen) een grote opgang gekend, zowel in de professionele markt als in de consumentenmarkt. Onafhankelijk daarvan zijn de voorbije jaren heel wat ontwikkelingen gebeurd op het vlak van verkeerstechnologie, getuige daarvan de veelheid aan nieuwe detectiesystemen en intelligente verkeersmanagementtoepassingen. Anno 2010 bestaan er heel wat raakvlakken tussen beide markten en in de toekomst zullen beide markten verder naar elkaar groeien gezien de trend naar geïntegreerde mobiliteitsoplossingen (bv. kwalitatief hoogstaande verkeersinformatie op een telematicaplatform in het voertuig). De Zweedse hoofdstad Stockholm heeft een aantal belangrijke ITS-maatregelen ingevoerd. Stockholm wil de meest bereikbare hoofdstad ter wereld zijn en heeft een congestietaks ingevoerd die op vijf jaar tijd heeft geleid tot een daling van het autogebruik met meer dan 20% en de uitstoot van wegverkeer met 15%. Stockholm heeft deze taks ingevoerd als een deel van een groter plan waarbij de openbare vervoersdienstverlening gevoelig werd uitgebreid en versterkt. Stockholm heeft ook een geïntegreerd ticketsysteem dat alle transportmiddelen linkt. Een ander voor-
19 beeld, met name van geïntegreerde dienstverlening, is Singapore waar men met een open nationale transportkaart naast gebruik voor openbaar vervoer ook kleine betalingen kan doen. ITS-technologie kan significante winsten opleveren wat betreft verkeersveiligheid, doorstroming en milieulast en het is tevens de sleutel tot een kostenefficiënt mobiliteitsbeheer over verschillende transportmodi en organisatorische grenzen heen. Onderstaande cijfervoorbeelden illustreren de impact van specifieke ITS-diensten of het volgen van een geïntegreerd mobiliteitsbeleid gebaseerd op ITS en ICT: DRIPs (Dynamische Route Informatie Panelen) die alternatieve routes aanbevelen reduceren verliesuren tijdens incidenten met gemiddeld 20%, en met maximaal 80%. Proeven met DRIPs leidden gemiddeld tot een winst van 300 verliesuren per incident waardoor de baten de kosten overstijgen na al 1 jaar. De reistijdreductie gerealiseerd door reisinformatie en snelheidsharmonisatie via o.a. wegkantinformatiesystemen leidt gemiddeld in een vermindering van 15% in brandstofverbruik en in CO 2 -emissies. Daarnaast neemt het aantal ongevallen af met 5%. Het Duitse GPS-gebaseerde kilometerheffingssysteem voor vrachtwagens leidde tot een daling van 10% van lege transporten en een verschuiving van 6% van het wegvervoer naar het spoor. X X Een cordon-gebaseerd tolheffingsysteem voor steden kan de reistijden in de stad verminderen met 20% en tezelfdertijd de uitstoot verminderen tot 16% (zie voorbeeld van Stockholm). Hard shoulder running (het openstellen van de pechstrook tijdens piekverkeer of incidenten) kan de reistijd op snelwegen met 25 % doen dalen tijdens piekverkeer.
20 ITS voor BHG In de samenleving bestaat er consensus dat het onmogelijk is om op een duurzame manier aan de toenemende vraag naar mobiliteit te voldoen met enkel meer beton en asfalt. Er is duidelijk nood aan een betere verkeers- en mobiliteitsmanagementinfrastructuur. Op dat vlak moet er in het Brussels gewest een belangrijke inhaaloperatie gebeuren om tot de meer vooruitstrevende regio s in Europa te kunnen behoren. Ondanks het bestaan van plannen voor een geïntegreerde aanpak van verkeersmanagement werden nog maar enkele significante projecten gerealiseerd. In vergelijking met de ontplooiing van verkeersmanagementsinfrastructuur in onze buurlanden blijven we echter achterop hinken. En dit ondanks de uitstekende expertise die duidelijk aanwezig is binnen de administraties, het Mobiris Verkeerscentrum en bij onze technologische industrie, waar verschillende bedrijven toonaangevend zijn op wereldvlak. In de Brusselse ITS-strategie voor de komende 5 jaar dienen drie doelstellingen centraal te staan: 1. Realisatie van een gebiedsdekkende verkeersmanagementinfrastructuur op onze wegen op basis van een aan de industrie getoetst masterplan (Jaarlijkse budgetimplicatie 11-75 miljoen euro); 2. Realisatie van groene en duurzame mobiliteit (bv. infrastructuur voor elektrische wagen, rekeningrijden) op basis van state-of-the-art technologie (Jaarlijkse budgetimplicatie -25 miljoen euro); 3. Invoering van een intelligente kilometerheffing (Jaarlijkse budgetimplicatie +100 miljoen euro). Gezamenlijk zou de realisatie van deze objectieven budgetneutraal zijn. In eerste instantie moet werk gemaakt worden van een gecoördineerd en gebiedsdekkend - in plaats van gefragmenteerd en incidenteel - verkeersmanagement wat zal leiden tot een vermindering van de files met ongeveer 15% en tot een daarmee gekoppelde winst voor de verkeersveiligheid en het milieu. Enkel een consistente aanpak over het hele grondgebied heeft een kans op slagen, waarbij de overheid minstens actief aanwezig is op alle plaatsen met structurele, dagelijks weerkerende problemen. Als belangrijkste toepassingen hieronder zien we: 1. Incidentmanagement (20% minder verliesuren tijdens incidenten). 2. Verkeersbeheersing-snelheidsharmonisatie (5-10% effectieve capaciteitsverhoging). 3. Reisinformatiediensten (nog eens 5% minder opstoppingen). 11 Jaarlijkse budgetimplicatie is een schatting van ITS Belgium op basis van bestaande studies en buitenlandse voorbeelden. Dit is een schatting en geeft enkel een indicatie van de grootte van mogelijke investeringen en eventuele opbrengsten. De finale bedragen zijn afhankelijk van de invulling van de individuele projecten. ITS Belgium, www.itsbelgium.be.
21 Concrete Brusselse actiepunten Inhaalbeweging van het gebruik van verkeerstechnologie op het hoofdwegennetwerk door het opstellen van een masterplan voor dynamisch verkeersmanagement (bv. verkeerlichtenbeïnvloeding, regeling uitgaand en ingaand verkeer tijdens spitsuren, parkeergeleiding, ) dat wordt opgesteld begin 2011 en versneld wordt uitgevoerd de komende 2 jaar. Hierbij kan eveneens gekeken worden naar best practices bij onze buurlanden. Het realiseren van pilootprojecten bedoeld om groenere mobiliteit in steden mogelijk te maken (bv. het voorbereiden van de invoering van intelligent rekeningrijden en de aanpassing van de stedelijke infrastructuur aan de elektrische wagen), met een jaarlijks budget van 500.000 euro. Invoering van intelligent rekeningrijden, die op een flexibele manier wordt toegepast, en dit samen met de andere gewesten. Zo dienen voertuigen op een evenwichtige manier belast te worden als men zich op bepaalde tijdstippen verplaatst tijdens de week. Het gebruik van het voertuig en niet het bezit wordt belast, daarom dient tezelfdertijd werk worden gemaakt van de afschaffing van andere vormen van belasting die te maken hebben met de inverkeerstelling van een voertuig en de verkeersbelasting. In ruil voor deze heffing dient naast de vermindering of afschaffing van andere heffingen eveneens tijdswinst te worden verzekerd. Ook dient de capaciteit van het MIVB-net substantieel te worden verhoogd. De opbrengst van deze heffing zal in eerste instantie worden geïnvesteerd in mobiliteitsbeleid en de goede bereikbaarheid van burgers en bedrijven. Meer detectie en dynamische signalisatie om gefragmenteerd mobiliteitsbeheer op het hoofdwegennetwerk tegen te gaan. Dit omvat ook de tijdelijke inzet van mobiele verkeersmanagementinfrastructuur (tekstkarren, mobiele meetsystemen...), de verdere optimalisatie van verkeerslichten en aandacht voor de zwakke weggebruiker. De invoering van intelligente systemen voor het openbaar vervoer, met inbegrip van de automatisering van de metrotoestellen, energie-efficiënte vervoersmodi en de terbeschikkingstelling van een uitgebreide dienstverlening inzake reistijdinformatie. De regelmatige organisatie van een interkabinettenwerkgroep voor mobiliteit die moet zorgen voor een betere afstemming tussen verschillende projecten in de verschillende beleidsdomeinen en uitvoering van een onderbouwde visie mee in de hand werken. Over de regiogrenzen heen dienen interregionale werkgroepen een gecoördineerd beleid te realiseren betreffende dynamisch verkeersbeheer, in dialoog met ITS Belgium. X X De bevordering van de openheid van de publieke sector met betrekking tot het samenwerkingsmodel met private spelers. De innovatiekracht in de industrie moet worden benut om mobiliteitsdiensten te ontwikkelen en in de markt te plaatsen die aanvullend op de investeringen van de overheid mee inspelen op het realiseren van belangrijke mobiliteitsdoelstellingen.
22 04. Agoria Brussel Agoria verenigt de bedrijven uit de technologische industrie. Wij zetten ons in voor de toekomst van die bedrijven en de 275.000 mensen die er werken. Ontwikkeling van de werkgelegenheid in Brussel in de Agoria-sectoren sinds 1995 Agoria is de grootste sectorale federatie van het land en vertegenwoordigt 13 sectoren: automobiel, bouwproducten, contracting & maintenance, elektrotechniek, industriële automatisering, informatie- en communicatietechnologieën (ICT), kunststoffen & composieten, mechatronica, metaalverwerking, metalen & materialen, montage & kranen, lucht- & ruimtevaart, veiligheid & defensie. In totaal zijn meer dan 1600 ondernemingen bij Agoria aangesloten. 160 140 120 100 80 60 Productie en verwante diensten ICT-diensten Installatie en onderhoud Totaal De hoofdopdracht van Agoria is te zorgen voor een gunstige sociaal-economische omgeving voor onze leden en hun werknemers en hen in alle fasen van hun ontwikkeling met raad en daad bij te staan. 40 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 In Brussel telt de technologische industrie meer dan 300 bedrijven die samen om en bij de 33.000 mensen in dienst hebben en goed zijn voor bijna 10% van de privétewerkstelling in het gewest. De ICT-diensten vertegenwoordigen 58% van de banen in de technologische industrie. Het aandeel van de productie-activiteiten en installatie & onderhoud bedraagt respectievelijk 25% en 17% van de werkgelegenheid in de technologiesectoren.
Verantwoordelijk uitgever: Stijn Ombelets, A. Reyerslaan 80, BE-1030 Brussel 23
Agoria Brussel Diamant Building A. Reyerslaan 80 BE-1030 Brussel Contact Mathias Cys mathias.cys@agoria.be www.agoria.be