Mobiel woordjes verwerven en leren in en buiten de les Document als naslagwerk bij de workshop mobiel woordjes leren in en buiten de les ten behoeve van mlearning in het vocabulaire-onderwijs Amstelveen College Mei 2013 Jaury de Jong 1
Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 De theortische inzichten met betrekking tot de toepassing van mlearning in het vocabululaire-onderwijs... 4 2 Het aanbod met betrekking tot mlearning en het verwerven van vocabulaire... 7 2.1 Woordenboeken... 7 2.2 Vertaalapps... 8 3 Mogelijkheden met betrekking tot mlearning en het beklijven van vocabulaire... 9 4 Apps te gebruiken voor in de les... 13 5 Mogelijkheden om mlearning te integreren... 14 6 Handige websites... 15 2
Inleiding Dit document bevat een uitwerking van de workshop mobiel woordjes leren in en buiten de les. In deze workshop is een overzicht gegeven van de mogelijkheden van mlearning (mobile learning) op het gebied van vocabulaire-onderwijs. Met de term mlearning wordt het leren via mobiele apparaten bedoeld. In de praktijk komt dit neer op het leren met behulp van apps op een smartphone of tablet. Dit document dient als naslagwerk voor de mvt-docenten van het Amstelveen College zodat zij een leidraad hebben om mlearning te integreren in hun lessen. De apps voor smartphones en tablets ten behoeve van het onderwijs groeien momenteel als paddenstoelen uit grond. Als je in de itunes appstore alleen al het woord vocabulary intoetst verschijnen bijna 5000 zoekresultaten en voor translate zelfs meer dan 5000. Door het grote aanbod aan apps zie je als docent al snel door de bomen het bos niet meer. Om geen information overload te creëren bij de mvt-docenten is er in dit onderzoek voor gekozen alleen de apps en mogelijkheden te introduceren die voor de Nederlandse leerling het handigst en meest praktisch zijn. Het onderzoek naar de mogelijkheden van mlearning op het gebied van vocabulaireonderwijs is gehouden naar aanleiding van de vraag van enkele docenten op het Amstelveen College. Bij de docenten bestond het besef dat de smartphone en tablet een verrijking kunnen zijn ten aanzien van het vocabulaire-onderwijs, maar het hoe en wat was nog redelijk onduidelijk. Naar aanleiding van dit uitgangspunt is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van mlearning op het gebied van vocabulaire-onderwijs. In het onderzoek zijn grofweg de volgende drie vragen beantwoord: 1. Wat zijn de theoretische inzichten met betrekking tot de toepassing van mlearning in het vocabulaire-onderwijs? 2. Welke betrouwbaar aanbod is er met betrekking tot mlearning en het verwerven van vocabulaire? 3. Welke mogelijkheden zijn er met betrekking tot mlearning en het beklijven van vocabulaire? Om uiteindelijk tot een afgerond product te komen (de workshop) en om de drie vragen te beantwoorden is literatuuronderzoek gedaan, zijn vragenlijsten afgenomen, en is een 3
interview gehouden met een docent van het Berlage Lyceum die zich heeft gespecialiseerd in mlearning bij de moderne vreemde talen. 1. De theoretische inzichten met betrekking tot de toepassing van mlearning in het vocabulaire-onderwijs mlearning en vocabulaire-onderwijs In de wetenschappelijke literatuur is er sinds de opkomst van mobiele technologieën als PDA s en de telefoon al redelijk wat onderzoek gedaan over de inzet van deze technologieën ten behoeve van educatieve doeleinden. De overkoepelende term die hiervoor wordt gebruikt is mobile learning, ook wel afgekort tot mlearning. De definitie van mlearning brengt met zich mee dat onder deze term onder andere het gebruik van mobiele telefoons, smartphones, PDA s (personal digital assistants) en tablets (bijvoorbeeld ipad) vallen. mlearning gaat verder dan elearning, omdat elearning ook kan plaatsvinden achter een vaste computer waarbij de student niet mobiel is. Bij mlearning draait het echt om het feit dat het leren niet gebonden is aan een tijd, plaats of context, en dat het altijd en overal kan plaatsvinden (Shippee & Keengwe, 2012). Uit het literatuuronderzoek is gebleken dat er al vrij veel is gepubliceerd over mlearning. Echter, over de effecten van mlearning ten behoeve van het vocabulaireonderwijs is nog niet erg veel bekend. Het is echter niet zo dat er nog helemaal geen onderzoek is gedaan; er is wel wat bekend. Cavus en Ibrahim (2009) hebben onderzoek gedaan naar het leren van technische Engelse woorden aan de hand van sms jes. Zij kwamen tot de conclusie dat studenten de woorden inderdaad via mlearning leerden en dat zij het ook leuk vonden. Uit het onderzoek van Lu (2008) kwam naar voren dat Aziatische studenten Engelse woordjes effectiever leren via SMS dan via geprint papier. Thornter en Houser (2005) kwamen al eerder tot dezelfde conclusie bij Japanse studenten die Engelse woordjes via de mobiel leerden. Het misschien wel tot nu toe meest toonaangevende onderzoek is gedaan door Sandberg et al. (2011). In dit onderzoek is bestudeerd hoe Nederlandse basisschoolleerlingen Engelse woordjes leren aan de hand van mlearning. Sandberg et al. hebben drie groepen leerlingen onderzocht. Een groep leerde Engelse woordjes over dieren 4
in het klaslokaal, een groep leerde Engelse woordjes met de mobiel in een dierentuin, en een groep leerde de woordjes met de mobiel in de dierentuin en kreeg de mobiel ook mee naar huis. Uit het onderzoek bleek dat Engelse woorden alleen beter worden geleerd via mlearning als de leerlingen hun mobiel ook buiten de lestijd mogen gebruiken. De groep die de mobiel mee naar huis nam, scoorde beter op de toets. De mobiele technologie nodigt uit om buiten de lestijd tijd te besteden aan de lesstof. Daarnaast vonden leerlingen het ook leuker om met de mobiel te leren. Conclusie De wetenschappelijke literatuur raadt het aan om mlearning te integreren in het vocabulaire-onderwijs. Uit onderzoek is niet onomstotelijk bewezen dat leerlingen sneller vocabulaire verwerven, maar langzamer is ook zeker niet het geval. De leerlingen die woordjes via mlearning leren scoren over het algemeen beter dan leerlingen die dat niet doen. Dit resultaat is toe schrijven aan het kenmerk van mlearning dat lesstof overal en altijd beschikbaar is. Vocabulaire is snel en makkelijk toegankelijk voor leerlingen wat ervoor zorgt dat leerlingen meer tijd besteden aan het leren van vocabulaire. Een tweede bijkomstigheid waarom mlearning wordt aangeprezen is dat leerlingen het leuker vinden om zo te leren en op die manier gemotiveerder zijn om woordjes te leren. De onderzoeken die in de wetenschap tot nu toe zijn uitgevoerd hebben met name betrekking het effect van mlearning afgezet tegen de traditionele manier van vocabulaire leren. Er zijn echter nauwelijks tot geen studies beschikbaar die verschillende vormen van mlearning onderzoeken. Zoals aangegeven schieten de apps als paddenstoelen uit de grond, terwijl eigenlijk niemand weet of een dergelijke app bevorderlijk is voor het vocabulaireonderwijs. Elke app verschilt wel ergens in didactiek en aanpak en de didactiek die de apps bevatten evolueren ook in razend tempo. De wetenschap kan deze razendsnelle opmars (nog) niet bijhouden. Voor de bruikbaarheid van een app is het tot het beste om je als docent te baseren op oordelen van andere gebruikers van de app. Zo bevat bijvoorbeeld de itunes appstore beoordelingen van gebruikers van de apps. Daarnaast houden veel docenten blogs en websites bij over handige apps die van toepassing zijn in het onderwijs. Echter, nogmaals, wetenschappelijk onderzoek ontbreekt. 5
Literatuurlijst Cavus, N., & Ibrahim, D. (2008). m Learning: An experiment in using SMS to support learning new English language words. British Journal of Educational Technology, 40(1), 78-91. Lu, M. (2008). Effectiveness of vocabulary learning via mobile phone. Journal of computer assisted learning, 24(6), 515-525. Santos, I.M., & Ali, N. (2011). Exploring the uses of mobile phones to support informal learning. Education and Information Technologies, 17, 187-203 Sandberg. J., Maris,. M.m & De Geus, K. (2011). Mobile English learning: an evidence-based study with fifth graders. Computers and Education, 57, 1333-1347 Shippee, M., & Keengwe, J. (2012). mlearning: Anytime, anywhere learning transcending the boundaries of the educational box. Education and Information Technologies, 1-11. Thornton, P., & Houser, C. (2005). Using mobile phones in English Education in Japan. Journal of Computer Assisted Learning, 21, 217-228. 6
2. Het aanbod met betrekking tot mlearning en het verwerven van vocabulaire Het aanbod van vertaalapps is enorm. In dit deel worden een aantal apps geïntroduceerd die het handigst zijn voor de Nederlandse leerling en die gratis of enigszins betaalbaar zijn. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen gerenommeerde woordenboeken en gratis vertaalapps. Dit aanbod is onder andere gebaseerd op basis van de behoeftes en het opzoekgedrag onder leerlingen en docenten. 2.1. Woordenboeken 1. Van Dale Van Dale woordenboeken hebben verschillende woordenboekapps beschikbaar voor Engels, Spaans, Frans en Duits: a. Pocket ( 0,89) Dit is een beknopt woordenboek en bevat voor de verschillende talen tussen de 30.000 en 60.000 woorden geselecteerd op gebruikersfrequentie. Het Van Dale woordenboek is uiterst betrouwbaar en deze pocketversie is zeer betaalbaar. Dit beknopte woordenboek is met name geschikt voor leerlingen uit de onderbouw. b. Middelgroot Woordenboek ( 29,99) Dit woordenboek bevat voor elke taal tussen de 80.000 en 110.000 woorden geselecteerd op alledaags taalgebruik. De app geeft van de woorden uitgebreid voorbeelden in verschillende contexten. Deze versie is uitgebreider dan de pocketversie en is aan te raden voor leerlingen uit de bovenbouw. 7
2. Prisma De Prisma woordenboeken zijn 6,99 per stuk in de appstore en bevatten ongeveer 70.000 woorden voor elke taal. Prisma is een betrouwbaar woordenboek en het is een goed alternatief voor als het Middelgroot Van Dale woordenboek te duur wordt beschouwd. 2.2. Vertaalapps 1. Google Vertalen (gratis) Google vertalen of Google Translate is een handige vertaalapp waarbij leerlingen snel en makkelijk woorden kunnen opzoeken. Deze vertaalapp blijkt onder de leerlingen de meest gebruikte vertaalapp te zijn. Naast de betekenis van het woord kunnen de leerlingen ook horen hoe het woord wordt uitgesproken. Google vertalen heeft een nogal negatief imago onder talendocenten, wat deels onterecht is. De app is niet betrouwbaar als het om zinnen vertalen gaat, maar wel als het om losse woorden gaat. Een nadeel is dat de app meestal maar één vertaling weergeeft, daar waar vaak meerdere vertalingen in verschillende contexten nodig zijn. Voor dagelijks en snel gebruik is Google vertalen een handige app. 8
2. itranslate (gratis) itranslate lijkt erg op Google vertalen en biedt ongeveer dezelfde mogelijkheden. 3. Vertaler Pro (gratis) Vertaler Pro is een redelijk betrouwbare vertaalapp waar ook korte zinnetjes goed mee te vertalen zijn. 3. Mogelijkheden met betrekking tot mlearning en het beklijven van vocabulaire De selectie van onderstaande woordtrainers is tot stand gekomen op basis van literatuuronderzoek en de ervaring en expertise opgedaan op het Berlage Lyceum. 1. Malmberg Malmberg biedt vanaf het schooljaar 2012-2013 het lesmateriaal op de ipad aan. Dit is de lesmethode aangepast voor de ipad. Het lesmateriaal is via een jaarlicentie toegankelijk. Met het lesmateriaal kunnen de leerlingen hand- en werkboeken volledig digitaal gebruiken. Het digitale materiaal van het epack is niet beschikbaar als app voor de ipad. Het epack moet nog via de pc benaderd worden. Woordtrainers (gratis) Malmberg biedt echter wel als app 9 gratis woordtrainers aan. Het zijn woordtrainers om de leerlingen voor te bereiden op het eindexamen. Engels (All Right! en of course!) 6 vwo, 5 havo, 4GT Frans (d accord!) 5 vwo, 5 havo, 4 GT Duits (Na Klar!) 6 vwo, 5 havo, 3 GT 9
Voorbeeld De app is zo opgebouwd dat de leerlingen vocabulaire kunnen trainen van Nederlands naar doeltaal en andersom. Bij elk hoofdstuk zijn de belangrijkste woordjes van elke tekst geselecteerd. De leerling kan deze woordjes op verschillende manieren leren. De leerling kan ze leren, snel herhalen en snel oefenen. Daarnaast kan de leerling zichzelf trainen in spelling en biedt de app oefentoetsen aan (overhoren). 2. WRTSmobile (gratis) De app WRTSmobile biedt gratis de mogelijkheid om woordenlijsten te maken en te oefenen. De leerlingen kunnen zelf lijsten maken en die trainen. Met behulp van hun e- mailadres en wachtwoord kunnen de leerlingen die een wrts-account hebben op de server hun lijsten downloaden in de app. 10
3. miniteach (gratis) Deze app biedt de mogelijkheid om praktisch alle woordenlijsten van alle methodes te downloaden en er mee te oefenen. Via het hoofdmenu kun je de woordenlijsten downloaden van de site www.woordjesleren.nl. Op deze site zijn van de verschillende lesmethodes de woordjes beschikbaar gegeven. Het aanbod is enorm. Daarom is het aan te raden om in eerste instantie de woordenlijst van de gebruikte methode in de les aan te houden. Voorbeelden van lesmethodes die via miniteach beschikbaar zijn, zijn: Engels: all right!, go for it!, Stepping stones Frans: d accord!, Grandes Lignes, Carte Orange, Franconville Duits : Na Klar!, Neue Kontakte, AusBlick, Spaans: Paso Adelante, Caminos, Bienvenidos 4. Trainer: Woord Trainer Deze woordtrainerapp is beschikbaar voor de talen Engels, Spaans, Frans en Duits. Met deze app zijn woordjes te leren in 25 categorieën als dieren, familie, op school etc. Voor elke categorie bevat de app de basiswoorden (ongeveer 30). Deze woorden zijn vervolgens te toetsen met behulp van een quiz. Twee categorieën zijn gratis beschikbaar. Alle categorieën kosten 1,79. 11
De woordenlijsten in deze app zitten dus niet vast bij een methode. De app is echter wel goed te gebruiken in de onderbouw als bij een hoofdstuk het veel over een bepaalde categorie gaat. 5. Vocabulary ( 1,79) Vocabulary is een app van Mac en ios waarbij leerlingen voor elke taal verschillende woordenlijsten kunnen maken. Deze woordenlijsten moeten wel zelf handmatig worden ingevuld. De woordenlijsten kunnen de leerlingen in verschillende niveaus indelen. Elk niveau geeft een andere moeilijkheidsgraad weer. Met behulp van een VocabularyCloud account kunnen de leerlingen hun woordenlijsten ook op andere Mac of ios-apparaten raadplegen. 12
4. Apps te gebruiken voor in de les 1. OMJS werkvormen ( 1,79) OMJS werkvormen is een zeer uitgebreide app die voor verschillende onderwijsleersituaties werkvormen aangeeft. De werkvormen zijn onderverdeeld in vier categorieën: oriënteren, verwerven, reflecteren en kennismaken. Elke categorie is onderverdeeld in werkvormen van korter of langer dan 20 minuten. Vervolgens worden werkvormen geadviseerd die individueel, in tweetallen, in viertallen of klassikaal kunnen worden uitgevoerd. Als je bijvoorbeeld wil dat leerlingen zich oriënteren op een bepaald vocabulaire, dan geeft de app als suggesties dat leerlingen in viertallen of klassikaal een woordslang kunnen maken. Als je wilt dat de leerlingen vocabulaire verwerven dan kunnen ze een kruiswoordpuzzel, een mind map of een woordquiz maken. De werkvorm die het meest wordt aangeraden is het maken van een wordle met een smartphone of ipad. Een wordle is een woordwolk waarin de belangrijkste woorden het grootst zijn. Elke leerling maakt zijn of haar eigen wordle waarna ze deze bespreken en vergelijken met andere leerlingen. Uit ervaring blijkt dat leerlingen op deze manier actief met vocabulaire bezig zijn en ze vinden het leuk om zo n wordle te maken. 2. ShowMe (gratis) ShowMe is een handige app om leerlingen elkaar woordjes te laten overhoren. ShowMe is een app die onder categorieën foto s bevat. Zo staan er onder de categorie fruit allemaal foto s van verschillende soorten fruit. Leerlingen kunnen elkaar overhoren door bijvoorbeeld dat de ene leerling een foto kiest en de andere het bijpassende woord in de doeltaal moet zeggen. Leerlingen vinden dit meestal leuk om te doen. 3. itunes: onderwijs Bovenstaande woordtrainers zijn de belangrijkste woordtrainers voor Nederlandse leerlingen om vocabulaire te leren in het Engels, Spaans, Frans en Duits. Voor een breder aanbod van apps (ook voor apps die geen betrekking hebben op vocabulaire), is het aan te raden te kijken in de itunesstore in de categorie onderwijs: https://itunes.apple.com/nl/genre/ios-onderwijs/id6017?mt=8 13
5. Mogelijkheden om mlearning te integreren De mogelijkheden voor leerlingen om via mlearning woordjes op te zoeken en te leren zijn eindeloos. Uit onderzoek blijkt dat door middel van mlearning leren steeds meer plaatsvindt buiten het klaslokaal waardoor docenten minder zicht hebben op het leerproces van de leerlingen. De docent krijgt het hoe en wat van leren steeds minder in de hand. Het enorme aanbod kan ervoor zorgen dat leerlingen te overweldigd worden en dat mlearning zo een negatief effect heeft op de leerproces. Om te voorkomen dat mlearning een negatieve uitwerking op het leerproces heeft, is het belangrijk om in de les aandacht te besteden aan hoe mlearning in praktijk te brengen. Uit de leerlingenenquête bleek dat het merendeel van de leerlingen een smartphone of tablet gebruikt om woordjes te leren. De taak van de docent is om dit gebruik te beïnvloeden door bijvoorbeeld aan te geven welke apps zij kunnen gebruiken en op welke manier. Om leerlingen te sturen in het leren van woordjes buiten de les zijn de apps wrtsmobile en MiniTeach aan te raden. Zo heb je als docent zicht op het leerproces buiten de les. Aan het begin van het schooljaar is het aan te raden het gebruik van de gekozen apps te demonstreren. Dit kan eenvoudig door zelf je eigen mobiel of tablet aan te sluiten op de beamer. Je kunt laten zien hoe leerlingen woordjes kunnen downloaden (MiniTeach) of zelf kunnen invoeren (wrtsmobile) en hoe zij zichzelf kunnen overhoren. Als docent kun je daarnaast tijdens de eerste les van elk nieuw hoofdstuk tijd in de les inruimen voor leerlingen om de woordenlijst van het hoofdstuk in wrtsmobile in te voeren en op te slaan. Op deze manier maken de leerlingen kennis met de nieuwe vocabulaire van het hoofdstuk en hebben ze deze meteen de woordjes in wrtsmobile staan. Als je als docent woordjes wilt overhoren (bijvoorbeeld ter controle van huiswerk) kan dat ook eenvoudig via mlearning. Door bijvoorbeeld de reeds beschreven app ShowMe aan te sluiten op de beamer kun je leerlingen overhoren door de desbetreffende foto van het woord te tonen. Leerlingen kunnen met behulp van ShowMe ook elkaar overhoren. Daarnaast biedt de app OMJS-werkvormen ook talloze ideeën om mlearning te integreren in de lessen tijdens vocabulaire-onderwijs. 14
Tot slot Er is niet één gouden regel over het inzetten van mlearning in de les. Hoe en wanneer je mlearning toepast hangt nauw samen met het lesdoel en de lesopzet. Er is ook niet één juiste manier om een werkvorm via een app te introduceren. In dit rapport zijn enkele mogelijke manier weergegeven. Hoe leuk en interactief sommige apps ook zijn, verlies niet uit het oog dat het inzetten van mlearning een middel is om vocabulaire te verwerven en te leren. Het inzetten van mlearning moet geen doel op zich zijn. Omdat wetenschappelijke onderzoeken nog veelal ontbreken is het aan te raden in het begin de inzet van mlearning veel te evalueren en veel te reflecteren. Daarnaast zijn op betrouwbare sites vaak beoordelingen van andere docenten te vinden. 6. Handige website www.kennisnet.nl www.ipadders.eu http://www.apple.com/nl/education/apps/ www.ictnieuws.nl www.showme.com www.teachthought.com www.socrative.com www.voicemailboard.nl www.digischool.nl 15