Stichting Cultura te Ede Jaarverslag 2016 20 maart 2017 Stichting Cultura Molenstraat 45 6711 AW Ede Handelsregisternr.: 091 309 03
Inhoudsopgave Pagina Inleiding 2 Bestuursverslag 3 Verslag Raad van Toezicht 6 Verantwoording van de prestaties uit de budgetovereenkomst 2016 9 Verkorte jaarrekening Balans per 31 december 2016 31 Grondslagen van waardering 33 Overige toelichtingen Voorstel resultaatverwerking 35 Gebeurtenissen na balansdatum 35 Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 36 1
Inleiding Hierbij treft u het jaardocument 2016 van Cultura aan. In dit document leg ik verantwoording af over het gevoerde beleid van Cultura. Het document bestaat uit de volgende delen: 1. bestuursverslag 2. de verantwoording van de Raad van Toezicht 3. de verantwoording van de prestaties uit de budgetovereenkomst 2016 4. de jaarrekening 2016 5. overige toelichtingen 6. overige gegevens Verantwoording van de Raad van Toezicht Deze is opgesteld door de Raad van Toezicht en geeft inzicht in het door hen gevoerde toezicht. Verantwoording van de prestaties uit de budgetovereenkomst 2016 Een verantwoording aan de hand van de budgetafspraken en in het kort de hoogtepunten van het afgelopen jaar. Overige gegevens Onder de overige gegevens is de controleverklaring van CROP registeraccountants opgenomen. G. Poelert, Directeur/bestuurder 20 maart 2017 2
Bestuursverslag In dit jaarverslag van Cultura over 2016 vindt u de financiële en inhoudelijke verantwoording van de prestatieafspraken met de gemeente. Zowel de vastlegging van de activiteiten in woord en beeld als de presentatie van financiële resultaten geven een goed beeld van de centrale plek, het Huis van de Stad, die Cultura inneemt in de Edese samenleving. 2016 stond in het teken van het realiseren van de opgelegde bezuiniging. Tegelijkertijd waren er veel nieuwe ontwikkelingen in de bibliotheek en een forse groei in het theater en filmhuis. Ontwikkelingen die een logisch gevolg zijn van een verschuiving naar een meer coördinerende taak en regierol binnen het culturele én sociale domein. Terugblik Algemeen Cultura is bekend in Ede. Meer bezoekers dan vorig jaar wisten Cultura te vinden, niet alleen voor informatie, educatie en ontspanning, maar ook om te werken en te studeren. Cultura werd vaak gevraagd bij de organisatie van activiteiten en zocht zelf actief de samenwerking op met partners. Geen subsidie meer voor muziekonderwijs in de vrije tijd De gevolgen van het besluit geen subsidie meer te verlenen voor het muziekonderwijs in de vrije tijd waren het hele jaar voelbaar en zichtbaar. Stond 2015 in het teken van onderzoeken hoe de gevolgen van de bezuiniging op het muziekonderwijs in de vrije tijd opgevangen konden worden, in 2016 kreeg de daaruit voortvloeiende reorganisatie daadwerkelijk zijn beslag. Ondanks dat er met de bonden geen overeenstemming werd bereikt over een sociaal plan, is Cultura op individuele basis met ruim 80 % van de docenten tot een afspraak conform de voorstellen voor het sociaal plan gekomen. In 2015 onderzocht Cultura samen met de docenten in de bestuurskamer op welke wijze invulling kon worden gegeven aan het muziekonderwijs in de vrije tijd. Daaruit kwam een constructie van zelfstandig werkende docenten, die verenigd in een collectief Muziekplein lesgeven in Cultura. In de eerste helft van het jaar is veelvuldig overleg geweest met de werkgroep Muziekplein om door middel van goede afspraken een soepele overgang mogelijk te maken. Op 1 september nam Cultura afscheid van de docenten en startte het Muziekplein. Hoewel zowel de overgang als het afscheid goed zijn verlopen, heeft alles veel impact gehad op de docenten. Nieuwe initiatieven De bibliotheek wordt gezien als een partner in ontwikkeling! Er gebeurt veel in de bibliotheek. De in de bibliotheekwet genoemde functies bieden kansen. Hieruit zijn dan ook nieuwe activiteiten gekomen, waarbij er meer dan voorheen samenwerking gezocht en gevonden is met andere organisaties. Een voorbeeld hiervan is de opening van het Taalhuis, waarin Cultura samenwerkt met partijen zoals ROCA12, Vluchtelingenwerk Oost Nederland, Malkander en de gemeente Ede. Op het gebied van digitale vaardigheden, op beginnersniveau voor ouderen, maar ook voor jongeren, zijn er cursussen aangeboden. Daarnaast zijn er nieuwe programma s gestart voor de jeugd en programma s aangeboden in de zomervakantie. De bezoekersaantallen van het theater blijven groeien. In 2016 trokken de voorstellingen meer bezoekers dan het jaar daarvoor en was ook de bezettingsgraad van de zaal hoger. Met een ruime verdubbeling van het aantal filmvoorstellingen is het filmhuis ook een succes. Verschillende keren was de filmvertoning geheel uitverkocht, waarop de programmering in de tweede helft van het jaar uitgebreid is naar een aantal avondvertoningen. Steeds vaker wordt Cultura gevraagd evenementen in het Atrium of de theaterzaal te organiseren. Zo kon Cultura haar faciliterende en coördinerende rol laten zien bij het helpen organiseren en inhoudelijk adviseren bij congressen, landelijke lezingen en lokale themadagen zoals een landelijke Digisterker dag en de Dag van de Mantelzorg. De markt voor cursussen in beeldende vakken, dans en toneel blijft lastig. Landelijk zien we een daling van wel 40%. Een belangrijke oorzaak ligt in de grote concurrentie en de drukke agenda s van mensen. Toch heeft het kunstencentrum van Cultura een stijging van 5% weten te realiseren. De landelijke ontwikkelingen nopen wel tot een kritisch kijken naar het aanbod en onderzoek naar de behoeften van klanten. Bij cultuureducatie in school ligt de focus op zoveel mogelijk jeugd en jongeren kennis te 3
laten maken met actieve kunstbeleving. Door intensief contact van de cultuurmakelaars met onderwijsinstellingen bereikten de leerlijnen erfgoed, muziek en literatuur meer leerlingen dan vorige jaren. Daar zijn we trots op. Deze activiteiten werden gesubsidieerd door het Fonds voor Cultuurparticipatie en de gemeente Ede die de subsidie toekende voor Cultuureducatie met kwaliteit 2013 2016. In het laatste kwartaal heeft Cultura bij dit Fonds vervolgsubsidie aangevraagd voor de periode 2017-2020. Het plan hiervoor is gebaseerd op het plan voor de huidige subsidie, maar uitgebreid naar een vierde leerlijn theater en een plan voor kennisoverdracht aan de docenten. Cultura wil haar bezoekers gastvrij blijven ontvangen en investeert dan ook in haar faciliteiten. Zo zijn dit jaar de toiletgroepen in de publieksruimtes en de telefooncentrale vernieuwd. Resultaat Financiële resultaten De staat van lasten en baten over 2016 van Stichting Cultura sluit af met een positief resultaat na bestemming van 27.133,-. Dit resultaat is toegevoegd aan de Algemene Reserve. De toelichting op de resultaten is onderdeel van de jaarrekening en is opgenomen onder de toelichting op de staat van baten en lasten. De vermogens en liquiditeitspositie eind 2016 Het eigen vermogen van de Stichting Cultura is in 2016 toegenomen van 1.311.050,- tot 1.833.642,-. De toename is een gevolg van het positief resultaat over 2016 en de mutatie in de bestemmingsreserve van het eigen vermogen. De liquiditeit is per 31 december 2016 toegenomen met circa 470.000,-. De positieve kasstroom over 2016 bedraagt circa 887.000,-. Begroting 2017 De begroting 2017 sluit af met een positief saldo van 9.456,- Bedrijfsrisico s De relevante risico s die Cultura kunnen bedreigen zijn in kaart gebracht en maatregelen om de risico s te beheersen zijn verder uitgewerkt. De risico s worden maandelijks gemonitord. Daarbij wordt gecheckt of de maatregelen zijn uitgevoerd en het gewenste effect hebben bereikt. Daarnaast worden de risico s 2x per jaar tegen het licht gehouden en wordt bekeken of er nieuwe risico s zichtbaar zijn. Visie op de toekomst Cultura ziet drie speerpunten om een toekomstbestendige organisatie te zijn en te blijven. Ontmoetingsplaats De centrale plek die Cultura inmiddels inneemt willen we nog beter benutten en inzetten als dé plek waar het gebeurt. Meer nog dan voorheen willen we een ontmoetingsplaats zijn voor alle inwoners van de gemeente Ede en omgeving. Een plaats waar mensen tot rust kunnen komen, kunnen nadenken, zelf iets doen of meedoen, maar ook elkaar kunnen ontmoeten tijdens het genieten van kunst en cultuur. Cultura wil een plek zijn waar mensen objectief geïnformeerd worden over onderwerpen die hen interesseren en zich kunnen ontplooien in studie of activiteiten in de vrije tijd. Kortom een ontmoetingsplaats, een werkplaats en broedplaats. Bekend en bemind Door projecten uit te voeren in de wijken van Ede wil Cultura nieuwe doelgroepen bereiken en haar bekendheid vergroten in alle lagen van de bevolking. Cultura wil er zijn voor iedereen. Daarvoor moeten we snel in kunnen spelen op veranderingen, laagdrempelig en dicht bij de bevolking zijn én goed luisteren naar de klant. Samenwerking Samen bereik je meer. Na de samenwerking in 2016 bij het vormgeven van het Taalhuis hopen we in 2017 in samenwerking met Malkander het project Stadspoort te voltooien. Dit project omvat een totaalconcept met naast de boekencollectie mogelijkheden voor ontmoeting, het geven van cursussen en het aanbieden van allerlei activiteiten. Het project kenniscentrum erfgoed komt tot stand in samenwerking met een aantal erfgoedinstellingen. Op de 2 e etage van Cultura ontwikkelen we een multifunctioneel kenniscentrum, 4
waarbij er naast de mogelijkheden om kennis op te doen over en te genieten van de rijke historie van Ede ook studie en werkplekken worden gerealiseerd. Naast de samenwerking met andere culturele organisaties en organisaties uit het sociaal domein zoeken we ook nadrukkelijk de samenwerking met het bedrijfsleven. De categorie bedrijven die naast het maken van winst op zoek is naar het leveren van een maatschappelijke bijdrage aan de samenleving groeit explosief. In de samenwerking met hen zien wij kansen voor het opzetten van sociaal-innovatieve projecten. Ambitie Het is onze ambitie dé plek te willen zijn voor genieten, leren en ontmoeten van alle Edenaren en zo van betekenis te zijn voor de Edese samenleving. Dat willen we bereiken door gastvrij, creatief, inspirerend en professioneel te zijn. 5
Verslag Raad van Toezicht De Raad van Toezicht van Stichting Cultura houdt integraal toezicht op de algemene gang van zaken binnen Cultura en op het functioneren van het bestuur. De raad toetst of het bestuur bij de beleidsvorming en -uitvoering de maatschappelijke opdracht van Cultura centraal houdt en oog heeft voor het belang van de stichting als uitvoerder van deze opdracht. De raad ziet er daarbij op toe dat er een zorgvuldige afweging gemaakt wordt van de belangen van alle betrokkenen bij de stichting, dat de wet- en regelgeving wordt nageleefd en relevante risico s worden onderkend en in voldoende mate beheerst. Voor het beleid zijn de prestatie-afspraken met de Gemeente Ede leidend. De Raad van Toezicht hanteert de principes van de Code Cultural Governance. Bijzondere ontwikkelingen De door de gemeente Ede in 2015 aangekondigde bezuiniging op het muziekonderwijs is in 2016 geëffectueerd. Dit betekende feitelijk het ontslag in het najaar van alle 22 muziekdocenten. Hoewel dit onvermijdelijk geworden was en hoe nauwgezet bestuur en management dit ook hebben behandeld, de impact op de organisatie bleef groot en de Raad van Toezicht heeft het proces dan ook nauwlettend gevolgd. In het kader hiervan heeft een delegatie van de Raad samen met de bestuurder met de Ondernemingsraad gesproken. Een belangrijk punt was in het hele proces het afdekken van de individuele risico s voor de docenten en de financiële risico s voor Cultura, waarbij de afspraken met de gemeente over de zogenaamde frictiekosten een nadrukkelijke rol speelden. De Raad heeft het bestuursbesluit over de reorganisatie van het Kunstencentrum goedgekeurd. Financiën Het besluit over de jaarlijkse korting op muziekonderwijs voor Cultura werd in het najaar van 2015 door de gemeente genomen na vaststelling van de begroting voor 2016. Omdat dit besluit wel verwacht was, werd deze begroting als voorlopig bestempeld en als zodanig goedgekeurd. In het begin van 2016 keurde de Raad de herziene begroting van 2016 definitief goed. Op basis van de toelichting door Cultura, de rapportage van CROP Registeraccountants en de bespreking in de Raad stelde de Raad de jaarrekening en het jaarverslag van 2015 vast in zijn maartvergadering. De Raad constateerde dat Cultura conform verwachtingen behoudend had begroot, waardoor een positief resultaat over 2015 behaald werd. Het jaarverslag inclusief een verkorte jaarrekening is op de website van Cultura gepubliceerd. In de loop van 2016 bleken voldoende waarborgen aanwezig om aan toekomstige verplichtingen m.b.t. de ontslagen muziekdocenten te blijven voldoen, waardoor de eerdere zorgen bij bestuur en Raad van Toezicht over de mogelijke druk op de financiën en de organisatie sterk afnamen. Verloop realisatie Strategisch Plan 2014-2017 Via uitvoerige kwartaalrapportages met feiten, beelden en cijfers van alle onderdelen van de organisatie, toegang tot vele activiteiten en door mondelinge toelichtingen van de bestuurder kon de Raad van Toezicht de realisatie van het Strategisch Plan evenals de uitvoering van de begroting op de voet volgen. De Raad van Toezicht heeft met vertrouwen en waardering naar de bestuurder kunnen constateren dat Cultura zich ook in 2016 bewijst als een solide hart van kunst en cultuur in de gemeente Ede. De bestuurder bespreekt regelmatig de ontwikkeling van de belangstelling van het publiek voor het aanbod van Cultura met de Raad van Toezicht. Naast de centrale locatie komen met name de ontwikkelingen rondom de nevenvestiging van de bibliotheek in de Stadspoort aan de orde. Cultura werkt met diverse partijen samen aan een nieuwe voorziening in de Stadspoort als alternatief voor de huidige, niet als optimaal beschouwde plek voor dit filiaal. Met belangstelling en waardering volgde de Raad ook de inspanningen van Cultura t.a.v. laaggeletterden en nieuwkomers als uitvloeisel van haar brede maatschappelijke opdracht in een veranderende samenleving. Ontwikkelingen bestuur en organisatie Cultura In maart is een speciale bijeenkomst van bestuur en Raad van Toezicht gewijd aan risicomanagement met twee deskundigen, namelijk mevrouw Van Driel (Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement) en de medewerker kwaliteit (Cultura). Een eerder gemaakte inventarisatie van risico s is gepresenteerd en besproken. Periodiek inventariseren en monitoren van risico s dragen bij tot bewustwording, preventie en tijdig interveniëren in de organisatie. De Raad van Toezicht ontvangt vanaf 2016 jaarlijks een dergelijk overzicht ter bespreking. 6
Samenstelling en taakverdeling In 2016 hebben geen wijzigingen in de samenstelling van de Raad van Toezicht plaatsgevonden. De heer P. Schaap en de heer R. van Zuilen zijn in december herbenoemd voor hun tweede termijn. In het najaar besloot de heer G. Strijker om privéredenen zijn voorzitterschap neer te leggen. De Raad benoemde uit zijn midden de heer P. Schaap per 1 januari 2017 als voorzitter. Bijeenkomsten en activiteiten De Raad van Toezicht heeft in 2016 vijf keer volgens planning vergaderd. Daarnaast heeft een overleg met het managementteam over het strategisch beleid plaatsgevonden en is met de ondernemingsraad (OR) een bijeenkomst gehouden op verzoek van de OR, gericht op het proces met betrekking tot besluitvorming rond de bezuiniging op het muziekonderwijs. Verder heeft het reguliere overleg met de wethouder van Cultuur plaatsgevonden, dat eveneens in het teken stond van de bezuinigingen. Individuele raadsleden hebben regelmatig activiteiten van of namens Cultura bijgewoond, zoals diverse voorstellingen, manifestaties en exposities, de nieuwjaarsreceptie van de Gemeente Ede en het tweejaarlijkse Cultura-uitstapje met het personeel. Kwaliteit van het toezicht De Raad heeft in het najaar besloten de eerstvolgende zelfevaluatie door een externe deskundige te laten begeleiden als onderdeel van de kwaliteitszorg van het toezicht; de Raad sluit hiermee aan op de Governance Code Cultuur. Bedoelde begeleide zelfevaluatie is om praktische redenen niet uitgevoerd in 2016 en zal in het voorjaar van 2017 plaatsvinden. Met het oog op continue professionalisering van het toezicht is afgesproken dat de Raad regelmatig individuele professionaliseringsactiviteiten bespreekt; tevens is een afspraak gemaakt met een collega- Raad van Toezicht voor een collegiale consultatie. Deze zal evenals de zelfevaluatie in het voorjaar van 2017 plaatsvinden. Bezoldiging bestuur en Raad van Toezicht De Raad heeft op grond van goed functioneren van de bestuurder in een cruciaal jaar voor Cultura een incidentele beloning vastgesteld. De bezoldiging van de bestuurder wordt vermeld in de jaarrekening. Voor de Raad van Toezicht golden in 2016 dezelfde nominale vergoedingen als in 2015. Externe verantwoording Documenten betrekking hebbend op de inrichting van het toezicht en de Governance van Cultura zijn op de website van Cultura geplaatst. Een overzicht van de bezoldiging van de directeur-bestuurder en de leden van de raad van toezicht is opgenomen in het financiële deel van dit jaarverslag. 7
Samenstelling Raad van Toezicht per 31 december 2016: Naam Beroep Functies en nevenfuncties Dhr. G. Strijker Voorzitter Dhr. P. Schaap Vice-voorzitter Dhr. J. Miedema Voormalig lid college van bestuur ArtEZ hogeschool voor de kunsten Bestuurlijk adviseur Scholengemeenschap Rijk van Nijmegen Lid Raad van Toezicht De Basis Arnhem Zelfstandig interim manager/adviseur Lid bestuur Stichting Fapadag, Facilitation and participation of Disavantaged Groups Lid Raad van Toezicht Stichting Centrum voor Jeugd en Gezin (Apeldoorn) Mevr. K.A. Pullen Organisatie-adviseur Lid Raad van Commissarissen De Zorgmensen (Apeldoorn) Vice-voorzitter en Lid Raad van Toezicht CODA Apeldoorn Lid Raad van Toezicht Chr. Onderwijs Groep Vallei & Midden Gelderland Voorzitter en bestuurslid Vrienden van Atlant Dhr. R.F. van Zuilen Directeur Schouwburg & Filmtheater Agnietenhof Tiel Lid van bestuur Stichting De Verlichting (Een stichting van theatermaker Floris van Delft) 8
Verantwoording van de prestaties uit de budgetovereenkomst 2016 Maatschappelijk effect Cultura luistert naar de vraag en ontwikkelt haar organisatie zo, dat er meer en sneller op de vraag ingespeeld kan worden met een gewenst aanbod als antwoord op de veranderende behoefte en nieuwe trends. Huis van de Stad In deze inhoudelijke verantwoording leest u over de ontwikkeling van Cultura in 2016. Cultura als Huis van de Stad ontwikkelt zich steeds meer als plek die inwoners uit Ede weten te vinden: voor een theatervoorstelling, het lenen van een boek, het kijken naar een film, het volgen van een cursus beeldhouwen of verhalen schrijven, het lezen van de krant, het ontmoeten in het café of de Stadswinkel. Cultura biedt een gevarieerd aanbod en trekt veel verschillende klantgroepen. Bij de bibliotheek, het theater en het kunstencentrum leest u meer over deze ontwikkeling. Coördinerende taak Cultura zet zich in voor samenwerking op het gebied van kunst en cultuur. Cultura zoekt de samenwerking, maakt deze concreet en stimuleert die tussen Edese instellingen. Voortdurend onderzoekt Cultura hoe zij aanbod kan versterken door samen te werken met de amateurkunst, buurten dorpshuizen, bibliotheken, theaters en omringende gemeentes. Een belangrijk voorbeeld hiervan is de samenwerking met organisaties in het sociale domein, zoals Malkander en Vluchtelingenwerk. Deze samenwerking werd in 2016 concreet bij de start van het Taalhuis in de bibliotheek aan de Molenstraat. Luisteren naar de klant Cultura dankt haar bestaansrecht aan de klant die Cultura bezoekt en gebruik maakt van haar aanbod. Het is van groot belang om te weten wat de klant wil en van Cultura vindt. Regelmatig vraagt Cultura dit aan haar klanten. In het theater mondeling in de pauze van een voorstelling, in de bibliotheek door deelname aan een digitaal klantenpanel Biebpanel en het kunstencentrum onderzocht in november de tevredenheid van de cursisten door hen per e-mail een vragenlijst te sturen. Bij de diverse afdelingen leest u meer over de inhoud en resultaten van deze onderzoeken. Stadswinkel, galerie en projecten Stadswinkel Huiskamer van de stad De Stadswinkel is opnieuw ingericht en breidde haar assortiment verkoopproducten uit met nieuwe producten. De inrichting is meer gericht op verblijf en ontmoeting. De toeristische hoek is vernieuwd en verdeeld in food, natuur, cultuur en uitgaan. Maatschappelijke organisaties gebruiken de Stadswinkel voor speciale activiteiten. Bijvoorbeeld een bijeenkomst van Malkander over de vacaturebank met een overzicht van vacatures voor vrijwilligers. Toerisme Eind mei werd de Samenwerkingsovereenkomst Stadswinkel Toerisme ondertekend door de gemeente Ede en Cultura. Hierin ligt vast dat de Stadswinkel Ede, gevestigd en geëxploiteerd door Cultura, voor de Gemeente Ede werkzaamheden uitvoert op het gebied van toeristisch gastheerschap. De Gemeente Ede stelt hiervoor personele capaciteit beschikbaar. Deze overeenkomst is geldig tot 1 juni 2017, omdat de gemeente nog nadenkt over de invulling van haar functie toerisme. Galerie De galerie telde 4 exposities van professionele kunstenaars: schilderijen van Herman Brood, schilderijen en beelden van Quraish en Jan Snoeck, kunstwerken van Trijn Romein en Evelien Kieskamp en tekeningen van Robbie Cornellisse. Ook de cursisten van Cultura exposeerden hun werk onder het 9
thema Oorsprong. Het Historisch Museum Ede verzorgde 2 exposities. Eén over de 80-jarige geschiedenis van het Openluchttheater en een fototentoonstelling Hart voor de zaak met foto s van 3 generaties fotografen Hartgers die een eeuw Edes erfgoed vastlegden De exposities tellen gemiddeld 400 bezoekers. Expositie Herman Brood Mini-exposities De kleine expositieruimte in de Stadswinkel is dé plek voor het tentoonstellen van werk van Culturacursisten. Eind 2016 exposeerde een cursist beeldhouwen zijn werken. Ook gebruikte Erfgoed Ede deze ruimte voor een expositie met schilderijen van de Vereniging Oud Ede, waarin de geschiedenis van Ede zichtbaar was. Projecten Rockin old school Een groot succes is het initiatief van Cultura om de participatie van ouderen in de samenleving te bevorderen met de Rockin Old School (ROS). ROS staat voor een aantal popbandjes bemand door zestig plussers. De deelnemers krijgen deskundige begeleiding van 2 ervaren docenten uit het Muziekplein. In september startten 24 deelnemers in 4 bands op vrijdagochtend. Het project werd afgesloten met een eindpresentatie in Cultura. ROS is zelfvoorzienend en wordt bekostigd door de deelnemers en fondsbijdragen waaronder een bijdrage van het Fonds voor Cultuurparticipatie. Deze pilot was een groot succes en kreeg in november een vervolg. Festival Zomerbries Ede Op 25 juni vond in het centrum van Ede het festival Zomerbries plaats, een festival van Cultura in opdracht van de gemeente Ede. Bij de voorbereiding is door een projectgroep gewerkt aan de ontwikkeling van een heldere positionering van dit evenement en daaraan gekoppeld naam, huisstijl en communicatiemiddelen waarmee Cultura meerdere jaren vooruit kan. Een professioneel programma aangevuld met lokaal talent in een zomerse setting waren de ingrediënten van dit festival. Bezoekers konden in de openlucht kennis maken met muziek, theater, kunst, literatuur en dans. Cultura Theater, Bibliotheek en Kunstencentrum droegen bij aan dit festival en promootten die dag hun aanbod. In de drukke winkelstraat bleven veel mensen staan bij de voorstellingen, zongen mee met theaterliedjes en bezochten continue de theatervoorstellingen in de openlucht en theatercaravans. Het weer gooide echter vanaf 14.00 uur roet in het eten. Het centrum liep leeg en een handjevol bezoekers genoten van de stug doorspelende artiesten. Bij de evaluatie kwamen de volgende punten aan de orde: de opzet om winkelend publiek te laten zien dat cultuur niet altijd onder dak hoeft plaats te vinden is geslaagd; er is meer voorbereidingstijd nodig; de marketing moet intensiever en het programma kan ook multiculturele invalshoeken hebben. 10
Beeldend Kunstfestival Art & Food Het tweejaarlijks beeldend kunstfestival werd dit jaar voor de zesde keer gehouden. Het festival vond plaats in de hele maand oktober. In opdracht van de gemeente Ede werkte de organisatie aan een grotere zichtbaarheid van het festival en een concentratie van activiteiten in het centrum. Met het thema Art & Food is een link gelegd naar de kernwaarden van de gemeente, namelijk groen, gezond en actief. Op verschillende locaties waren 180 kunstwerken te zien, geïnspireerd door het thema Food. Op muren, aan gevels, op straat en in leegstaande winkelpanden zagen bezoekers schilderijen, beelden en graffiti. Ook was er een wedstrijd Ontwerp je eigen Fooddress. Op zaterdagen stonden meer dan 20 afwisselende workshops op het programma waaraan professionele kunstenaars en amateurs meewerkten. Bij de exposities en workshops zijn 2.500 bezoekers geteld en voor de straat/acts duizenden passanten. Samenwerkingspartners bij dit festival waren: Platform Edese Kunstenaars (PEK), Gemeente Ede, City Marketing, Evenementen en Food, Poppodium, Stichting Binnenstadsmanagement en Levendig Centrum. Cultura was verantwoordelijk voor dit festival en de uitvoering was in handen van een extern projectleider. Zakelijke dienstverlening Cultura benut haar restcapaciteit steeds beter. Aan het begin van het jaar nam Erfgoed Ede haar intrek op de derde verdieping van Cultura voor haar kantoorfunctie en eind december kreeg Ede Stad hier ook haar plek. Klanten weten Cultura ook voor de verhuur steeds beter te vinden, bijvoorbeeld in de Heideweek werd de seniorenavond in Cultura gehouden. Voor evenementen, debatten en seminars wordt Cultura regelmatig als plek gekozen. 11
Verantwoording Cultura stemt haar beleid periodiek af met de gemeente en neemt ontwikkelingen uit het culturele veld hierin mee. Cultura richt zich doorlopend op de ontwikkeling van haar producten en diensten. Elk kwartaal is er een ambtelijk overleg over de stand van zaken aan de hand van de kwartaalrapportages van alle afdelingen en het CultuurPunt. Elk halfjaar is er overleg gevoerd met de wethouder. De financiële cijfers zijn twee keer gerapporteerd. Dit jaarverslag beschrijft de activiteiten en licht deze toe bij de diverse afdelingen. 12
Bibliotheek Maatschappelijk effect De Cultura bibliotheek biedt op een laagdrempelige manier voor inwoners uit Ede informatie, ondersteuning bij ontwikkeling en educatie en het stimuleren van lezen. Informatie over kunst en cultuur en het bieden van een plek voor ontmoeting en debat worden Cultura-breed aangeboden. Activiteiten Ontwikkelingen De bibliotheek is het informatieknooppunt dat de persoonlijke ontwikkeling en de maatschappelijke betrokkenheid van burgers faciliteert. De belangrijkste functies zijn lezen, leren en informeren. Het bieden van ondersteuning bij een leven lang leren is de rol van de bibliotheek. De collectie en de uitleenfunctie blijven daarbij een belangrijke plaats innemen. Daarnaast groeit het aantal activiteiten om het lezen en de taalvaardigheid te stimuleren. Deze activiteiten zijn vooral gericht op kinderen en volwassenen die minder taal- en digivaardig zijn. Kortom: Het gebruik van de bibliotheek is zichtbaar in de uitleningen van materialen, maar ook in de deelname aan activiteiten. De Bibliotheek Cultura verantwoordt zich aan de hand van de volgende strategische lijnen: Ede leest en Ede schrijft: Inspirerend lezen en schrijven. Basisvaardigheden (18+): Partner in zelfredzaamheid Onderwijs en Educatie (18 -): Plezier in lezen, ondersteunen in literatuur en cultuur: Ede leest en Ede schrijft De uitleenfunctie is nog steeds beeldbepalend. Uit landelijk onderzoek naar nut en waarde van de bibliotheek blijkt dat 70% van de gebruikers leesplezier als één van de belangrijkste reden aangeven om gebruik te maken van de bibliotheek. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek. Ook in de cijfers van de Bibliotheek Cultura is duidelijk zichtbaar dat er nog veel gebruikers zijn van de uitleenfunctie. Wel is te zien dat het aantal leden daalt, maar het % leden ligt nog net boven het landelijk gemiddelde. Het aantal uitleningen van e-books stijgt. In 2015 werden 14.196 e-books geleend door Edese inwoners, in 2016 waren dit er al 25.804. Een stijging van 80 % t.o.v. 2015! 13
De selectie en aankoop van de boeken en dvd s is voor de provincie Gelderland gecentraliseerd in Arnhem en wordt uitgevoerd door het team Centraal Collectioneren. Hierin werkt ook een medewerker van Cultura. Op grond van de vraag van de klant (het aantal uitleningen) en de uitgangspunten van Cultura maakt het team wekelijks de keuze uit het landelijk aanbod. Dat zij een goede en efficiënte keuze maakt blijkt uit een vergelijking van landelijke cijfers. In dit overzicht worden de uitleenfrequenties vergeleken, dat wil zeggen hoe vaak een boek gemiddeld per jaar wordt uitgeleend. Hoe hoger het cijfer, hoe efficiënter je hebt ingekocht. Hierbij is vermeld: Op deze top-10 staan veel bibliotheken die al in eerder top-10's voorkwamen. De enige die we nog niet eerder zagen is Cultura Ede. Om het lezen te stimuleren organiseert de bibliotheek activiteiten voor kinderen en volwassenen. In 2015 startte zij hiermee en breidde dit in 2016 verder uit. Het is steeds vanzelfsprekender om naar de bibliotheek te gaan. Niet alleen voor het lenen van een boek, maar ook voor bijvoorbeeld een schrijfcursus, een voorleesuurtje, een cursus Klik & Tik of een boekenclub. Een voorbeeld van een activiteit is de Boekenbende, een leesclub voor kinderen uit groep 6, 7 en 8. die 1x per 2 weken bij elkaar komen om te praten over lezen en boeken. Voor de zomer startte de Boekenbende in de bibliotheek aan de Molenstraat, na de zomer ging die ook van start in Stadspoort en Lunteren. Voor volwassenen is de schrijfcursus één van de activiteiten. In het eerste halfjaar was er elke veertien dagen een schrijfworkshop over telkens een ander onderwerp. De twee best bezochte workshops waren die over bloggen & columns en over personages. Boekstart Ook in 2016 ontving elke pasgeborene een uitnodiging lid te worden van de bibliotheek. Er zijn in totaal 113 nieuwe Boekstartleden ingeschreven. Ook zijn twee workshops georganiseerd voor de ouders waarin zij in de ene workshop tips kregen hoe ze het beste kunnen voorlezen en welke boeken aansluiten bij de verschillende leeftijdsgroepen. De andere workshop was gericht op babygebaren. Basisvaardigheden Er zijn concrete stappen gezet om ons meer te richten op díe inwoners in Ede die de weg naar lezen en schrijven niet vanzelfsprekend vinden. Dit gaat om laaggeletterde inwoners, maar ook om inwoners die de digitale vaardigheden missen. Vaardigheden die steeds meer van belang zijn om volwaardig in de maatschappij te kunnen functioneren. Tot nu toe waren de collectie en de activiteiten vooral gericht op de gebruiker die voldoende taalvaardig is. Hoewel de bibliotheek zich ook op deze groep blijft richten (zie: Ede leest en schrijft) zal de aandacht meer gericht worden op groepen uit het sociale domein. 14
Bondgenootschap geletterdheid Met de gemeente Ede, Vluchtelingenwerk, Malkander en ROC A12 vormt de Bibliotheek Cultura een kerngroep van het Bondgenootschap Geletterdheid in Ede. Het Bondgenootschap heeft als doel gezamenlijk de basisvaardigheden te bevorderen van mensen in Ede die moeite hebben met lezen, schrijven, rekenen en omgaan met de computer. Een concreet resultaat van deze samenwerking is de opening van het Taalhuis op 7 september, een laagdrempelige plek gericht op het leren van de Nederlandse taal. Klik & Tik Vanaf begin juni startte de cursus Klik & Tik in Cultura en in 2 huiskamers van Malkander. De cursus in de huiskamers vormt een onderdeel van het project Digi & Taal dat is opgezet in samenwerking met Malkander. Dit project wordt gedeeltelijk gesubsidieerd door het VSB-fonds. Vorig jaar startte deze cursus met 4 deelnemers, dit jaar zijn er al 75 aanmeldingen en is het aantal cursussen uitgebreid. Een ander onderdeel van de cursus Digi & Taal was de workshop verzorgd door de Stichting Lezen en Schrijven voor medewerkers van Malkander over het herkennen van laaggeletterdheid. De cursisten gaven aan na de scholing problemen met lezen en schrijven bij hun cliënten beter te kunnen herkennen en hen makkelijker te kunnen doorverwijzen (naar bijvoorbeeld het Taalhuis in Cultura). Digisterker Samen met de gemeente Ede wordt de training Digisterker/Werken met de digitale overheid georganiseerd. De training wordt gegeven door 12 gecertificeerde vrijwilligers. Onderwijs en educatie De bibliotheek richt zich in deze lijn op de voorschoolse educatie, het primair - en voortgezet onderwijs en biedt voor alle scholen producten en activiteiten aan, bijvoorbeeld het voorlezen tijdens de voorleesdagen op een peuterspeelzaal en de schoolbezoeken voor primair en voortgezet onderwijs. Voor scholen die zich aangesloten hebben bij de leerlijn Literatuur (onderdeel van Cultuureducatie met kwaliteit) is een speciaal programma beschikbaar. Taalkaart Junior Samen met Vluchtelingenwerk, Malkander, de gemeente Ede, een logopediste, consultatiebureaus en de GGD pakt de bibliotheek de taal- en leesbevordering intensiever op met het project Taalkaart junior. Dit is een nieuw initiatief, dat het informele aanbod op het gebied van taal en lezen afstemt met de vraag daarnaar bij scholen en voorschoolse instellingen. De Taalkaart onderzoekt welk informeel aanbod er is en een enquête onder scholen en voorschoolse organisaties peilt de bekendheid met dit aanbod. Cultuureducatie met Kwaliteit: leerlijn literatuur (lezen, taal en literatuur) Cultura heeft subsidie aangevraagd bij het Fonds voor Cultuurparticipatie voor de nieuwe leerlijn literatuur (start schooljaar 2017-2018). In deze nieuwe leerlijn is vooral aandacht voor de deskundigheidsbevordering van de leerkrachten op het gebied van (jeugd)literatuur en creatief schrijven. Hiermee sluit de aanvraag aan bij de eisen van het fonds (ontwikkelen literaire competenties) en de vraag van de school (lees- en taalbevordering). In het kader van Cultuureducatie met Kwaliteit leerlijn literatuur ontwikkelde de bibliotheek in 2016 taal- en leesbevorderende producten/activiteiten en bood deze aan voor drie deelnemende scholen. Dit zijn activiteiten in school die aangeboden en/of uitgevoerd worden door Cultura. Een voorbeeld van een activiteit is het schrijven van een eigen boek vol dierenverhalen door leerlingen van groep 4, waarvan ieder kind een exemplaar krijgt. Het boek is ook in de bibliotheek te leen. 15
Verantwoording Ede leest en schrijft 2016 2015 deelnemers deelnemers Activiteiten Jeugd 875 881 Volwassenen 176 65 Gebruikers uitleenfunctie Jeugd * 16.819 17.143 Volwassenen 7.890 8.000 Instellingen 328 276 Diversen 20 11 Totaal 25.057 25.430 % van de bevolking ** 22,4 22,8 Basisvaardigheden Onderwijs en cultuureducatie Uitleningen Jeugd 446.776 446.612 Volwassenen 405.924 418.497 Diversen 2.771 6.905 Uitleningen aan andere bibliotheken 1.777 6.651 Uitleningen e-books 25.804 14.196 Totaal 883.052 892.861 Volwassenen 221 70 Jeugd Schoolbezoeken PO 1.547 1.534 Schoolbezoeken VO 364 60 Voorleesexpress (interactief voorlezen en 28 39 afsluiting)) Projecten leerlijn literatuur 623 onbekend Programma KBW op scholen 466 329 Voorleeswedstrijd 25 25 Themacollecties 86 onbekend volwassenen 30 9 * In 2016 werden de jeugdleden opgeschoond. (886 leden die wel waren ingeschreven maar hun pas niet gebruikten werden uitgeschreven). Ook in 2015 waren dit leden die hun pas niet gebruikten. Voor een correcte vergelijking tussen 2015 en 2016 zouden deze 886 leden ook voor 2015 niet mee moeten tellen. Dan is er een stijging te zien van 3,3 % ** landelijk gemiddelde is 22,3 % (2015) 16
Tevredenheid klanten Sinds het tweede kwartaal van 2015 neemt Cultura deel aan het landelijke, digitale klantenpanel Biebpanel. Biebpanel geeft de mogelijkheid om met meer regelmaat klanten te bevragen op hun tevredenheid en onze resultaten te vergelijken met een groot aantal bibliotheken, die bij dit panel zijn aangesloten. In 2016 waren de onderwerpen: Klanttevredenheid algemeen, Collectie, Toekomst van de bibliotheek en de Medewerkers. Voorbeeld: Collectie De landelijke score ten opzichte van de score van Cultura Meerwaarde van de bibliotheek als informatiebron: Landelijk Cultura Informatie in boekvorm is prettig 64 % 75 % Veel informatie 45 % 34 % Laagdrempelig 57 % 51 % Medewerker aanwezig 37 % 31 % Favoriete manier informatie zoeken in de bibliotheek: Landelijk Cultura Informatieve boeken 54 % 73 % Digitale databanken 27 % 32 % Vraag stellen medewerker 40 % 32 % Internet 25 % 10 % Conclusie: De Edese bibliotheeklener hecht nog sterk aan papieren boeken. De percentages bij informatie in boekvorm is prettig en informatieve boeken zijn een favoriete manier om informatie te zoeken in de bibliotheek liggen hoger dan gemiddeld in Nederland. Certificering De bibliotheek Cultura is een gecertificeerde bibliotheek op grond van de normeisen die vastgesteld zijn door de Vereniging Openbare Bibliotheken. Cultura ontving dit certificaat in januari 2015. Openingstijden De openingstijden zijn ongewijzigd gebleven: Centrale Filialen Bennekom, Lunteren en Ede-Stadspoort Bibliobus 39,5 uur 15,5 uur 15,5 uur (exclusief rijtijden) Stimulering lidmaatschap De bibliotheek stimuleert het lidmaatschap door dit voor de jeugd tot en met 17 jaar gratis aan te bieden in haar centrale vestiging aan de Molenstraat en in de vestigingen Ede - Stadspoort, Bennekom en Lunteren en in de bibliobus. De leerlijn Literatuur is verder uitgewerkt. Cultura plaatst geen collectie boeken op de scholen, maar op school worden taal- en leesbevorderende activiteiten uitgevoerd. Deze activiteiten op de scholen stimuleren het gebruik van de bibliotheek. 17
Theater Maatschappelijk effect Het theateraanbod van Cultura kent een brede programmering waarmee zo veel mogelijk bezoekers worden bereikt. Daarnaast wordt het theater ingezet voor facilitering van amateurkunst- en schoolvoorstellingen. Ontwikkelingen Theater Cultura gaat door op de ingeslagen weg: een brede gevarieerde programmering met de nadruk op muziek en een goede plek voor try outs van bekende artiesten. Nieuw is de serie Edese grond met artiesten die in de gemeente Ede wonen of daar hun wortels hebben. Bijvoorbeeld de première van de Edese theatermaker Arno Setz Zo normaal nog niet. Bekende namen trokken in 2016 (zoals al verwacht) veel publiek. Cabaretiers als Dolf Jansen, Peter Pannekoek en Roué Verveer speelden voor een uitverkochte zaal. Eveneens succesvol waren de theaterconcerten van bijvoorbeeld Edsilia Rombley, Danny Vera, Anneke van Giersbergen, maar ook toneel met Loes Luca en Peter Blok. De landelijke trend nostalgie heeft ook Ede in de greep: The Dutch Eagles stalen de show, en zeker ook De Pioniers van de Nederpop met Johan Derksen. De grootste verrassing was het succes van Her Majesty, de tribute Deja Vu van Crosby, Stills, Nash & Young. Hun opvallend goede optreden in tv-programma De Wereld Draait Door zorgde er voor dat de voorstelling binnen 24 uur was uitverkocht. In overleg met impresariaat en artiesten hebben wij op de avond van het concert een extra late-night concert kunnen bijboeken om aan de vraag van het publiek te voldoen. Her Majesty In samenspraak met de afdeling Marketing en Communicatie worden mogelijkheden gezocht om in de toekomst doelgroepen gericht aan te spreken. In de tweede helft van het jaar is Cultura er beter in geslaagd specifieke publieksgroepen te bereiken. Zo was de jongerenvoorstelling van dansgroep ISH in het voorjaar niet goed bezocht. Maar bij de dansvoorstelling van ISH in het najaar was de promotie succesvol en is nieuw publiek bereikt. De dansers gaven 2 volle workshops aan leerlingen van Edese dansscholen. 18
Een parel in het programma was Niet meer zonder jou van de Turkse Nazmiye Oral, waarbij het publiek op kussens op de speelvloer zat en waarbij de actrice het gesprek aanging met haar moeder. Deze voorstelling maakte veel indruk op het publiek. In de promotie is contact gelegd met allochtone Edese vrouwen. Ter afsluiting van 2016 werd het kerstconcert The Messiah uitgevoerd door de Koorschool Midden Gelderland en het Muidens Ensemble in de serie Proefkamermuziek. Cultura nodigde voor dit laatste concert in overleg met de gemeente 50 mantelzorgers met hun verzorgde uit. Cultura startte in het nieuwe seizoen het Matinee café, speciaal voor wie liever s middags dan s avonds naar het theater gaat. Alle voorstellingen beginnen om 14.15 uur met een inleiding, variërend van een interview met de optredende artiest tot en met een gastoptreden van een lokale amateurmuzikant. Deze voorstellingen worden tot nu toe matig bezocht. Cultura ontvangt van het Fonds Podiumkunsten de subsidie voor kleinschalige en incidentele programmering (SKIP) voor de serie klassieke muziek, jong talent en voorstellingen met een maatschappelijk onderwerp. Met deze subsidie zijn alle voorstellingen kostendekkend voor wat betreft de kosten van de artiest(en). Filmhuis In het filmhuis zijn 7 films vertoond voor in totaal 1.148 bezoekers. Een onverwachte groei, namelijk een verdubbeling van het aantal bezoekers ten opzichte van 2015. Van de laatste drie films was er naast de middagvoorstelling ook een avondvoorstelling. s Middags start de voorstelling met een inleiding op de film. s Avonds wordt de film zonder inleiding getoond. De verfilming van Publieke werken van Thomas Roseboom was een hoogtepunt met 168 bezoekers. Het Filmhuis trekt een vaste groep bezoekers, waarvoor de keuze van de film en het tijdstip (keuze voor middag of avond) bepalend zijn. 19
Theater 2016 Zaalbezetting 2015 Zaalbezetting Professionele voorstellingen 83 80 Bezoekers 12.319 148,4 11.082 138,5 Amateurvoorstellingen 30 37 Bezoekers 4.862 162,1 6.050 163,5 Filmhuis Films 10 7 Aantal bezoekers 1.148 114,8 516 73,7 Promotie In september kreeg de berichtgeving via social media actief en systematisch vorm met het oog op de seizoenstart en het theateraanbod. Social media wordt meer planmatig gebruikt. Niet alleen om een voorstelling die niet goed loopt te promoten, maar om alle voorstellingen onder de aandacht te brengen. Theater Cultura werkte aan een promotieplan, met aandacht voor de volgende onderdelen: de lange termijn planning (minder ad hoc) en hoe brengen we onze voorstellingen onder de aandacht bij de senioren en andere gerichte doelgroepen. Op 24 september presenteerde het Theater Cultura zich op de lifestylemarkt Geniet van Ede in het centrum. Met een voorproefje van artiesten die het komende seizoen in Cultura op het programma staan. Daarbij lag de focus op het geven van informatie aan zoveel mogelijk nieuw publiek. Cultura werkte bij dit evenement samen met Binnenstadsmanagement en Differenz Events, een Edese organisatie die evenementen in de Gemeente Ede organiseert. Luisteren naar de klant Tijdens vier theateravonden stelden wij bezoekers persoonlijk vragen over de beleving van een avond uit in Theater Cultura. Dit leverde een positief beeld op dat de bevindingen van het digitale onderzoek uit 2015 onderschreef. Waardering is er voor de vriendelijkheid van het personeel, de gastvrijheid, de koffie/thee en het pauzedrankje, de intieme en kleine zaal en de programmering. Het verbeterpunt uit 2015 update toiletten is in de zomermaanden opgepakt. Samenwerking De samenwerking met Theater Junushoff is voortgezet. Overleg over de programmering is geïntensiveerd en met retourtje Ede-Wageningen is een verbindende voordeelactie gerealiseerd. In de maand mei zijn de theaterbrochures gezamenlijk verstuurd naar vaste theaterbezoekers van beide theaters. Begin mei werd het nieuwe programma voor het seizoen 2016-2017 gepresenteerd samen met de Junushoff tijdens een ontbijt in de Stadswinkel. Eind december is de gezamenlijke januarikrant, met het aanbod van januari tot en met mei, verstuurd naar vaste klanten van de theaters. Openluchttheater Cultura heeft de programmering van het Openluchttheater verzorgd. Op het programma stonden 3 grote concerten, 3 kindervoorstellingen en 8 Lazy Sunday s, akoestische optredens op zondagmiddagen. Ook ondersteunde Cultura de PR & Communicatie van deze evenementen. Branchevereniging Cultura is aangesloten bij de Vereniging van Schouwburg- en concertgebouwdirecties (VSCD). 20
Kunstencentrum Maatschappelijk effect Kunsteducatie wordt op een laagdrempelige manier, liefst in samenwerking met het onderwijs, aangeboden zodat zoveel mogelijk jeugd en jongeren kennismaken met actieve kunstbeleving. Ontwikkelingen Het Kunstencentrum levert een bijdrage aan cultuureducatie in Ede en omgeving en richt zich op een brede cultuurparticipatie van kinderen en jongeren om hen te prikkelen creatief bezig te zijn. Hierbij is het onderwijs een belangrijke partner. Per 1 september 2016 stopte de subsidie voor het muziekonderwijs in de vrije tijd en kwam er voor Cultura een einde als aanbieder van dit onderdeel. Per 1 september is er afscheid genomen van alle muziekdocenten met een vast dienstverband. Een aantal van hen is verder gegaan in het Muziekplein een collectief van muziekdocenten, dat de muzieklessen in de vrije tijd zelfstandig aanbiedt en gebruik maakt van de leslokalen in Cultura. Gezamenlijk presenteerden Cultura en het Muziekplein hun aanbod in het aantrekkelijke magazine Zin In!, dat in mei huis-aan-huis verspreid is. Muziekonderwijs Tot 1 september volgden 888 leerlingen tot 21 jaar muziekonderwijs, 107 volwassenen volgden muziekonderwijs tegen een tarief waarin de docentkosten waren gedekt en 94 volwassenen namen deel aan één of meerdere ensembles. 32 leerlingen deden examen in muziektheorie. Cultura biedt voor de vrije tijd cursussen en workshops beeldend onderwijs, dans, musical en theater, de talentklas en muziek speciaal (muziekonderwijs voor mensen met een verstandelijke beperking) aan. Cultuureducatie in de vrije tijd Cultuureducatie in de vrije tijd Cursussen en workshops 2016 2015 Beeldende kunst 236 223 Theater en musical 118 109 Dans 89 86 Muziek Speciaal 8 8 Talentklas 7 9 21
Naast de reguliere lessen werden activiteiten en projecten gerealiseerd, bijvoorbeeld Cultura live, een dag waarop cursisten konden laten zien wat ze in het cursusjaar 2015-2016 leerden. Een ander voorbeeld is de proeflessendag, een dag die in het teken stond van promotie van het aanbod. Cultura live 22
Cultuureducatie in de vrije tijd Activiteiten Bezoekers/ deelnemers Deelnemend aantal leerlingen Kunstencentrum Cultura live 798 275 Proeflessendag 42 Einduitvoeringen (5) 747 76 Musical en Ede orkest 200 7 Concert Muziek Speciaal 30 6 Concert Talentklas 140 6 Excursies (2) 42 Naast de cultuureducatie in de vrije tijd krijgt de cultuureducatie in school steeds meer vorm. Dit bestaat uit: Structureel aanbod Muziek in de klas (MIK) Na evaluatie van de MIK is Muziek in de Klas in oktober met een nieuwe opzet van start gegaan. Uit evaluatie van de oude opzet bleek dat de leerkrachten onvoldoende betrokken waren bij de lessen. MIK nieuwe stijl bestaat uit deskundigheidsbevordering van de docenten, zodat het muziekonderwijs een structurele plaats in het onderwijs krijgt en de docenten actief betrokken zijn en zelf ook lessen geven. In het schooljaar 2016-2017 nemen 11 scholen Muziek in de Klas af. Deze nieuwe opzet van de MIK is opgenomen in de aanvraag voor Cultuureducatie met Kwaliteit bij het Fonds voor Cultuurparticipatie. Carrousel Op 2 scholen is gekozen voor muzieklessen waarbij de leerlingen gericht een muziekinstrument leren bespelen (carrousel). De scholen kozen voor gitaar, keyboard, fluit en zang. De carrousel is een duurder aanbod dan de MIK en de financiële bijdrage van de scholen is daarom hoger. Jaarlijks terugkerende projecten MOEF In april brachten leerlingen van het primair onderwijs een bezoek aan Cultura voor een muzikale voorstelling. Moef is een voorstelling waarbij verschillende muziekinstrumenten de revue passeren, waardoor een interactieve en educatieve voorstelling ontstaat. De leerlingen volgden voorafgaand aan de voorstelling workshops, die de beleving van de voorstelling nog actiever maakten. Feest Zeventien groepen 1-2 bezochten Cultura voor Feest, een gezamenlijke activiteit van de Bibliotheek en het Kunstencentrum. De leerlingen maken kennis met de bibliotheek, luisteren naar een verhaal en maken kennis met muziek en de toonladder. 23
Incidentele projecten Regelmatig verzorgt het Kunstencentrum workshops op scholen voor primair en voortgezet onderwijs. Een workshopdag op basisschool De Kern, een muntenproject, muziek-, theater- en dansworkshops om lessen te promoten op diversen basisscholen en workshops op het Vestercollege, een school voor speciaal voortgezet onderwijs. Over het muntenproject lees u hieronder meer: Het muntenproject was een gezamenlijk project van Cultura en de Rabobank. De Rabobank geeft jaarlijks lessen op de basisschool om kinderen te leren bewust om te gaan met geld. Deze lessen vormen een onderdeel van het vak rekenen. Een keramiekdocent van Cultura verzorgde het aandeel van Cultura. Leerlingen boetseerden een munt van klei waarbij elke groep een ander thema uitwerkte op de kopkant van de munt: hoofden, dieren, gebouwen en sport. De kinderen maakten kennis met keramiek en aansluitend kregen zij les in het omgaan met geld. Een les die gegeven werd door de Rabobank die subsidie uit het coöperatiefonds ter beschikking stelde voor dit project. In de Rabobank in Bennekom waren de munten van de leerlingen van de Eben Haëzerschool te bezichtigen. Cultuureducatie in school 2016 2015 Structureel MIK 1.646 1.101 Caroussel 56 NVT Jaarlijks terugkerende projecten MOEF (uitvoering) 533 810 MOEF (workshops) 533 NVT Feest 425 187 Incidentele projecten Diverse workshops 1.979 24
Luisteren naar de klant In november deed het Kunstencentrum een tussentijdse evaluatie onder 428 cursisten. De cursisten beoordeelden de docenten en de inhoud van de cursussen positief. De website en het proces van inschrijven leverden een aantal verbeterpunten op, zoals de vindbaarheid van cursussen op de website en de mogelijkheid om de inschrijving te printen. De aanpassingen aan de website zijn inmiddels doorgevoerd. De verbetering van het proces van inschrijving volgt binnenkort. Een geplande aanpassing is het eerder contact opnemen met de cursist tussen de inschrijving en de start van de cursus. In de praktijk blijkt nu dat een aantal cursisten afhaakt na inschrijving omdat cursisten deze periode te lang vinden en niet goed weten wat de status van hun inschrijving is. Certificering Het Kunstencentrum is gecertificeerd in januari 2015 op grond van de normeisen van de Cultuurconnectie. 25
Cultuurpunt Maatschappelijk effect: de Cultuurmakelaar zorgt voor de matching van vraag en aanbod van cultuureducatie, zodanig dat het aanbod past bij de vraag vanuit het onderwijs en een doorgaande lijn wordt bevorderd Ontwikkeling doorgaande leerlijn; Cultuureducatie met kwaliteit (CMK) Een reflectie op de gestelde prestatie-eisen die in de beschikking tot subsidieverlening zijn vermeld. In de prestatie-beschikking van het Fonds voor Cultuurparticipatie van februari 2013 staat het volgende over het jaar 2016: Cultuureducatie met kwaliteit Aantal scholen Aantal leerlingen Aantal leerkrachten Aantal educatief medewerkers Totaal 19 2.421 188 27 In de onderstaande tabel staan de werkelijk bereikte scholen, leerlingen, leerkrachten en educatief medewerkers Omschrijving deelactiviteit Aantal scholen Aantal leerlingen Aantal medewerkers onderwijs Aantal educatief medewerkers Leerlijn Muziek 11 1.700 67 5 Leerlijn Erfgoed 4/15 1.130/3.000 41/120 20 Leerlijn Literatuur 3 685 56 2 Totaal 18/29 3.515/5.385 164/243 27 26
Leerlijn Muziek Jaren investeren in kwaliteit en goede communicatie rondom afspraken en verwachtingen heeft een positief effect. Steeds meer scholen zien de meerwaarde van een leerlijn Muziek van groep 3 tot en met 8. Het aantal leerlingen is gestegen. Dit heeft te maken met het aantal leerlingen per school. Bij de start waren dit relatief kleine scholen met minder dan 120 leerlingen. In 2016 waren dit scholen rond of boven de 200 leerlingen Het oorspronkelijke aantal educatief medewerkers is gebaseerd op 8 leerkrachten per school. Op de scholen wordt alleen gewerkt met de groepen 3 tot en met 8, daarom ligt dit aantal in werkelijkheid lager. In 2013 werd gewerkt met docenten in dienst van Kunstencentrum Cultura, maar hiervan is afgestapt en is gekozen voor een klein team van educatieve medewerkers die goed op elkaar zijn ingewerkt. De nadruk op kwalitatief goede docenten, die modern onderwijs kunnen geven aan kinderen van 6 tot en met 12 jaar, heeft ook gezorgd voor een kleiner team. Alleen docenten die de opleiding schoolmuziek gevolgd hebben, zijn gecontracteerd als muziekdocent in deze leerlijn. Leerlijn Literatuur Bij de leerlijn literatuur is met 3 scholen gewerkt in plaats van de afgesproken 5. Dit had twee oorzaken: De Prins Constantijnschool en de Dillenburg fuseerden vanaf schooljaar 2014-2015 tot 1 school, te weten De Caleidoscoop. De Cavaljé-school heeft in een heel laat stadium afgezegd. Het was toen niet meer mogelijk deze school te vervangen door een andere. Leerlijn Erfgoed Van de oorspronkelijke 6 pilot-scholen bleven er na overleg met het Fonds voor Cultuurparticipatie in 2016 3 over. Het bereik van de leerlijn heeft in 2016 echter een vlucht genomen. De 3 pilot-scholen werden monitor-scholen en alle scholen van Ede zijn uitgenodigd om kennis te nemen van de leerlijn. Er zijn in 2016 meerdere activiteiten uitgevoerd om de bekendheid van de leerlijn bij scholen te promoten. Gemiddeld genomen hebben 15 scholen nu de kennis in huis om de leerlijn - de online lessen met bijbehorende kernles en groepsbezoek aan de instelling van groep 1 tot en met 8 te gebruiken zoals het bedoeld is. Zij kunnen de informatie online vinden, hebben kennis van het doel van de leerlijn, maken zelfstandig afspraken met de instellingen en ronden de lessen af met een evaluerende les op school. De scholen hebben gemiddeld 200 leerlingen en 8 groepen. In totaal zijn 3.000 leerlingen met 120 leerkrachten bereikt. Het aantal monitorscholen is uitgebreid naar 4. Deze scholen hebben alles wat de andere scholen ook hebben, maar dan uitgebreid met structureel overleg op school om de doelen per jaar afzonderlijk te bepalen. Zij werken met een plan per schooljaar voor alle groepen. De vastgestelde doelen worden 1x per jaar geëvalueerd. Ook structurele evaluaties per groepsbezoek zijn onderdeel van dit traject. Deze 4 monitorscholen hebben samen 1.130 leerlingen en 41 leerkrachten. Ontwikkelarrangeur De rol van de ontwikkelarrangeur is ingevuld zoals voorzien. De geplande overleggen met leerkrachten en educatiemedewerkers verliepen in grote lijnen volgens plan. De ontwikkelarrangeur heeft in 2016 de scholen waar leerlijnen zijn ingezet gevraagd naar de bevindingen. Met deze scholen is ook gekeken naar de overgang van CMK-1 (2013-2016) naar eventueel CMK-2 (2017-2020). Wensen en mogelijkheden voor het werken met Cultuureducatie zijn geïnventariseerd en vertaald in de aanvraag CMK 2017-2020. De scholen missen met name een goed doordacht cultuureducatieplan dat als gebruiksdocument kan worden ingezet. Ook missen zij draagvlak in en informatievoorziening naar het team. Zij zien afstemming tussen vakdocent en groepsleerkracht met bijbehorende kennisoverdracht als speerpunt voor CMK-2. Daarnaast werken scholen graag thematisch, elk jaar afwisselend met thema s als erfgoed, dans en theater. Dit laatste punt is in de aanvraag Cultuureducatie met Kwaliteit omgezet in een aanvraag van subsidie voor een theaterleerlijn, naast die voor muziek, literatuur en erfgoed. 27
Financiële verantwoording Cultuureducatie met Kwaliteit realisatie overloop Totaal 2013 2014 2015 2016 2017 2013-2016 Personeelskosten Muziek in de klas 55.244 90.991 96.504 64.393 22.000 329.132 Cultureel erfgoed 0 14.212 21.006 14.367 0 49.585 Literatuur 6.053 15.323 12.375 2.115 0 35.866 Ontwikkelarrangeur 8.455 24.543 9.855 8.145 0 50.998 Materiële kosten Cultureel erfgoed 0 0 0 0 0 0 Literatuur 0 516 0 0 0 516 Subtotaal 69.752 145.585 139.740 89.020 22.000 466.97 Coördinatiekosten 5.252 10.963 10.522 6.703 0 33.440 Monitoring en evaluatie 1.392 7.186 3.379 6.624 0 18.584 Totaal 76.399 163.734 153.641 102.347 22.000 518.121 Bijdrage onderwijsinstellingen 2.770 8.351 13.341 13.915 0 38.377 Subsidie FCP 59.799 59.799 59.799 59.799 0 239.196 Matchingsbijdrage 60.000 60.000 60.000 60.000 0 240.000 Bemiddeling en advisering In 2016 is bemiddeld voor 31 verschillende activiteiten/projecten voor 10.141 leerlingen (in 2015: 6.208) op 40 verschillende scholen voor primair en 2 scholen voor voortgezet onderwijs. Een voorbeeld van een project is het project Voor iedere klas een boek, dat uitgevoerd is op de Veldhuizerschool. Samen met externe aanbieders voerde de bibliotheek dit brede programma uit. Het CultuurPunt communiceerde intensief met de school en aanbieders en volgde het proces nauwkeurig. Elke groep van de Veldhuizerschool had een boek uitgekozen, waarmee ze in de projectweek aan de slag gingen. Van Rupsje nooit genoeg in een kleutergroep tot en met De Scheepsjongens van Bontekoe in groep 8. Elke leerkracht bedacht daarbij zelf een aantal lessen/opdrachten, waardoor de hele school vol hing met diverse creatieve verwerkingen. De bibliotheek verzorgde een schrijfles bij de gekozen boeken, een schrijfster en verhalenverstelster bezochten de klassen. Sommige klassen leerden hoe ze papier konden scheppen en de kleuters bezochten een voorstelling rond prentenboeken. Tijdens een ouderavond gaf de bibliotheek workshops om ouders te motiveren meer te lezen met hun kinderen. Bij alle aanvragen voor projecten bemiddelde het CultuurPunt tussen school (vraag) en aanbieder. Bij elke vraag werd door het CultuurPunt om details gevraagd, die deze terugkoppelt naar de aanbieders. Pas na offerte en de ondertekening daarvan werd het contact tussen aanbieder en school vrijgegeven. Adviseren bij een kwalitatief vraaggericht aanbod Er vonden162 adviesgesprekken plaats. Bij bijna alle lopende projecten werd minimaal één adviesgesprek gevoerd. 28
Informatieverstrekking Inspiratiedag De dag voor interne cultuurcoördinatoren was tegelijkertijd een leerkrachten-inspiratiedag. 50 leerkrachten van 20 scholen schoven aan. Het Kröller-Muller museum, het Nationaal park de Hoge Veluwe en het CultuurPunt presenteerden de plannen voor erfgoed en beeldende kunsten voor de komende jaren. Cultuurgids De nieuwe Cultuurgids is in digitale vorm naar de scholen verstuurd. De website van het CultuurPunt (www.cultura-ede.nl/onderwijs) is met dezelfde informatie gevuld. Nieuwsbrief Het CultuurPunt verstuurde 4 nieuwsbrieven. Er wordt elke keer consequent bijgehouden hoeveel lezers er zijn. Hierin is er een stijgende lijn te zien. Onderwerpen die in de nieuwsbrieven aan de orde kwamen: theatervoorstellingen van KWATTA, Moef, bijeenkomst voor interne cultuur coördinatoren en de Kinderboekenweek. Nieuwsflits In aansluiting op de nieuwsbrief verstuurt het CultuurPunt een nieuwsflits: waar de nieuwsbrief vooral inspireert voor de aankomende drie maanden, gaat de nieuwsbrief over 1 onderwerp en een bijbehorend onderwerp, bijvoorbeeld Feest. Hierdoor zagen wij een stijging in het aantal aanmeldingen. 29