Factsheet Helpende in de zorg Kansrijke overstapen
Inhoudsopgave 1. Aanleiding 2 2. Inhoudelijk verwante en 2 3. Overstapen 2 4. Beschrijving arbeidsmarkt/vacaturemarkt 6 5. Concluderend 8 Colofon 9 Helpende in de zorg 1
1. Aanleiding Door de stelselwijziging in de langdurige zorg verandert er veel op de arbeidsmarkt in de Verpleging, verzorging en thuiszorg. Na een jarenlange groei is er vanaf 2013 sprake van een krimpende werkgelegenheid, deels omdat instellingen al vooruitliepen op de stelselherziening die per 1 januari 2015 is ingegaan. Ook de komende jaren zal de werkgelegenheid in de Verpleging en verzorging (zorginstellingen) verder afnemen. In de thuiszorg krimpt het aantal banen, maar is er waarschijnlijk weer sprake van groei na 2015. Een kwetsbare groep in deze transitie vormen de helpenden in de zorg. Het overheidsbeleid is er op gericht om mensen zoveel mogelijk in de thuissituatie te verzorgen en verplegen. Hierdoor neemt de vraag af naar helpende instelling. Door bezuinigingen in de thuiszorg wordt eveneens een afnemende vraag verwacht naar helpende thuiszorg. Het helpende is daarmee op dit moment te zien als één van de grootste overschoten: er is veel aanbod van werkzoekenden ten opzichte van het aantal openstaande vacatures 1. Helpenden die op dit moment op zoek moeten naar ander werk hebben daarom op dit moment geen goede uitgangspositie. Voor hen is het belangrijk te weten in welke andere en ze gemakkelijk(er) aan de slag kunnen. De factheet probeert, op basis van een analyse van arbeidsmarktgegevens, inzicht te geven in kansrijke overstapen voor helpende instelling en helpende thuiszorg. Deelvragen zijn: Wat zijn inhoudelijk verwante en? Naar welke en stappen de helpenden in de instelling en helpenden thuiszorg relatief vaak over bij het veranderen van baan? Of bij een overstap van werkloosheid naar baan? Wat zijn relevante ontwikkelingen op de vacaturemarkt voor deze overstapen? 2. Inhoudelijk verwante en Overstappen van het ene naar het andere zijn makkelijker naarmate en inhoudelijk meer verwant zijn. De helpenden instelling en helpende thuiszorg vallen onder de cluster helpenden. Op basis van vakinhoudelijke kenmerken zijn een aantal en voor een belangrijk deel verwant aan het van helpende. In tabel 1 zijn deze weergegeven. Gegeven zijn de en met 90% verwantschap. Tabel 1 Aan helpenden verwante en Assistent-woonbegeleider gezinsvervangend huis / wooncentrum Helpenden Zorghulp Verpleeghulp Voedingsassistent Helpende instelling Helpende Helpende thuiszorg Alfahulp Inrichtingsassistent Bron: Binnen UWV onderhoudt de afdeling Beroepen, opleidingen en competenties deze zogenaamde verwantschapstabel. 3. Overstapen Naast een min-of-meer theoretische analyse van verwante en is het ook interessant te weten naar welke en helpenden in de praktijk regelmatig overstappen. UWV beschikt over unieke gegevens over het arbeidsverleden van mensen die de afgelopen jaren op enig moment waren ingeschreven als werkzoekende. Uit dit arbeidsverledenbestand is af te leiden in welke mate helpenden thuiszorg en helpenden instelling zijn overgestapt naar een ander, en welke overstappen hierbij het meeste voorkomen. In de analyse hebben we gekeken naar overstappen van-baan-naar-baan en vanwerkloosheid-naar-baan in de periode 2011-2014. De cijfers in deze paragraaf helpen om veel voorkomende stromen in beeld te brengen. Hoewel niet volledig representatief geven de analyses wel een uniek beeld van overstappen die in de praktijk worden gemaakt, en dus van bewezen kansrijke overstapen. De exacte percentages moeten met voorzichtigheid worden benaderd. We beschrijven eerst het overstappen van helpenden instelling en helpenden thuiszorg van-naar-baan, zeg: de baanwisselaars (infosheet 1). Daarna worden het overstappen van werkloosheid naar baan in beeld gebracht (infosheet 2). 1 Zie: Welke en bieden kansen? Overzicht van krapte- en overschoten. UWV, 6 februari 2015. Helpende in de zorg 2
Infosheet 1 - Helpende zorg, baan-baan mobiliteit Helpende instelling Helpende thuiszorg 57% 6% 15% 49% 10% naar elementair naar ander lager 19% naar middelbaar naar hoger 20% 0% 2% 1% 5% 16% naar wetenschappelijk zelfde Naar niveau lager/gelijk/hoger Overstap sniveau Helpende instelling N=2444 Helpende thuiszorg N=3830 neerwaarts elementaire en 6% 10% gelijk opwaarts zelfde 57% 49% lager helpende (overstap van instelling naar thuiszorg of andersom) 7% 3% lager verzorgend 3% 4% lager verkoop 2% 5% lager administratief 1% 2% lager (para)medisch 1% 1% lager transport 0% 1% lager overig 1% 1% middelbaar verzorgend 14% 7% middelbaar commercieel 1% 3% middelbaar (para)medisch 3% 1% middelbaar administratief 0% 1% middelbaar sociaal-maatschappelijk 1% 1% middelbaar overig 1% 3% hoger sociaal-maatschappelijk 1% 1% hoger overig 1% 4% wetenschappelijke en 0% 1% Totaal 100% 100% Top-25 concrete overstapen In volgorde aan aantal daadwerkelijk gemaakte overstappen 1. Verzorgende individuele gezondheidszorg (ig) 14. Receptionist 2. Schoonmaker (interieur bedrijven, instellingen) 15. Medewerker facilitaire dienst 3. Verzorgende instelling 16. Activiteitenbegeleider 4. Leider kinderopvang 17. Callcentermedewerker (inbound) 5. Productiemedewerker 18. Hulp in de particuliere huishouding 6. Huishoudelijk medewerker (hotel, instelling) 19. Administratief medewerker secretariaat 7. Medewerker bediening horeca 20. Verkoopmedewerker kleding allround 8. Zorghulp 21. Financieel-administratief medewerker 9. Caissière detailhandel 22. Magazijnmedewerker 10. Woonbegeleider gezinsvervangend huis 23. Commercieel medewerker binnendienst 11. Verzorgende thuiszorg 24. Medewerker bedrijfsrestaurant 12. Winkelassistent 25. Assistent-woonbegeleider gezinsvervangend huis 13. Verpleegkundige Bron: gegevens UWV, bewerking ITS Helpende in de zorg 3
Overstap baan-baan mobiliteit (infosheet 1) Ruim de helft van de baanwisselaars bleef helpende Helpenden in de zorg die de afgelopen jaren van baan zijn gewisseld, bleven vaak werken in hetzelfde : De helpenden instelling die van baan veranderen, stappen het minst vaak over naar een ander : 57% bleef in het eigen werkzaam. Een klein deel blijft ook helpende maar stapt over naar de thuiszorg: 7%. Ongeveer de helft (49%) van de helpenden thuiszorg bleef in hetzelfde werkzaam, 3% maakte de overstap naar helpende instelling. Een op de vijf baanwisselaars vindt op hoger niveau dan helpende Het helpende is binnen de sindeling van het CBS ingedeeld bij de lagere en. Baanwisselaars die een overstap maakten naar een ander gingen vaak op hetzelfde of een hoger niveau aan de slag: 15% van de helpenden instelling en 19% van de helpenden thuiszorg stapte over naar een ander op lager sniveau, veelal andere lagere verzorgende en of lagere verkoopen (bijvoorbeeld medewerker bediening, zorghulp, verkoopmedewerker kleding allround). Hier bleef het sniveau dus gelijk. 22% van de zowel de helpenden instelling als de helpenden thuiszorg stapt over naar een hoger sniveau, meestal naar een op middelbaar niveau maar soms ook naar hogere en wetenschappelijke en. Dit waren mogelijk studenten die als helpende aan het werk waren (mogelijk als bij- of leerbaan) en na het behalen op het betreffende niveau aan de slag zijn gegaan. Het meest komt voor een overstap naar middelbaar verzorgende en (zoals verzorgende, verpleegkundige of leider kinderopvang). Een klein deel, 6-10%, is aan de slag gegaan in een op elementair niveau. Hier is dus sprake van een stap omlaag. Veel voorkomende overstapen op elementair niveau zijn schoonmaker, productiemedewerker of hulp in de particuliere huidhouding. Niveauverhogende opleidingen Wanneer helpenden een niveauverhogende opleiding gevolgd hebben, stappen ze vaker over naar een ander. Hierbij valt op dat de helpende instelling vaak een opverstap maakt naar verzorgende individuele gezondheidszorg, de helpende thuiszorg stapt vaker over naar middelbare algemeen verzorgende en en en buiten de zorg. Overstap werkzoekend-baan mobiliteit (infosheet 2) Ongeveer één op de drie werklozen weer aan de slag als helpende Ten opzichte van de helpenden die direct van baan naar baan gaan, veranderden de helpenden die na een periode van werkloosheid weer aan de slag zijn gegaan vaker van : nu gaat maar ongeveer één op de drie in hetzelfde aan de slag, tegen ruim de helft van de baanwisselaars: Van de helpende instelling bleef ruim een derde (37%) werkzaam in hetzelfde na een periode van werkloosheid. Daarnaast maakte 11% de overstap naar helpende thuiszorg. Van de helpende thuiszorg bleef bijna een derde (31%) werkzaam in het zelfde, slechts 4% stapte over naar helpende instelling. De overstap helpende instelling naar helpende thuiszorg lijkt hiermee makkelijker te maken dan andersom. Meer neerwaartse mobiliteit na periode werkloosheid, opwaartse mobiliteit blijft op peil Blijkbaar zagen de werkloze helpenden zich de afgelopen jaren meer noodzaak hun scope te verbreden dan de baanwisselaars. Opvallend is dat we hier zowel veel opwaartse als neerwaartse mobiliteit zien: In vergelijking met de directe baanwisselaars gaat een veel groter deel van de (ex-)werklozen aan de slag in een op elementair niveau: 16% van de helpenden instelling en 24% van de helpenden thuiszorg. Deze groep zag zich waarschijnlijk genoodzaakt met een baan op lager niveau genoegen te nemen. Veel voorkomende en zijn wederom schoonmaker, productiemedewerker, huishoudelijk medewerkers in instellingen of bij particulieren. De meesten blijven op hun eigen sniveau actief (rond een kwart van beide groepen). Opvallend is dat toch nog ongeveer 1 op de 5 (20-21%) op een sniveau hoger gaat werken (veelal in middelbare en), waarbij nog een belangrijk deel in de verzorgende of (para) medische en actief blijft. Helpende in de zorg 4
Infosheet 2 - Helpende zorg werkzoekend-baan mobiliteit Helpende instelling Helpende thuiszorg 37% 16% 31% 24% naar elementair naar ander lager naar middelbaar 27% naar hoger 0% 2% 18% 1% 3% 17% 24% naar wetenschappelijk zelfde Naar niveau lager/gelijk/hoger Overstapsniveau Helpende instelling (N=1129) Helpende thuiszorg (N=2459) neerwaarts elementaire en 16% 24% gelijk opwaarts zelfde 37% 31% lager helpende (overstap van instelling naar thuiszorg of andersom) 11% 4% lager verzorgend 4% 6% lager verkoop 5% 5% lagere administratief 0% 3% lager transport 1% 2% lager (para)medisch 2% 1% lager overige en 2% 2% middelbaar verzorgend 11% 8% middelbaar commercieel 2% 4% middelbare administratief 0% 1% middelbare sociaal-maatschappelijk 0% 1% middelbare (para)medisch 1% 1% middelbaar verkoop 1% 1% middelbaar overige en 3% 3% hogere en 2% 3% wetenschappelijke en 0% 0% Totaal 100% 100% Top-25 concrete overstapen In volgorde aan aantal daadwerkelijk gemaakte overstappen 1. Schoonmaker (interieur bedrijven, instellingen) 14. Callcentermedewerker (inbound) 2. Productiemedewerker 15. Receptionist 3. Huishoudelijk medewerker (hotel, instelling) 16 Medewerker bedrijfsrestaurant 4. Verzorgende individuele gezondheidszorg (ig) 17. Magazijnmedewerker 5. Medewerker bediening horeca 18. Verkoopmedewerker kleding allround 6. Hulp in de particuliere huishouding 19. Medewerker facilitaire dienst 7. Winkelassistent 20. Administratief medewerker secretariaat 8. Zorghulp 21. Taxichauffeur 9. Verzorgende instelling 22. Financieel-administratief medewerker 10. Verzorgende thuiszorg 23. Callcentermedewerker (outbound) 11. Caissière detailhandel 24. Activiteitenbegeleider 12. Leider kinderopvang 25. Assistent-woonbegeleider gezinsvervangend huis 13. Woonbegeleider gezinsvervangend huis Bron: gegevens UWV, bewerking ITS Helpende in de zorg 5
4. Beschrijving arbeidsmarkt/vacaturemarkt De vorige paragraaf gaf een analyse van veel voorkomende overstapen. Maar wat zijn de kansen op werk in die en? Zijn die beter dan in het van helpende? Deze paragraaf schetst de arbeidsmarkt in de meest voorkomende overstapen. Spanningsindicator Om te weten wat de kansen zijn is het relevant om per (sgroep) te kijken wat de verhouding is tussen vraag en aanbod in het. De spanningsindicator die UWV WERKbedrijf heeft ontwikkeld geeft een indicatie van een krappe of ruime arbeidsmarkt. Deze indicator deelt het aantal openstaande vacatures in de markt door het aantal korter dan een half jaar ingeschreven niet-werkende werkzoekenden in een bepaald 2. Als er veel vacatures zijn en er weinig kortdurend ingeschreven werkzoekenden staan ingeschreven is sprake van een krappe arbeidsmarkt: de kans op werk in dat is dan goed. Als het omgekeerde het geval is, is er sprake van een ruime arbeidsmarkt en is de kans op werk minder goed. Er is dan veel concurentie onder werkzoekenden. Over het algemeen geldt: hoe langer de staaf in het diagram, hoe beter de kans op werk in de betreffende srichting. Spanningsindicator per overstap(sgroep) Elementaire en Lagere verzorgende en Lagere verkoopen Lagere administratieve en Middelbare verzorgende en Middelbare (para)medische en 0zeer ruim 0,5ruim 1gemiddeld 1,5 krap 2zeer krap 2,5 2013 Q4 2014 Q4 De spanningsindicator is alleen op het niveau van bredere sgroepen te berekenen. Helpenden vallen onder de lagere verzorgende en: Voor deze lagere verzorgende en is de arbeidsmarkt op dit moment zeer ruim. Ook de sgroepen waarnaar helpenden in de zorg vaak overstappen kennen een (zeer) ruime arbeidsmarkt. Dit betekent dat er over het algemeen niet zo n goede kansen in deze en. Mogelijk hebben mensen met ervaring als helpende wel een voorsprong op andere kandidaten die op zoek zijn naar dit sooort banen. Relatief de beste kans op werk is er in de lagere verkoopen en de middelbare (para)medische en. Daar is de arbeidsmarkt ruim, maar in ieder geval gunstiger dan in de andere srichtingen. Opvallend is dat de arbeidsmarkt in de middelbare verzorgende en zelfs iets ruimer lijkt dan die voor de lagere verzorgende en, Ten opzichte van een jaar geleden is de arbeidsmarkt binnen deze srichtingen wel wat aangetrokken: de kansen zijn dus wat beter dan een jaar geleden (met uitzondering van de lagere administratieve en). 2 Het aantal openstaande vacatures is gebaseerd op Jobfeed. Dit bestand met internetvacatures is ontdubbeld, herwogen en opgehoogd naar het totaal aantal openstaande vacatures volgens het CBS. Het gaat hier dus om een schatting van de totale vacature-markt, niet slechts de vacatures die bij UWV worden gemeld. Helpende in de zorg 6
Vacatures Uiteraard is het ook interessant om te kijken naar de vraag in de concrete overstapen: zijn er momenteel veel vacatures voor de genoemde overstapen? In de volgende tabel laten we het aantal nieuwe vacatures zien die online op werk.nl voor de tien belangrijkste overstapen worden aangeboden. Hierbij gaat het met name om vacatures die via het internet worden gespiderd (naast de vacatures die door werkgevers of contractpartners van UWV op werk.nl worden geplaatst). Hoewel dit niet exact de totale vacaturemarkt weergeeft geeft het wel een goede indicatie van omvang en ontwikkelingen op de vacaturemarkt voor specifieke sgroepen: De meeste online vacatures op werk.nl kent het verzorgende individuele gezondheidszorg (ig). De vacaturemarkt voor dit is het afgelopen jaar wel wat gekrompen, maar niet veel. De vacaturemarkt voor andere zorgen, verzorgende instelling en zorghulpen, is het afgelopen jaar sterker gekrompen. Dit reflecteert de huidige ontwikkelingen in de zorg. Ook voor productiemedewerker, medewerker bediening horeca, schoonmaker en winkelassistent waren er tamelijk veel nieuwe vacatures op werk.nl in 2014. Met uitzondering van de schoonmaker is het aantal vacautres op werk.nl gegroeid voor deze en. De vacatures voor winkelassistenten zijn tussen 2013 en 2014 het hardst gegroeid. Dit komt overeen met het beeld dat de lagere verkoopen relatief betere kansen bieden dan andere overstapen Ook zijn de online-vacatures voor leiders kinderopvang, hulp in de particuliere huishouding en huishoudelijk medewerker hotel/instelling duidelijk in omvang toegenomen. Het gaat hier wel om kleinere aantallen vacatures. Overigens zijn er de afgelopen jaren ook veel leiders kinderpvang werkloos geworden vanwege de bezuinigingen in deze branche. Het leider kinderopvang hoort op dit moment bij de grootste overschoten. Online-vacatures op werk.nl voor de 10 meest voorkomende overstapen Nieuwe Nieuwe Overstap Mutatie vacatures 2013 vacatures 2014 Verzorgende individuele gezondheidszorg (ig) 11.300 10.950 0 Productiemedewerker 6.100 9.050 ++ Medewerker bediening horeca 5.000 6.250 + Schoonmaker (interieur bedrijven, instellingen) 6.450 5.600 - Winkelassistent 2.650 4.600 +++ Hulp in de particuliere huishouding 850 1.100 ++ Huishoudelijk medewerker (hotel, instelling) 700 800 + Leider kinderopvang 500 750 ++ Verzorgende instelling 500 300 -- Zorghulp 350 300 - Bron: UWV, aantallen afgerond. *verklaring tekens: ---: groeipercentage < - 50% +++: groeipercentage > 50% --: groeipercentags -50% tot -25% ++: groeipercentage 25-50% -: -25% tot -5% +: groeipercentage 5-25% 0: -5% tot + 5% Helpende in de zorg 7
5. Concluderend Helpenden thuiszorg en helpenden instelling die de afgelopen jaren zijn overgestapt van baan naar baan bleven in de helft de gevallen hetzelfde uitoefenen. De overstap van helpende instelling naar helpende thuiszorg lijkt makkelijker te maken dan andersom. Eenmaal werkloos ziet een groter deel van de helpenden zich waarschijnlijk gedwongen in een ander aan de slag te gaan. Een substantieel deel van de (ex)werkloze helpenden gaat bovendien aan de slag op elementair niveau (een neerwaartse stap). De twee en waar het vaakst waarnaar wordt overgestapt na een periode van werkloosheid zijn de schoonmaker en de productiemedewerker. Van degene die niet in hetzelfde aan de slag gaan vindt een op de vijf baanwisselaars een op een hoger niveau dan helpende (vooral middelbaar verzorgend personeel). Mogelijk zijn dit studenten die tijdens de opleiding hebben gewerkt als helpende. Beroepen waar men veelal naar overstapt zijn: verzorgende individuele gezondheidszorg (ig), verzorgende instelling en leider kinderopvang. Wanneer helpenden een niveauverhogende opleiding gevolgd hebben, stappen ze vaker over naar een ander. De helpende instelling blijft dan vaak binnen de (gezondheidsheids)zorg werkzaam, de helpende thuiszorg stapt vaker over naar middelbare algemeen verzorgende en en en buiten de zorg. Veel van de overstapen zijn zorggerelateerd, maar er zijn ook andere typen en. Naast de zorgen wordt bijvoorbeeld ook overgestapt naar productiemedewerker, horeca personeel, verkopend personeel of naar callcentermedewerker. Kijkend naar de arbeidsmarkt lijken de kansen in de meeste overstapen ook niet heel groot. Mogelijk hebben kandidaten met ervaring als helpende wel een relatief goede positie bij solliciitaties voor dit soort functies. De stap naar lagere verkoopen lijkt het meest kansrijk vanuit arbeidsmarktperspectief, al is de arbeidsmarkt daar op dit moment ook ruim (maar minder dan in de andere overstapen). Positief is wel dat de vacaturemarkt in veel van de gesignaleerde overstapen weer aantrekt, waar deze in de directe zorgen op dit moment krimpt. De notitie Welke en bieden kansen? van UWV geeft een overzicht van krapte- en overschoten. De kansen op werk in de beschreven krapteen zijn goed, voor diegenen met de juiste kwalificaties (of degenen die bereid en in staat zijn om een opleiding te volgen tot dat ). De krapteen concentreren zich in de techniek (middelbaar en hoger), ICT (hogere niveaus) en een aantal specifieke segmenten (bijvoorbeeld wijkverpleegkundigen, parktijkondersteuners huisartsen of docenten zorg op het mbo). Qua niveau en richting lijken de krapteen dus geen grote kansen te bieden voor helpenden die op dit moment werkloos worden. Dat betekent dat de meest kansrijke weg voor deze groepen toch is gelegen in de overstapen die in deze factsheet in beeld zijn gebracht. Dat betekent overigens niet dat overstappen naar en die niet in deze notitie zijn genoemd, omdat ze in de praktijk niet of weinig voorkomen, niet kansrijk kunnen zijn. Helpende in de zorg 8
Colofon Uitgave UWV in samenwerking met ITS Postadres Postbus 8071 Postcode 1005 AB Inlichtingen Kees.vanUitert@uwv.nl Mechelien.vanderaalst@uwv.nl Auteurs Mechelien van Aalst (UWV) Hedwig Vermeulen (ITS) Disclaimer Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. UWV 2015 Helpende in de zorg 9
Einde rapport Helpende in de zorg 10