Diploma Veilig Internet Lesboek Niveau II copyright
Het Diploma Veilig Internet en het intellectueel eigendom Het lesmateriaal van het Diploma Veilig Internet kan gratis worden gedownload vanaf de website: www.diplomaveiliginternet.nl. Dit betekent echter niet dat het materiaal helemaal rechtenvrij is geworden. Het lesmateriaal wordt vrijgegeven door middel van een zogenaamde Creative Commons licentie. Er zijn verschillende licenties die de gebruiker verschillende rechten geven. Voor het Diploma Veilig Internet is gekozen voor de licentie: Naamsvermelding- NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken. Dit betekent dat de gebruiker het werk onbeperkt mag kopiëren, verspreiden, tonen en op- en uitvoeren. Maar de gebruiker mag het werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken en de gebruiker mag het werk ook niet bewerken. De voorwaarden staan hieronder vermeld. De volledige tekst van de licentie is te vinden op www.creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.5/nl/legalcode. Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken 2.5 Nederland De gebruiker mag: het werk kopiëren, verspreiden, tonen en op- en uitvoeren Onder de volgende voorwaarden: Naamsvermelding. De gebruiker dient bij het werk de door de maker of de licentiegever aangegeven naam te vermelden. Niet-commercieel. De gebruiker mag het werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken. Geen Afgeleide werken. De gebruiker mag het werk niet bewerken. Bij hergebruik of verspreiding dient de gebruiker de licentievoorwaarden van dit werk kenbaar te maken aan derden. De gebruiker mag uitsluitend afstand doen van een of meerdere van deze voorwaarden met voorafgaande toestemming van de rechthebbende. Het voorgaande laat de wettelijke beperkingen op de intellectuele eigendomsrechten onverlet. Dit is de vereenvoudigde (human-readable) versie van de volledige licentie. je bent nu hier: Lesboek Niveau II - bladzijde
Inhoudsopgave Hoofdstuk Bladzijde Sem, Nienke, Erik en Shanti 5 Hoofdstuk 1 9 Ik surf veilig! 9 Wat is internet? 9 Heb je zelf wel eens iets opgezocht op internet? 10 Wat is een zoekmachine? 11 Wat zijn zoekwoorden? 11 Is alles waar? 12 Welk dier bestaat niet? 13 Hoofdstuk 2 15 Wat is e-mail? 15 Ongewenst of niet? 15 Wachtwoord kraken 17 Wachtwoord tips 18 Hoofdstuk 3 21 Wie ben jij op internet? 21 Tips 21 Nickname 22 Een eigen homepage 23 Stripverhaal 24 Hoofdstuk 4 27 Blijf lekker buiten 27 Wat doet het virus dan? 28 Ik wil geen virussen op de computer 29 Informatie zoeken 30 Inbrekers op je computer 30 Help, mijn computer is stuk 31 Spionnen op de computer 31 Hoofdstuk 5 35 Gewoon doen! Of toch niet? 35 Pas op! 35 Website voor volwassenen 37 je bent nu hier: Lesboek Niveau II - bladzijde
Hoofdstuk 6 39 Digitaal pesten 39 Is digitaal pesten anders dan gewoon pesten? 39 Kraken om te pesten 40 Foto 41 Ga toch weg 42 Los het niet alleen op 42 Blokkeren 43 Hoofdstuk 7 47 Lang, langer, langst! 47 Wat dan? 47 Zet ze recht! 48 Muizen 49 Bewegen achter de computer mag 49 En toen 50 Hoofdstuk 8 53 Internet is cool! 53 Wat doen zij? 53 Als ik de baas van internet was 54 Heel belangrijk 54 Examen 55 Moeilijke woordenlijst 57 je bent nu hier: Lesboek Niveau II - bladzijde
Sem - Nienke - Erik - Shanti Dit zijn wij Sem Hoi, ik ben Sem. Ik zit op voetbal en ben fan van Oranje. Het liefst speel ik buiten. Meestal ben ik aan het voetballen met vrienden. Soms ga ik internetten. Dan speel ik het liefst een voetbalspelletje. MSN heb ik niet. Ik e-mail wel af en toe met vrienden of met mijn opa en oma. Mijn favoriete websites zijn natuurlijk voetbalwebsites. Ik weet nog niet zo heel veel van internet. Dat is best lastig. Als ik een website zoek op internet, kan ik nooit de goede vinden. Heel vervelend. Gelukkig willen Nienke, Erik en Shanti me wel helpen als ik ga internetten. Laatst klikte ik ergens op en toen moest ik eerst bellen om verder te kunnen spelen. Dat vond ik zo raar. Ik krijg ook wel eens hele vreemde e-mail. Daar staat dan in dat je het bericht moet doorsturen naar al je vrienden, anders gebeurt er iets ergs. Ik heb het maar weggegooid. Je zult me af en toe wel moeten helpen. Ik weet nog niet zo veel van internet. Cu (betekent ik zie je volgens Erik) Sem Nienke Hi, ik heet Nienke. Mijn bijnaam is teigetje. Ik zit veel op MSN. Dan chat ik met vriendinnen uit de klas. Ik heb ook een paar mensen op MSN die ik ken van de vakantie. Dat is leuk. Als ik niet aan het internetten ben, ga ik vaak met vriendinnen buiten spelletjes doen. Ik zit ook op Streetdance. Dat is echt heel leuk. En op internet is ook heel veel te vinden over Streetdance. Dan kun je opzoeken waar er les is of waar een wedstrijd is. Ik ben al van alles tegengekomen op internet. Weet je, van die schermpjes waar in staat dat je moet klikken en geld kunt verdienen. Geloof jij dat? Oja, ik heb ook een eigen mobieltje. Dat heeft nog bijna niemand uit de klas, maar ik lekker wel. Ik moet het beltegoed zelf betalen van mijn zakgeld. Dat vind ik jammer. Nu heb ik wel genoeg verteld. Grtz (betekent groetjes) teigetje Nienke je bent nu hier: Lesboek Niveau II - bladzijde
Sem - Nienke - Erik - Shanti Erik Heay, ik ben Erik. Nickname Wizzy. Ik weet alles van internet. Echt waar. Mijn moeder werkt bij een computerbedrijf en ze heeft me alles geleerd. Ik kan zelfs een eigen computer bouwen. Soms ga ik met m n vrienden buiten spelen, maar het liefst zit ik toch achter de computer. Op internet speel ik het liefst spelletjes met vrienden. Als ik uit school kom ga ik gelijk internetten. Dan spreek ik af met anderen op MSN of we gaan met z n allen online spelletjes spelen. Als je spelletjes gaat zoeken op internet kom je rotzooi tegen, niet normaal meer. Dat moet je gewoon wegklikken. Je weet wel, dat kruisje in zo n rood vakje. Je ziet het vanzelf wel. Ik heb samen met mijn moeder de computer van mijn opa en oma geïnstalleerd. En ik heb ze geleerd hoe ze moeten internetten. Wie moet het ze anders leren? Als je iets wilt weten, dan moet je me maar mailen. erik@di plomaveiliginternet.nl. Wizzy Erik Shanti Shanti is de naam. MissShnt eigenlijk. Zo heet ik op MSN. Ik surf niet zo heel veel op internet. Ik vind het een beetje eng. Je weet nooit wat je tegenkomt. Het liefst zit ik samen met vriendinnen te internetten. Dat is veel leuker dan in je eentje. Weet je wat wel heel leuk is op internet? Fanclubs. Van elke band of popster is een fanclub op internet. Je kunt dan leuke foto s downloaden. En ook muziek. Soms gaan mijn vriendinnen en ik chatten op een chatbox. Er zijn wel vaak mensen die zitten te schelden op een chatbox. Dat vind ik zo stom. Het meeste zit ik op meidensites waar je leuke spelletjes kunt doen. Ik e-mail ook veel met mijn familie. Die woont heel ver weg. Maar als we mailen, dan lijkt het of ze heel dichtbij zijn. je bent nu hier: Lesboek Niveau II - bladzijde
Sem - Nienke - Erik - Shanti Ik krijg soms rare e-mails. Dan willen ze iets verkopen ofzo, denk ik. Ik weet niet wat er gebeurt als je er dan op klikt. Als ik niet aan het internetten ben, dan ben ik het liefst met mijn vriendinnen buiten. Bye MissShnt je bent nu hier: Lesboek Niveau II - bladzijde
diploma veilig internet - lesboek je bent nu hier: Lesboek Niveau II - bladzijde
Hoofdstuk 1 Ik surf veilig! Deze lessen gaan over veilig internetten. Wat is veilig internetten? Hoe zorg je ervoor dat je kunt surfen zonder vervelende dingen mee te maken? Dat leer je allemaal in deze lessen. Bij het lesboek hoort een werkschrift. In het werkschrift kun je de opdrachten maken. Moeilijke woorden kun je terugvinden op bladzijde Dit zijn Sem, Nienke, Erik en Shanti. Ze zitten op de basisschool. Je zult ze in de lessen steeds tegenkomen. Ze maken van alles mee op internet. En soms hebben ze jouw hulp nodig. Ze hebben op bladzijde 5, 6 en 7 een stukje over zichzelf geschreven. Wat is internet? Internet lijkt op een grote bibliotheek. In de bibliotheek staan allemaal boeken met bladzijden en op internet staan allemaal websites met webpagina s. De websites staan op grote computers. Zo n speciale computer wordt een server genoemd. De server is dus eigenlijk de bibliotheek. De servers staan over de hele wereld, net zoals overal bibliotheken zijn en ze zijn allemaal met elkaar verbonden door grote kabels en satellieten. Je kunt van alles vinden op internet. Over elk onderwerp is wel een website gemaakt. je bent nu hier: Lesboek Niveau II hoofdstuk 1 - bladzijde 9
Ik surf veilig! Er zijn nog veel meer verschillende browsers. Bijvoorbeeld Netscape en Opera. Er zijn niet alleen websites uit Nederland. Maar van alle landen van de wereld. Je kunt op internet heel veel informatie vinden. Informatie voor een werkstuk, sport, hobby s, vakantie, maar ook leuke spelletjes, plaatjes en fanclubs. Elke website is een boek op internet. Je kunt door het boek bladeren met de browser. Bijvoorbeeld Internet Explorer of Firefox. Weet je hoe het programma heet waarmee jij op internet surft? Kijk maar eens op school en thuis. Heb je zelf wel eens iets opgezocht op internet? Van het woord Google is zelfs een werkwoord gemaakt. Ik ga even googlen. Door de komst van internet onstaan ook ineens heel veel nieuwe woorden. Voorbeelden van startpagina s: kinder.startpagina.nl, dieren.startpagina.nl Zoeken op internet kan best moeilijk zijn. Er zijn miljoenen websites. Waar moet je dan beginnen met zoeken? Daar is iets op bedacht. Er zijn speciale machines die het makkelijker maken om te zoeken. Dit zijn de zoekmachines. Een hele bekende zoekmachine is Google. Er zijn ontzettend veel zoekmachines. Een paar andere bekende zijn: Davindi.nl, Ilse.nl, Zoeken.nl, Lycos.nl. Er zijn ook webpagina s die vol staan met verwijzingen naar andere webpagina s. Zo n verwijzing naar een ander internetadres noemen we een hyperlink. Door op een hyperlink te klikken, surf je naar een andere pagina toe. Een pagina vol met verwijzingen naar andere pagina s is bijvoorbeeld kinder.startpagina.nl. Dat is een startpagina speciaal voor kinderen. Als je op de hyperlink klikt surf je naar een andere webpagina toe. Een pagina met allemaal internetadressen wordt een portal genoemd. Een portal betekent een beginpunt, een start. In Nederland noemen we de portal voor het gemak bijna altijd een startpagina. Er zijn nog meer manieren om te zoeken op internet. Je kunt gewoon gokken. Een internetadres intypen en dan kijken of dat adres bestaat. je bent nu hier: Lesboek Niveau II hoofdstuk 1 - bladzijde 10
Hoofdstuk 1 Wat is een zoekmachine? Een zoekmachine is een soort robot. De robot kan heel snel internet doorzoeken. Je kunt een woord intypen in de zoekmachine. Dan klik je op zoeken. De zoekmachine zoekt dan alle webpagina s waar het woord in voor komt. Er zijn heel veel verschillende zoekmachines. En ze zoeken niet allemaal op dezelfde manier. Het kan zijn dat je bij Google.nl 12.000 resultaten hebt en bij Ilse.nl 10.000. Probeer de verschillende zoekmachines maar eens uit. Type dan wel hetzelfde woord in, zodat je goed kunt vergelijken. Let op! Er wordt niet gezocht in een website, maar op de webpagina. Net als een boek. Je zoekt niet naar een boek, maar naar een pagina in het boek. Hier typ je het zoekwoord. Wat zijn zoekwoorden? We gebruiken Google als voorbeeld. Je moet in de zoekmachine zoekwoorden intypen. Google gaat dan op zoek naar webpagina s waar het zoekwoord in voor komt. Dat kunnen soms heel veel pagina s zijn. Voorbeeld: Je wilt weten wanneer internet ontstaan is? Gebruik de zoekwoorden: internet, ontstaan je bent nu hier: Lesboek Niveau II hoofdstuk 1 - bladzijde 11
Ik surf veilig! Als je één zoekwoord intypt, krijg je heel veel resultaten. Dat wil zeggen dat Google dan heel erg veel webpagina s vindt. Op al die pagina s staat dat woord. Als je meer zoekwoorden intypt, krijg je al veel minder resultaten. Op al de gevonden pagina s staan de zoekwoorden die je hebt ingetypt. Tip Wil je alleen zoeken op Nederlandstalige webpagina s? Klik in Google dan op: Zoeken in pagina s in het Nederlands. Maak opdracht 1 in het werkschrift Is alles waar? Op internet staat heel veel. Maar is alles wat er staat ook echt waar? Soms weet je niet zeker of iets waar is. Iedereen met een beetje computerkennis kan een eigen website bouwen. Dat betekent dat iedereen van alles op internet kan zetten. De informatie hoeft niet te kloppen. Er is geen grote baas van internet die controleert of alle informatie echt waar is. Heb jij misschien een eigen webpagina? Of heb je misschien zelfs een hele website gebouwd? Dan weet je dat je van alles op zo n pagina kunt zetten. Ik heb een eigen webpagina gemaakt. Daar heb ik op gezet dat ik tien verschillende frontjes voor mijn mobieltje heb. Haha, iedereen gelooft het, maar het is helemaal niet waar. Ze geloven ook alles. je bent nu hier: Lesboek Niveau II hoofdstuk 1 - bladzijde 12
Hoofdstuk 1 Welk dier bestaat niet? Hoe weet je nu zeker of iets waar is of niet? Dat is best moeilijk. Je moet het kunnen controleren. Dat kun je doen door twee of drie websites te zoeken waar de informatie staat die je zoekt. Als op alle websites dezelfde informatie staat, dan kun je er van uit gaan dat de informatie klopt. In het werkschrift vind je een foto van vier dieren. Eén dier bestaat helemaal niet. Dat kun je niet zien aan de foto. Je zult op internet moeten gaan zoeken welk dier niet bestaat. Probeer minstens twee websites te vinden waar informatie over het dier staat. Maak opdracht 2 in het werkschrift Extra opdracht Verzin een vraag en Internet is overal je bent nu hier: Lesboek Niveau II hoofdstuk 1 - bladzijde 13
Ik surf veilig! Weetjes In 1943 zei een meneer, hij was directeur van een groot computerbedrijf, dat hij dacht dat er op de hele wereld maar vijf computers nodig zouden zijn. (bron: www.computerflaters.nl) In 1977 was er een meneer van een groot computerbedrijf die dacht dat niemand thuis een computer wilde hebben. (bron: www.computerflaters.nl) Op internet staan heel veel werkstukken. Nu denk je vast dat het handig is om zo n werkstuk te printen en op school in te leveren. Jammer, maar dat is niet zo. De juf en meester kunnen bijvoorbeeld een zin uit het werkstuk intypen in Google en dan zien ze gelijk dat je het werkstuk van internet hebt gehaald. Oeps, als ze daar achter komen, wat voor cijfer zou je dan krijgen? Vast niet hoog! Cyberkids Fatma, 11 jaar: Ik gebruik meestal kinder.pagina.nl of startpagina.nl als ik iets wil zoeken. Marco, 12 jaar: Soms krijg je steeds van die vensters. En je krijgt ze ook bijna niet weg. Dat vind ik heel vervelend. Manouk, 12 jaar: Op internet had ik zien staan dat de eerste Olympische Spelen in het jaar 724 werden gehouden. Dus dat had ik opgeschreven voor mijn werkstuk. Dat was dus helemaal fout. Het stond gewoon fout op die website. Het moest 776 voor Christus zijn. Meer weten? www.steffie.nl www.kinderlinks.nl www.technika10.nl/meiden hoe werkt internet een startpagina voor kinderen Internet oké, hoe is het internet ontstaan je bent nu hier: Lesboek Niveau II hoofdstuk 1 - bladzijde 14