Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame renovatie: kort overzicht Leefmilieu Brussel Bij renovatie: ontwerp van een gebouw dat contacten tussen mensen ten goede komt Frederic LUYCKX cera a asbl
Doelstellingen van de presentatie Aantonen hoe architectuur en programmatie de contacten tussen mensen kunnen bevorderen. Niet alleen technische innovaties kunnen modellen aanreiken om onze toekomst veilig te stellen, maar ook nieuwe verhoudingen tussen mensen die steunen op vertrouwen, solidariteit en delen. Dominique Gauzin-Müller, 2009, tentoonstelling Habiter écologique, Cité de l Architecture, Paris 2
Plan van de uiteenzetting 1. Context 2. Uitdagingen 3. Benadering 4. Doelstellingen 5. Te onthouden uit de uiteenzetting 3
Context Brussels Hoofdstedelijk Gewest Bevolkingsgroei: In Brussel, volgens het Federaal Planbureau: + 35% inwoners tegen 2060 of 1.475.200 inwoners in 2060 Lage dichtheid en geografische discrepanties in de dichtheid: gemiddeld 6.617 inw./km² >< Parijs (75): 21.196 inw./km² Bevolkingsdichtheid in 2009 (inw./km²) Bron: Wijkmonitoring, https://wijkmonitoring.irisnet.be/ Inkomstenongelijkheid en geografische spreiding 4
Context Brussels Hoofdstedelijk Gewest Evolutie van de sociale structuren: Toenemende versnippering: alleenstaanden, eenoudergezinnen,... Gezinnen worden kleiner Personen met beperkte mobiliteit (PBM): In België en Brussel gaat het om meer dan 30% van de bevolking Bron: Fabienne Dath 5
Uitdagingen De sociale breuklijnen tussen wijken verkleinen: De levenskwaliteit en de veiligheid verbeteren in alle wijken Het aanbod van uitrustingen en diensten herwaarderen Het isolement en de uitsluiting verminderen: Sociale en functionele gemengdheid in de gebouwen en binnen de wijken [Voorbeeldgebouwen] Wet 42, 1040 Brussel, Architectuur: Synergy International, Foto: Y. Glavie Gedeeld gebruik van bepaalde ruimten (gemeenschappelijke kantoren, wasplaatsen, enz.) 6
Uitdagingen Zo veel mogelijk mensen toegang geven tot huisvesting Huisvestingstypologieën aangepast aan uiteenlopende behoeften en nieuwe leefwijzen Bron: http://www.1toit2ages.be Functionele flexibiliteit: om aan te passen aan de evolutie van gebruiken, situaties,... Toegankelijkheid van de gebouwen voor PBM s 7
Benadering De duurzame renovatie van een gebouw kan zorgen voor meer mogelijkheden voor sociale contacten en kan banden doen ontstaan tussen de gebruikers en/of de inwoners van een wijk. 3 niveaus van contactmogelijkheden: Gelegenheden voor sociale contacten die de wijk biedt aan het gebouw Gelegenheden voor sociale contacten die het gebouw biedt aan de wijk Gelegenheden voor sociale contacten in het gebouw [Voorbeeldgebouwen] Fortstraat 33, 1060 Brussel, 8 Architectuur: Ledroit-Pierret-Polet, Foto: Y. Glavie
Benadering Voorbeeld 1: Sanering van Zeepziederij Heymans, MDW architectures Bron: [Voorbeeldgebouwen] Zeepziederij Heymans, 1000 Brussel, MDW architectures, foto: Y. Glavie 9
Benadering Voorbeeld 1: Sanering van Zeepziederij Heymans, MDW architectures Bron: [Voorbeeldgebouwen] Zeepziederij Heymans, 1000 Brussel, MDW architectures, foto: Y. Glavie 10
Benadering Contactmogelijkheden die de stedelijke omgeving biedt Kan de inplanting van een gebouw profiteren van een stadsomgeving die contactmogelijkheden biedt? School dichtbij site (400 m) Speelplein + sportveld (200 m) Groene ruimte (400 m) Intermodaal knooppunt openbaar vervoer (160 m) Villo-station (140 m) Villo-station (160 m) Museum (140 m) Medisch centrum (50 m) Buurtwinkels in de wijk Bron: Gids duurzame gebouwen, Menselijke omgeving _G HUM00 11
Benadering Contactmogelijkheden die het gebouw biedt Hoe kan een gebouw het isolement van mensen helpen verkleinen? Hoe moet de interface tussen omgeving en gebouw worden behandeld? Hoe kan voor sociale controle worden gezorgd? De grootte van de woningen verschilt en kan leiden tot sociale / intergenerationele verscheidenheid Het project draag bij aan de relevante dichtheid op het terrein Functionele mix: kinderopvang op gelijkvloerse verdieping van het gebouw aan straatkant Aanleg van tussenruimten als buffer tussen privé en openbare ruimten Bron: Gids duurzame gebouwen, Menselijke omgeving _G HUM00 12
Benadering Contactmogelijkheden binnen in het gebouw Hoe kunnen we gemeenschappelijke lokalen aanbieden die zijn afgestemd op de behoeften van de bewoners? Hoe kunnen we de contactmogelijkheden in de doorloopruimten optimaliseren? Hoe kunnen we zorgen voor sociale mix in het gebouw? Hoe maakt het gebouw functionele mix mogelijk? Hoe kunnen we de voorwaarden voor het naast elkaar bestaan van deze functies optimaliseren? Gemeenschappelijke buitenruimtes: binnenplaats en tuin Kwaliteitsvolle distributieruimten Gemeenschappelijke lokalen voor diensten Toegankelijk voor PBM Conciërge die zorgt voor sociale controle en uitwisselingen in het gebouw 13 Bron: Gids duurzame gebouwen, Menselijke omgeving _G HUM00
Benadering Park in 3D: speeltuigen, uitzichtterrassen en ontsluiting buren Gemeenschappelijk salon + wassalon = de kroeg op de hoek Kinderdagverblijf = interface Zeepziederij x wiijk Bron: MDW architecture Verhouding tot de wijk, gemeenschappelijke buitenruimte, gemeenschappelijke binnenruimte, diverse functies,... 14
Benadering Blokken B, C, D Rond grote binnenplaats Woningen grote gezinnen (2/3/4 slaapkamers) Blok E Open plateau onbepaald Blok C Woning met patio Logia: achteraan Blok H Flat met drie verdiepingen Blok B Grote duplex 6 kamers! Blok A Kant stad Kleine woningen Source: MDW architecture Dichtheid, sociale mix,... 15
Benadering Voorbeeld 2: Duurzame renovatie van het kantoorgebouw Mundo B, A+A+A+A Architecture Bron: http://www.mundo-b.org/ 16
Benadering Contactmogelijkheden die de stedelijke omgeving biedt Dichtbebouwde wijk Intermodale knooppunten van het openbaar vervoer Buurtvoorzieningen, -diensten en -winkels 17 Bron: http://www.mundo-b.org/
Benadering Contactmogelijkheden die het gebouw biedt Cafetaria die uitkijkt op de wijk Groene ruimte Vergaderzalen, collegezaal, tentoonstellingsruimte, Evenementen voor het publiek: informatiesessies, plantenbeurs, Groene ruimte Cafetaria Vergader-/collegezalen Source: Guide pratique pour la construction et la rénovation durable 2011, Problématique générale «Environnement humain»_g HUM00 18
Benadering Contactmogelijkheden binnen in het gebouw Collectieve ruimten Vergader-/collegezalen Gedeelde diensten (printers, kitchenettes,...) Cafetaria 2 tuinen (+ compost) Fietsenstalling en douche voor fietsers Gedeelde kantoorruimte Documentatiecentrum Voorzieningen voor PBM s 19 Plan gelijkvloers
Benadering Contactmogelijkheden binnen in het gebouw Terras en tuin: plaats voor ontspanning en ontmoetingen Foto s: ceraa asbl Cafetaria: plaats voor activiteiten en ontmoetingen Foto: Yvan Glavie 20
Benadering Contactmogelijkheden binnen in het gebouw Participatieve benadering Programmatie, ecologische prestaties,... Beheerscomité Organisatie van participatieve werven Collectief beheer van de compostinstallatie,... Voorzieningen voor communicatie: prikborden, intranet,... Collectief compostbeheer Foto: ceraa asbl 21
Benadering De gebruiken van de mensen... De fysieke mogelijkheid zal niet volstaan om de verwachte gedragingen tot stand te brengen Anderzijds: zonder de nodige architecturale voorzieningen zal er helemaal niets gebeuren De architecturale voorzieningen moeten rekening houden met de sociale en culturele gebruiken 22
Doelstellingen Reglementaire grondslag en goede praktijken In acht nemen van de stedenbouwkundige voorschriften (GSV, GemSV, GBP, BBP Naleven van het burgerlijk wetboek op het vlak van buurt en uitzicht Zorgen voor geluidsisolatie tussen de verschillende functies Elk type van gebouw, behalve eengezinswoningen of kleine kantoorgebouwen (150 m²): Inrichten van gemeenschapsruimten, gemeenschappelijke technische lokalen, verkeerszones van goede kwaliteit,... Fietsenlokaal Mundo B Foto: ceraa asbl 23
Doelstellingen Aanbevolen minimum Flexibele ruimten Elk type van gebouw, behalve eengezinswoningen of kleine kantoorgebouwen (150 m²): Minimum 6 buurtvoorzieningen, -diensten en -winkels op minder dan 10 minuten wandelafstand Indien deze 6 voorzieningen niet aanwezig zijn in de stedelijke omgeving, moet het project ertoe bijdragen dat deze doelstelling wordt bereikt Minimum één gemeenschappelijke ruimte in het gebouw Indien vloeroppervlakte gebouw > 1.000 m², dan wordt minimum 10% van de oppervlakte op de gelijkvloerse verdieping toegekend aan een andere functie dan de hoofdfunctie 24
Doelstellingen Optimum Flexibele ruimten Het huisvestingsproject omvat de inrichting van een solidaire woning Elk type van gebouw, behalve eengezinswoningen of kleine kantoorgebouwen (150 m²): Minimum 10 buurtvoorzieningen, -diensten en -winkels op minder dan 10 minuten wandelafstand Indien deze 10 voorzieningen niet aanwezig zijn in de stedelijke omgeving, moet het project ertoe bijdragen dat deze doelstelling wordt bereikt Minimum 2 gemeenschappelijke ruimten in het gebouw Indien vloeroppervlakte gebouw > 1.000 m², dan wordt minimum 20% van de oppervlakte op de gelijkvloerse verdieping toegekend aan een andere functie dan de kantoorfunctie 25
Bibliografie CORIJN E., VLOEBERGHS E., (2009), Brussel! Stadsschriften, VUBpress, Brussel. DECLEVE B, ANANIAN P., ANAYA M. LESCIEUX A., (2009), Brusselse dichtheden en woonvormen, Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Leefmilieu Brussel - BIM (2009), Sustainable Check-Up en Memento voor duurzame wijken, Twee hulpmiddelen voor de ontwikkeling van duurzame wijken in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussel. BRAL, (2008), Brussel ecopolis? Duurzame ideeën voor nieuwe wijken, Brussel. J. Gehl, Life between buildings, uitg. The Danish architectural press, Copenhagen, 2001. 26
Referenties Gids Duurzame Gebouwen: http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be/nl/publication.html?idc=3 G_HUM00: Een gebouw ontwerpen dat de sociale interactie bevordert G_HUM01: De wisselwerking tussen een gebouw en zijn context en binnen het gebouw bevorderen 27
Te onthouden uit de uiteenzetting De duurzame bouw omvat ook een culturele en sociale dimensie Architectuur kan de contacten tussen mensen bevorderen Denk hieraan vanaf het begin van uw projecten! 28
Mijn duurzaam renovatieproject moet het volgende omvatten: VOORZIENINGEN BESCHRIJVING Functionele mix Diversiteit van de functies en activiteiten binnen het gebouw (woningen, kantoren, winkels ) Sociale mix Sociale, culturele, sociaaleconomische, intergenerationele diversiteit Collectieve ruimten Gemeenschappelijke tuin, speelzaal, gemeenschapszaal, werkplaats, vertrekken waar kan worden getelewerkt... Gemeenschap pelijke dienstvertrekk en Lokaal voor fietsen en kinderwagens, afvalbeheerlokalen, gemeenschappelijke wasruimte 29
collectifs communautaire, atelier, locaux permettant le télétravail,... Mijn duurzaam Locaux renovatieproject Local vélos et poussettes, locaux de communs gestion des déchets, buanderie Locaux Local vélos et poussettes, locaux de moet het volgende omvatten: services collective, communs gestion des déchets, buanderie services collective, Espaces Tussenruimten Espaces intermédiaires intermédiaires Inrichting Aménagement van de d entrées, ingangen, d abords, de de zones rondom het gebouw, Aménagement terrasses, de balcons, d entrées, de de d abords, loggias, de de terrassen, balkons, loggia's, terrasses, porches, d arcades,... de balcons, de de loggias, de portalen, porches, d arcades,... bogen Espaces de Espaces distribution de Verkeerszones distribution Hall, cages d escaliers, paliers, couloirs, Hal, Hall, coursives, traphal, cages d escaliers, de overlopen, qualité paliers, gangen, couloirs, galerijen, coursives, de van qualité goede kwaliteit Toegankelijk Accessibilité heid Accessibilité Bijzondere Types woonvormen Types d habitats d habitats particuliers particuliers Participatie Démarche Démarche participative participative De Possibilité mogelijkheid pour les voor personnes personen à met mobilité beperkte Possibilité réduite d accéder mobiliteit pour les à personnes om un lieu. een ruimte à mobilité binnen réduite te d accéder gaan. à un lieu. Groepswoningen, kangoeroewoningen, Habitat groupé, habitat kangourou, transitwoningen, gezamenlijk Habitat logements groupé, de transit, habitat colocation, kangourou, gehuurde logements woningen, solidaire, de transit, solidaire colocation, woningen logement solidaire, Informatie van en overleg met de toekomstige Information et bewoners concertation of gebruikers des futurs van Information habitants het gebouw et usagers concertation du bâtiment des futurs habitants ou usagers du bâtiment 30
Contactpersoon Frederic LUYCKX Architecte - onderzoeker Gegevens : +32(0)2 537 47 51 E-mail: frederic.luyckx@ceraa.be 31