Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs. Volwassen deelnemers in het middelbaar beroepsonderwijs van 2005/2006 tot en met 2011/2012

Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs Volwassen deelnemers in het middelbaar beroepsonderwijs van 2005/2006 tot en met 2011/2012

Colofon Titel Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs; Volwassen deelnemers in het middelbaar beroepsonderwijs van 2005/2006 tot en met 2011/2012 Auteur Erik Fleur en Marc van der Meer Datum Juli 2012 ecbo.12-155 ecbo s-hertogenbosch Postbus 1585 5200 BP s-hertogenbosch T 073 687 25 00 F 073 612 34 25 www.ecbo.nl ecbo Utrecht Postbus 19194 3501 DD Utrecht T 030 296 04 75 F 030 636 04 31 www.ecbo.nl ecbo 2012 Overname van teksten, resultaten en ideeën uit deze publicatie is vrij toegestaan, mits met bronvermelding.

Inhoudsopgave 1 Het aantal en het aandeel van oudere deelnemers in het mbo... 9 2 Instellingen... 11 2.1 Absolute aantallen... 11 2.2 Aandeel oudere deelnemers... 13 3 Leerweg en niveau van de deelnemers... 15 3.1 Leerweg... 15 3.2 Niveau... 16 4 Persoonskenmerken... 19 4.1 Geslacht... 19 4.2 Etnische herkomst... 20 5 Opleidingen... 23 6 Conclusies... 25 Bronnen... 27 Bijlage 1: Leeftijdsverdeling deelnemers per BRIN, 2011/2012... 29 Gebruikte afkortingen... 31 Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 3

4 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

Voorwoord In het Regeerakkoord van 2010 en in actieplan Focus op Vakmanschap van 2011 heeft het kabinet-rutte een visie neergelegd op de toekomst van het middelbaar beroepsonderwijs. In die visie is opgenomen dat de markt van het postinitiële onderwijs anders georganiseerd moet worden. Een van de vraagstukken betreft in hoeverre mbo-opleidingen voor volwassen deelnemers publiekelijk bekostigd moeten blijven. Aanvankelijk wilde het kabinet deze bekostiging intrekken, maar op 11 maart 2011 heeft het kabinet een alternatief financieringsmodel voorgesteld van de bekostiging van volwassenen. In het lenteakkoord van het voorjaar van 2012 is het belang van publieke bekostiging van volwassenen in het mbo bekrachtigd. In deze publicatie bezien we het aandeel van volwassenen in het middelbaar beroepsonderwijs voor een reeks van jaren. Dat is een relevant vraagstuk omdat dit aandeel fluctueert over de tijd en varieert per instelling. Op basis van de beschikbare onderwijsnummers leiden we enkele profielen af van mbo-instellingen. Deze cijfers kunnen in behulpzaam zijn bij het vaststellen van de betekenis van het mbo in het postinitiële onderwijs, en instellingen helpen hun eigen positie daarin te bepalen. Marc van der Meer Directeur Expertisecentrum Beroepsonderwijs Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 5

6 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

Inleiding Scholing voor volwassenen is relevant in het licht van de zogenoemde Lissabondoelstellingen, waaraan Nederland zich heeft gecommitteerd. De kern van deze Europese aanpak is het bevorderen van een dynamische, hoogwaardige en op toegevoegde waarde gebaseerde economische ruimte. Om dat te bereiken, is voortdurende scholing van de totale (volwassen) beroepsbevolking nodig: een leven lang leren. De Onderwijsraad stelt dat er vier functies van potentiële opleiding en scholing zijn: opleiding om in te halen wat eerder niet aangeleerd is (reparatie); opleiding om een wisseling in de loopbaan mogelijk te maken; opleiding om kennis en vaardigheden op peil te houden; opleiding met als doel sociaal-culturele en persoonlijke ontplooiing in algemene zin. De Onderwijsraad signaleert tevens dat een systematisch aanbod van hoogwaardige en erkende opleidingen echter ontbreekt en bepleit verdere coördinatie daarvan. De Denktank Leren en Werken adviseerde in 2009 over het stimuleren van een leven lang leren in Nederland. Het advies wijst op de uiteenlopende leercultuur bij grotere en kleinere bedrijven, waardoor om- en bijscholing lang niet in alle sectoren vanzelfsprekend zijn. De Denktank bepleit een plicht tot scholing vastgelegd in de arbeidsovereenkomst, en verdere ontwikkeling van instrumenten (zoals opleidingscheques) om scholing te bevorderen (Denktank Leren en Werken, 2009). Uit onderzoek van de Onderwijsraad (2009) en de Denktank Leren en Werken (2009) blijkt dat om- en bijscholing zeker geen vanzelfsprekende zaak is, en de deelname aan scholingsactiviteiten van volwassenen niet of nauwelijks groeit. In peilingen van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA; Borghans, Fouarge & De Grip, 2011) en van het Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ecbo; Buisman & Van Wijk, 2010) bleek dat er de afgelopen jaren wel een lichte stijging is in deelname aan een leven lang leren, en ook nieuwe doelgroepen worden bereikt. Uit de ecbo-studie volgde ook dat het marktaandeel van mbo- en hbo-instellingen in markt van postinitieel onderwijs relatief gering blijft. In deze publicatie bezien we het aandeel van volwassenen in het middelbaar beroepsonderwijs voor een reeks van jaren. Dat is een relevant vraagstuk omdat dit aandeel fluctueert over de tijd en varieert per instelling. Het is ook vanuit beleidsmatig perspectief relevant omdat het kabinet in het regeerakkoord van september 2010 had voorgesteld de bekostiging voor de mbo-opleiding van 30-plussers in te trekken. Opvallend was dat het kabinet niet een vergelijkbaar voorstel had opgenomen voor hbo-opleidingen, die wel bekostigd bleven. Op 11 maart 2011 heeft het kabinet vervolgens na politieke druk uit het veld het voorstel voor mbo ers ingetrokken en een alternatief financieringsmodel voorgesteld. In het lenteakkoord van het voorjaar van 2012 is het belang van publieke bekostiging van volwassenen in het mbo bekrachtigd. In eerdere studies (Fleur, 2011; Van der Meer, Fleur, Van Heumen & Olvers, 2011) hebben we al enige aandacht besteed aan dit onderwerp. Hierbij bleef de informatie veelal beperkt Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 7

tot gegevens op sectorniveau. Gezien de beleidsmatige aandacht voor volwassen deelnemers in de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) van het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) in het bijzonder voor de bekostiging van 30-plusdeelnemers en de toegenomen omvang van privaat onderwijs volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), is het de moeite waard dit segment van de onderwijsmarkt beter in kaart te brengen. De centrale onderzoeksvraag in deze rapportage is: Hoe heeft de deelname aan bekostigd volwassenenonderwijs zich over de afgelopen jaren ontwikkeld? Onderliggende vragen zijn: Welke onderwijsinstellingen zijn actief in bekostigd volwassenenonderwijs? Wat is bekend over de achtergrond van de deelnemers? Om deze vragen te beantwoorden, zijn analyses uitgevoerd op de onderwijsnummergegevens van het mbo. Hierbij wordt steeds uitgegaan van de deelnemers die door de instellingen voor bekostiging zijn aangemeld; examendeelnemers en overige niet-bekostigde deelnemers zijn hierbij buiten beschouwing gelaten. Het uitgangspunt zijn de zogenaamde 1-cijferbestanden die door Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) voor het mbo zijn gemaakt ten behoeve van de beleidsmatige informatie voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Hierin komt iedere deelnemer in een schooljaar slechts eenmaal voor. In deze publicatie publiceren we deze gegevens in een tijdreeks met de beschikbare jaren, van het schooljaar 2006-2007 tot en met 2011-2012. We maken onderscheid in een aantal persoonskenmerken en leiden op basis van de cijfers enkele profielen af van mboinstellingen. Aan het slot van dit rapport vatten we de bevindingen samen en stellen we enkele vragen voor de toekomst. 8 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

1 Het aantal en het aandeel van oudere deelnemers in het mbo In het schooljaar 2005/2006 is het onderwijsnummer volledig ingevoerd in het mbo. Tabel 1.1 toont het aantal voor bekostiging aangemelde deelnemers in het mbo sinds 2005/2006. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen deelnemers in vier leeftijdscategorieën: jonger dan 23 jaar, 23 tot 27 jaar, 27 tot 30 jaar en 30 jaar en ouder. Tabel 1.1 Aantal voor bekostiging aangemelde deelnemers, naar leeftijd Schooljaar Jonger dan 23 23-27 27-30 30-plus Totaal 2005/2006 397.914 25.766 8.428 44.444 476.552 2006/2007 406.832 28.475 8.988 45.044 489.339 2007/2008 409.357 31.717 10.385 50.986 502.445 2008/2009 408.255 33.183 11.165 53.197 505.800 2009/2010 409.880 34.552 11.631 58.536 514.599 2010/2011 410.764 36.457 12.305 64.678 524.204 2011/2012 409.219 36.553 12.171 56.493 514.436 Sinds 2005/2006 is het aantal deelnemers in het mbo fors gestegen. Waren er in 2005/2006 bijna 477.000 deelnemers die een bekostigde inschrijving hadden, in 2010/2011 is dit aantal gestegen tot ruim 524.000. Daarna vindt een daling plaats naar ruim 514.000 in 2011/2012. Het aantal deelnemers jonger dan 23 jaar is, zeker in de periode na 2006/2007, slechts licht gestegen. De toename is tot 2010/2011 toe te schrijven aan oudere deelnemers. De daling in 2011/2012 is eveneens toe te schrijven aan de 30-plussers. Dit aantal neemt af van bijna 65.000 in 2010/2011 naar ruim 56.000 in 2011/2012. Tabel 1.2 Aandeel van de leeftijdsgroepen, in het aantal deelnemers, in percentages Schooljaar Jonger dan 23 23-27 27-30 30-plus Totaal 2005/2006 83,5 5,4 1,8 9,3 100,0 2006/2007 83,1 5,8 1,8 9,2 100,0 2007/2008 81,5 6,3 2,1 10,1 100,0 2008/2009 80,7 6,6 2,2 10,5 100,0 2009/2010 79,7 6,7 2,3 11,4 100,0 2010/2011 78,4 7,0 2,3 12,3 100,0 2011/2012 79,5 7,1 2,4 11,0 100,0 In 2005/2006 was iets meer dan een zesde van alle deelnemers ouder dan 23 jaar. Dit is in de vijf jaren hierna gestegen tot ruim een vijfde van alle deelnemers. Zeker het aandeel van de 30-plussers is tot en met 2010/2011 fors toegenomen. In 2011/2012 neemt dit aandeel weer af en is nog één op de negen deelnemers 30 jaar of ouder. In tabel 1.3 is de ontwikkeling sinds 2005/2006 van het aantal deelnemers in de verschillende leeftijdsgroepen weergegeven. Tabel 1.3 Ontwikkeling van het aantal deelnemers in de leeftijdsgroepen, sinds 2005/2006 Jonger dan 23 23-27 27-30 30-plus Totaal Ontwikkeling sinds 2005/2006 +2,8% +41,9% +44,4% +27,1% +7,9% Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 9

In totaal is het aantal deelnemers in het mbo sinds 2005/206 met 8% toegenomen. De verschillen tussen de onderscheiden leeftijdscategorieën zijn aanzienlijk. Het aantal deelnemers jonger dan 23 jaar is met 3% gestegen, terwijl er in 2009/2010 ruim een kwart (27%) meer deelnemers dan in 2005/2006 ouder dan 30 jaar zijn. De grootste relatieve toename is zichtbaat bij de groep tussen 23 en 30 jaar. 10 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

2 Instellingen Het aandeel oudere deelnemers is niet in alle mbo-instellingen even groot. In bijlage 1 is aangegeven hoeveel deelnemers uit de verschillende leeftijdsgroepen er in de mboinstellingen in 2011/2012 een bekostigde opleiding volgen. 2.1 Absolute aantallen In tabel 2.1 zijn de instellingen gegeven waar in 2011/2012 in absolute zin de meeste deelnemers ouder dan 23 jaar een opleiding volgen. Tevens wordt aangegeven welk deel van de deelnemers ouder dan 23 jaar een opleiding volgt op deze instelling. Tabel 2.1 Aantal deelnemers 2011/2012, naar leeftijdscategorie en instelling; instelling met de meeste deelnemers van 23 jaar en ouder Totaal aantal deelnemers Aantal deelnemers 23-plus Aandeel in alle 23- plussers Jonger dan 23 23-27 27 30 30- plus ROC van Twente 15.584 1.790 723 5.595 23.692 8.108 6,8% ROC West- Brabant 12.714 1.183 528 4.883 19.308 6.594 5,6% ROC Midden Nederland 13.194 2.206 891 2.674 18.965 5.771 4,9% ROC Tilburg 7.668 1.344 569 3.717 13.298 5.630 4,8% ROC Eindhoven 12.592 1.351 492 3.451 17.886 5.294 4,5% ROC van Amsterdam 22.591 2.352 656 2.192 27.791 5.200 4,4% Albeda College 17.693 1.975 677 2.183 22.528 4.835 4,1% Zadkine 14.631 2.032 646 1.791 19.100 4.469 3,8% ROC Nijmegen 7.961 884 335 2.873 12.053 4.092 3,5% Helicon Opleidingen 4.681 626 313 2.865 8.485 3.804 3,2% Vanzelfsprekend betreft dit met name de grotere regionale opleidingencentra (roc s). De 10 mbo-instellingen in dit overzicht verzorgen de opleiding van ruim een derde van alle mbodeelnemers. Het aandeel oudere deelnemers is bij hen echter oververtegenwoordigd. Bijna de helft (45,4%) van alle deelnemers ouder dan 23 volgt een opleiding bij deze 10 roc s. Van alle mbo-deelnemers ouder dan 23 jaar volgt ruim een kwart (26,5%) een opleiding op de vijf eerstgenoemde instellingen (ROC van Twente, ROC West-Brabant, ROC Midden Nederland, ROC Tilburg en ROC Eindhoven). Vooral bij ROC van Twente is het aantal deelnemers ouder dan 23 jaar groot. In tabel 2.2 worden de mbo-instellingen gegeven met minder dan 100 deelnemers ouder dan 23 jaar 1. 1 Drie instellingen hebben minder dan 10 deelnemers in 2011/2011. Deze zijn buiten beschouwing gelaten. Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 11

ROC van Twente ROC West- Brabant ROC Tilburg ROC Eindhoven Helicon Opleidingen ROC Amarantis SVO Opl vd Vleessector ROC Ter AA Rijn IJssel ROC Midden Nederland ROC Arcus College ROC Zadkine Tabel 2.2 Aantal deelnemers 2011/2012, naar leeftijdscategorie en instelling; instelling met de minste deelnemers van 23 jaar en ouder Jonger dan 23 23-27 27 30 30- plus Totaal aantal deelnemers Aantal deelnemers 23-plus Aandeel in alle 23- plussers Edudelta Onderwijsgroep 860 37 8 49 954 94 0,1% Sint Lucas De Eindhovense school 2.758 85 6 3 2.852 94 0,1% SOMA College 793 54 15 20 882 89 0,1% Cibap vakschool voor verbeelding 1.403 68 4 14 1.489 86 0,1% Grafisch Lyceum Utrecht 1.806 69 7 1 1.883 77 0,1% Hoornbeeck College 5.092 29 2 26 5.149 57 0,0% Berechja College 96 4 3 15 118 22 0,0% Leidse Instrumentmakersschool 190 10 1 2 203 13 0,0% ROC Menso Alting 554 11 1 566 12 0,0% Kentalis Scholengemeenschap Effatha 14 5 4 1 24 10 0,0% Het zijn met name vakscholen waar weinig deelnemers ouder dan 23 jaar een opleiding volgen. Veelal betreft het, logischerwijs, kleine instellingen hoewel ook het Hoornbeeck College met ruim 5.000 deelnemers, in de lijst met instellingen met weinig oudere deelnemers staat. Figuur 2.1 Ontwikkeling van het aantal deelnemers ouder dan 23 jaar op de instellingen; instellingen met de grootste absolute toename van het aantal deelnemers sinds 2005/2006 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2000 1000 0 27YU 25LX 25LZ 25MB 26CC 04EM 17WH 25LJ 25LF 25LH 25PU 25LP 12 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

ROC van Twente ROC West- Brabant ROC Eindhoven ROC Tilburg Helicon Opleidingen ROC van Amsterdam ROC Ter AA SVO Opl vd Vleessector ROC Amarantis Rijn IJssel ROC Arcus College ROC Midden Nederland Het aantal deelnemers ouder dan 23 jaar op ROC van Twente manifesteert zich eigenlijk pas sinds het schooljaar 2010-2011. Na een sterke toename in dat schooljaar, daalt het aantal deelnemers ouder dan 30 jaar het laatste jaar weer enigszins. Ook ROC Tilburg, Helicon en Amarantis laten de laatste jaren een toename van het aantal oudere deelnemers zien. In figuur 2.2 wordt specifiek gekeken naar de ontwikkeling van de 30-plussers. Figuur 2.2 Ontwikkeling van het aantal deelnemers ouder dan 30 jaar op de instellingen; instellingen met de grootste absolute toename van het aantal deelnemers sinds 2005/2006 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2000 1000 0 27YU 25LX 25MB 25LZ 26CC 25PZ 25LJ 17WH 04EM 25LF 25PU 25LH In figuur 2.2 betreft het feitelijk dezelfde instellingen als in figuur 2.1. 2.2 Aandeel oudere deelnemers Tabel 2.3 geeft het aandeel deelnemers in de mbo-instellingen met het grootste aandeel deelnemers ouder dan 23 jaar. Tabel 2.3 Aandeel deelnemers 2011/2012 in de leeftijdscategorieën per instellingen; instellingen met het grootste aandeel deelnemers van 23 jaar en ouder, in percentages Jonger dan 23 23-27 27-30 30-plus Totaal SVO Opleidingen 38,9 21,7 10,2 29,2 100,0 Helicon Opleidingen 55,2 7,4 3,7 33,8 100,0 ROC RIVOR 57,5 5,1 2,1 35,4 100,0 ROC Tilburg 57,7 10,1 4,3 28,0 100,0 AOC Oost 61,7 4,9 2,2 31,2 100,0 ROC Ter AA 64,7 6,9 2,6 25,8 100,0 ROC Van Twente 65,8 7,6 3,1 23,6 100,0 ROC West-Brabant 65,8 6,1 2,7 25,3 100,0 ROC Nijmegen 66,0 7,3 2,8 23,8 100,0 ROC Westerschelde (Scalda) 68,7 8,4 4,2 18,7 100,0 ROC Midden Nederland 69,6 11,6 4,7 14,1 100,0 Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 13

Bij verschillende mbo-instellingen maken de deelnemers ouder dan 23 jaar een aanzienlijk deel van de deelnemerspopulatie uit. Bij SVO Opleidingen zijn 3 van de 5 deelnemers ouder dan 23 jaar. Bij Helicon, ROC RIVOR en ROC Tilburg is iets meer dan twee vijfde ouder dan 23 jaar. Ook andere grote instellingen kennen verhoudingsgewijs veel deelnemers ouder dan 23 jaar. Tabel 2.4 Aandeel deelnemers 2011/2012 in de leeftijdscategorieën per instellingen; instellingen met het kleinste aandeel deelnemers van 23 jaar en ouder, in percentages Jonger dan 23 23-27 27-30 30-plus Totaal Edudelta Onderwijsgroep 90,1 3,9 0,8 5,1 100,0 Leidse Instrumentmakersschool 93,6 4,9 0,5 1,0 100,0 Cibap vakschool voor verbeelding 94,2 4,6 0,3 0,9 100,0 Mediacollege Amsterdam 94,9 4,6 0,2 0,2 100,0 Grafisch Lyceum R'dam 95,5 4,1 0,3 0,0 100,0 Grafisch Lyceum Utrecht 95,9 3,7 0,4 0,1 100,0 Sint Lucas - De Eindhovense school 96,7 3,0 0,2 0,1 100,0 ROC Menso Alting 97,9 1,9 0,0 0,2 100,0 Scholengemeenschap De Rooi Pannen 97,9 2,0 0,1 0,0 100,0 Hoornbeeck College 98,9 0,6 0,0 0,5 100,0 Het zijn vooral vakinstellingen die onderwijs aan jongere deelnemers verzorgen. Bij het Hoornbeeck College is slechts 1% van alle deelnemers ouder dan 23 jaar. 14 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 3 Leerweg en niveau van de deelnemers 3.1 Leerweg In de kabinetsplannen rond de 30-plussers werd de beroepsbegeleidende leerweg expliciet genoemd. In tabel 3.1 wordt aangegeven hoe het aantal bekostigde deelnemers in 2011/2012, is verdeeld over de leerwegen. Tabel 3.1 Aantal en percentage deelnemers 2011/2012 naar leeftijdscategorie en leerweg Jonger dan 23 23-27 27-30 30-plus Bol 330.256 16.292 3.544 5.700 Bbl 78.963 20.261 8.627 50.793 Jonger dan 23 23-27 27-30 30-plus Bol 92,8% 4,6% 1,0% 1,6% Bbl 46,9% 12,0% 5,1% 30,2% Het merendeel van alle deelnemers volgt een opleiding in de beroepsopleidende leerweg (bol). In meerderheid betreft dit deelnemers jonger dan 23 jaar. Bijna een derde van alle bbl ers is ouder dan 30 jaar. Van alle 30-plussers in het mbo volgt 90% een opleiding via de bbl. Dat neemt niet weg, dat nog steeds ruim 5.000 30-plussers een bol-opleiding volgen. Figuur 3.1 Ontwikkeling van het aandeel deelnemers in de leeftijdscategorieën, per leerweg 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% jonger dan 23 23-27 27-30 30+ 30% 20% 10% 0% Bol Bbl De leeftijdsverdeling bij de bol is sinds 2005/2006 niet gewijzigd. Bij de bbl is tot vorig jaar duidelijk een toename zichtbaar van het aandeel deelnemers ouder dan 30 jaar en een afname van het aandeel deelnemers jonger dan 23 jaar. In het 2011/2012 komt de toename van het aandeel 30-plussers tot staan en neemt het aandeel 23-minners weer iets toe. Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 15

3.2 Niveau Tabel 3.2 Aantal en percentage deelnemers 2011/2012 naar leeftijdscategorie en niveau Jonger dan 23 23-27 27-30 30-plus Assistentenopleiding (niveau 1) 12.337 2.082 1.279 7.773 Basisberoepsopleiding (niveau 2) 94.580 7.140 2.745 15.712 Vakopleiding (niveau 3) 108.187 12.181 3.933 17.712 Middenkader/specialist (niveau 4) 194.115 15.150 4.214 15.296 Het is zeker niet zo dat oudere deelnemers een opleiding op een lager niveau volgen. Nog altijd ruim 15.000 30-plussers volgt een opleiding op niveau 4. In figuur 3.2 wordt aangegeven wat het aandeel van de niveaus is bij deelnemers in de verschillende leeftijdsgroepen. Figuur 3.2 Aandeel deelnemers in de niveaus, per leeftijdscategorie 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% jonger dan 23 23-27 27-30 30+ 30% 20% 10% 0% assistentenopleiding basisberoepsopleiding vakopleiding middenkader/specialist Het grootste deel van de deelnemers jonger dan 30 jaar volgt een opleiding op niveau 4. Deelnemers boven de 30 jaar volgen vaker een opleiding op niveau 2 en 3. Er is een duidelijk trend zichtbaar. Hoe ouder de deelnemers worden hoe minder vaak een opleiding op niveau 4 wordt gevolgd, en hoe vaker een opleiding op niveau 1 wordt gevolgd. Bij de niveaus 2 en 3 is een minder duidelijke trend zichtbaar. 16 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

Figuur 3.3 Ontwikkeling deelnemers ouder dan 23 jaar, sinds 2005/2006, naar niveau van de opleiding 60% 50% 40% 30% assistentenopleiding basisberoepsopleiding vakopleiding middenkader/specialist 20% 10% 0% 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 Sinds 2005 is het aandeel 23-plussers in opleidingen op niveau 1 en in aanzienlijk kleinere mate op niveau 2 gestegen. Het aandeel deelnemers ouder dan 23 jaar op niveau 3 en 4 is niet wezenlijk veranderd. Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 17

18 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 4 Persoonskenmerken 4.1 Geslacht Tabel 4.1 Aantal deelnemers 2011/2012 naar leeftijdscategorie en geslacht Jonger dan 23 23-27 27-30 30-plus Man 216.610 20.274 6.567 28.332 Vrouw 192.609 16.279 5.604 28.159 In alle leeftijdsgroepen is het aantal mannen iets hoger dan het aantal vrouwen. Figuur 4.1 toont het aandeel deelnemers ouder dan 23 jaar in de laatste 6 jaar. Figuur 4.1 Ontwikkeling aandeel deelnemers ouder dan 23 jaar, naar geslacht 14% 12% 10% 8% 6% 23-27 27-30 30+ 4% 2% 0% man vrouw Bij mannelijke deelnemers is het aandeel ouderen sinds 2005/2006 gaandeweg toegenomen. Het aandeel deelnemers ouder dan 30 jaar is aanmerkelijk gegroeid. Bij vrouwen is de ontwikkeling van deelnemers tussen 23 en 27 jaar duidelijk zichtbaar. Uit tabel 4.1 bleek dat het aandeel mannelijke en vrouwelijke deelnemers in de verschillende leeftijdsgroepen ongeveer even groot is. Dat is niet in alle jaren het geval. Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 19

2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 4.2 Etnische herkomst Tabel 4.2 Aantal en percentage deelnemers 2011/2012 naar leeftijdscategorie en etnische herkomst Jonger dan 23 23-27 27 30 30-plus Autochtoon 306.739 23.465 7.193 40.297 Suriname 13.736 1.885 631 2.228 Aruba/Ned. Antillen 7.429 1.709 617 1.096 Turkije 19.365 1.427 472 1.586 Marokko 17.006 1.511 468 1.441 Overige niet-westers allochtoon 22.005 3.393 1.385 3.371 Westers allochtoon 22.239 2.481 964 5.075 Jonger dan 23 23-27 27 30 30-plus Autochtoon 82,0% 6,3% 1,9% 10,8% Suriname 71,5% 9,8% 3,3% 11,6% Aruba/Ned. Antillen 68,4% 15,7% 5,7% 10,1% Turkije 82,3% 6,1% 2,0% 6,7% Marokko 80,7% 7,2% 2,2% 6,8% Overige niet-westers allochtoon 72,3% 11,1% 4,5% 11,1% Westers allochtoon 70,5% 7,9% 3,1% 16,1% Deelnemers met een Turkse, autochtone of Marokkaanse achtergrond zijn vaker jonger dan 23 jaar dan andere deelnemers. Deelnemers met een Arubaanse, Surinaamse of overige niet-westers allochtone achtergrond zijn verhoudingsgewijs vaker tussen de 23 en 27 jaar dan de gemiddelde deelnemer. Westers allochtone deelnemers zijn relatief vaak ouder dan 30 jaar. Figuur 4.2 Ontwikkeling aandeel deelnemers ouder dan 23 jaar, naar etnische herkomst 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% jonger dan 23 23-27 27-30 30+ 30% 20% 10% 0% autochtoon niet-westers allochtoon westers allochtoon Bij de autochtone deelnemers en westers allochtone deelnemers is sinds 2005/2006 een gestage afname zichtbaar van het aandeel deelnemers jonger dan 23 jaar. Het aandeel deelnemers ouder dan 30 jaar neemt in dezelfde periode langzaam toe. De groep tussen 23 en 30 jaar blijft redelijk constant. 20 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

Ook bij niet-westers allochtone deelnemers is het aandeel deelnemers jonger dan 23 jaar sinds 2005/2006 afgenomen. Hier is een toename zichtbaar van de deelnemers vanaf 23 jaar. Ook het aandeel van de groep tussen 23 en 30 jaar neemt toe. Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 21

22 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

5 Opleidingen Tabel 5.1 Aantal en percentage deelnemers 2011/2012 naar leeftijdscategorie en domein van de opleiding Jonger dan 23 23-27 27-30 30-plus Aantal deelnemers Bouw & infra 86,4% 6,7% 1,8% 5,1% 18.545 Afbouw hout & onderhoud 81,3% 7,8% 2,4% 8,5% 9.001 Techniek & procesindustrie 65,3% 10,7% 4,6% 19,4% 45.885 Ambacht, laboratorium & gezondheidstechniek 69,1% 12,9% 5,0% 13,0% 6.575 Media & vormgeving 93,3% 5,6% 0,7% 0,4% 29.386 Informatie- & communicatietechnologie 90,9% 6,4% 1,3% 1,3% 13.044 Mobiliteit & voertuigen 88,9% 7,4% 1,4% 2,3% 17.261 Transport, scheepvaart & logistiek 63,5% 6,6% 2,8% 27,1% 18.509 Handel & ondernemerschap 88,1% 6,4% 1,5% 4,1% 38.079 Economie & administratie 88,3% 5,9% 1,6% 4,2% 55.120 Veiligheid & sport 89,9% 4,1% 1,2% 4,8% 28.894 Uiterlijke verzorging 96,4% 2,8% 0,5% 0,3% 13.083 Horeca & bakkerij 90,3% 5,2% 1,0% 3,6% 26.702 Toerisme & recreatie 87,3% 4,0% 0,9% 7,8% 13.245 Zorg & welzijn 71,9% 8,4% 3,1% 16,5% 136.309 Voedsel, natuur & leefomgeving 73,9% 6,8% 2,8% 16,5% 31.399 Opleidingen in de domeinen Transport, scheepvaart & logistiek, Techniek & procestechniek en Ambacht, laboratorium & gezondheidszorg hebben verhoudingsgewijs veel deelnemers ouder dan 23 jaar. Deelnemers in de domeinen Uiterlijke verzorging en Media & vormgeving zijn vrijwel altijd jonger dan 23 jaar. Figuur 5.1 Aandeel deelnemers ouder dan 23 jaar, naar domein, vergelijking van de jaren sinds 2005/2006 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 10% 5% 0% Bouw en infra Afbouw hout en onderhoud Techniek en procesindustrie Ambacht, laboratorium en gezondheidstechniek Media en vormgeving Informatie- en Communicatietechnologie Mobiliteit en voertuigen Transport, scheepvaart en logistiek Handel en ondernemerschap Economie en administratie Veiligheid en sport Uiterlijke verzorging Horeca en bakkerij Toerisme en recreatie Zorg en Welzijn Voedsel, natuur en leefomgeving Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 23

In vrijwel alle domeinen is het aandeel deelnemers ouder dan 23 jaar sinds 2005/2006 gestegen. Met name in het domein Transport, scheepvaart & logistiek is de toename snel gegaan, zij het dat hier sinds vorig jaar sprake is van een forse afname. In 2005/2006 was nog een zesde van de deelnemers ouder dan 23 jaar; inmiddels bijna de helft. 24 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

6 Conclusies In deze studie worden de beschikbare gegevens gepresenteerd van de ontwikkeling van het aandeel van volwassen deelnemers bij mbo-instellingen voor de schooljaren 2005/2006 tot en met 2011/2012. De gegevens laten een gevarieerd beeld zien, met fluctuaties over de tijd en verschillen per instelling. Dit zijn beknopt de belangrijkste resultaten: In 2011/2012 volgen ruim 105.000 deelnemers ouder dan 23 jaar een bekostigde opleiding in het mbo. Sinds 2005/2006 is het aantal deelnemers ouder dan 23 jaar met bijna 40% toegenomen. De toename van het aantal deelnemers jonger dan 23 jaar is aanzienlijk lager: 3%. Vergeleken met het vorige studiejaar (2010-2011) is er echter sprake van een afname van het aantal 30-plussers in het mbo. Zeker in de grotere roc s volgen veel 23-plussers een mbo-opleiding. Het aandeel 23- plussers op deze instellingen is bovengemiddeld. De 10 mbo-instellingen met de meeste deelnemers ouder dan 23 jaar verzorgen de opleiding van een derde van alle mbo-deelnemers; dezelfde instellingen verzorgen tegelijkertijd de opleiding voor bijna de helft van alle deelnemers ouder dan 23 jaar. ROC van Twente heeft de meeste deelnemers die ouder zijn dan 23 jaar. Verhoudingsgewijs worden de meeste oudere deelnemers aangetroffen op SVO Opleidingen. Meer dan drie vijfde van de deelnemers van deze vakinstelling is ouder dan 23 jaar. Oudere deelnemers volgen vaker een opleiding via de bbl dan via de bol. Toch volgen nog steeds bijna 6.000 deelnemers ouder dan 30 jaar een bol-opleiding. Bij de bbl ers is de laatste zeven jaar sprake van een toename van het aantal 30- plussers en een afname van het aantal deelnemers jonger dan 23 jaar. Juist in de bbl neemt het aantal 30-plussers sinds vorig jaar af. De meeste deelnemers ouder dan 30 jaar volgen vaak een opleiding op niveau 2 of 3. Vergeleken met deelnemers uit de andere leeftijdscategorieën volgen 30-plussers verder vaak een opleiding op niveau 1. In 2011/2012 is het aandeel mannelijke en vrouwelijke deelnemers ouder dan 23 jaar ongeveer even groot. Dat is in voorgaande jaren wel anders geweest. Opleidingen in de domeinen Transport, scheepvaart & logistiek, Techniek & procestechniek en Ambacht, laboratorium & gezondheidszorg hebben verhoudingsgewijs veel deelnemers ouder dan 23 jaar. Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 25

26 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

Bronnen Borghans, L., Fouarge, D. & Grip, A. de (2011). Een leven lang leren in Nederland. ROArapport R.2011/5. Maastricht: Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt. Buisman, M. & Wijk, B. van (2011). Een leven lang leren in 2010: Onderzoeksrapportage van de monitor postinitieel en de monitor publieke infrastructuur. s-hertogenbosch/utrecht: Expertisecentrum Beroepsonderwijs. Denktank Leren en Werken (2009). Tijd voor ontwikkeling. Advies van de Denktank Leren en Werken over het stimuleren van een leven lang leren in Nederland. Den Haag: Ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Fleur, E. (2011). De deelname van dertigplussers in het mbo-onderwijs. s-hertogenbosch/utrecht: Expertisecentrum Beroepsonderwijs. Meer, M. van der, Fleur, E., Dingemans, K., Heumen, M. van & Olvers, D. (2011). Verkenning van de deelname van dertigplussers in het technische beroepsonderwijs. s-hertogenbosch/utrecht: Expertisecentrum Beroepsonderwijs. Onderwijsraad (2009). Middelbaar en hoger onderwijs voor volwassenen. Den Haag: Onderwijsraad. Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 27

28 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

Bijlage 1: Leeftijdsverdeling deelnemers per BRIN, 2011/2012 Jonger dan 23 23-27 27-30 30-plus 00GT Albeda College 17.473 1.903 656 2.101 01AA Landstede 8.929 596 141 793 01IC AOC Oost 1.666 130 58 820 01NJ AOC Terra 1.893 98 31 178 01OE Wellantcollege 3.410 245 80 503 02OV Leidse Instrumentmakersschool 188 10 1 2 02PA Mediacollege Amsterdam 1.924 91 5 4 02PG Hout- en Meubileringscollege 2.411 177 65 257 02PK Nimeto 1.319 92 30 44 02PN Cibap vakschool voor verbeelding 1.401 68 4 14 04CY ROC RIVOR 1.819 121 39 212 04EM Amarantis 15.095 1.331 374 1.539 04EU ROC Kop van Noord-Holland 2.422 179 61 281 04FO Koning Willem I College 10.128 777 193 729 04NZ SOMA College 762 48 13 16 05EA STC-Group 3.503 249 60 127 05EL ROC Westerschelde (Scalda) 1.657 199 101 448 08PG ROC Friese Poort 10.641 850 340 1.184 09MR Hoornbeeck College 4.958 28 2 25 11UL Edudelta Onderwijsgroep 844 34 7 39 12VI AOC Friesland 1.160 70 39 149 13US AOC De Groene Welle 1.146 59 15 65 14NZ ROC Menso Alting 554 11 1 14YD Lentiz Onderwijsgroep 1.025 40 27 214 17WH SVO Opleidingen 1.560 871 411 1.163 18XX Berechja College 91 1 1 20MQ Da Vinci College 7.112 685 228 682 21CS CITAVERDE College 1.492 136 45 293 21CY ROC West-Brabant (sector LNV) 1.225 42 22 116 23JA Grafisch Lyceum R'dam 3.674 154 12 1 23KG Grafisch Lyceum Utrecht 1.801 69 7 1 24ZV Kentalis Scholengemeenschap Effatha 13 5 3 24ZW BBO de Schalm 4 2 3 24ZZ Graafschap College 7.504 366 117 609 25EF Clusius College 1.425 79 36 162 25GV AOC Groenhorst College 2.481 149 26 146 25LF Rijn IJssel 10.038 1.057 372 1.601 25LG Friesland College 7.946 760 208 722 25LH ROC Midden Nederland 12.735 1.991 786 2.413 25LJ ROC Ter AA 3.041 294 98 1.087 25LN ROC ID College 9.712 688 163 501 25LP Zadkine 14.265 1.881 602 1.556 25LR ROC Flevoland 4.612 469 172 627 25LT Gilde Opleidingen 8.298 620 148 728 25LU Alfa-college 9.311 697 193 602 25LV Scholengemeenschap De Rooi Pannen 5.949 120 5 2 Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 29

25LW Noorderpoort 10.816 1.000 318 1.653 25LX ROC West-Brabant 12.533 1.095 502 4.686 25LZ ROC Tilburg 7.468 1.189 502 2.618 25MA ROC Leiden 7.118 569 168 546 25MB ROC Eindhoven 12.408 1.230 409 1.729 25PJ Deltion College 11.115 946 282 891 25PL Leeuwenborgh Opleidingen 6.141 485 155 1.052 25PM ROC A12 5.321 425 117 320 25PN ROC Nijmegen 7.757 815 305 2.736 25PT ROC Horizon College 11.168 624 164 471 25PU Arcus College 5.836 767 266 1.381 25PV ROC Zeeland 6.673 395 151 757 25PW Drenthe College 6.424 591 189 1.181 25PX ROC Nova College 10.459 751 220 1.031 25PZ ROC van Amsterdam 21.725 2.019 562 1.823 25RA Regiocollege 4.175 394 135 741 26CC Helicon Opleidingen 4.652 623 308 2.815 27DV ROC Aventus 9.572 734 233 644 27GZ ROC Mondriaan 14.080 1.258 409 1.315 27YU ROC van Twente 15.274 1.670 671 4.457 28AX Hogeschool Zeeland 1 1 1 28DE ROC de Leijgraaf 5.129 346 102 881 30BC SintLucas - De Eindhovense school 2.757 85 6 3 30 ecbo Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs

Gebruikte afkortingen Aoc Bbl Bol CBS DUO Ecbo Hbo Mbo OCW ROA Roc Agrarisch opleidingscentrum Beroepsbegeleidende leerweg Beroepsopleidende leerweg Centraal Bureau voor de Statistiek Dienst Uitvoering Onderwijs Expertisecentrum Beroepsonderwijs Hoger beroepsonderwijs Middelbaar beroepsonderwijs Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt Regionaal opleidingencentrum Patronen van bekostigd volwassenenonderwijs ecbo 31