Dyslexiebeleid Basisschool De Schakel W.Tas Bijgesteld sept. 2016
1. Wat is dyslexie... 3 1.1. Inleiding... 3 1.2. Wat verstaan wij onder dyslexie... 3 2. Kenmerken bij het leren... 3 2.1. De kleuterfase:... 3 2.2. Aanvankelijk lezen... 4 2.3. lezen na groep 3... 4 2.4. Spellen:... 4 2.5. Andere vakken:... 4 3. Het signaleren en onderzoeken van dyslexie:... 5 3.1. Fonologische verwerking:... 5 3.2. Algemene intelligentie:... 5 3.3. Toepassen van kennis:... 5 3.4. Werkhouding:... 5 3.5. Familiaire factoren:... 5 4. Screening:... 5 4.1. Vroegtijdige signalering:... 5 4.2. Zij- instromers:... 6 5. Onderzoek:... 6 5. Aanpak dyslexie:... 7 5.1. Uitgangspunten:... 7 5.1.1. Accepteren:... 7 5.1.2. Begrijpen:... 7 5.1.3. Compenseren:... 7 5.1.4. Dispenseren:... 7 5.1.5. Extra leerhulp:... 8 5.2. Algemene afspraken:... 8 5.2.1. Werkhouding / acceptatie:... 8 5.2.2. Verbeteren van de taakaanpak:... 8 5.2.3. Concentratie bevorderen:... 8 5.2.4. Adviezen aan de ouders:... 8 5.2.5. Kleuterfase:... 9 5.2.6. Groep 3 t/m 8... 10 6. Dossier:... 14 7. Extern advies:... 14 8. Dyslexie brief VO... 16 9. Bijlage 1 Samen beter lezen..17 10 Bijlage 2 dyslexie afsprakenkaart..24 11 Bijlage 3 groeilijst spellingzwakte/mogelijk dyslexie.25 2
1. Wat is dyslexie 1.1. Inleiding Het verschijnsel dyslexie werd al meer dan honderd jaar geleden voor het eerst beschreven en wordt nog steeds door verschillende wetenschappers onderzocht. Bij neurologen gaat het om onderzoek naar de oorzaken van dyslexie op lichamelijk gebied (hersenstructuur, erfelijkheid en hersenactiviteiten) De leertheoretici bestuderen de kenmerken van het lezen en het spellen. Ook bestaan er allerlei alternatieve theorieën over het lezen en spellen. Er is nog steeds veel onbegrip over dyslexie. 1.2. Wat verstaan wij onder dyslexie Om te kunnen vaststellen of een kind dyslectisch is, moet duidelijk zijn wat we hieronder verstaan. De Schakel gaat alleen uit van de wetenschappelijke afspraken van de Stichting Dyslexie Nederland: Dyslexie is een stoornis die wordt gekenmerkt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en eventueel spellen op woordniveau. We nemen dan ook aan dat een leerling met dyslexie problemen heeft met: - verwerking van lettertekens en letterklanken; - het vergroten van kennis bij het leren lezen, spellen en sommige andere schoolse activiteiten; - het automatiseren: zoals lezen, spellen, hoofdrekenen, tafels en topografie; - het tempo, complexe taken en de concentratie. Wanneer er problemen zijn op het gebied van lezen en spellen hoeft een kind niet altijd dyslectisch te zijn. Andere oorzaken zijn ook mogelijk. Bijvoorbeeld: - het kind leert over het algemeen moeilijk; - er is onvoldoende aandacht besteed aan bepaalde (leer)problemen; - het kind heeft gedurende een bepaalde periode geen (goed) onderwijs genoten, door wat voor oorzaak dan ook. - Het kind heeft andere problemen of zorgen. 2. Kenmerken bij het leren 2.1. De kleuterfase: Het is eigenlijk vreemd een kind dyslectisch te noemen, als het nog niet heeft leren lezen. Toch zien we bij latere dyslexie, bepaalde kenmerken die reeds bij de kleutertijd gesignaleerd worden. Moeite met: - automatiseren van namen, kleuren en cijfers; - klanken en woorden in de juiste volgorde te plaatsen; - het precies nazeggen van woorden/zinnen; - begrippen en feiten, zoals links/rechts, de kleuren en de dagen van de week; - het onthouden van liedjes, versjes en rijmen. 3
2.2. Aanvankelijk lezen Bij het leren lezen signaleren we bij dyslectici de volgende problemen. Deze kinderen hebben moeite met: - het onthouden van klanken en letters; - verwarren letters die op elkaar lijken (zowel auditief als visueel) o.a.: m/n b/d v/w u/eu/ui a/aa; - het onthouden van de eerste woordjes; - spellend lezen. 2.3. lezen na groep 3 Na het aanvankelijk lezen wordt het lezen steeds verder ontwikkeld. Hierbij is naast de leestechniek het leesbegrip erg belangrijk. Bij dyslectici komen de volgende problemen vaak voor: - laten woorden weg, voegen woorden toe of lezen andere woorden (is radend lezen); - halen de tekens door elkaar; - lezen andere woorden, maar deze woorden hebben wel ongeveer dezelfde betekenis (kat/poes); - lezen juist letter voor letter (is spellend lezen); - vinden lezen moeilijk of hebben er een hekel aan. 2.4. Spellen: Voor dyslectici is foutloos schrijven vaak moeilijker dan lezen. Kenmerken hierbij zijn: - de letters worden door elkaar gehaald; - draaien de letters om; - laten letters weg of voegen letters toe; - schrijven woorden op zoals ze klinken (du/de) (fonetisch); - kennen vaak de regels wel, maar passen ze niet toe tijdens het schrijven; - maken in hun eigen verhalen veel fouten. 2.5. Andere vakken: Ook bij het leren van andere vakken kunnen dyslectische kinderen problemen hebben zoals: - het omkeren van de cijfers; - veel fouten bij het hoofdrekenen; - moeite met het automatiseren van de tafels; - rijen uit het hoofd leren en topografie; - het lang onthouden van informatie bij meervoudige taken; - veel schrijffouten in werkstukken en aantekeningen; - het Engels ( m.n. de spelling ) geeft extra problemen. 4
3. Het signaleren en onderzoeken van dyslexie: We werken conform de toetskalender en met de methodegebonden toetsen. We kijken naar de volgende onderdelen: 3.1. Fonologische verwerking: Het kernprobleem van dyslexie is het verwerken van klanken en tekens van de taal. Dit noemen we de fonologische verwerking. 3.2. Algemene intelligentie: Er zijn zowel intelligente als niet intelligente dyslectici. De eerste groep weet hun probleem vaak met allerlei trucjes te compenseren. Daardoor komt hun achterstand vaak later aan het licht. 3.2.1. Verworven kennis: De meeste dyslectici hebben te weinig kennis bij het lezen/spellen. Ook bij andere vakken (rekenen) kan deze kennis tegenvallen. 3.3. Toepassen van kennis: Kennis die er wel is, wordt niet altijd toegepast. Soms is deze kennis niet geautomatiseerd. 3.4. Werkhouding: Dyslectici vinden lezen meestal vervelend. Lees- en schrijftaken zijn te complex voor hen. Dit kan ten koste gaan van de werkhouding. 3.5. Familiaire factoren: Een kind komt uit een weinig talig milieu. Er komen ernstige lees en/of spellingproblemen in de familielijnen voor. Deze bovengenoemde onderdelen zijn erg belangrijk bij het signaleren en diagnosticeren van dyslexie. 4. Screening: 4.1. Vroegtijdige signalering: Vroegtijdige signalering is belangrijk om eventuele negatieve leerervaringen te voorkomen. In groep 1 en 2 vullen we de ontwikkelingslijnen van het OVM (Ontwikkelings Volg Model) in op 3 momenten t.w. oktober/ maart en mei. In groep 1 (eind; kleuters die minimaal ½ jaar op school zijn) en gr 2 (midden en eind) nemen we de volgende toetsen af: CITO: TVK (Taal Voor Kleuters); CITO: RVK (Rekenen Voor Kleuters); Letterkaart/letters benoemen (in map beginnende geletterdheid in kleutergroepen) (zie de toets kalender voor het betreffende jaar) Voor de risicoleerlingen wordt in januari de signaleringslijst (zie bijlage) voor kleuters ingevuld. In groep 2 kan men bij de risicokinderen, die hier uit voortkomen, de volgende toetsen afnemen: - Toets auditieve synthese; (in map beginnende geletterdheid in kleutergroepen) - Toets auditieve analyse. (in map beginnende geletterdheid in kleutergroepen) 5
- De voorwaarden en kennistoets van Tije de Vos De risicokinderen krijgen daarna een preventieve didactische aanpak op de volgende onderdelen: - taalbeschouwing; - leesmotivatie; - fonologische vaardigheden ( analyse/synthese); - fonemisch bewustzijn (klank/tekensysteem). Voor kleuters die signalen afgeven van mogelijk dyslectisch zijn, wordt een registratielijst ingevuld. (zie bijlage 3 groeilijst spellingzwakte/dyslexie ; die steeds overgedragen wordt aan de volgende groepsleerkracht) Alle oudste kleuters worden door de logopediste gescreend. Dit jaar start de logopediste met de dyslexie risico screening bij alle oudste kleuters. Zo nodig vindt overleg met de ouders plaats en kan logopedie extern worden ingezet. 4.2. Zij- instromers: Bijzondere aandacht wordt besteed aan leerlingen die na groep 2 bij ons op school komen. Bij de intake wordt gevraagd naar eventuele dyslexie of het vermoeden hiervan. Ook wordt gevraagd of er dyslectische problemen binnen de familie voorkomen. Uiteraard wordt het Onderwijskundig Rapport hierop nagekeken. Bij twijfels kan de IB er nog de volgende toetsen afnemen: - groep 2: letterkennis kaart en TAK toets (Taaltoets Alle Kinderen); - groep 3: herfstsignalering, februari, lente of eindsignalering; - groep 4 t/m 8 : ILO en PI dictee. 5. Onderzoek: Wanneer screening, observatie of een leerling bespreking aanleiding geeft tot taal / lees onderzoek, is dit vanaf groep 4 mogelijk. Diagnostiek en behandeling van ernstige dyslexie (op kosten van de gemeente Leiderdorp) is mogelijk. Dit is de zgn. ONL (Onderwijszorg Nederland) regeling; uitgevoerd door Onderwijs Advies (OA) Voorwaarden voor onderzoek / behandeling van ernstige dyslexie bij kinderen in het primair onderwijs: Lezen (DMT) op 3 opeenvolgende toetsmomenten een E score. De scores voor spelling (SP 2012) tellen dan niet meer mee. Spelling (SP 2012) op 3 opeenvolgende toetsmomenten een E score. Lezen moet dan wel een D of E score hebben. De nadruk ligt dus wel bij het lezen. De school moet a h v handelingsplannen of goed omschreven groepsplannen kunnen duidelijk maken, dat er al veel extra hulp aan de leerling is gegeven. De IB er doet de aanvraag bij OA en de groepsleerkracht levert de dossiergegevens aan. De IB er zorgt voor aanvulling en verzending. Verder worden de intake en onderzoekdata door IB er geregeld. 6
Valt een kind buiten deze regeling en heeft het mogelijk een minder ernstige vorm van dyslexie (3x V score = 20 % zwakste leerlingen) dan kan door de IB er in overleg met de ouders een Verkort onderzoek dyslexie bij OA worden aangevraagd. De kosten zijn dan ½ voor school en ½ voor de ouders. De kosten van dit verkorte dyslexieonderzoek bedragen 550,00 per leerling. Indien een leerling naar aanleiding van de dossieranalyse niet in aanmerking komt voor dyslexie-onderzoek bedragen de kosten 85,00 per leerling (vanwege gemaakte kosten voor de analyse) Ook voor deze onderzoeken geldt dat de leerkracht moet kunnen aantonen dat er intensieve begeleiding gedurende minimaal ½ jaar is gegeven en er daarna weinig vooruitgang te zien is. 5. Aanpak dyslexie: 5.1. Uitgangspunten: Wanneer een kind dyslectisch blijkt te zijn, stelt de leerkracht in overleg met de intern begeleider een plan op. In dit plan staan richtlijnen voor de leerkracht, ouders en leerling. Het plan is gericht op de specifieke problemen van de leerling. Bij het inzetten van extra leerhulp proberen we te voorkomen dat dit tijdens de leuke vakken gebeurt. 5.1.1. Accepteren: Het accepteren van de problemen is een belangrijk onderdeel van het handelingsplan. Dyslexie is immers iets wat nooit overgaat. De leerling en zijn omgeving moeten dus weten dat bepaalde problemen het gevolg zijn van dyslexie. Informatieboekjes over dyslexie en de dvd van Klokhuis worden uitgeleend. We verwijzen naar de website www.masterplandyslexie.nl. 5.1.2. Begrijpen: Naast de acceptatie is het begrijpen van de problemen van de dyslectische leerling erg belangrijk. Dit geldt voor leerling, leerkracht en de ouders. 5.1.3. Compenseren: De leerlingen moeten gebruik leren maken van hun sterke kanten, om zodoende de problemen te vermijden of te verminderen. Zo kunnen bij het aanleren van de lettertekens soms plaatjes, gebaren tot steun zijn. Andere hulpmiddelen zijn: - Vergrote versie bij toetsen (Cito toetsen en methode gebonden toetsen) - de tafelkaart; - het spellingsmapje; - leesliniaal - computerprogramma s; - het voorlezen door de leerkracht van teksten. Een dyslexie afsprakenkaart wordt door de leerkracht met de leerling samen ingevuld. (zie bijlage 2) 5.1.4. Dispenseren: Voor bepaalde taken krijgt een leerling met dyslexie dispensatie (minder werk, meer tijd, iets niet hoeven doen). 7
5.1.5. Extra leerhulp: Voor de risico kleuters geldt: Als eenmaal is vastgesteld welke kleuters behoren tot de zogenaamde risicokleuters, gaat men aan de slag volgens de voorschotbenadering. ontluikende geletterdheid. In de groepen 1 t/m 8 wordt in het groepsplan heel nauwkeurig omschreven hoe de leerhulp vorm gegeven wordt. Hierbij is de normering die hoort bij het duo-lezen uitgangspunt. Het groepsplan/handelingsplan moet in aangepaste oefeningen en werkvormen voorzien om de problemen te verminderen. (ondersteuning door geluid, vergroting etc) 5.2. Algemene afspraken: Om dyslexie effectief te kunnen aanpakken zijn afspraken op schoolniveau belangrijk. Algemeen: de leerkracht is de eerstverantwoordelijke voor het onderwijs en de zorg aan leerlingen. Door middel van zorgvuldige overdracht, die ieder jaar plaatsvindt voor aanvang van het schooljaar, worden gegevens over leerlingen overgebracht van het ene naar het andere leerjaar. We gebruiken gedigitaliseerde toetsen wat maakt dat deze informatie toegankelijk is voor verschillende leerkrachten die lesgeven aan dezelfde leerling. De doorgaande lijn wordt bewaakt door de intern begeleider. 5.2.1. Werkhouding / acceptatie: Ter versterking van de eigenwaarde en het zelfvertrouwen: - positieve dingen van school en daarbuiten benadrukken; - positieve gesprekjes houden; - klassengesprek over dyslexie houden ( of spreekbeurt); - b.v. de smoezenkampioen van Carry Slee voorlezen; - rekening houden bij de beoordeling; - bijzondere kwaliteiten/activiteiten van de leerling benadrukken binnen de groep; - succes beogen bij de opdracht; geen onverwachte leesbeurt geven. - motivatie/betrokkenheid bevorderen. 5.2.2. Verbeteren van de taakaanpak: - ondersteunend materiaal aanbieden; - hoeveelheid werk aanpassen; - meer tijd bij complexe taken; - complexe taken in stappen leren aanpakken; - extra huiswerk beperken. 5.2.3. Concentratie bevorderen: - rustige werkomgeving scheppen; - afwisseling van taken; - vermoeidheid herkennen; - indien gewenst apart laten zitten. 5.2.4. Adviezen aan de ouders: - leestips voor kleuters; - vanaf groep 3 tips voor Samen beter lezen (zie bijlage: 1); - regelmatig praten met het kind over hoe het op school gaat; - hierover concrete afspraken met ouders maken; - zelfvertrouwen centraal stellen via gesprekjes. 8
5.2.5. Kleuterfase: De intredelijst bij de start van de basisschool geeft signalen m b t aandachtspunten t.a.v. hun ontwikkeling (met name risico s in hun taalontwikkeling) Extra aandacht voor de taalontwikkeling/taalbeschouwing: - interactief voorlezen van verhalen; - vertelplaten; - vergroten van de woordenschat; - werken aan goede zinsbouw; - goed articuleren; - bewust maken van woorddelen en hun betekenis; - uitnodigen tot talig spel. (materialen/werkvormen) Voorschotbenadering: De voorschotbenadering bestaat uit drie fasen: - Identificatie van letters en klanken; - Manipuleren met letters en klanken; - klank- tekenkoppeling. (Uitgewerkt in map beginnende geletterdheid, aanwezig in alle kleutergroepen) Extra fonologische ontwikkeling stimuleren: - auditief synthetiseren; - rijmen; - auditief analyseren; - gebaren bij liedjes aanleren; - verhalen met pictogrammen en woordstroken maken. Gericht aanbieden van kennis: - geheugensteuntjes bieden bij en het structuur aanbrengen in (abstracte) begrippen en namen; - het combineren van hoeveelheden en cijfers / voorbereidend rekenen; - naam leren schrijven in blokschrift; - het aanbieden in kleine groepjes van beginnende geletterdheid en voorschotbenadering. Aandachtspunten t.a.v. de werkhouding: - motivatie verhogen voor talige informatie (taalhoek,drama en gesprekjes); - complexe taken makkelijker maken; - luisterhoek; - gebruik maken van pictogrammen. Advies aan ouders: - leestips; - klankuitspraak adviezen; - klankspelletjes; - bewustwording voorbereidend rekenen / lezen. 9
5.2.6. Groep 3 t/m 8 Lezen: In de bijlage de materialenlijst. Verwerven van kennis: - kennis van woordbetekenis en zinsbouw vergroten; - meelezen/meeluisteren; - niet hardop laten lezen in de klas, alleen voorbereid laten vertellen bij platen; - aanleren van verschillen tussen visuele en auditieve woordstructuren; - extra leeshulp. Toepassen van kennis: - stillezen; - leren voorspellend lezen; - duo-lezen / tutor-lezen; - op zo hoog mogelijk ILO- niveau (Individueel Lees Onderwijs) oefenen (Normering vooral qua tijd soepel hanteren. Belangrijk is dat het begrip van de teksten aanwezig is en dat er weinig fouten gelezen worden.); - herhaald tekstlezen; - Connect-lezen. Aandachtspunten t.a.v. de werkhouding - boekpromotie; - ILO-toetsen afnemen ( eerst even in laten lezen ); - Vertrouwen geven; - Beoordeling op rapport met een stimulerende begeleidende opmerking.; Advies aan de ouders: - bibliotheekbezoek/ boekpromotie; - lezen volgens het programma: Samen beter lezen (zie bijlage: 1); - tekst eerst rustig voorlezen (kind leest met ogen mee), dan het kind; - samen afwisselend lezen ( kind stil, ouder hardop etc). Spellen: Interventies voor leerlingen die spellingzwak blijken te zijn: Voor alle groepen geldt, dat deze leerlingen in de spellinglessen een verlengde instructie nodig hebben aan de instructietafel. In die verlengde instructie worden de spellingregels extra duidelijk uitgelegd. Deze leerlingen maken een deel van de oefeningen o.l.v. de groepsleerkracht (en een aangepast deel zelfstandig daarna). Groep 3: Na herfstsignalering / wintersignalering / lentesignalering worden de spellingzwakke leerlingen in beeld gebracht. Voor die leerlingen: Extra klank letters oefenen: auditief / visueel en motorisch tegelijk (letters verklanken terwijl die geschreven worden of letters verklanken als die met klei of in scheerschuim gemaakt worden). Letterkennis vergroten a.h.v. Kijk mijn letter (boekje en map). Woorden hardop spellend schrijven. Werken met 3-tal spelletjes en maan, roos, vis-spelletjes. Woordjes oefenen op de computer in het programma van VLL (de leerkrachtassistent). 10
Woordjes op school en thuis extra oefenen, zodat het kind succeservaringen heeft ( Veilig en vlot ). Het kind krijgt meer tijd bij het dictee. Extra dictees zijn te halen uit de map Alle kinderen leren lezen. Voor deze leerlingen (groep 1 t/m 8) wordt in het groepsplan goed omschreven welke individuele hulp is gegeven en dit wordt aan het eind van het jaar ook op de groeilijst spellingzwakte/mogelijk dyslexie genoteerd. Die lijst gaat met de groep mee en wordt zo steeds aangevuld. Deze lijst is nodig voor mogelijke dyslexieonderzoeken. Groep 4 en 5: In groep 4 en 5 werken de kinderen met Snappet. Daarin worden de nieuwe spellingafspraken geoefend en krijgen de kinderen op hun eigen niveau de oefenstof aangeboden. Leerlingen die bij de overdracht al als spellingzwak (SP 2012 / Spelling 3.0 een D en E score) zijn overgedragen, krijgen aan het begin van het jaar al de onderstaande aanpak: Verlengde instructie om de regels goed te begrijpen. Ze krijgen een opzoekboekje om de regels te kunnen toepassen. De klankletters oefenen. Woorden hardop spellend schrijven. Extra spellingbladen ( Taal Actief ) worden meegegeven om thuis te oefenen. Het kind krijgt meer tijd bij het dictee. Als medio groep 4 het kind op de SP 2012 / Spelling 3.0 nog steeds een E score haalt en ook het lezen stagneert, wordt in overleg met de intern begeleider besproken of deze leerling in aanmerking komt voor een dyslexie onderzoek / behandeling via OA en betaald door de gemeente. (de zgn. ONL procedure) of een verkort onderzoek dyslexie (OA) waarvoor ouders en school de kosten delen. (zie daarvoor de richtlijnen van OA) Groep 6 t/m 8: Dyslectische leerlingen en spellingzwakke leerlingen krijgen de volgende begeleiding: Een verlengde instructie aan de instructietafel. In die verlengde instructie worden de spellingregels extra duidelijk uitgelegd. Deze leerlingen maken een deel van de oefeningen o.l.v. de groepsleerkracht. Een mapje met de spellingafspraken (in de map Samen/IB/spellingafspraken). Dat mapje mag de leerling bij alle taallessen gebruiken. Woorden oefenen op de computer in het programma van Taal Actief. De extra spellingbladen vanuit de methode Taal Actief worden meegegeven om thuis te maken en te oefenen. Het kind krijgt meer tijd bij het dictee. Voor ernstig dyslectische leerlingen kan het dictee in 2 gedeelten geoefend en gemaakt worden. Na de SP 2012 /Spelling 3.0 wordt bij een score D en E een foutenanalyse gemaakt. De 2 categorieën waarin het kind de meeste fouten heeft gemaakt worden daarna extra geoefend. Uit de methode Spelling in de lift kan de oefenstof gekopieerd worden en ook bij Ambrasoft is goede oefenstof beschikbaar. Na de extra oefeningen krijgt het kind een dictee om te weten of de categorieën beheerst worden. Die dictees zijn ook in de methode Spelling in de lift opgenomen. We streven ernaar Taal Actief te blijven volgen (aansluiting bij de groep is heel belangrijk) Het PI-dictee kan worden afgenomen om de spellingvaardigheid van de leerling beter in beeld te brengen. 11
Voor deze leerlingen wordt de aanpak goed omschreven in het groepsplan. Dat wordt met het kind en de ouders besproken. Coaching van dyslectische leerlingen door de groepsleerkracht is erg belangrijk. Voor leerlingen die zwaar dyslectisch zijn kan het dictee in 2 gedeelten worden afgenomen: De eerste week 2 categorieën op school op de computer en thuis oefenen en ook dat deel van het dictee afnemen. De 2 e week de andere 2 categorieën oefenen en de rest van het dictee afnemen. Het kind kan zo succeservaringen opdoen. Compenserende maatregelen voor dyslectische leerlingen (uit de Standaard lezen en spellen ): Extra hulp bij het schrijven van verhalen/verslagen/werkstukken. Het werk van de leerling wordt door een klasgenoot gecorrigeerd. De spellingfouten (bij andere vakgebieden dan spelling) worden zoveel mogelijk genegeerd onder de voorwaarde dat de leerling woorden waarvan hij de spelling niet kent zoveel mogelijk klankzuiver schrijft. Spelfouten worden gedifferentieerd beoordeeld (bijvoorbeeld alleen fouten met een bepaalde spellingregel tellen mee). De schrijftaak wordt verlicht (minder pagina s). Het aantal oefeningen wordt beperkt (ook minder oefeningen als huiswerk). Extra tijd voor schrijftaken. Gebruik van hulpmiddelen, zoals woordenboek, regelkaart en tekstverwerker met spellingcontrole. Waar mogelijk mondelinge overhoringen, bijvoorbeeld bij topografie. Adviezen aan de ouders: - thuis alleen volgens afspraak aan spelling werken; - veel geduld hebben (vooruitgang gaat langzaam); - verwachten/weten dat kind veel fouten zal maken in het spontane schrijfwerk; - inspanning goed waarderen; - goed letten op de articulatie van de dagelijkse woorden. Rekenen: (materialen/werkvormen) Verwerven van kennis: - tafelkaart leren hanteren; - hulpboekje met werkbare oplossingen; - steuntjes aangeven; - bewust leren worden van eigen fouten; - oplossing leren verwoorden. Toepassen van kennis: - tafelkaart gebruiken; - inzicht boven automatiseren stellen; - tussenstapjes noteren; - splitsingen proberen te automatiseren; - tafels blijven oefenen; - in bovenbouw rekenmachine als controlemiddel; - extra rekenhulp. 12
Aandachtspunten t.a.v. werkhouding: - schattend leren rekenen; - kladpapier, ook bij toets; - tafelkaart ook bij toets. Adviezen aan de ouders - verwachten, weten dat je kind de tafels moeilijk leert; - verwachten dat klokkijken moeilijk gaat; - geld rekenen kan problemen geven; - zelf een boodschap laten doen en zelf betalen; - fouten maken mag. Voor het zelfvertrouwen daar niet te veel op focussen. Schrijven: (materialen/werkvormen) - Blokschrift aanleren ( indien het schrijven problemen geeft. Dit na overleg met IB er); - veelvuldig gebruiken van computer. Advies aan de ouders: - begrip tonen voor de complexe taak van het schrijven; - er vanuit gaan dat het kind zijn best doet op zijn handschrift ook al is het niet mooi; - computer laten gebruiken. Wereldoriëntatie: (materialen/werkvormen) Kennis verwerven: - hoeveelheid schriftelijke verwerking beperken; - leeswerk op begrip richten, leren studerend omgaan met informatie; - samen met goede leerling schriftelijke informatie doornemen; - ezelsbruggetjes verzinnen voor jaartallen/reeksen/moeilijke namen en begrippen; - meer tijd geven; - gebruik van computer / spellingcorrectie. - extra leerhulp; - het leren van de opbouw van een werkstuk(structuur). Toepassen kennis: - creativiteit stimuleren; - opbouw van werkstuk leren toepassen; - vooral feiten leren opzoeken i.p.v. weten; - extra leerhulp gericht op leerstrategieën. Aandachtspunten t.a.v. de werkhouding - spellingfouten niet meetellen; - creativiteit extra waarderen; - veel complimenten geven over schriftelijk werk; - huiswerk goed doorspreken; - mondeling toetsen indien noodzakelijk; - hoeveelheid topografie aanpassen; - topografietoets eventueel in delen afnemen. 13
Adviezen aan ouders: - het onthouden van (plaats) namen is moeilijk; - op vakantie aandacht besteden aan het kaartlezen; - nieuwe kennis inzichtelijk koppelen aan oude kennis; - samen schriftelijke informatie doornemen; - informatieve/educatieve tv-programma s stimuleren; - leren omgaan met educatieve internetsites. 6. Dossier: Van iedere leerling wordt een eigen dossiermap bijgehouden. Voor dyslectische kinderen en risicoleerlingen (dyslexie) worden de gegevens nog eens extra verzameld in de ib-map. Hierin worden gedurende de gehele schoolperiode de gegevens die relevant zijn voor dyslexie verzameld. Dit zijn in ieder geval: - Het OVM-overzicht; - signaleringslijst voor kleuters; - toetsen auditieve synthese/analyse; - herfstsignalering groep 3; - februarisignalering groep 3; - lentesignalering gr 3; - eindsignalering gr 3; - onderzoeksgegevens vanaf groep 4; - verslagen van besprekingen en afspraken; - scores leerlingvolgsysteem CITO; - eventueel handelingsplannen (kopie); - evaluaties 6.1 Cito Entree toets ( groep 7) en Eindtoets (groep 8) We gaan uit van de inspectienorm: kinderen met een dyslexieverklaring mogen de gesproken versie van de Entree toets en de Eindtoets doen. Spellingzwakke leerlingen mogen de vergrote versie gebruiken. Overleg vooraf met de leerlingen en de ouders, want niet iedere leerling vindt dit prettig. Voor de eindtoets wordt dit bij het overleg t.a.v. het schooladvies in december besproken, zodat de goede aantallen al op tijd kunnen worden besteld bij Cito (door de BB coördinator). 7. Extern advies: Onderwijskundig rapport: Wanneer een dyslectische leerling de school verlaat, wordt het onderwijskundig rapport uitgebreid met de gegevens uit het dyslexiedossier. Ook wordt indien aanwezig een kopie meegestuurd van de dyslexieverklaring. Dit geldt ook voor schoolverlaters die de overstap maken naar het VO. Voor leerlingen die lees/spelling zwak zijn en geen dyslexieverklaring hebben: Deze leerlingen hebben een langere leerweg voor lezen en spelling gehad, maar is de school niet 14
handelingsverlegen geweest. Voor deze leerlingen gebruiken we bij de overstap naar een andere basisschool of school voor v.o. de dyslexiebrief. (als bijlage toegevoegd) 15
8. DYSLEXIEBRIEF Plaats: Datum: Aan de zorgcoördinator van. (naam v.o. school) Hierbij vragen wij uw aandacht voor..(naam kind) Bij. (naam kind) is er mogelijk sprake van dyslexie. Gedurende de basisschoolperiode heeft het kind veel extra begeleiding gekregen bij: De leesontwikkeling Het kind leest nu op niveau: De spellingontwikkeling Bij de SP2012/spelling 3.0 heeft deze leerling een score. Woordenschat Bij de Cito toets woordenschat behaalde deze leerling een score. Daar de school niet handelingsverlegen is geweest, hebben wij gekozen voor deze brief en niet voor een dyslexie onderzoek. We hopen dat de extra hulp en/of voorzieningen van uw school ook ingezet worden voor deze leerling. We zijn bereid om de dossiergegevens (als de ouders daarmee instemmen) aan u over te dragen, zodat we de inhoud van deze brief toe kunnen lichten. Hoogachtend met collegiale groet, Namens.. (naam school)..(naam intern begeleider).. (naam directie) 16
Deze bijlage 1 zijn bijlagen uit het boek Samen Beter Lezen (De volgorde van de bijlagen verschilt van het boek). 17
18
19
20
21
22
23
Bijlage 2: Dyslexie afsprakenkaart van:.. Deze kaart gaat in per: (en is geldig tot er nieuwe afspraken worden gemaakt tussen leerling, ouders en IB er) Voor mij is geregeld: (alleen de aangekruiste aanpassingen gelden) Dat ik meer tijd krijg voor/ of een beperking van: o opdrachten o toetsen o werkstuk o dag/weektaak o voorbereiden spreekbeurt/boekbespreking Dat m.b.t. spelling: o ik gebruik mag maken van opzoekboekje spelling, o ik extra oefenbladen krijg vanuit de methode Taal Actief, o ik extra mag oefenen op tablet/computer, o ik spellingcontrole mag inzetten op de computer, o dat mijn overige werk niet beoordeeld wordt op spellingfouten. Dat m.b.t. technisch lezen: o ik in de klas verlengde instructie krijg zoals beschreven wordt in het groepsplan, o Ik mijn leesbeurten mag voorbereiden, o Ik samen met een maatje lees, o Ik leesboeken mag uitzoeken die passen bij mijn leesniveau en interesse, o Ik buiten de groep ondersteuning krijg van de RT er, o Ik 2x per week leestraining krijg. Dat ik gebruik mag maken van: o Vergroot aangeboden werk, o Leesliniaal, o Een tafelkaart, o Cito toetsen digitale afname, o Programma Kurzweil op de computer, Dat ik thuis: o Teksten van de zaakvakken mag voorbereiden, o Dagelijks, dus ook in de vakantie, blijf lezen. Dat er op mijn rapport: o Een aparte beoordeling komt t.a.v. lezen en spellen, o Onder opmerkingen wordt aangegeven wat mijn leesvorderingen zijn. 24
25
26