Nieuwe aantastingen van bodem en watersysteem Nieuwe bedreigingen PFAS: een nieuwe bedreiging Expertisecentrum PFAS Wat zijn PFAS Waarom een probleem Onderzoek Expertisecentrum PFAS Meetprogramma Ontwikkeling Handelingskader Arne Alphenaar NND 18 mei 2017
Wat zijn nieuwe verontreinigingen? - Lood, Teer, VOCl, DDT, PCB, Dioxine, MTBE, - Nano particles, POP s, PCP(personal care products), medicijnen, endocrine disrupting compounds (EDCs), Qkoorts etc. - Stoffen waarvan: de verspreiding niet bekend is nog geen (milieu)normen zijn vastgesteld de schadelijkheid nog niet is vastgesteld.
Nieuwe verontreinigingen, nieuwe bedreigingen? Elke synthetische of natuurlijk voorkomende chemische stof die niet regulier wordt gemonitord, maar die in potentie in het milieu leidt tot humane of ecologische risico s - Emerging contaminants, Emerging substances, Contaminants of emerging concern, Zeer zorgwekkende stoffen - Stoffen waarvan: de verspreiding niet bekend is nog geen (milieu)normen zijn vastgesteld de schadelijkheid nog niet is vastgesteld.
Nieuwe verontreinigingen, nieuwe bedreigingen? - Norman Network (EU), ca 1.000 stoffen die aandacht verdienen - Stockholm Conventie (VN), ca 30 zwarte lijst stoffen - Hoe maak je keuzes
Verantwoordelijkheden en beleid - Awareness - Hoe maak je keuzes (je kan niet alles meten) - Hoe zet je iets op de agenda (en er weer af) - De (omgevings) wet - PFAS als Pilot
Expertisecentrum PFAS Start 2012 Aanleiding: gebrek aan informatie mbt risico s en aanpak Doel: gecontroleerd op de agenda zetten van PFOS Voorjaar 2017 Start onderzoek Handelingskader PFAS Deelnemers Dordrecht, Amsterdam, Tilburg, Katwijk, onderzoek Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid, Omgevingsdienst Noordzeekanaal gebied, RUD Drenthe, DCMR, RWS WVL / Bodem+, RVB Defensie, Noord-Holland, Drenthe, Groningen, RIVM, OVAM.
Wat zijn PFAS PFAS: Poly Fluor- Alkyl Stoffen Stofgedrag verschilt van alle andere verontreinigingen Koolstof-fluoride binding extreem sterk Perfluorsulfonzuren (PFSA), C2 tot C16, perfluoro-octaansulfonaat (PFOS) (C8) meest bestudeerd. Perfluorcarboxylzuur (PFCA), C2 tot C16, perfluor-octanoic acid (PFOA) (C8) meest bestudeerd.
PFAS: Gebruik PFOS / PFOA veel gebruikt 1970 2000 Unieke oppervlakte eigenschappen: stoten zowel water als olie af Inkt, vernis, wassen, brandblusschuim (AFFF), hydraulische vloeistoffen, smeermiddelen, anti-aanbaklagen (teflon), coatings, metaalbehandeling, water en oliebescherming leer, papier en textiel ( ScotchGuard )
Eigenschappen van PFAS Nuttig (heel veel gebruikt) Zéér stabiel (nauwelijks chemisch, niet biologisch afbreekbaar) Ze komen daarom op veel plaatsen voor Toxisch en bioaccumulatief Nieuwe bedreigingen / zeer zorgwekkende stof Verboden (2009, Stockholmconventie), tenzij geen alternatief
Toxiciteit Ingestie belangrijkste route, (ook opname door huid (tapijten e.d.) PFAS binden aan eiwit, aangetroffen in bloed, lever en nieren De uitscheiding van PFOS en PFOA uit het lichaam duurt jaren Schadelijke invloed op geboortegewicht, schildklier, lever. PFOS en PFOA: waarschijnlijk carcinogeen (nieren, blaas) Drinkwaternormen in de US en Duitsland zijn naar beneden bijgesteld naar 70 ng/l en 60 ng/l voor PFOS/PFOA, AAEQS oppervlaktewater NL 0,6 ng/l Data van PFAS componenten zijn schaars en inconsistent
Is PFAS een probleem?
Probleemanalyse: onzekerheid stagnatie Financiële onzekerheid Onduidelijke aansprakelijkheid Stagnatie RO, maatschappelijke onrust Kennis niet eenduidig en onvoldoende toegankelijk Onbekendheid humane / ecologische risico s Geen ontwikkeling van technieken en strategieën Geen (eenduidig) beleid Voorkomen / verspreiding in NL niet duidelijk Ontbreken normen Stoffen niet opgenomen in standaard monitorings protocol
Onderzoek Handelingskader PFAS Vragen en uitdagingen praktijk vormen basis onderzoek Onderzoeksprogramma Probleemanalyse, Kader, Uitgangspunten, randvoorwaarden Onderzoekslijn 1 Kennisdocument Onderzoekslijn 2 Risico-analyse en normering Onderzoekslijn 3 Meetprogramma Onderzoekslijn 4 Voorkomen PFAS in Nederland Onderzoekslijn 5 Beleidsmatig / juridisch instr. Wat zijn PFAS voorkomen PFAS De risico s van PFAS Werken met PFAS Aanpak locatie niveau Hergebruik en storten Aanpak gebiedsniveau Verantwoordelijk heden
Handelingskader Wat zijn PFAS Waar komen PFAS voor De risico s van PFAS Werken met PFAS in grond/grond water Aanpak op locatieniveau Kenmerken, eigenschappen, gedrag in het milieu Conceptual site model (CSM ) / bron-pad-object Gebruik en voorkomen in het Nederlandse milieu Milieutechnische risico s, toetsingswaarden en normen Bemonstering, analyse, veiligheid en Arbo Saneringstechnieken bronlocaties, zuivering grondwater Hergebruik en storten Aanpak op gebiedsniveau Verantwoordelijkheden en risico s Graven, tijdelijke uitname, toepassen, storten diffuse verontreiniging, gebruiksbeperkingen, bescherming drinkwaterwinning Zorgplicht, secundaire bronnen, schade, financiële en juridische risico s
Onderzoekslijnen Onderzoeksprogramma Probleemanalyse, Kader, Uitgangspunten, randvoorwaarden Onderzoekslijn 1 Kennisdocument Onderzoekslijn 2 Risico-analyse en normering Onderzoekslijn 3 Meetprogramma Onderzoekslijn 3 Voorkomen PFAS in Nederland Onderzoekslijn 3 Beleidsmatig / juridisch instr. Bronnen / toepassingen Stofgedrag Toxicologie Saneringstechnieken Meetprotocollen Bemonsteringstechnieken Analysetechnieken Inventarisatie internationale toetsingswaarden Voorstel toetsingswaarde of rekenmethode PFAS (PFOS equivalenten) Uitvoeren metingen PFAS-verdachte locaties Verwerven metingen op noodzakelijk nieuwe locaties CSM verspreiding milieu Strategie / prioritering verdachte locaties. Analyse meetresultaten Voorkomen in Nederland Achtergrondwaarden, Analyse diffuus / lokaal probleem Inventarisatie juridisch en beleidsmatig instrumentarium Grenswaarden, Verantwoordelijkheden Toekomstig instrumentarium
Conceptual Site Model PFAS in grond, grondwater en sediment - Primaire en secundaire bronnen - Verspreiding - Risico s
Meetprogramma Waar komt PFAS voor Aanscherpen / verifiëren CSM Aanvulling meetprogramma Gehalten in grond en grondwater nabij bronlocaties PFAS verdacht sediment (op de kant) Achtergrondconcentraties (provinciale meetnetten) Meetprogramma / handelingskader Tot 1 juli: locaties aanleveren Tot 1 oktober: data aanleveren
Informatie Info expertisecentrum: Aanmelden locaties: www.expertisecentrumpfas.nl Arne Alphenaar alphenaar@engineers.nl 0570 665878 / 06-27007331