INVENTARIS VAN DE ARCHIEVEN VAN DE GEMEENTE WINSUM (1882) 1932 1989 (1992)

INVENTARIS VAN DE ARCHIEVEN VAN DE GEMEENTE WINSUM (1882) 1932 1989 (1992) De vier archiefblokken worden één F.J. Oosterhuis 1992, 2008 1

Winsum, mei 1970. De invulling van Obergum is in volle gang. De plannen voor een nieuw zw embad en sporttereinen in Winsum-w est, en het bestemmingsplan Ripperda staan alleen nog maar op papier. 2

Inhoudsopgave Blz. Gemeente Winsum 10 Geschiedenis van de gemeente 10 Geschiedenis van het archief 14 Verantwoording van de bewerking en handleiding voor gebruikers 15 Openbaarheid van de archieven 19 Technische Dienst EEWAA 20 Geschiedenis van de technische dienst 20 Dienstgebouwen 24 Geschiedenis van het archief 26 Verantwoording van de bewerking 27 Reinigingsdienst EEW 28 Geschiedenis van de reinigingsdienst 28 Geschiedenis van het archief 28 Verantwoording van de bewerking 28 INVENTARIS 1 Stukken van algemene aard 32 1.1 Agenda's voor raadsvergaderingen 32 1.2 Presentielijsten van de raad 32 1.3 Notulen van raadsvergaderingen 32 1.4 Agenda's en stukken voor raadsvergaderingen 32 1.5 Notulen van besloten radsvergaderingen 33 1.6 Agenda's en notulen van de vergaderingen van burgemeester en wethouders 33 2 Stukken van bijzondere aard 33 2.1 Stukken betreffende de administratieve organisatie 33 2.1.1 De organisatie 33 2.1.2 Kenmerken en grondgebied 34 2.1.3 Vervanging van het ene gezag door het andere 35 2.1.4 Betrekking tot andere lichamen 35 2.1.4.1 Samenwerking 35 2.1.4.1.1 Ontwikkeling van de gemeente 35 2.1.4.1.2 Financiën en Automatisering 36 2.1.4.1.3 Personeel 36 2.1.4.1.4 Ruimtelijke ordening en Volkshuisvesting 37 2.1.4.1.5 Gezondheid 37 2.1.4.1.6 Veiligheid 38 2.1.4.1.7 Economische aangelegenheden 39 2.1.4.1.8 Arbeid en Welzijn 39 2.1.4.1.9 Onderwijs, Cultuur en Recreatie 40 3

2.1.4.2 Financiële verhouding Rijk-Gemeente 41 2.1.4.3 (Administratief) beroep en (administratieve) rechtspraak 41 2.1.5 Eigendom en bezit 42 2.1.5.1 Aankopen 42 2.1.5.1.1 Algemeen 42 2.1.5.1.2 Grond 42 2.1.5.1.3 Onroerend goed 43 2.1.5.2 Verkopen 43 2.1.5.2.1 Algemeen 43 2.1.5.2.2 Grond 44 2.1.5.2.3 Onroerend goed 45 2.1.5.2.4 Groen 45 2.1.5.3 Ruiling 46 2.1.5.4 Schenking 46 2.1.5.5 (Ver)huur en (ver)pachting 46 2.1.5.6 Overige zakelijke rechten en verplichtingen 46 2.1.5.7 Eigendommen t.b.v.de publieke dienst 47 2.1.5.8 Beheer van eigendommen 47 2.1.5.9 Verzekeringen 48 2.1.6 Financiën 49 2.1.6.1 Beheer en organisatie van de financiën 49 2.1.6.2 Beleggingen 49 2.1.6.3 Begrotingen 49 2.1.6.3.1 Begrotingen met bijlagen 50 2.1.6.3.2 Begrotingen, Memories van Toelichting 51 2.1.6.3.3 Begrotingswijzigingen 52 2.1.6.3.4 Behandeling van begrotingen 53 2.1.6.4 Secretarieregisters en grootboeken 53 2.1.6.5 Gemeenterekeningen en staten 57 2.1.7 Benodigdheden en hulpmiddelen voor de uitoefening van de dienst 59 2.1.7.1 Archief en registratuur 59 2.1.7.2 Materieel 59 2.1.7.3 Automatisering 59 2.1.8 Publiciteit, Voorlichting en Representatie 60 2.1.9 Vorming en samenstelling van vertegenwoordigende lichamen 60 2.1.9.1 Gemeenteraad 60 2.1.9.2 College van burgemeester en wethouders 61 2.1.10 Functionarissen 62 2.1.10.1 Burgemeester 62 2.1.10.2 Secretaris 62 2.1.10.3 Comptabele ambtenaar 63 2.1.11 Tak van dienst 63 2.1.12 Bevoegdheden 63 2.1.13 Toezicht van hoger gezag 63 2.2 Stukken betreffende het personeel 64 2.2.1 Verhouding tussen het personeel en het orgaan 64 2.2.2 Rechten van het personeel 64 4

2.2.3 Personele bezetting en structuur 66 3 Stukken betreffende de taakuitoefening 67 3.1 Kadaster, Onteigening, Belastingen en rechten 67 3.1.1 Kadaster 67 3.1.2 Onteigening 68 3.1.3 Belastingen en rechten 68 3.2 Openbare orde 71 3.2.1 Algemene Politie (plaatselijke) Verordening 71 3.2.2 Maatregelen ten opzichte van bepaalde personen of groepen 71 3.2.3 Aangelegenheden betreffende de openbare orde 72 3.2.4 Openbare zedelijkheid 72 3.2.4.1 Regeling van het alcoholgebruik 72 3.3 Bevolkingsaangelegenheden 73 3.3.1 Bevolking 73 3.3.2 Verkiezing voor vertegenwoordigende licheman, niet zijnde van plaatselijk belang 75 3.3.3 Naamgeving van straten en wegen en huisnummering 75 3.3.4 Burgerlijke stand 75 3.4 Openbare gezondheid 76 3.4.1 Organisatie van de gezondheidszorg 76 3.4.2 Toezicht op producten 76 3.4.3 Bestrijding van besmettelijke ziekten 77 3.4.4 Aangelegenheden betreffende lijken 77 3.4.4.1 Algemeen 77 3.4.4.2 Algemene begraafplaats 77 3.4.4.3 Bijzondere begraafplaatsen 78 3.4.4.4 Mortuarium 78 3.4.5 Milieuhygiëne 78 3.4.5.1 Algemeen 78 3.4.5.2 Inzameling afvalstoffen 79 3.4.5.3 Hinderwetvergunningen 79 3.4.5.4 Geluidhinder 80 3.4.5.5 Bodemonderzoek 81 3.4.5.6 Riolering 81 3.4.6 Drinkwatervoorziening 84 3.5 Ruimtelijke ordening en Volkshuisvesting 84 3.5.1 Ruimtelijke ordening 84 3.5.2 Ruimtelijke ordening Ripperda 86 3.5.3 Uitbreidingsplan in hoofdzaak 86 3.5.4 Bestemmingsplannen 87 3.5.4.1 Buitengebied 87 3.5.4.2 Lombok (terrein vm.steenfabriek Strating) 87 3.5.4.3 Obergum-Noord 87 3.5.4.4 Obergum-West 87 3.5.4.5 Potmaar 87 3.5.4.6 Ripperda 88 3.5.4.7 Winsum Kom 88 5

3.5.4.8 Winsum Obergum 88 3.5.4.9 Zufa-terrein (Zuivelfabriek) 89 3.5.4.10 Overige bestemmingsplannen 89 3.5.5 Volkshuisvesting 90 3.5.6 Bouwrijp maken en exploitatie van gronden 90 3.5.6.1 Bouwrijp maken 90 3.5.6.1.1 Borgweg (zuidoost) 90 3.5.6.1.2 Hoofdstraat-Wierdaweg-Geert Reindersstraat 90 3.5.6.1.3 Obergum-Noord 90 3.5.6.1.4 Potmaar 91 3.5.6.1.5 Ripperda (bestekken Grontmij) 91 3.5.6.1.6 Winsum-Zuiderpark 94 3.5.6.2 Exploitatie van gronden 94 3.5.6.2.1 Obergum-Noord 94 3.5.6.2.2 Obergum-West 94 3.5.6.2.3 Potmaar 95 3.5.6.2.4 Ripperda 95 3.5.6.2.5 Schouwerzijlsterweg 95 3.5.6.2.6 Winsum -Zufa-terrein 95 3.5.7 Woningbeheer 95 3.5.8 Bouweisen 97 3.5.9 Bouw, verbouw en verbetering 97 3.5.10 Onbewoonbaarverklaring, sloop e.d. 98 3.5.11 Dorpsvernieuwing 98 3.5.11.1 Algemeen 98 3.5.11.2 Kom Winsum 99 3.5.12 Woonwagens en woonschepen 100 3.6 Openbare veiligheid 100 3.6.1 Bescherming bevolking tegen oorlogsgeweld 100 3.6.2 Bescherming bevolking tegen ongevallen en rampen 100 3.6.3 Brandbestrijding 101 3.6.3.1 Organisatie 101 3.6.3.2 Middelen 101 3.6.3.3 Personeel 102 3.7 Waterstaat 102 3.8 Verkeer en vervoer 103 3.8.1 Aanleg en zorg voor (water) wegen 103 3.8.1.1 Algemeen 103 3.8.1.2 Obergum 104 3.8.1.3 Winsum en Bellingeweer 104 3.8.1.4 Ripperda en Potmaar 105 3.8.1.5 Buiten de bebouwde kom 106 3.8.2 Aanleg en zorg voor bijkomende werken aan wegen 107 3.8.2.1 Voet- en fietspaden 108 3.8.2.2 Bruggen 109 3.8.3 Verkeersmaatregelen 110 3.8.4 Openbaar vervoer 110 6

3.8.5 Verkeersveiligheid 111 3.8.6 Posterijen en telecommunicatie 112 3.9 Economische aangelegenheden 112 3.9.1 Land- en tuinbouw 113 3.9.2 Ruilverkaveling 113 3.9.2.1 Delt-Oudeweer 113 3.9.2.2 De Marne 113 3.9.2.3 Sauwerd 113 3.9.3 Industrie en handel 114 3.9.4 Marktwezen 115 3.9.5 Kredietwezen 115 3.9.6 Energie aangelegenheden 115 3.9.6.1 Electriciteit 116 3.9.6.2 Gas 116 3.10 Arbeid 117 3.10.1 Werkgelegenheid en bestrijding werkloosheid 117 3.10.2 Overige arbeidsaangelegenheden 117 3.11 Maatschappelijke zorg 117 3.11.1 Maatschappelijk werk 117 3.11.2 Sociale aangelegenheden 118 3.11.3 Welzijnsaangelegenheden 118 3.11.4 Zorg voor groepen van de bevolking 119 3.11.4.1 Algemeen 119 3.11.4.2 Jeugd 119 3.11.4.3 Ouderen 119 3.11.4.4 Bejaardentehuis Winkheem 120 3.11.4.5 Verpleeghuis De Twaalf Hoven 120 3.11.4.6 Gehandicapten 121 3.11.4.7 Armen 121 3.11.4.8 Kunstenaars 121 3.11.4.9 Evacués en Asielzoekers 121 3.11.5 Uitvoering sociale verzekeringswetten 122 3.12 Onderwijs 123 3.12.1 Organisatie van het onderwijs 123 3.12.2 Kleuteronderwijs 124 3.12.3 Lager- en basisonderwijs 125 3.12.3.1 Organisatie 125 3.12.3.2 Borgschool 126 3.12.3.3 Negen Wieken 126 3.12.3.4 Oude school 126 3.12.3.5 Parkschool 127 3.12.3.6 Tiggeldobbe 127 3.12.3.7 Schoolgebouwen voor bijzonder onderwijs 128 3.12.4 Voortgezet onderwijs 128 3.12.5 Onderwijzend personeel 129 3.12.6 Leerlingen 130 3.13 Cultuur, Sport, Recreatie, Toerisme en Natuurschoon 130 7

3.13.1 Kunst en cultuur 130 3.13.1.1 Bibliotheek 132 3.13.2 Sport 132 3.13.2.1 Algemeen 132 3.13.2.2 Sportpark Schilligeham aan de Wierdaweg 133 3.13.2.3 Sportvelden Schouwerzijlsterweg 134 3.13.2.4 Gymzalen 134 3.13.2.5 Sporthal "Ripperdahal" 134 3.13.2.6 IJsbaan 134 3.13.2.7 Zwembad 135 3.13.3 Recreatie en toerisme 135 3.13.3.1 Algemeen 135 3.13.3.2 Dwarshelling aan het Winsumerdiep 137 3.13.3.3 Jachthaven en camping Wierdezoom 137 3.13.4 Viering van bevrijding, verjaardag van de Koningin, herdenkingen e.d. 137 3.13.5 Onderscheidingen 137 3.13.6 Monumenten 138 3.13.7 Natuurschoon 139 3.14 Militaire zaken 140 3.15 Justitie en Politie 141 3.16 Ontwikkelingssamenwerking 141 4 Documentatie 142 5 Gedeponeerde archieven 144 5.1 Kommissie Verkoopregulerende bepalingen 144 5.2 Distributiedienst, kring Winsum 144 5.3 Plaatselijke kommissie van het Nationaal Instituut Steun Wettig Gezag 144 5.4 Winsumer burgerwacht 145 5.5 Vleeskeuringsdienst Hunsingo 145 5.6 Keuringsdienst voor vee en vlees voor de gemeenten Winsum, Adorp, Baflo, Eenrum en Ezinge 145 5.7 Bouwvereniging Winsum-Obergum 145 5.8 Gemeentelijk woningbedrijf 146 5.9 Woonruimtekommissie 147 5.10 Kring Groningen 2 Bescherming Bevolking 147 5.11 Stichting Dorpskern Winsum-Obergum 147 5.12 Burgerlijk armbestuur/ Sociale zorg 147 5.13 Schoolartsendienst groep Winsum 148 5.14 Gemeentelijke commissie voor de lichamelijke opvoeding en de sport 149 5.15 Vereniging ter bevordering van de verkrijging van onroerend goed door landarbeiders te Winsum-Obergum 149 5.16 Vereniging Winsumer IJsbaan 150 5.17 Vereniging Bad- en Zweminrichting Winsum-Obergum 150 5.18 Muziekschool Noord-Groningen 151 5.19 Reüniekommissie 140 jaar openbaar onderwijs Winsum 151 5.20 Wederkerig Ondersteuningsfonds wijlen burgemeester E.Wierda, afdeling Gezondheidszorg 151 8

5.21 Maatschappij tot het exploiteren van onroerende goederen Winsum nv 151 5.22 NV Maatschappij tot het exploiteren van onroerende goederen Stationsweg 152 5.23 Personeelsvereniging Winsum 152 5.24 Ambtenaar van de Burgerlijke stand 152 5.25 Technische dienst Eenrum, Ezinge, Winsum, Adorp en Aduard 153 5.26 Reinigingsdienst Eenrum, Ezinge en Winsum 159 6 Bijlagen 163 6.1 Personeelsdossiers 163 6.2 Hinderwetverguningen 175 6.3 Bouwvergunningen 182 Frankeerstempels 9

GESCHIEDENIS VAN DE GEMEENTE WINSUM Winsum is een van de oudste dorpen van Noord-Groningen. Reeds in het jaar 1057 verkreeg Winsum markt- en muntrecht, bewijs dat het toen reeds een plaats van betekenis was. Oorspronkelijk lag ter weerszijden van het Winsumerdiep een terp, waarop een nederzetting was gevestigd. Aan de noordzijde was dit het dorp Obergum, terwijl Winsum op de zuidelijke oever was gesitueerd. Winsum bestaat dus uit de dubbeldorpen Winsum en Obergum, gescheiden door het Winsumerdiep, doch met elkaar verbonden door enkele bruggen,waarvan De Boog, in het centrum de bekendste is. Het buitengebied van de gemeente Winsum is een van de oudste en best bewaard gebleven cultuurlandschappen van ons land. Genoemd moet hier worden het natuurhistorische Reitdiepdal, in welk gebied talrijke wierden en meanders zorgvuldig worden geconserveerd. De gemeente Winsum kent de volgende wierden: Tijum, Bellingeweer, Winsum, Obergum, Ranum en Maarhuizen. In 1811 werd onder het Franse keizerrijk (Napoleon) een indeling gemaakt, waardoor Winsum een commune werd. Het huidige Winsum bestaat in feite uit de drie tot één dorp vergroeide wierdedorpen Winsum, Bellingeweer en Obergum. Deze drie dorpen hebben elk een historische kern, die een bijzondere charme en schoonheid bezit. Het verloop van de bevolking van de gemeente geeft het volgende beeld jaar inwonertal jaar inwonertal 1932 2694 1965 3179 1935 2761 1970 3631 1940 2955 1975 4445 1945 3161 1980 5638 1950 3265 1985 6393 1955 3257 1989 6581 1960 3029 Ook de oorlogsjaren zijn uiteraard niet aan de gemeente Winsum voorbijgegaan. In Winsum waren 16 joden woonachtig. De joodse synagoge en de joodse begraafplaats herinneren nog aan deze gemeenschap. In 1942 is het gemeentehuis aan de Hoofdstraat W 70 aangekocht van notaris jhr. mr. C. de Ranitz. De verkoopovereenkomst is min of meer door de bezettingsautoriteiten opgedrongen. Dhr. de Ranitz was eerder geneigd tot verhuur van het pand gedurende 10 jaar dan tot verkoop over te gaan. Vanaf de dertiger jaren zijn de dorpen aan elkaar gebouwd, dat bijna explosief zijn vervolg vond na de Tweede Wereldoorlog, waarbij een aantal nieuwe bestemmingsplannen zijn ontstaan, deels gelegen aan de oostzijde van de spoorlijn Groningen-Roodeschool, die door de kom van Winsum loopt. Het dorp wordt aan de westzijde begrensd door de provinciale weg Groningen-Winsum- Lauwersoog en het daarachter liggende Reitdiepdal. Winsum vervult door haar centrale ligging op het hogeland een centrumfunctie ten behoeve van het omliggende gebied, hetgeen tot uitdrukking komt in het voorzieningen- en winkelapparaat, dat regionaal gericht is. De historische ontwikkeling van Winsum heeft een vrij dichte bebouwing veroorzaakt, die op vrij ongelukkige wijze doorsneden is door een aantal verkeerswegen, spoorlijn en een waterweg: - noord-zuidverbinding ten behoeve van het provinciaal wegennet. 10

- oost-westverbinding ten behoeve van het provinciaal wegennet. - noord-zuidverbinding ten behoeve van de Nederlandse Spoorwegen. - oost-westverbinding te weten het Winsumerdiep. In 1961 heeft de gemeente zich beraden over de vraag in welke richting de gemeente kon uitbreiden. Men zag hiervoor twee mogelijkheden: 1. uitbreiding ten westen van de provinciale weg 2. uitbreiding ten oosten van de spoorlijn. De voorkeur van de gemeente ging uit naar uitbreiding in westelijke richting, maar de provincie wilde hieraan niet meewerken vanwege de aanwezigheid van het natuurlandschap Reitdiepdal. Tevens stelde de provincie dat bij een uitbreiding in westelijke richting de provinciale weg de toekomstige kern Winsum zou doorsnijden en dat het tevens praktisch onaanvaardbaar was, mede vanwege de hoge kosten, te komen tot een omlegging van de provinciale weg in westelijke richting. Mogelijkheid 2 werd nader onderzocht en resulteerde later in het experimentele bestemmingsplan Ripperda. Het gemeentebestuur droeg in 1968 het Raadgevend Bureau Twijnstra uit Deventer op uitgangspunten en een programma van eisen te formuleren voor het inrichten van een woongebied. In het bestemmingsplan Ripperda is, waar het maar enigszins mogelijk was, de hoedanigheid van het terrein intact gelaten. In andere gevallen werd slechts in zoverre "omgebogen" dat het oorspronkelijke karakter herkenbaar bleef. Zo zijn sloten in het weiland hier en daar als sierwatertjes gehandhaafd, en elders zijn ze getransformeerd tot verdiepte voetpaden die de oude loop blijven volgen. Hetzelfde geldt voor het aanwezige groen en een oude hereboerderij, de borg Ripperda, met een fraaie boomgaard. 11

In de periode 1963-1973 ontwikkelde zich in de gemeente een gedwongen autochtoon forensisme. Dit vond zijn oorzaak in de vermindering van het aantal arbeidsplaatsen in de bedrijfstakken landbouw/visserij en industrie. In deze periode zijn ca.195 banen, exclusief de agrarische sector uit de gemeente verdwenen. Ondanks enige positieve ontwikkelingen, zoals de vestiging van een provinciaal verzorgingstehuis, zette dit proces van inkrimping zich in de jaren zeventig en tachtig verder door. Enige voorbeelden hiervan zijn: - opheffing schoolartsendienst groep Winsum, verplaatst naar de gemeente Bedum per 1 januari 1973. - sluiting zuivelfabriek DOMO per 1 januari 1975. - sluiting van het ontvangstkantoor der Rijksbelastingen per 1 januari 1976. De uitbreidingsplannen Obergum-Noord en Ripperda betekenden weliswaar een stimulans voor de bedrijfstak bouwnijverheid en installatiebedrijven, maar de hieruit voortvloeiende werkgelegenheid was van tijdelijke aard. Het gemeentelijk beleid heeft zich in de zeventiger jaren door middel van woningbouwprogramma's voornamelijk gericht op de opvang van migranten uit de provincie Groningen en was niet in eerste instantie gericht op bevordering van de lokale werkgelegenheid. Afgezien van de grote woningnood werd deze prioriteitstelling mede ingegeven door de destijds zeer lage werkloosheidscijfers en het ontbreken van faciliteiten om aan eventuele wensen van het bedrijfsleven tegemoet te kunnen komen. Zo ging de vestiging van een regionaal steunpunt van de busonderneming GADO aan Winsum voorbij, doordat het gemeentebestuur hiervoor destijds geen ruimte beschikbaar kon stellen. De stagnerende afzet van bouwmaterialen in de jaren 1978-1980 bracht de twee nog resterende steenfabrieken in moeilijkheden. Dit resulteerde kort daarop in sluiting van deze fabrieken. Dit alles is voor het bestuur aanleiding geweest zich intensief met de werkgelegenheid in te laten. Voorzover het in haar macht ligt wil zij dat de huidige werkgelegenheid wordt gewaarborgd en mogelijk op bescheiden schaal wordt uitgebreid. In de tachtiger jaren is het bedrijventerrein "Lombok" ontwikkeld. In 1987 is het rapport "Winsum in de markt" tot stand gekomen. Het betreft een onderzoek van de vakgroep Stedelijke en Regionale Planning van de Rijksuniversiteit Groningen naar het wonen en de winkelvoorzieningen in de gemeente Winsum. Winsum kan worden beschouwd als de belangrijkste stedelijke kern in de regio ten noorden van de stad Groningen. Er gaat dus toch iets boven Groningen! Naast uitbreidingen in ruimtelijke zin heeft dit geresulteerd in een verdere ontwikkeling van Winsum tot een plaats met een belangrijk regionaal verzorgende functie, waarvoor zowel het wonen als de aanwezige voorzieningen belangrijke elementen zijn. Belangrijkste motief om Winsum te bezoeken is de geringe afstand ten opzichte van de plaats van herkomst. Andere motieven zijn gezelligheid, grote keuzemogelijkheden en bekendheid. Winsum kent vooral een centrumfunctie als winkelplaats. Naast de charme van het verleden biedt Winsum ook het aantrekkelijke van het heden. Winsum kan zich gelukkig prijzen met een groot aantal voorzieningen: - een sporthal - verwarmd openlucht zwembad - 2 openbare basisscholen en 3 bijzondere basisscholen - Chr.school voor MAVO onderwijs en een Chr.school voor algemeen vormend en voorbereidend beroepsonderwijs - sportveldencomplex - trimbaan - bibliotheek - sociaal cultureel centrum "De Breede" 12

- bejaardencentrum Winkheem - geriatrisch verpleeghuis De Twaalf Hoven - een gevarieerd sociaal cultureel leven voor jong en oud. - een actieve middenstand - goede trein- en busverbindingen met de stad Groningen. Winsum kent een "normale" openbare bibliotheek, maar ook de zeer unieke kinderboekenbibliotheek, die in beheer is bij de Stichting Kinderboek Cultuurbezit te Winsum. De kinderboeken worden gratis uitgeleend aan belangstellenden. Op het grondgebied van de gemeente bevindt zich een twaalftal terreinen die als archeologisch kunnen worden aangemerkt. Het betreft in het Reitdiepdal een drietal karakteristiek langs de nog goed herkenbare meanderende stroombaan gelegen middeleeuwse verhoogde woonplaatsen. Winsum moet men bezoeken als wandelaar, waarbij men kan genieten van de oude, smalle straatjes met huizen van rode baksteen en de sfeer kan proeven van het grote oud-groningse dorp. De Hervormde kerk van Winsum (plm. 12e eeuw met 17e eeuwse toren) heeft een opvallend hoog kerkdak. De korenmolen "De Ster" en de korenmolen "De Vriendschap" behoren tot de oudste uit de provincie Groningen. Winsum en water zijn nauw met elkaar verbonden. Voor watersporters kent Winsum ongekende mogelijkheden. Het schilderachtige haventje bij het "Jeneverbruggetje" ligt op geringe loopafstand van het centrum. In 1983 verscheen de nota "Vaar Wel", waarin werd gepleit voor de ontwikkeling van waterrecreatie in het marenland van Noord Groningen. In 1986 was het plan grotendeels uitgevoerd en beschikt de gemeente behalve over een uniek en daarom beschermd dorpsgezicht, ook over een aantal voorzieningen voor vaarrecreatie. In hetzelfde jaar is de camping Wierdezoom geopend. De camping ligt pal aan het Winsumerdiep zodat jachten en kanovaarders hier op doorreis kunnen afmeren en overnachten. En kanovaarders zijn er 's zomers in groten getale. De Groninger maren zijn eigenlijk hele oude natuurlijk gevormde geulen waar je met kleine bootjes en kano's uitstekend kunt varen. Ze zijn erg bochtig en de oeverhoogte varieert enorm, zodat het peddelen erg afwisselend wordt. Het toerisme in en nabij Winsum is in de tachtiger jaren nogal toegenomen. Gelukkig is er geen sprake van "massatoerisme" en daar zitten de Winsumers eigenlijk ook niet op te wachten. Gedeputeerde staten van de provincie Groningen stuurden in 1972 een model voor indeling in gewesten naar de gemeentebesturen. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Winsum heeft de raad d.d. 15 augustus 1972 o.a. voorgesteld alsvolgt te besluiten: - er moet gestreefd worden naar herindeling van gemeenten - te zijner tijd, na herindeling van gemeenten, gewestvorming nastreven. De gemeenteraad heeft conform besloten. Vanaf 1978 zijn plannen ontwikkeld om te komen tot een herindeling van gemeenten in de provincie Groningen. In 1989 heeft dat zijn beslag gekregen. De gemeenten Adorp, Baflo, Ezinge en Winsum zijn samengevoegd tot de nieuwe gemeente Winsum. De inwoners van de heringedeelde gemeenten waren niet blij met de "liquidatie" van hun oude gemeente. Alhoewel de grenzen nu verlegd zijn, zijn de dorpen die de nieuwe gemeente Winsum nu rijk is een bezoek meer dan waard! 13

GESCHIEDENIS VAN HET ARCHIEF De archieven van de gemeente vangen aan in het jaar 1808 en het archief van de ambtenaar van de burgerlijke stand in het jaar 1811. De archieven werden tot 1931 chronologisch geordend en zijn in de zeventiger jaren door dhr. O.A.M.W. Hartong enigszins ontsloten door middel van een magazijnlijst. Vanaf 1931 is de zaaksgewijze ordening ingevoerd. Archiefvorming De vorming van de dossiers vond grotendeels plaats door de ambtenaren zelf. Het archief was verspreid over het gemeentehuis en dit kwam de kwaliteit niet ten goede. Gelukkig is men gaan inzien, dat het ordenen, vormen, saneren c.a. van archieven een vakgebied is, waar vakkrachten voor nodig zijn. Archiefruimten en archiefbewaarplaats De gemeente heeft de archieven gedurende lange tijd slecht beheerd. Rapportages van inspectiebezoeken laten niets te wensen over. In 1949 werd gerapporteerd, dat de kelders, waar het archief geborgen was, veel te vochtig waren en dat ze daarom ontruimd hadden moeten worden. In 1972 werd aan dit rapport gerefereerd met de tekst "De situatie is thans na 23 jaar besprekingen over verbetering onveranderd slecht, ja zelfs verslechterd". Tevens werden de plaatsen aangegeven, waar archiefbescheiden werden aangetroffen: - kamer afdeling Burgerlijke stand. - voormalige badkamer op eerste verdieping. - op zolder: statisch archief van voor 1920 (25 meter). Een gedeelte (181 dozen!) van het archief uit de periode 1930-1960 moest de pijltjes opvangen, welke afweken bij het gooien naar een schietschijf. - op een voormalige slaapkamer op zolder. - in de aangewezen archiefbewaarplaats. (cap. 20 meter) In 1972 werd voorgesteld een " prefabricated" archiefbewaarplaats aan te schaffen. De "buitenkluis" is in 1973 achter het gemeentehuis geplaatst en had een capaciteit van 196 meter. Maar ook deze oplossing bleek niet bevredigend te zijn. De klimaatbeheersing was al 15 jaar een groot probleem. In het verslag van de inspectie van 1987 werd een vochtigheidspercentage van 80% genoemd. (normaal 50-55% bij een temperatuur van 16-18 C). Met allerlei kunstgrepen is getracht de situatie zo goed mogelijk te beheersen maar een echte oplossing wordt gezien in nieuwbouw (incl. archiefbewaarplaats) na de gemeentelijke herindeling. (noot: aangezien deze inventaris in 2009 in (herziene) uitgave is uitgebracht is het goed te melden dat het archief nu in de goed geconditioneerde archiefbewaarplaats te Winsum is opgeborgen. Notulenboek Bouwvereniging Winsum-Obergum 1909-1964 Vermeldenswaard is dat we in februari 2008 een mail ontvingen van de commissie historisch bezit Fortis (dhr. G. Mastenbroek), dat in de archieven van spaarbanken, die zijn opgegaan in de Fortis Bank het Notulenboek van de Bouwvereniging Winsum-Obergum over de periode 1909 tot en met 1964 was gevonden. Het tweedelige notulenboek is opgenomen in het gedeponeerd archief van de Bouwvereniging, die ook in deze inventaris is beschreven. Een mooie aanvulling die dit archief completeert. 14

VERANTWOORDING VAN DE BEWERKING EN HANDLEIDING VOOR GEBRUIKERS De minister van Binnenlandse Zaken heeft bij brief van 28 december 1949 de "Algemene regels voor de verzorging van de gemeentearchieven na 1813".(de zgn. 10 regels) toegezonden. Een van de regels luidt: "Bij een goede verzorging van de archieven mag een volledige inventaris der archiefbescheiden niet ontbreken". De Archiefwet 1962 heeft dit formeel vastgelegd in artikel 2, lid 1. "De overheidsorganen zijn verplicht de onder hen berustende archiefbescheiden in goede en geordende staat te bewaren. Hiermee is de formele basis voor het opstellen van een beschrijvende inventaris gegeven. Verantwoording cesuur inventaris Zaken welke (ver) voor 1932 aanvangen en in 1932 of later eindigen zijn volledig opgenomen in deze inventaris. Losse stukken van voor het jaar 1932 zijn door de inventarisator gevoegd bij het archief over de periode 1808-1931. Zaken welke kort voor de herindeling van de gemeenten per 1 januari 1990 zijn opgestart en welke hun beslag krijgen in de nieuwe gemeente Winsum zijn opgenomen in het dynamisch archief van de nieuwe gemeente. Het oudste stuk, dat in deze inventaris is vermeld dateert uit 1882. Dit stuk en ook andere oude stukken, die op zich thuishoren in het statisch archief 1808-1931 zijn in deze inventaris opgenomen omdat zij deel hebben uitgemaakt van dossierbestanden, welke volgens het stelsel van zaaksgewijze ordening zijn geordend. Algemeen In 1994 is de inventarisatie van het archief van de gemeente Winsum, (1708)1808-1931 (1949), afgerond. Met ingang van 1932 is begonnen met de zaaksgewijze ordening. Op grond van dit gegeven is 1932 gekozen als begindatum voor deze inventaris. Het archief van de gemeente over de periode 1932-1989 bestond uit vier blokken, die niet afzonderlijk als afgesloten konden worden beschouwd. De tijdstippen overlappen elkaar dan ook. Globaal waren de volgende blokken te onderscheiden : blok 1: Periode 1932-ongeveer 1970/1973. Afgesloten dossiers gedurende die periode. Dit deel moest volledig worden bewerkt. (30 meter). blok 2: Periode 1970-1973. De toenmalige archiefambtenaar heeft op advies van het bureau ODRP in verband met een herstructurering van het archief het toen "dynamisch archief" afgevoerd, zonder het voorgaande expliciet af te sluiten. (21 meter). blok 3: Periode 1972-1986. Dit deel bevatte de afgevoerde dossiers uit het dynamisch archief dat na herstructurering is opgestart. In dit blok waren de dossiers gesaneerd afgevoerd op nummervolgorde. (8 meter). blok 4: Periode 1985-1989. Dit deel betrof het "oud-dynamisch" archief van de gemeente tot en met 1989. De dossiers stonden voorgeselecteerd in de kasten. (14 meter). Samen met de stukken van algemene aard en de serie bouwvergunningen bedroeg de omvang van het geïnventariseerde archief 100 meter. Tijdens de inventarisatie, tot 1992, is ongeveer 40 m archief vernietigd. 15

De gebruiker van deze inventaris kan aan de hand van de inhoudsopgave bepalen welk deel van het archief hij/zij wil bestuderen. Het inventarisschema, zoals opgenomen in de inhoudsopgave komt in grote lijnen overeen met de opbouw van de Basis Archief Code. Incompleetheid van dossiers Het kwam tijdens de inventarisatie tot 1992 regelmatig voor dat afgesloten dossiers incompleet waren. Bij het naspeuren is nog wel het een en ander boven water gekomen, maar niet alles. Het betrof vaak rapporten over een bepaald taakgebied van de gemeente. Hier wreekt zich dus de in Winsum (meest)gehanteerde decentrale opzet van het archief. Doordat de archiefblokken niet afzonderlijk als afgesloten konden worden beschouwd, stukken betreffende beleidsvoorbereiding bijvoorbeeld in blok 1 en betreffende de beleidsbepaling en -uitvoering in blok 3, en het vanwege de overlapping van vele jaren ook niet mogelijk was de blokken afzonderlijk te beschrijven, heeft de inventarisator ervoor gekozen het archief na bewerking om te zetten in een blok. Dit komt de bruikbaarheid en raadpleegbaarheid van het archief ten goede. Selectie en vernietiging Periodieke selectie op vernietiging van archiefbescheiden, die daarvoor op grond van de "Lijst van voor vernietiging in aanmerking komende bescheiden uit de archieven van gemeentelijke en intergemeentelijke organen, dagtekenende van na 1850" zoals vastgesteld door de minister van Cultuur, Volksgezondheid en Cultuur in 1983, in aanmerking kwamen, heeft daarna jaarlijks plaatsgevonden. Incidentele vernietiging van archiefbescheiden heeft in 1974 plaatsgevonden. Het betrof bijlagen van de gemeenterekening, waarvoor in de genoemde lijst een vernietigingstermijn van 40 jaren is vastgesteld en belastingkohieren uit de periode 1921-1963. Krantenartikelen in mappen In sommige gevallen is ervoor gekozen om documentatie van beperkte omvang (kopie krantenknipsel(s)) bij de archiefbescheiden geordend te houden. Dit in verband met het feit, dat afzonderlijke ordening zal leiden tot verwijzingen. In het belang van de onderzoeker is het beter, dat documentatie van beperkte omvang bij de bescheiden is gevoegd. Gemeentewapen In het beschreven archief trof ik de aanvraag en toekenning van het gemeentewapen aan. (K.B.21 mei 1889). Dhr. O.A.M.W. Hartong heeft in 1976 een magazijnlijst/compacte beschrijvende inventaris ontworpen. In deze lijst is niets terug te vinden over het gemeentewapen. Als de stukken van 1889 overeenkomstig het herkomstbeginsel werden teruggeplaatst op de juiste plaats dan zou de (aangebrachte) orde in deze archiefbestanden worden verstoord. Daarom heb ik er voor gekozen deze stukken op te nemen in deze inventaris. Een oorzaak voor deze ordening heb ik niet kunnen vinden. 925 jaar Winsum De commissie "925 jaar Winsum" heeft in 1981 de rechtsvorm "Stichting Commissie 925 jaar Winsum" aangenomen. De inventarisator heeft ervoor gekozen de stukken van de commissie en die van de stichting bij elkaar geordend te houden. De correspondentie van de gemeente met de stichting is gevoegd bij de stukken van de stichting, omdat hier sprake is van een zeer beperkte bemoeienis van de gemeente met deze stichting. Straatnaamgeving De gemeenteraad besluit tot straatnaamgeving. In twee gevallen heeft het college van burgemeester en wethouders een straatnaamcommissie ingesteld en wel voor de straatnaamgeving van het bestemmingsplan Ripperda, fase 1 en 3. De commissie heeft vele straatnamen 16

voorgesteld, waaruit de gemeente bij fase 2 nog kon putten. De commissie is weer geactiveerd bij fase 3. Vandaar dat de inventarisator i.v.m. de beperkte advisering van de commissie, ervoor heb gekozen de stukken betreffende de commissie op te nemen bij de stukken inzake besluitvorming straatnaamgeving, teneinde de zaak bij elkaar geordend te houden. Bovenstaande geldt ook voor de straatnaamgeving voor de wijk Potmaar, waarvoor een werkgroep "straatnaamgeving Potmaar" werkzaamheden heeft verricht. In het belang van de gebruikers is gekozen voor ordening op een plaats. Gemeenschappelijke regelingen Stukken betreffende het aangaan van en deelname aan gemeenschappelijke regelingen heeft de inventarisator ondergebracht bij hoofdstuk 2.1.4.1 ongeacht de taak, waarvoor de regeling is getroffen. Belastingen en rechten Eveneens voor de door de gemeente geheven belastingen en rechten zijn door de inventarisator bijenkap gebracht onder hoofdstuk 3.1.3. Gemeentelijke eigendommen Dossiers inzake gemeentelijke eigendommen waren het meest perceelsgewijs geordend, waardoor aankoop/verhuur/verkoop in een map voorkwamen. Vaak stond de "reden" erbij vermeld, bv. ter uitvoering van een bestemmingsplan. De aan- en verkopen zijn gesplitst in aparte mappen en chronologisch geordend. Ten aanzien van het verlenen van het zakelijk recht van opstal aan sportverenigingen kan worden opgemerkt, dat de betreffende stukken zijn ondergebracht bij stukken over de exploitatie van sportvelden. Commissie of instelling Een commissie of instelling is een orgaan dat een zelfstandige administratie heeft gevoerd en notulen heeft nagelaten. De inventarisator heeft stukken van commissies, die bij wet of bij notariële akte totstandgekomen zijn en gedurende langere tijd hebben gefunctioneerd, opgenomen als zelfstandig geïnventariseerde archiefbestanden. Technische dienst en Reinigingsdienst Sinds de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1990 stonden ook de archieven van de technische dienst Eenrum, Ezinge, Winsum, Adorp en Aduard (T.D. EEWAA) en de Reinigingsdienst Eenrum, Ezinge, Winsum (EEW) in de archiefbewaarplaats van de gemeente. Aangezien de technische dienst en de reinigingsdienst veelal de deelnemende gemeenten adviseerden over de meer technische zaken, heeft de inventarisator er voor gekozen de stukken van de technische dienst én de reinigingsdienst in het gemeentearchief onder te brengen. Tijdens de inventarisatie kwam het veelvuldig voor dat stukken van de technische dienst daardoor weer de zaak completeerden. De bestuursarchieven van de technische dienst en reinigingsdienst zijn als gedeponeerd archief in deze inventaris opgenomen. Voor beide diensten zijn afzonderlijke inleidingen geschreven. (Straf)Verordeningen In zijn algemeenheid zijn (straf)verordeningen afgesloten omdat op grond van de Wet Algemene Regelen Gemeentelijke Indeling (wet ARGI) verordeningen van de gemeente met het hoogste aantal inwoners op de plaats komen van de (straf)verordeningen van de overige binnen dezelfde cluster betrokken gemeenten. 17

Wierda-Stichting Stukken met betrekking tot de "Wierda-Stichting" kwamen zowel voor in het gemeentearchief als in dat van de stichting zelf. De inventarisator heeft ervoor gekozen alle stukken de stichting betreffende te voegen bij het archief van de stichting. De stichting is door dhr. E. Wierda, oud burgemeester, bij uiterste wil in het leven geroepen. De bemoeienis van de gemeente met de stichting is, dat de raad bestuursleden benoemt. Uitbreidings- en bestemmingsplannen Bij het doornemen van de uitbreidings- en bestemmingsplannen bleek, dat de plannen zelf als "werkexemplaar" op de betreffende afdeling lagen. In de dossiers was niet één bestemmingsplan opgenomen. Na actie op de afdeling beschikt het archief nu over een vrijwel compleet pakket bestemmingsplannen. Bouw- en woonrijp maken bestemmingsplannen Mappen met stukken inzake het bouwrijp maken van gronden in bestemmingsplannen bevatten ook stukken met betrekking tot de verdere inrichting van het gebied, zoals het in gebruik geven van gronden, nadat percelen zijn bebouwd c.a. (aanleg parkeerplaatsen, plaatsing afrasteringen). Stukken betreffende het Tijdelijk Politiekostenbesluit 1946 en de daarmee samenhangende opgaven terzake van de politie zijn gevoegd bij de stukken betreffende de financiële verhouding tussen rijk en gemeente, omdat in artikel 22 van het Financiële Verhoudingsbesluit over 1939 deze opgaven worden bedoeld. Hinderwet- en Bouwvergunningen: De serie bouwvergunningen van de gemeente en die van de technische dienst EEWAA zijn geïntegreerd, zodat er één bestand is ontstaan. Alle bouwvergunningen zijn geïnventariseerd en de bouwvergunningenlijst is als bijlage toegevoegd aan deze inventaris. Hetzelfde geldt voor de (lijst met) Hinderwetvergunningen. Verklaring van de kolommen van de bouwvergunningenlijst nr. Huisnummer, zoals die nu bekend is. + Toevoegingen aan de huisnummering b.v. a,b, of I, II meer Als er een bouwplan voor meer huizen is. De stukken zijn vóór het eerste huisnummer geplaatst. Bv. 13-19 is vóór 13 geplaatst. Bij bouwplannen voor meer straten is niet op adres opgeborgen, maar op complexnummer dat in de kolom Opmerkingen is geschreven. S nr. Kadastrale gegevens: sectie en nummer. Datum jjmmdd, of jj00jj als het dossier over meerdere jaren gaat Bij opmerkingen zijn allerlei opmerkzame gegevens geplaatst. Bv. beroep, verwijzing, naam van de woning, complexnummer, e.d.. De bouwcomplexen K 1-5 zijn onduidelijke bouwbescheiden die voor verschillende straten in Obergum gelden. Deze stukken bevatten ondermeer de zogenaamde K-woningen van het 1000- woningenplan. Helaas zijn er van die stukken geen vergunningen en duidelijke situatietekeningen, zodat er geen duidelijkheid is waar en wanneer welk type woning is gebouwd. Onbewoonbaarverklaringen De serie bouwvergunningen bevat soms ook, naast de correspondentiedossiers, onbewoonbaarverklaringen omdat het vaak voorkomt dat die panden later toch werden gerenoveerd. De correspondentiedossiers bevatten veel panden die later gesloopt zijn waardoor de huisnummering dermate veranderd is dat het vaak niet meer te herleiden is om de stukken op het huidige adres te ordenen. Voor de volledigheid is het raadzaam beide dossiers te raadplegen. 18

Kunst, Cultuur, Sport en Recreatie In Hoofdstuk 14 is een onderscheid gemaakt tussen "Kunst en Cultuur", "Sport" en "Toerisme en Recreatie". Hierbij moet worden opgemerkt dat de inventarisator het onderdeel "Sport" ziet als vrijetijdsbesteding voor inwoners van de gemeente. De andere genoemde onderdelen hebben zowel betrekking op de inwoners van de gemeente alsook op de toeristen, die de gemeente bezoeken. OPENBAARHEID VAN DE ARCHIEVEN De overbrenging van de registers van de ambtenaar van de Burgerlijke Stand naar de archiefbewaarplaats geschiedt na respectievelijk 100 (geboorteakten), 75 (huwelijkse- en echtscheidingsakten) en 50 (overlijdensakten) jaar. Dit op grond van artikel 17a, lid 2 van het Burgerlijk Wetboek deel I, boek I. Stukken betreffende de bevolkingsregisters aangelegd vanaf eind jaren 30, de zogenaamde persoonskaarten, zijn volgens artikel 136 en 137 van de Wet GBA (Gemeentelijke Basisadministratie persoonsgegevens) niet openbaar. Verder zijn er enkele dossiers bij akte van overbrenging beperkingen van openbaarheid gesteld tot 75 jaar. Vanwege eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer (ter bescherming van de privacy van nog levende personen). Voor de overige stukken geldt de Archiefwet 1995 en zijn derhalve openbaar na 20 jaar, mits ze zijn overgebracht naar de gemeentelijke archiefbewaarplaats te Winsum TOT SLOT Deze inventaris is in eerste instantie in 1992 opgemaakt als werkstuk in het kader van de studie "Voortgezette Vorming Archiefbeheer". Dhr. drs. J. Dijkstra, provinciaal inspecteur der archieven in de provincie Groningen, heeft mij toen tijdens de studietijd als mentor begeleid. In de jaren na 1992 is de inventaris verder aangevuld, doordat er door interne verhuizingen etc. steeds meer documenten boven water kwamen, die in deze inventaris thuishoorden. Dat heeft de inventarisator doen besluiten de hele inventaris te herzien. Verder zijn ook de taakdossiers van de technische- en reinigingsdienst bij het gemeentelijk archief gevoegd. Het product is nu de complete inventaris van het gemeentearchief van de gemeente Winsum. Mijn collega Peter Kalma die de lay-out van deze inventaris heeft verzorgd en de hinderwet- en bouwvergunningenserie heeft uitgediept dank ik voor het vele werk. Ik dank ook collega Laura da Rocha voor het verrichten van hand- en spandiensten. 19

GESCHIEDENIS VAN DE TECHNISCHE DIENST Vanaf het ontstaan tot de opheffing van de technische dienst EEW(AA) hebben zes overeenkomsten c.q. gemeenschappelijke regelingen gegolden in dit gebied. De verschillende gemeenschappelijke regelingen voor technische diensten 1. Overeenkomst tusschen de gemeenten Eenrum, Ezinge en Winsum, tot gemeenschappelijke regeling van het technisch-hygiënisch toezicht op de uitvoering van de Woningwet en de op grond van deze wet vastgestelde verordeningen, alsmede tot gemeenschappelijke regeling van het technisch beheer der gemeentewerken.(raadsbesluiten april/mei 1943, goedkeuringsbesluit C.d.K. d.d.17 mei 1943; inwerkingtreding 1 dag na bekendmaking in Nederlandse Staatscourant). 2. Idem als boven. (raadsbesluiten juni/september 1947, goedkeuringsbesluit C.d.K. d.d.19 maart 1948; inwerkingtreding 1 januari 1947). 3. Regeling tussen de gemeenten Adorp, Aduard en Hoogkerk inzake het technisch-hygiënisch toezicht op de uitvoering van de Woningwet en de op grond van deze wet vastgestelde verordeningen en van het technisch beheer der gemeentewerken. (raadsbesluiten van mei/juni 1947, goedkeuringsbesluit G.S. d.d. 22 augustus 1947).Opheffing: 1 januari 1970 i.v.m. annexatie van de gemeente Hoogkerk door gem. Groningen). 4. Gemeenschappelijke regeling voor de Technische Dienst van de gemeenten Eenrum, Ezinge en Winsum (EEW) (raadsbesluiten juni 1969, goedkeuringsbesluit G.S. d.d.29 september 1970; inwerkingtreding 1 januari 1969). 5. Gemeenschappelijke regeling inzake het bouw-en woningtoezicht en het technisch beheer in de gemeenten Adorp en Aduard. (raadsbesluiten april/mei 1970; goedkeuringsbesluit G.S. d.d. 30 juni 1970; inwerkingtreding regeling per 1 januari 1970; opheffing per 1 april 1978, goedkeuringsbesluit G.S. d.d.4 juli 1978). De gemeenteraden van de gemeenten van de gemeenten Adorp en Aduard hebben in december 1977 besloten de gemeenschappelijke regeling Adorp-Aduard te verlengen tot 1 april 1978 of zoveel korter als mogelijk zal blijken om tot een andere samenwerking te komen. In januari 1978 schreven G.S. dat gebleken was dat de bestuurscommissie van de EEW van mening was dat de gemeente Adorp wél op 1 januari 1978 kon toetreden tot de gemeenschappelijke regeling EEW, doch de gemeente Aduard niet. G.S. konden hiermee niet instemmen. Aan de besluiten van de genoemde gemeenten werd goedkeuring onthouden. 6. Gemeenschappelijke regeling voor de Technische Dienst der gemeenten Eenrum, Ezinge, Winsum, Adorp en Aduard. (EEWAA) (raadsbesluiten april/mei/augustus 1978, goedkeuringsbesluit G.S. d.d. 19 december 1978; inwerkingtreding 1 april 1978), opgeheven per 1 januari 1991 als gevolg van gemeentelijke herindeling per 1 januari 1990). 20

De taken van de technische dienst waren door de jaren heen de volgende Toezicht op uitvoering van plannen op gebied van gemeentewerken in de ruimste zin des woords. Aanschaf, beheer voertuigen en ander groot materieel t.b.v. vervoers-, onderhouds-, en andere werkzaamheden en beschikbaar stellen van personeel voor bediening en verzorging. Taken vanuit de Woningwet Beheer van bij de dienst in gebruik zijnde goederen Beheer van het personeel van de dienst Geven van technische adviezen en bijstand m.b.t. uitvoering Woningwet, wet RO en andere wetten. Zoals in elke organisatie wel eens gebeurd moet er zo af en toe door de directie worden doorgepakt richting personeel. Zo heeft de directeur van de EEW in september 1964 de wegwerkers in de gemeente Ezinge een pittige brief gestuurd, waarin hij ze oproept een positieve bijdrage te leveren in het werk en tot betere arbeidsverhoudingen te geraken. Ik vertik het om nog langer voortdurend voor allerlei onbelangrijke ruzietjes en plagerijen onderling lastig te worden gevallen. Dit houdt natuurlijk niet in, dat ik voortaan voor personeelsproblemen niet toegankelijk ben, integendeel komt u gerust langs, maar laat uw negatieve gedachten varen, schreef de directeur. In 1971, 1974, 1977, 1980 en 1982 zijn rapporten verschenen over de structuur van de (buiten)dienst. In 1971 werd door de VNG als ideale situatie onderstaand organisatieschema geadviseerd (zo blijkt uit een brief van de directeur E.E.W.van 17 juli 1972): Administratie Grondbedrijf Bedrijfsburo Bestuur Directeur Gem. ontwikkeling * Ruimtelijke Ordening * Grondzaken * Bouw- en Woningtoezicht Onderhoud * Wegen, sloten, bermen * Plantsoenen * Gebouwen * Gemeentereiniging Projecten * Kapitaal werken * Nieuwbouw De directeur stelde voor de Administratie niet op te splitsen in Grondbedrijf en Bedrijfsauto. Het rapport van 1974 is een uitermate technisch stuk. Een notitie van de gemeentesecretarie meldt: De steller van het rapport geeft onder het punt probleemstelling een zeer beknopte beschouwing over een bepaald onderdeel van de economische cyclus. Deze beschouwing is als onderdeel van het rapport misschien wel aardig, maar zal pas opgang kunnen doen als de gemeentelijke wijze van boekhouden (kameraalstijl) zal zijn omgezet naar het zogenaamd Nieuw economisch model. Voor wat betreft de voorgestelde organisatiestructuren valt door vrijwel het gehele boekwerk een teneur te bespeuren, dat het niet goed gaat zoals gemeentewerken nu draait. Het is moeilijk om aan te tonen waar de oorzaak van het niet goed gaan ligt. In de totaalbeschouwing van de steller wordt daarop onvoldoende ingegaan. 21

In een normale gemeente is het zo, dat gemeenwerken als een secretarieafdeling wordt gezien. Juist het feit, dat in Winsum, Ezinge en Eenrum gemeentewerken wordt gedaan vanuit een gemeenschappelijke regeling, welke in feite geheel los staat van het dagelijkse gemeentebestuur, wordt het soms wel eens moeilijk werken. Het rapport van de VNG 1977 vermeldt: Dat we hier wél voorstellen doen voor een andere structuur heeft andere oorzaken: Onderbezetting administratie, zowel kwalitatief als kwantitatief m.b.t. exploitatieopzetten en kadaster Onderbezetting bouw- en woningtoezicht (0,5 fte) Onderbezetting weg- en waterbouwkunde, nieuwbouw (0,5 fte) De daarbij behorende structuur: Huidige situatie: Directie Administratie Vac. Adm. Adm. *Financiële administratie: begroting, rekening, kredietbewaking, exploitatie-opzetten. *Personeelszaken *Archivering *Intene Zaken W. en W. Adj. Dir. Bouwkunde Nieuw Onderhoud Nieuw Onderhoud Renovatie B &WT Rayons Aangegeven variant: Directie Administratie W. en W. Onderhoud Bouwkunde Nieuw Rayons Nieuw Renovatie B&WT Het onderzoek in 1980 van drs. H. Schaddenhorst en ing. J. Werlich handelt over de meest wenselijke structuur van de buitendienst wanneer het personeel ook deel zou gaan uitmaken van de technische dienst EEWAA. Voorstel nieuwe organisatiestructuur: Buitendienst verdelen in twee sectoren (plantsoenen, wegen en riolering etc. én reiniging + bouwkundig onderhoud). Coördinatieteam benoemen en belasten met leiding van de buitendienst. Voor elke sector een chef benoemen Binnen sector plantsoenen, wegen en riolering etc.een rayonindeling te maken. Uitvoeren van variabele werkzaamheden door zogenaamde mobiele ploegen of vliegende brigades. De twee timmerlieden en schilders onder te brengen in een bouwkundige groep Het bijbehorend organisatieschema: 22

chef sector plantsoenen, wegen, rioleringen, c.a. chef sector reinging en bouwkundig onderhoud leidinggevende Rayon I leidinggevende Rayon II leidinggevende Rayon III Winsum Aduard Mobiele Mobiele Adorp Eenrum Ezinge Winsum ploeg 1 ploeg 2 voorman voorman voorman voorman voorman voorman voorman voorman 4 reiniging 2 Timmermannen 4 algemene 4 algemene 1 algemene 1 algemene 3 algemene 4 algemene 4 algemene 8 plantsoenmann 2 schilders dienst dienst dienst dienst dienst dienst dienst en 1 plantsoen man 1 plantsoen mannen 1 plantsoen mannen inkl. plantsoen mannen In 1982 weer een notitie over de herstructurering van de buitendienst. Daarin is verwoord dat het bestuur van de EEWAA zich met de voorgestelde structuren, zoals genoemd in het rapport van de VNG van 1980, niet in alle opzichten kon verenigen. Met name is het idee van mobiele ploegen op dood spoor gezet. Door allerlei oorzaken, waaronder bezuinigingsmaatregelen van de regering die ook Winsum niet voorbij zijn gegaan, was het noodzakelijk te komen tot een heroriëntatie van het functioneren van de buitendienst van de gemeente Winsum. Voorgesteld werd de structuur van de buitendienst voorlopig als proef te veranderen in een structuur van wijkindelingen. Een en ander is in 1985 geëvalueerd. In de praktijk is gebleken, dat alle genoemde voordelen van 1982 zijn uitgekomen. De medewerkers hebben aangegeven, dat zij de verantwoordelijkheid voor een bepaald gebied als zeer positief hebben ervaren en hun werkplezier heeft vergroot. Door deze positieve invloeden is ook de individuele arbeidsprestatie verhoogd, waarbij het eigen onderkomen voor elke wijkploeg ook een rol heeft gespeeld. Uiteindelijk wordt in de evaluatie voorgesteld te werken met 3 wijkploegen en 1 vaste buitenwijkse ploeg. Het betreft eigenlijk een omgekeerde situatie van het systeem van mobiele ploeg in de afgelopen paar jaren. De directeur heeft in november 1985 een notitie geschreven met daarin zijn visie met betrekking tot heden en toekomst van de technische dienst EEWAA. Hij hoopte met deze notitie te bereiken dat een min of meer gezamenlijk optreden van (directie) technische dienst en bestuur zou leiden tot een optimalisering van de huidige dienst en tevens tot de basis voor de toekomstige dienst (of afdeling of iets dergelijks). Hij was van mening dat het op korte termijn ingrijpend veranderen van de huidige opbouw niet noodzakelijk was. De werkzaamheden van de Technische Dienst EEWAA werden ten gevolge van de gemeentelijke herindeling in de provincie Groningen overbodig en zijn feitelijk per 1 januari 1990 gestaakt. De verschillende, bij de herindeling van de aan de TD EEWAA deelnemende gemeenten betrokken inpassingscommissies hebben aanbiedingen geformuleerd voor het EEWAA-personeel. Alle geplaatste personeelsleden zijn minimaal aangesteld op de voor hen bij de TD EEWAA geldende salarisschaal. De gemeenschappelijke regeling technische dienst EEWAA is per 1 januari 1991 opgeheven. DIENSTGEBOUWEN VAN DE EEWAA 23

Algemeen De gemeentearchitect deed zijn werk op het gemeentehuis Hoofdstraat W 4. In 1942 is, mede doordat de gemeenschappelijke regeling E.E.W. tot stand kwam, het pand Hoofdstraat W 70 aangekocht van notaris de Ranitz. De gemeenschappelijke regeling bepaalde dat de gemeentearchitect de beschikking moest hebben over een werkruimte, welke de gemeente Winsum moest verstrekken. Uit verslagen van de beheerscommissie 12 juni 1956 Ampel wordt van gedachten gewisseld over de huisvesting van de dienst zelf (noot: Hoofdstraat W 70). B. en W. van Winsum staan voor de vraag, of het gemeentehuis zal en kan worden verbouwd, zodanig, dat het nog plaats biedt voor de dienst van gemeentewerken. Dit zal op korte termijn worden onderzocht en beslist. Mocht er voor de dienst geen plaats meer blijven, dan zal deze zonder noemenswaardige kosten kunnen worden ondergebracht in de bovenverdieping van het oude gemeentehuis (noot: Hoofdstraat W-4), nadat de Rijksbelastingadministratie naar beneden is getrokken. Uit de stukken is niet gebleken, dat ooit van deze optie gebruik is gemaakt. 20 december 1962 Hierna wordt ampel van gedachten gewisseld over de huisvesting van de dienst in het gemeentehuis, welke beslist onvoldoende is. De voorzitter meent, dat in het kader van de aanhangige verbouwing van het gemeentehuis wellicht een oplossing kan worden gevonden. Dit zal nader door hem in overleg met de architect worden bekeken, waarna zo nodig een nadere bespreking in een volgende commissievergadering kan volgen. 25 augustus 1964 De heer Enter (wethouder Winsum) wil nog graag een punt aan de agenda zien toegevoegd en wel de aankoop van leegstaande gebouw van de C.B.T.B. ten behoeve van de dienst (noot: G. Reindersstraat 5, Winsum). De thans in gebruik zijnde ruimten in het gemeentehuis zijn door de groei van de dienst nl. niet meer toereikend. Er wordt gediscussieerd over hoogte van huren. Het verslag wordt vervolgd met: De heer Beins (gemeentesecretaris Winsum) deelt mede dat de gemeente Winsum de vertrekken van de dienst niet nodig heeft. De situatie op de bovenverdieping is echter zodanig dat uitbreiding van de werkruimte voor de dienst niet mogelijk is zonder een grote verbouwing, waarmede hoge kosten zijn gemoeid. Er is reeds een plan gemaakt doch b. en w. van Winsum zijn van mening dat de aankoop van de school een betere en voordeliger oplossing is. Hij doet een voorstel voor verdeling van de exploitatiekosten. De heer Scheffer (burgemeester Ezinge) vindt het aanbod van de gemeente Winsum genereus. De heer van Calcar (wethouder Ezinge) vraagt of ook nog vertimmeringen plaats moeten hebben. De heer Lanting (directeur gemeentewerken) antwoordt dat dit in hoofdzaak betreft het vlak maken van de amphitheatersgewijze lopende vloer in het lokaal. Verder zullen de ramen onderhanden moeten worden genomen. In beginsel is Ezinge akkoord met het plan. 24 september 1968 De heer Prenger (wethouder Eenrum) vraagt of er geen andere mogelijkheid is in Winsum om de dienst onder te brengen.bv. de voormalige Chr. Landbouwschool (noot: G. Reindersstraat 5, Winsum). Verder merkt hij op, dat men verschillende gemeentehuizen heeft bezocht, en dan valt het steeds weer op dat de dienst hier in Winsum wel bijzonder slecht gehuisvest is. Als bv.het secretariepersoneel zo gehuisvest was, zou hier al lang wat aan gedaan zijn. De voorzitter antwoordt dat de Landbouwschool niet meer beschikbaar is, aangezien de school dit gebouw zelf in gebruik heeft, terwijl het voor de onderlinge communicatie zeer plezierig is dat de dienst in hetzelfde gebouw is gehuisvest als de andere gemeentelijke diensten, temeer daar ook 24