RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK BASISSCHOOL DE SCHAKEL School : Basisschool De Schakel Plaats : Apeldoorn BRIN-nummer : 15XI Onderzoeksnummer : 57812 Datum schoolbezoek : 12 en 14 april 2005 Datum vaststelling : 15 juni 2005
PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 2
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 3
1 INLEIDING Op 12 en 14 april 2005 bezocht de Inspectie van het Onderwijs Basisschool De Schakel in het kader van een pilot periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde concept van het nieuwe waarderingskader. Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op kwaliteitszorg, leerstofaanbod, onderwijstijd, onderwijsleerproces (pedagogisch handelen, didactisch handelen, afstemming, actieve rol leerlingen), sfeer, leerlingenzorg en opbrengsten. Op grond van het kwaliteitsoordeel dat bij een vorig inspectiebezoek is gegeven of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd, kan de inspectie besluiten om bij bepaalde kwaliteitsaspecten niet alleen de kwaliteit van de kernindicatoren te onderzoeken maar alle indicatoren die betrekking hebben op dat kwaliteitsaspect. Dit is bij uw school niet aan de orde geweest. Indien de school over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende valide en betrouwbare gegevens heeft verzameld in het kader van zelfevaluatie kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan hiervoor relevante documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betreft met name: Opzet, uitwerking en eerste resultaten van een ouderenquête; diverse beleidsdocumenten over sociaal-emotionele ontwikkeling; diverse documenten vanuit het project Bouwen aan een Adaptieve School; diverse (beleids)documenten over ICT; het 'Implementatie stappenplan groep 3 protocol dyslexie schooljaar 2004-2005'; diverse (beleids)documenten over het Piramideproject; het 'Zorgplan Basisschool De Schakel'; het nascholingsplan 2004-2005. PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 5
De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Schoolbezoek waarbij in tien van de zeventien groepen van de school de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal (begrijpend lezen), rekenen-wiskunde en wereldoriëntatie. Gesprekken met de directie en de coördinatoren van de leerlingenzorg over de kwaliteit van de kernindicatoren. Een nabespreking met het team en de directie over de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek. De inhoud van het rapport. Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel van de school op (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, aanwijzingen vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op de belangrijke kenmerken van goed onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen. Kwaliteitsaspect: Kwaliteitszorg 1.3 De school evalueert systematisch de kwaliteit van leren, onderwijzen en begeleiden. 1.5 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het toetssysteem. Kwaliteitsaspect: Leerstofaanbod 3.1 Het feitelijke leerstofaanbod is dekkend voor de kerndoelen. 3.4 Het leerstofaanbod wordt aangeboden tot en met het niveau van groep 8. 3.6 Het leerstofaanbod maakt afstemming mogelijk op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school heeft een leerstofaanbod bij Nederlandse taal dat past bij de onderwijsbehoeften van taalzwakke leerlingen. Kwaliteitsaspect: Tijd 4.1 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 4.5 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.6 De school varieert de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde, afhankelijk van de onderwijsbehoeften van leerlingen. PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 7
Kwaliteitsaspect: Pedagogisch handelen 5.2 De leraren gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. Kwaliteitsaspect: Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een productieve werksfeer. 6.3 De leraren geven een duidelijke uitleg. Kwaliteitsaspect: Afstemming 7.1 De leraren bepalen systematisch de vorderingen van hun leerlingen. 7.3 De leraren stemmen de instructie af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 7.4 De leraren stemmen de verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect: Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de lessen. 8.4 De leerlingen leren verschillende leerstrategieën te gebruiken. Kwaliteitsaspect: Sfeer op school 9.3 De ouders tonen zich betrokken bij de school. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich veilig op school. Kwaliteitsaspect: Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect: Zorg 11.2 De school analyseert de aard van de zorg die de zorgleerlingen nodig hebben, op basis van de verzamelde gegevens. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 8
Kwaliteitsaspect: Opbrengsten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.4 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 9
3 BESCHOUWING In dit hoofdstuk wordt een beschouwing gegeven over de kwaliteit van het onderwijs op de rooms katholieke basisschool De Schakel in Apeldoorn. Na een korte samenvatting volgt een beschrijving van enkele contextfactoren en wordt vervolgens een samenhangende toelichting gegeven op de onderscheiden indicatoren. Deze zijn samengevat onder de kopjes kwaliteitszorg, onderwijsleerproces en opbrengsten. Samenvatting De Inspectie heeft het grootste deel van de onderscheiden indicatoren de waardering voldoende gegeven. De indicator die betrekking heeft op de afstemming bij de instructie is met onvoldoende beoordeeld. Drie indicatoren zijn met goed gewaardeerd. Deze hebben betrekking op onderdelen van de kwaliteitszorg en de leerlingenzorg. Het resultaat levert een positief beeld op van een school waarin goede voorwaarden aanwezig zijn voor het realiseren van goed onderwijs. De context van de school De Schakel maakt deel uit van de Stichting Katholiek Primair Onderwijs 'Oost Veluwe' (SKPOOV) in Apeldoorn. Deze stichting is het bevoegd gezag van 15 basisscholen. De SKPOOV werkt samen met het Veluws College, een katholieke school voor voortgezet onderwijs. De Stichting kent een Raad van Toezicht (voorheen het bestuur) die alle wettelijke taken en bevoegdheden heeft overgedragen aan een College van Bestuur. De Schakel heeft twee locaties. De hoofdvestiging is gevestigd aan de Rederijkershoeve, de tweede locatie aan de Muntersdonk. De hoofdvestiging is in 2004 uitgebreid waardoor alle groepen van deze vestiging nu in één goed geoutilleerd gebouw onderwijs krijgen. Beide vestigingen verzorgen onderwijs aan de groepen 1 tot en met 8. De Schakel werkt nauw samen met de peuterspeelzaal 'Het Druivelaartje' dat in de locatie aan de Muntersdonk is gevestigd. De samenwerking komt met name in het Piramideproject tot uiting. De leiding van de school berust bij de algemeen directeur. Op beide locaties is een locatieleider aanspreekpunt voor de dagelijkse gang van zaken. Het onderwijskundig beleid van de beide locaties is op vrijwel alle terreinen identiek. Daar waar op onderdelen verschillen aanwezig zijn, hebben die vooral te maken met specifieke kenmerken van de leerlingenpopulatie. Het leerlingenaantal van De Schakel vertoont al een reeks van jaren een constante toename. In 1999 telde de school 338 leerlingen en in 2004 was dit opgelopen tot 392. Tijdens het schoolbezoek stonden 420 leerlingen, verdeeld over 17 groepen, ingeschreven op de school. De school hanteert een wachtlijst om te voorkomen dat groepen te groot worden. Dit geldt in het bijzonder voor de locatie aan de Rederijkershoeve. PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 11
De leerlingenpopulatie bestaat in het schooljaar 2004-2005 voor 95 procent uit leerlingen zonder een leerlinggewicht. Ongeveer 3 procent heeft een leerlinggewicht van 0.25. De overige leerlingen vallen in de categorie 0.90. In de afgelopen jaren is de samenstelling van de leerlingenpopulatie niet gewijzigd. De directie verwacht voor de komende jaren geen grote veranderingen in zowel leerlingenaantal als de samenstelling van de leerlingenpopulatie. Wel constateert de school met name in De Donken een toename van leerlingen met hulpvragen op het sociaal-emotionele vlak. Samengevat is de Inspectie van mening dat de context als gunstig kan worden aangemerkt. Kwaliteitszorg De Schakel besteedt structureel op een breed terrein aandacht aan kwaliteitszorg. In het schoolplan 2003-2007 is de visie op het kwaliteitsbeleid beschreven en is beknopt aangegeven hoe kwaliteitszorg in de praktijk vorm krijgt. Een belangrijke pijler van de kwaliteitszorg bestaat uit activiteiten die voortvloeien uit het BAS-project. De BAS-documenten vervullen een belangrijke rol bij de borging van de gerealiseerde veranderingen en verbeteringen. De wijze waarop de kwaliteitszorg deel uitmaakt van de schoolorganisatie draagt daarmee in voldoende mate bij aan de kwaliteit van het onderwijs op De Schakel. De school evalueert regelmatig aspecten van het onderwijsproces en de schoolorganisatie. Ook hier is de BAS-aanpak de basis, maar er vindt een oriëntatie plaats op het gebruik van (onderdelen van) het zelfevaluatieinstrument 'Werken met Kwaliteitskaarten' (WMK). De planning is zodanig dat de relevante onderdelen in een periode van vier jaar aan de orde komen. De uitkomsten van de uitgevoerde analyses krijgen waar nodig een uitgebreide uitwerking in beleidsnotities en/of verbetertrajecten. Belangrijke verandertrajecten die in uitvoering zijn, hebben betrekking op aspecten van Nederlandse taal waaronder de invoering van het Piramideproject, het op- en vaststellen van het zorgplan, de uitwerking van de sociaal-emotionele ontwikkeling en de uitvoering van het ICT-beleidsplan. Rondom het didactisch handelen besteedt de school blijvend aandacht aan de versterking van het klassenmanagement met speciale aandacht voor de implementatie van de diverse BAS-cellen. Dit schooljaar krijgen met name de voorspelbaarheid van het leraarsgedrag en de inrichting van de klaslokalen extra aandacht. Dit gebeurt onder andere tijdens de klassenbezoeken die voorafgaan aan de functioneringsgesprekken. Uit het nascholingsplan valt op te maken dat de activiteiten rondom deskundigheidsbevordering nauw samenhangen met de geplande verbeteractiviteiten. Een aspect van kwaliteitszorg dat in toenemende aandacht krijgt, hangt samen met de evaluaties van de uitkomsten van de toetsen van het leerlingvolgsysteem. Trendanalyses zullen daarbij in de komende tijd een structurele plaats gaan krijgen bij de evaluaties. PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 12
De kwaliteit van het toetssysteem is gewaarborgd door te werken met landelijk genormeerde toetsen. Dit geldt zowel voor de eindtoets als de toetsen van het leerlingvolgsysteem. Om de ontwikkeling van het leesonderwijs in groep 4 meer trendmatig te kunnen volgen, is het van belang in groep 4, naast de AVItoetsen, ook de DMT af te gaan nemen. De school volgt de sociaal-emotionele ontwikkeling van alle leerlingen, maar met de coördinatoren van de leerlingenzorg is gesproken over een versterking van de signalering in de groepen 3 tot en met 8. Onderwijsleerproces Het leerstofaanbod voor Nederlandse taal en rekenen-wiskunde is opgebouwd rondom vakinhoudelijk en vakdidactisch eigentijdse methoden en materialen. Het leerstofaanbod voor Nederlandse taal en rekenen-wiskunde voldoet aan de eisen die de wet daaraan stelt en zoals die nader zijn uitgewerkt in de Kerndoelen basisonderwijs 1998. Met de beschikbare methoden en materialen kan de school een onderwijsaanbod realiseren dat in voldoende mate inspeelt op niveau- en ontwikkelingsverschillen tussen leerlingen. De school besteedt ruim aandacht aan de diverse aspecten van het onderwijs in de Nederlandse taal. Het reeds genoemde Piramideproject is daar een goed voorbeeld van. Integrale opname daarvan in het programma voor groep 1 en 2 van zowel de structuur als de inhouden is daarbij van belang. Voor de leerlingen met meer mogelijkheden zijn eveneens passende materialen beschikbaar maar uitbreiding van met name de mogelijkheden van ICT is mogelijk en gewenst. Tijdens de groepsbezoeken heeft de Inspectie geconstateerd dat de leraren respectvol met leerlingen omgaan. Datzelfde geldt ook voor de wijze waarop de leerlingen met elkaar omgaan bij spelen en leren. Het gebruik van de toetsen van de methodegebonden toetsen en het leerlingvolgsysteem biedt de leraren een voldoende inzicht in de vorderingen van de leerlingen. Dit leidt tijdens de instructiemomenten echter nog niet tot voldoende differentiatie. In de meerderheid van de bezochte groepen speelden de leraren niet in voldoende mate in op de zichtbaar aanwezige (niveau)verschillen tussen leerlingen. Teveel was de instructie op de gehele groep gericht en waren er te weinig variaties in gekozen instructievormen. Aangezien in enkele groepen duidelijk wel aandacht voor differentiatie was, kan gesteld worden dat de school over de nodige expertise beschikt om dit aspect te verbeteren. Bij de verwerkingsopdrachten zijn in de meeste groepen wel voldoende variaties waargenomen. Het gaat daarbij zowel om variaties in omvang en moeilijkheidsgraad als om tempoverschillen. Overigens geldt ook hier dat het gebruik van de beschikbare ICT-mogelijkheden verder versterkt kan worden. De invoering van vormen van zelfstandig werken en het werken met dag- en weektaken zullen de bestaande mogelijkheden naar verwachting verder gaan versterken. Verder heeft de inspectie tijdens de klassenbezoeken geconstateerd dat er sprake is van actieve en betrokken leerlingen. Zij worden voldoende gestimuleerd om verschillende leer- en denkstrategieën te gebruiken. PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 13
De school heeft begin 2005 een ouderenquête gehouden. Na een schriftelijke ronde houden speciaal daarvoor getrainde ouders nog aanvullende interviews. Daarbij staat het opvoedkundig klimaat op de school centraal. De eerste uitkomsten van deze enquête zijn bij dit schoolbezoek betrokken. Uit de enquête-uitkomsten leidt de Inspectie af dat de ouders zich betrokken tonen bij de school. Zij participeren in een reeks van binnen- en buitenschoolse activiteiten. Verder zijn de ouders tevreden over het pedagogisch klimaat op de school en over de wijze waarop daar concreet door de leraren invulling aan wordt gegeven. Uit de gesprekken met de leraren is naar voren gekomen dat er sprake is van een veilige schoolomgeving. De leraren besteden structureel aandacht aan het voorkomen van risicogedrag. Op dit aspect is er een duidelijke relatie met het positieve pedagogisch klimaat. De leerlingenzorg heeft een duidelijke plaats in de schoolorganisatie en is vastgelegd in het zorgplan van de school. Twee coördinatoren zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid. Eén van de coördinatoren is tevens locatieleider en daarmee is er een nauwe relatie tussen de leerlingenzorg en het management van de school. De school is met deze aanpak goed in staat de leerlingen tijdens hun schoolloopbaan te begeleiden. Datzelfde geldt voor de leerlingen die extra zorg en/of begeleiding nodig hebben. Zoals reeds aangegeven werkt de school aan de vernieuwing van de signalering van de sociaal-emotionele ontwikkeling. Door de toetsresultaten structureel te analyseren en te bespreken, heeft de school een goed inzicht in de ontwikkeling van het leerproces op schoolniveau. Voor leerlingen die extra hulp en begeleiding nodig hebben, gebruikt de school handelingsplannen die de gebruikelijke onderdelen bevatten. De diverse plannen zijn in de klassenmappen aanwezig zodat de leraren daarop het programma voor de leerlingen kunnen afstemmen. De plannen krijgen de uitvoering zoals die is beschreven. Opbrengsten De Inspectie van het Onderwijs heeft de opbrengsten van de school aan het einde van de schoolperiode beoordeeld aan de hand van de scores op de Cito Eindtoets voor het basisonderwijs van de laatste drie jaar (2003 t/m 2005). De uitkomst van deze berekening laat zien dat de resultaten van De Schakel, in vergelijking met scholen met een overeenkomende leerlingenpopulatie, op het te verwachten niveau liggen. In twee van de drie onderzochte jaren liggen de resultaten boven de marges die de Inspectie hanteert. De opbrengsten op tussengelegen momenten zijn bepaald aan de hand van de uitslagen op de genormeerde toetsen die binnen het leerlingvolgsysteem in gebruik zijn. Het gaat daarbij om de in het midden van het schooljaar 2004-2005 afgenomen toetsen voor technisch lezen in groep 3 en 4, rekenenwiskunde in groep 4 en groep 6 en begrijpend lezen in groep 6. De resultaten liggen (tenminste) op het te verwachten niveau. De school heeft geen systeem om de voortgang in de sociale vaardigheden van de leerlingen vast te stellen. Hierdoor kan de inspectie deze indicator niet beoordelen. PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 14
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit betrof in ieder geval het voldoen van de geplande onderwijstijd aan de wettelijke voorschriften en het kunnen beschikken over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit PKO is er geen sprake van een aanwijzing met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. De bevindingen in dit PKO leiden tot de volgende conclusie over het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De school wordt opgenomen in de reguliere planning van de inspectie. PKO rapport Basisschool De Schakel, 12 en 14 april 2005 15